Jlieuiue ^eiitsrljc (fwiranl
Haar ziel, in 't eeuwig leven, verwacht
de jongste dag
Prinses Wilhelmina
plechtig begraven
Meeste kijkers thuis
Koninklijk gezin alleen
in de grafkelder
CHRISTELIJKEATIONAAL DAGBLAD
„Stantvastirij h «Ijt bitten
mfn bert ia te^easpnt"
Drieënveertigste jaargang no. 12653
f
internationale autolijndienstea
Holland-België
dagelijks
Holland-Dene-
marken 3 x per
Holland-Zweden
3 x per week
Bettoweg 6 Schiedam Tel. 64635
Postbus 209 - Telex 22166
(Van onze verslaggevers)
VERZAMELD TOT HAAR VADEREN. Bijgezet in de vorstelijke graf
tomben van de middeleeuwse Nieuwe Kerk te Delft, naast haar in
1934 overleden gemaal, prins Hendrik, en op maar enkele nieters afstand
van de laatste rustplaats van baar moeder, koningin Emma, en die van
baar vader, koning Willem III.
Een tijdperk van 82 jaar met en voor Nederland wordt met bet verdwijnen
van de kist in de grafkelder voor het mausoleum van Willem I, Prins van
Oranje, afgesloten. De „Moeder des Vaderlands" ligt thans bij de „Vader
des Vaderlands", en bij alle andere prinsen en vorsten uit bet Huis van
Oranje-Nassau, die baar zijn voorgegaan.
Er liangt een lichte nevel in het hoge, strak gelijnde bedehuis, als de Chef van het Mili
taire Huis van H.M. de Koningin, luitenant-generaal H. Schaper, naar de baar schrijdt
en het kussen met het Grootkruis van de Militaire Willemsorde van de kist afneemt.
Het orgel met zijn 3700 pijpen en zijn verdragend geluid heeft zojuist het „Wees ge
groet, gij eersteling der dagen" gejubeld. De 2700 genodigden zijn van liun plaats
gerezen en hebben dit Opstandingslied meegezongen:
De moeder des vaderlands op haar la atste tocht door haar geliefd Den Haag
In de anders zo bedrijvige binnen
steden van Den Haag en Delft heers
te vanmorgen stilte. Geen trams,
geen auto's verstoorden de plechtige
rust, slechts het gelui van de toren
klokken liet zich horen.
Wie verwachtte, dat de route van de
begrafenisstoet zou worden omzoomd
door een dikke haag belangstellenden,
kwam bedrogen uit. De snijdende kou en
de voortreffelijke televisiereportage heb
ben velen thuis gehouden. En misschien
wie weet? zijn ook velen afgeschrikt
door de strenge verkeersmaatregelen, die
de politie had afgekondigd.
De Haagse tram heeft het vervoer goed
aangekund. Extra materieel, dat gereed
stond, behoefde niet te worden ingezet.
De Spoorwegen, die met versterkte trei
nen op Den Haag reden, behoefden geen
extra treinen in te leggen. Wel stond om
streeks half tien het Malieveld, dat dui
zenden auto's kan bevatten, vol, maar
spoedde men zich van het veld naar de
route, waarlangs de stoet zou passeren,
dan bleek, dat het publiek nauwelijks
dikker stond dan twee a drie ryen.
De Nederlandse stations boden later op
de ochtend het normale zaterdagse beeld.
Van een extra drukte was niets te be
speuren. Slechts toen de rouwstoet het
Ryswijkseplein in Den Haag was gepas
seerd, ontstond even een zeer grote druk
te op het nabijgelegen station Hollandse
Spoor. Zeer velen kochten een kaartje
voor Delft om daar de stoet nog eens te
zien. Maar de meeste belangstellenden
begaven zich meteen kleumend naar huis.
Hoewel het tegen half twaalf op de
Markt in Delft behoorlijk druk was
geworden, stonden aanvankelijk veel
vroege bezoekers verbaasd over de rust,
die er nog heerste. Terwijl in Den Haag
de begrafenisstoet zich in beweging
zette, stonden langs de Delftse route
nog meer militairen en politie-agenten
dan belangstellenden.
Zy die verwacht hadden, door het ver
huren van kijkplaatsen voor hun raam
goede zaken te doen, bleken zich te heb
ben vergist. Een tassenhandelaar in de
Nieuwstraat had slechts drie mensen in
zijn zaak, die bij hem voor f50,een
plaatsje kregen. Deze f50,betaalden ze
vorige week al. Hadden ze geweten, dat
de belangstelling zo gering zou zijn, dan
zouden ze dit geld beslist niet hebben
neergeteld.
De tassenhandelaar wilde nog wel za
ken doen en liet daarom zijn prijs zakken
tot vijf gulden per persoon. De belang
stelling was echter nihil. Niemand ver
toonde zich en na negen uur kon men
niet meer bij hem terecht, omdat nie
mand meer werd doorgelaten.
De Koninklijke familie in Delfts
Nieuwe Kerk bij de baar van
prinses Wilhelmina waarop het
kussen met het Grootkruis van
de Militaire Willemsorde rust.
