ZE WORDEN ER REROERD VAN ALS ZE ER AAN DENKEN KERSTFEEST achter tralies ,jk ben in de gevangenis geweest en gij zijt tot mij gekomen Teleurstellend spel door Concertgebouw Orkest Onze taal en verkeren in cultuur gevaar >62 DINSDAG 18 DECEMBER 1962 J-JOE HET HIER IS'*, antwoordt de man in de kleine cel van de Scheveningse gevangenis, „Acli, elke dag is zo"ii beetje hetzelfde. Je moet er tegen kunnen en als je dat niet kan, dan moet je het leren". „De regels zijn simpel en leren vlug". In voorarrest hoef je niet te werken, je mag wel. Voor de veroordeel den, drie maanden of langer, is het werken verplicht. Aan het tafeltje in de cel wasknijpers in elkaar zetten of plastic onderdelen monteren tot stukjes speelgoed. „Zakkies plakken" is er niet meer bij. Wie boft komt van 's morgens acht tot 's avonds vijf in de werkzaal. Matten vlechten, inpakken, of onder toezicht van de werkmeester oude, afge dankte brommers slopen. Dan zijn er de „baantjes-gasten", 't Rond brengen van koffie, o.a. naar de directeur, naar de dominee, naar de dokter, dat is wel de meestbegecrde baan. Er valt altijd wat af. Een si garet of zo ZOVEEL maanden, zoveel dagen, en met de Kerst dagen zitten ze ook vast. De gevangenis in Scheveningen is een groot, vele malen ommuurd complex van oude gebouwen. Uit het getraliede w.c.-raamp- je is net een stukje blauwe lucht te zien. En het hoofd van de bewaker in de glazen kooi op de wachttoren. Z'n uniform pet hangt achterop z'n kruin. Vanavond om zes uur gaat-ie naar huis. Drie poorten door en dan op z'n fiets door de stad. Misschien kijkt hij tele visie, misschien leest-ie ook al leen maar z'n krantje, maar in ieder geval zal z'n vrouw hem een kop koffie inschenken. Om elf uur zal ze zeggen: „Jaap, 't wordt nu tijd hoor". Een grafisch meesterwerk Het ..Kerstnummer" van het Druk kersweekblad en Autolijn, steeds een boeiende prestatie van grafische hoogtepunten, heeft voor dit jaar tot motto: „Print round the clock", ir Nederlands: „Geen urn" zonder druk werk". De keuze van onderwerp houdt band met de tentoonstelling in Amster dam van de Internationale Vereniging van Grafische Ontwerpers, de A.G.I. Dit is een zeer exclusieve organisatie waartoe, van over de gehele wereld, nog geen honderd leden Denoren. Ont werpers worden eerst in A.G.I. opgeno men als zij internationaal faam hebbén Aan zes Nederlandse A.G.I.-leden heeft de redactie opgedragen, het the ma voor het Kerstnummer „gestalte" te geven met een selectie uit het werk van aangesloten ontwerpers. De kregen medewerking van de schrijver Gerrit Kouwenaar, die dus de verbin dende teksten schreef, en de fotograaf Ed. van der Elsken, op zijn terrein eveneens een pikeur. De grafische klok gaat rond zonder ook maar voor een seconde aansluiting te vinden bij het Kerstgebeuren, nummers van voorgaande jaren kwam dit laatste beter tot zijn recht. Men heeft getracht er nog enige „sfeer" aan te geven door zes voorbeelden bijbeldruk in de loop der eeuwen. Zuiver grafisch bekeken, is hetgeen daarna volgt een interessante r van moderne ontwerpen voor uiteenlo- oende doeleinden. De selectie geeft te vens een goed beeld van het peil v op de grafische kunstenaars zich thans bewegen. Evenals in de hedendaagse beeldende kunst het geval is. zijn stijl- invloeden merkbaar die over de gehele wereld aan den dag treden. De reproductie- en druktechniek, die aan de schitterende verzorging van Kerstnummer" ten grondslag ligt, in ons land tot een hoge graad perfectie geklommen. Men kan steden en de sublieme illustraties in nummer bewijzen het dat Nederland met zijn drukkerijen en clicheerinrich- 'ingen internationaal in de voorste ge lederen gaat. Passief kiesrecht Geen verlaging leeftijdsgrens (Van t parlementsredactiet De regering meent, dat het handhaven van de huiidige grens voor het passief kiesrecht van 30 jaar de voorkeur ver dient boven het leggen van de grens bij 25 of 23 jaar. „Indien men de wen- -olijkheid van een grondwettelijke waar borg op dit punt erkent, zijn er naar het inzicht van de regering geen omstandig heden aan te wijzen die de dertigjarige leeftijd thans minder juist zouden oen ?(jn dan voorheen", zo heet het in de 'nans verschenen memorie van antwoord over de onlangs ingediende grondwets wijzigingen. De regerine voelt er ook niet voor een onderscheid te maken tus sen de toel->»i-"'«ieeftijd van dc Eerste tn Turo^de Ka Elke dag verglijdt in routine, 's mor gens komt het brood. Vijftien sneden voor de jongeren, elf voor de ouderen. Een paar plakjes kaas erbij. De „jonge jongens" enkele plakjes meer. Ongeveer twaalf uur 's middags komt het pan netje met hen menu. Órie vakjes zitten .in de pan. Een van aardappelen, een voor de groente en een voor de jus. Roken mag. Van de kantine-centen kan je shag kopen, niet meer dan één pakje per week. Verder staat er een pot pin- (dakaas op de plank. Ook al van de kantine-centen. Een pot jam kopen mag ook. Je kunt kiezen. Je hebt de cel. Bovenin een raam, waardoor je 'kunt zien wat voor weer het is. Er •staat een bed, een stoel, een tafeltje en in de hoek een emmer. Dan komt de gang. Allemaal deu ren naast elkaar. Aan 't eind van elke gang een hek. Elk gebouw heeft „sluizen". Bel letje drukken, deur open, briefje afgeven, deur dicht. Weer bel letje drukken, deur open, briefje vra gen, deur dicht. Eén keer per dag is het luchten, over de binnenplaats een eindje om. Achter elkaar en in rijen van drie. Om de binnenplaatsen liggen Zij, die er meer van weten, worden er beroerd van als ze eraan denken. Het werk ligt grotendeels stil. Ieder zit tus sen de vier witte muren van z'n cel. Hangt wat tegen de muur of hangt wat over z'n stoeltje. Op de gangen hoor je niet veel meer. Je moet er alsmaar aan denken dat 't kerstmis is. Eindeloos wordt het, en alleen de kei-harden laten niets merken. Keiharden zijn er hier niet veel. De meesten hadden immers niet de kracht „nee" te zeggen. Er komt wat extra, die dagen. De ene dag soep vooraf, de tweede dag wat toe. Vla of pudding, dat blijft sing. En dan kan je naar de kerk. Dat moet je doen, dat doet iedereen. Het is niet verplicht, natuurlijk, maar anders kom je de dag helemaal niet meer door. Tussen de feestdagen door mag er in de cel wat geschrobd en gedweild. Dat geeft ook afleiding, al kan je het niet te lang maken. „Mij bekruipt zo dikwijls het gevoel dat men hier het religieuze op de koop toe neemt, om de tijd te doden," zegt de gevangenis-jpredikant ds. J. Batelaan. Het is een magere man, hij draagt een bril met een gouden montuur. „Het werk is hier soms bijzonder moeilijk. Het is buitengewoon te leurstellend mensen te zien terugko men, waar je toen ze zo kort geleden weggingen nog de beste verwachtin gen van had. Maar het is goed wer ken", gaat de dominee door. ,,'t Is geen „zeevert", en je kan van hem op aanzeggen ze van „Je ontmoet de mens in nood", zegt de dominee. „De man die al de schepen achter zich verbrand weet de man die geen toekomst meer ziet. loopt naar alle kanten vast. Er is dus honger naar houvastDaarom is het hier geen gezapig Christelijk le- ventje". De dominee is een vechter. Rustig, maar dringend spreekt hij Ds. J. Batelaan heeft een plannetje als hij zegt: „Er is een groeiend be grip voor de situatie van deze mens. die we vroeger maar al te gemakke lijk op een zijspoor zetten om hem daar te laten