„Op Uw woord, o Leven van ons leven,
werpen wij het doodskleed af!
Door de kracht Uws Geestes uitgedreven
treden we uit ons zondengraf".
„In Uw hoede zijn wij wél geborgen,
en schoon eerlang 't oog ons breek,
open gaat het op de grote morgen
na deze aardse lijdensweek".
De stilte is voelbaar, als een adelborst en drie cadetten de nationale
driekleur van de baad verwijderen. De kist wordt zichtbaar, een eenvou
dige kist van blank, Japans eikenhout met normale hengsels en een ko
peren naamplaat.
„Wilhelmina, Helena, Pauline, Maria", staat erop, „Prinses der Neder
landen, Prinses van Oranje-Nassau, Hertogin van Mecklenburg, Koningin
der Nederlanden van 23 november 1890 tot 4 september 1948. Geboren:
31 augustus 1880. Overleden: 28 november 1962".
De acht dragers, jachters en bos- ter hen stellen zich de grootofficier,
wachters, zijn al toegetreden. Ze mr. W. C. Baron Snouckaert van
tillen de kist op de schouders. Ach- Schauburg, op, de commissaris van
Belgisch koningspaar
kwam in Delft aan
Om twee minuten voor elf arriveerde
op het Delftse station vanmorgen de
speciale trein mot het Belgische konings
paar. Ter verwelkoming waren oo hel
station aanwezig vice-admiraal Rost van
Tonningen, kamerheer in buitengewone
dienst, en burgemeester D. de Loor van
Delift. Koningin Fabiola was zeer char
mant gekleed. Zij droeg een blauwgrijze
wintermantel, een grijze hoed en zwarte
schoenen. Koning Boudewijn droeg het
generaalsuniform.
In vijf auto's reed men naar de Nieu
we Kerk. Bij het station stonden veel
mensen opgesteld om het Belgische ko
ningspaar te zien.
de Koninklijke grafkelder, burge
meester De Loor van Delft, en de
beide hofpredikers ds. J. F. Berkel
en ds. G. I. P. A. B. Forget.
Eerbiedig kijken de van hun plaats
gerezen genodigden toe, als de vol
tallige Koninklijke familie zich en
cortége aansluit. Eerst koningin
Juliana en prins Bernhard, dan prin
ses Beatrix en prinses Irene, tei
slotte prinses Margriet en prinses
Marijke.
Met uitzondering van de dragers,
zijn de leden van de koninklijke fa
milie de enigen die naar de eigenlijke
grafkelder gaan. Als ook de dragers
zich hebben teruggetrokken, blijven
ze enkele ogenblikken alleen bij de
kist achter. Het zijn de eerste en enige
momenten van totale teruggetrokken
heid. Geen ogen van camera's en
standers meer; geen protocol
geheel alleen.
Het zijn, zoals alle mensen die een
geliefde verloren hebben, rouwenden
die daar staan. De lijkwade mag dan
wit zijn, het licht van de Onstanding
mag zich dan wel in de nreek, de ge
zangen. de muziek, de versieringen en
de toiletten manifesteren, het hart
van de dichtst bij de verstorvene
staanden treurt en mag ook treuren.
Daar, in de vorstelijke graftombe,
staat een dochter bij de kist van haar
moeder, een schoonzoon bii de kist
van zijn schoonmoeder en vier klein
kinderen bij de kist van hun groot
moeder. Hoe gewoon, hoe menselijk
allemaal-
Terwijl de koninklijke familie zich
in de grafkelder bevindt, wordt bo
ven, in de kerk, een Noors lied aange
heven, dat door koningin Juliana, toen
ze nog studente was. is vertaald.
Helder klinken de stemmen van so
pranen en tenoren in de verstilde kerk
Vijf coupletten telt het Noorse lied.
i het eerste luidt:
„De zon schijnt in mijn ziel vandaag
Het donker is gezwicht.
En aard' en hemel langt mij toe
Want Jezus is mijn licht".
Langzaam en zichtbaar onder de in
druk begeven de leden van het ko-
ninklijk gezin zich weer naar hun
plaatsen. Nog één keer zwelt een sa
menzang aan. Uit bijna drieduizend
kelen klinkt het laatste vers van
Psalm 72 op een lofzang tot de Heer:
„Zijn naam moet eeuwig eer
ontvangen
men loov' Hem vroeg en spa!
De wereld hoor en volg' mijn zangen
met amen, amen, na!"
Na het votum verlaten de leden van
de koninklijke familie en de vorste
lijke gasten in volgorde van binnen
komst de kerk. Ze worden voorafge
gaan door de hofpredikers, de burge
meester van Delft, de hofmaarschalk,
de eerste stalmeester, dc Grootmeester
en de Chef van het Militaire huis. Het
gevolg bestaat uit leden der buiten
landse hofhoudingen, de Grootofficie
ren, de slippendragers, de Kamerheren
sn de adjudanten.
Bij het vertrek hebben auto's de
plaats van de rijtuigen ingenomen. In
snelle vaart gaat het naar Paleis Huis
ten Bosch, waar velen het noenmaal
'uilen gebruiken.