verkommeren." „Zonder dat we het kwaad weg redeneren moeten we om Chris tus' wil de helpende hand toeste- ADRIAAN VAN A. A DRIAAN van A. tegenover me geeuwt. Als allemaal hier draag: hij een kaki overall. „Ze ruiken het gewoon", zegt hij. Weer kreeg hij een „duw" van drie maanden, nadat hij tus sen Tilburg en Eindhoven zonder rijbe wijs dronken achter het stuur zat. Ze pakten hem eerder in Utrecht, toen in Den Haag en twee keer in Zwolle Daardoor raakte hy ook z'n rijbewijs kwijt. „Maar de feestdagen zit ik onder de pannen", zegt-ie een tiïckeltje cynisch. „Je bent een grote slappeling", zegt een ander en dat kan hij zeggen. Als je elkaar zo'n beetje kent en ach. het is trouiwens niet kwaad bedoeld. „Als ik er nu uitkom ga ik wat an ders beginnen", zegt Adriaan. Hij rolt een piep-dun zwaar shagie. Sigaretten is veel te onvoordelig in 't rantsoen. Alleen shag. een pakje in een hele week. van het kantinegeld. „Ik houd van m'n biertje", zegt Adriaan „en ik houd van een gezellig praatje, 's Morgens koffie in een zaak langs de grote weg. Als er veel vrachtwagens staan is de koffie altijd goed." Hij zucht even. „En dan 's middags m'n pilsje. En daar tussendoor een bab beltje hier en een babbeltje daar. Een goed vertegenwoordiger moet een vriend zijn van zijn klanten. Als ik op m'n adresjes kom denken ze „he, ge zellig, daar heb je Adriaan". Adriaan gelooft het zelf Dat rijbewijs is hij al ry- -sa zo lang kwijt. Hij is een gevaar op de weg. Een gevaar voor zichzelf en 'n gevaar voor anderen. Hij brandt zowat z'n vin gers aan het minus cule peukje. „Mis schien word ik schil der", zegt-ie. „Maar zo gezellig als vroeger zal het wel nooit meer worden. BERNARD VAN B. „TN 't voorjaar kom ik een keer naar je toe en dan maak ik een zand bak voor die kleine jongen van je. Dan zeg je maar tegen je vrouw dat je mij nog van vroeger kent. Van school of zo". Bernard is een goed vakman. „Aan nemer" zegt-ie zelf altijd, maar ik noem hem toch timmerman. Wat z'n ogen zien maken z'n handen. Even vijftig is hij. Weer wrijft hij langs z'n ogen „Straks weer tegen die rot-muurtjes aankijken", zegt-ie. De muren van de cel zijn wit gekalkt. Op den duur doet dat pijn aan de ogen. Vooral als je als maar met wijd-open nietsziende ogen zit te denken. En zo-een is Bernard er Hij hééft een getrouwde dochter en een grote zoon. Ze weten dat hij hier zit Ze begrijpen het niet. Bernard liet een boormachientje in z'n tas glijden. Toen liep hij het warenhuis uit. zonder beta len. Toen hij zo'n verdraaid leuk draag baar radiootje zag staan daoht-ie: Da's leuk voor de keuken. Je ziet zoveel dat leuk is. Je ziet het in de advertenties, in de etalages en verlokkelijk uitge stald op de toonbanken, „Da's leuk voor de keuken", denk je dan. Maar een mens kan niet alles hebben. Toen het de laatste keer fout ging schaamde hij zich dood. Thuis begrijpen ze he: niet. Moeder fluis- pn|mm" terde met de kinde- y j ren, stilletjes en ach- - ter de hand Hij zag I het omdat dc keuken- f deur op een stond. Bernard zie eigenlijk tegenop I straks, over een week I of zo, weer naar huis 1 te gaan. Hier piekert hij teveel. Zo'n type is het. Hij vreet het op. De em mers en dweilen komen. Ze mogen het vloertje schrobben, 't Is een zielig ge zicht, Bernard met een dweiltje op z'n hurken. Bernard de vakman, wat z'n ogen zien maken z'n handen, maar hij kan zijn vingers niet thuis houden. CORNELJS C. een jaar of twintig. Lang. blond, stevig. Als dienstplichtige was hij militair chauffeur. Op een kruispunt sloeg de gisteravond in K en W. by het vijfde abonnementsconcert van hel Concertgebouworkest meer lege plaatsen dan anders. Misschien kwam dit, omdat, dit concert door de begrafenis van Ko ningin Wilhelmina verplaatst moest wor- in de 8e december naar de onge- maandagavond. Maar zo roe- gen wij ons ha afloop van deze uitvoe ring af zou soms ook het vooral m de laatste tijd minder gelukkige spel van het Concertgebouworkest een reden van 'erminderde belangstelling zijn' Want wat het Amsterdamse orkest gisteravond onder leiding van de gast- dirigent Rafael Kubelik liet horen, vie) helemaal niet mee. De Zevende Symto- Beethoven waarmee het concert besloten werd. moet toch vlekkeloos ge peeld kunnen worden zeker in de opvat ing van Kubelik. die van de gangbare einig afweek. M: onoplettend en onz op het onverschillige af. Men geloofde het wel. daar op het podium, zo leek het. In de eerste twee delen kon Kube lik nog een kleine verfijning en een stre ven naar elasticiteit bereiken, maar in de laatste twee delen verloor hij het Overigens bood de eerste helft van ze avond ook menige teleurstelling. Het was natuurlijk bijzonder muziknntesk van Kubelik om zittend aan het klave cimbel het orkest le dirigeren in Haydn's D-dur Fluitconcert (als het althans van Haydn is!). Maar dan moet hij ook op het orkest kunnen vertrouwen. En wat nu in de begeleiding passeerde, was lane niet fraai: haastig, jachterig ongelijk spel. dat ternauwernood bij elkaar ge houden werd. De solist Hubert Barwah- ;er werd duidelijk er door be-nvloed en al hoorde men heus wel. dat hier een ond, zijn „beau soir" lol had hij toch niet. Nel Oostliout terug van tournee door de West De Nederlandse voordrachtskunstena res Nel Oosthout is op Schiphol terug gekeerd van een toernee van zeven we ken door de West. De meeste voorstel lingen gaf ze in het Engels, b.v. De Kriit- kring van Klabund en St. Joan van Saw In Suriname en Curasao boekte z- groot succes met „Toneelgeheimen" van de Tsjechische auteur Capek. in een Ne derlandse vertaling van Jan Teulings Rest or.s het laatste werk in dit pro gramma. het symfonisch ballet Kathar- sis van Bertus van Lier. Wij zouden hier over graag lovend hebben willen schrij ven, omdat wij weten welke goede mu ziek Bertus van Lier geschreven heeft. Maar over dit stuk uit 1945 kunnen wil het echt niet. Van Lier schrijft hier in zo weinig originele taal. hij kan ook de goede uitdrukkingsvorm niet vinden en het gevolg is. dat men onder dit veel te lange werk de aandacht verliest Wat hier gezegd werd. is elders beter ge zegd. Kubelik deed wel zijn best op deze „Katharsis". maar hij kon het niet hel pen. dat de spanning wegzakte en dat de muziek weinig interessant bleef. Van de beoogde „zuivering" bleef zo weinie over! Dra. H. E. Kokee-van den Berge Elke dag verglijdt hier in routine motor af van z'n drie-tonner. Ed sprong eruit maar z'n vriend kon niet. Er kwam een tram aan en die schoof door. Als verlamd bleef die jongen zitten. Hij was niet meteen dood. Maar er veel van geweten heeft hij toch niet. vertelden ze later. Hij heeft nog wel wat willen zeggen. Ed komt uit een goed gezin Zijn vader heeft veel geschreven, vooral die eerste tijd. De krijgsraad zei „Dood door schuld". „Dat is dan de wet". De dominee is geweest. Ook hem heeft Ed gezegd dat het vreselijk is wat er gebeurde, maar dat hij geen schuld voelt. „Vroeger ging je wel naar de kerk", zegt Ed. „Toen was ik anders Nu ben ik anders," verbetert hij. God vond het nodig dat ik veranderde. Hij vond het nodig voor me, ik moest veranderen om Gods weg te kunnen wandelen. Wat moet het met die jongen wanneer hij er uit komt? DICK VAN D. de decembermaand wat feestelijk te maken. Realiseert u zich wat men met één rijksdaalder per persoon kan één pakje shag. Dominee probeert een extra pakje de cellen in te krij gen. Met het plan is het al een heel eind op weg. Er is gepraat en geconfereerd. doen Een paar gulden voor én St. Het is nu zover dat... het mag! i stukje T)OVEN in de cel zit tralies Daardoor zi lucht. Je merkt wat voor weer het is „In sommige cellen hebben zc opklap- bedden met schuimrubber matras. Deze gang heeft ijzeren ledikan/ten met eer stromatras." In de hoek staat een em mer. Nou ja. Dick haat de emmer er haat de kaki overall. Even dertig ii hij. Je geeft het hem niet. 't Is op-en-to' een heer. Houdt z'n nagels bij. heef een kammetje op zak. Piekfijn zag hij er altijd uit. Niets overdreven of nee een echte heer. Ook de zaken v hij 'savbnds veel kwam waren echl keurige gelegenheden. Hij houdt van z'n vrouw. Maar ook veel van zichzelf Voor hij hier zat. zat-ie in een werk inrichting. „In de beschikking", noemen ze dat hier. Overdag werken op een fabriek, om vijf uur terug naar de in richting Op de fiets door de zomerzon of me; de bus. Dick kreeg geen antwoord op zljc brief naar huis. Vier dagen heeft hij he' uitgehouden, toen leende hij een brom mer en reed 180 kilometer aan een stuk Toen werd duidelijk waarom zy nie' schreef en waarom 2e zondags niet op bezoek kwam. Toen besefte hij wat hij haar had aangedaan. Toen begreep he ook dat hij echt van haar hield. Dick bleef vier dagen. De eerete dag wat ellendig. De tweede was vol heel bit tere. onuitgesproken verwijten. De vierde dag reed hij terug. Het huwelijk was gered. Twee mensen vonden elkaar weten zich door diep ïger verbonden dan ooil ging op transpor> naar Scheveningen Ze zien elkaar nu niet. 't Kan maanden duren eer hy weer ir de beschikking is Eindeloos, eindeloos Eindeloos duren de dagen de nachten. Zij <egt dat het makke lijker is dan vroeger Avond aan avond zat ze alleen, in on gerustheid. Ze sliep niet tot hij thuis kwam. Nu is ze ook wel alleen, maai 't is toch anders. 17R is een man in de Scheveningse J gevangenis, die dit alles weet er» begrijpt. Het is de gevangenis-pred' kant ds. J. Batelaan. Hij heeft zijn schouders gezet onder een plannetje voor de Kerst. Het Ministerie van Justitie stelde per gevangene een minimaal bedragje beschikba.ar om Nicölaas, én Kerstmis, én de jaarwis seling. 't Is bitter weinig. Het is zo besteed. Een beetje dennegroen in de gangen. Een rantsoen soep, wat vla. een stuk vlees. Ds. Batelaan wil de mannen op Eerste Kerstdag een kop koffie geven. Ja, sterke, geurige, pit tige koffie, uit een kopje, op een schoteltje en met een lepeltje. Daar voor is geld nodig. De dominee wil wit-brood op tafel en als 't even kan de man een krentebol. Daarvoor is geld nodig. Er komt al een stukje vlees bij 't eten. in 't pannetje van twaalf uur. Maar wat fijn zou het zijn wanneer er nog een stukje fruit bij kon. Een appel of een sinaasappel bijvoorbeeld. Met Kerstmis mogen geen pakjes met goede gaven van buiten de gevangenis in. Dat betekent de hele lange Kerstweek roken uit krentebol, de sneetjes wit brood, het extra-takje dennegroen, een knapenkoor in de kerkdienst, en ook 's middags nog een film. Maar het geld voor het extra van de gevangenispredikant ontbreekt. Wat zal het prachtig zijn als hij zijn plan met uw steun kan verwezen lijken! GIRONUMMER 263952 ten name van ds. J. Batelaan Op strookje vermelden: KERSTMIS ACHTER TRALIES CONFERENTIE NEDERLANDSE LETTEREN De twaalfde algemene conferentie der Nederlandse Letteren, die van 13 tot en met 15 december in Den Haag is gehouden, heeft in zijn derscheidene secties diverse resolu ties aangenomen ten welzijn vai Nederlandse cultuur in de beide landen: Nederland en België In de algemene resoluties wordt a gedrongen op de oprichting van een meenschappelijke Raad voor Taal Cultuur om onze taal en letterkunde zo urgent mogelijk te verdedigen. Daar naast wordt een grote waarde gehecht aan de prijsvastheid van het boek. Ook de gemeenschappelijke bibliotheekpro blemen dienen onder ogen te worden ge zien. De uitgave van in het Nederland: geschreven toneelstukken dient gesteund en bevorderd te worden. Waar de uit wisseling tussen Noord en Zuid van doc torale dissertaties sterk afhankelijk L! van het in druk verschijnen, dient hier- nan ruime steun verleend te worden. De sectie Letterkunde was ernstig verontrust over de bedreiging van Nederlands door het Frans en Engels en stelde een aantal maatregelen voor ter versterking van ons taalbewustzijn, zoals: meer lesuren voor Nederlandse taal; eenheid in spellingspraktijk Noord en Zuid; hef doen verschijnen van een tot nu toe ontbrekende spraak kunst en stijlleer van het moderne Ne derlands; voorlichting over het Neder lands op zo'n ruim mogelijke schaal: zelfstandige afdeling Neerlandistiek Belgische universiteiten. Om buitenlandse gasten op.de hoogte te brengen van onze eigen cultuur en toneel moet een groot festival der Ne derlandse Letteren gehouden worden. Ook op diverse andere man leren dient er begrip voor onze literatuur in hel buitenland te worden gekweekt, (biblio thecair. vertalingen, uitzending van auteurs en literatoren voor voordrachten. pnoniing van een tijdschrift, enz. enz. De conferentie is van oorteel. dat de zorg van de overheid voor de scheppen de kunstenaars aanzienlijk is achterge bleven by de zorg voor dc uitvoerende kunstenaars. Daarom wordt met klem aangedrongen de sociale en economische positie van de auteurs tc verbeteren. De sectie Toneel is van mening, dat de eigen dramaturgie door de staat ge steund moet worden. Aan gezelschappen, die oorspronkelijke stukkci spelen dient een extra-premie te worden toegekend. Een periodieke toneelprijsvraag voor Noord en Zuid moet worden uitgeschre ven Ook in het buitenland moet het Nederlandse stuk worden bekend ge maakt. Het Holland Festival wordt ernstig in gebreke gesteld, omdat het nalaat het buitenlands publiek met de Nederlandse toneeleultuur in kennis te brengen. Het is wenselijk, dat by elk festival ook een Nederlands stuk in het programma wordt opgenomen. Aan de bestaande universiteiten moe ten afdelingen van dramatische weten schap worden opgericht, en het gehele onderwijs dient de belangstelling voor het toneel te bevorderen. Dc sectie Bibliotheekwezen wijst ver schillende desiderata aan en constateert met genoegen, dat het programma voor de microreproduktie van Middelneder landse letterkundige handschriften voor een groot deel verwezenlijkt is. Het wordt nu tijd ook andere handschriften op deze wijze te reproduceren. De sectie Uitgeverij/Boekhandel acht het wenselijk een onderzoek te laten In stellen naar de oorzaak van het gebrek aan belangstelling voor het Nederlandse boek. Ook deze sectie ziet graag een uit breiding van de propagering der Neder landse literatuur in het buitenland. De secties Radio en Televisie zijn van mening, dat radio en t.v. een grote taak hebben bij de bescherming van de Ne derlandse taai. De sectie Radio over weegt daarbij Middelnederlandse werken (als Mariken van Nieumeghen, enz.) in modern Nederlands herdicht voor de mi crofoon te brengen; klankbeelden te wij- i literaire figuren en een wed- strijd voor een luisterspel uit te schrij- De sectie Televisie wil uitzendingen wijden Europa program tzending leerstoelen Nederlands naar het voorbeeld van het Erasmus een soortgelij- i Guido Gezclle wijden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1962 | | pagina 5