(Zie ook pagina's 3 en 5)
Als een gedachte...
TWIJ VOLEINDIGEN onze jaren als
een gedachte De betrekke
lijkheid van een mensenleven wordt
nauwelijks scherper in het licht ge
steld dan in psalm 90, het gebed van
Mozes, de man Gods. Maar in weinig
psalmen als deze schittert ook zo de
vastheid van God, van Zijn gunst en
liefde. En is daarmede in feite niet
het gehele menselijke bestaan gety
peerd? Wie zijn wij een adem
tocht, niet meer dan een vluchtige
gedachte. En wie is God de eeuwi
ge, de onveranderlijke. Aan het einde
van onze jaren is er alleen nog maar
de herinnering, vluchtig en verdwij
nende door de tijd- Vandaag vertoeft
ons volk in gedachten bij prinses
Wilhelmina, op haar laatste gang. De
trommen zijn omfloerst en hier wij
ken pracht en praal voor de dood.
die niemand spaart. Ook zij heeft
haar leven voleindigd als een ge
dachte. Wat is tachtig jaar op de
eeuwigheid? Er is droefheid in onze
harten, maar ook dankbaarheid voor
wat God ons volk in deze vrouw
heeft geschonken. Haar leven was
dienst, aan hef volk, aan de gemeen
schap van volkeren, waarin zij was
gesteld in een tijd, dat het recht
struikelde op straat. Haar leven was
ook en vooral dienst aan Hem,
die haar tot haar hoge ambt had ge
roepen. Zij wist van het geheimenis,
dat de omgang met God tot een won
derlijke werkelijkheid maakt. Zij
was bij Mozes in de leer geweest en
wij mogen zeggen, dat zij haar da
gen zo heeft leren tellen, dat God
haar een wijs hart had geschonken-
En is dat eigenlijk niet het mooiste
wat wij van een mens kunnen zeg
gen? Prinses Wilhelmina heeft, in
de dagen van haar jaren, gekend de
bittere droefheid, de bijna niet te
dragen tegenslagen, Er waren in dit
leven ook momenten van intense
vreugde, van geluk, van voorspoed
zoals in elk mensenleven. Zij heeft
zich, dwars tegen de stroom in, met
haar ganse persoonlijkheid, ingezet
voor de zaak van de vrijheid en van
het recht. Zij werd teleurgesteld,
toen ze moest constateren, dat som
mige van haar dienaren, op wie zij
had gebouwd, haar en de zaak van
de vrijheid in de steek lieten. Toen
het einde naderde, kon prinses Wil
helmina getuigen, dat zij het geloof
had behouden, en dat de geborgen
heid, zonder welke geen vorstin en
geen bedelaar kan leven, haar deel
was. Als vandaag de klokken van
alle kerken in dit lage land aan dc
zee hun sombere klanken over de
mensen uitstrooien, herinneren zij
aan dood en vergankelijkheid, aan
de afsluiting van een leven. Maar wie
goed luistert en wie de zin der din
gen, die werkelijk waarde hebben,
tracht te peilen, die hoort toch ook
iets anders. Een getuigenis van een
geopend graf en van een geopende
hemel, een getuigenis ook, dat hier,
in de dagen van onze jaren, ons leven
de schoonste bestemming vindt in de
dienst aan God.
DE vorstperiode komt dit week
einde definitief een einde, al kwam
vanmorgen ook hier in het westen nog
wat lichte vorst voor. Een depressie zal
de komende vierentwintig uur over En
geland naar zuid-Noorwegen trekken en
doet de wind langs onze kust zondagmor
gen tot stormachtig toenemen. Een flinke
hoeveelheid zachtere lucht van 7 8
graden wordt daarbij het vaste land van
West-Europa binnengeblazen. De vorst zal
zich snel naar Midden-Europa moeien
terugtrekken. Ook kan de genoemde de
pressie de eerste regen in deze december
maand brengen. In Midden-Europa en
Scandinavië zal de kou zich nog weten
te handhaven. Door de toegenomen wind
zijn de dichte mistvelden, die vrijdag
avond nog voorkwamen, grotendeels ver
dwenen. Wel zal tegen de avond de lage
bewolking terugkomen, die van de Noord
zee wordt aangevoerd.
De Bilt verwacht tot zondagavond:
Meer bewolking met later in het noorden
van het land kans op enige regen. Ma
tige aan de kust tydelyk krachtige of
harde zuidwestelijke wind. Vannacht in
het binnenland temperaturen om hel
vriespunt. Morgen overdag iets hogere
temperaturen dan vandaag.
(Opgemaakt om 11.15 uur).
ZON EN MAAN
Zondag 9 december: zon op 8.35, onder
16.29: maan op 15.44, onder 5.38.
Maandag 10 december: zon op 8.36.
ider 16.29; maan op 16.18, onder 6.59;
I BANANEN
TELEFOON: alle afdelingen 31441.
KLACHTENDIEN ST: bezorging 18—19 a
ADVERTENTIES: 0,20 per millimeter.
Familieberichten 0.18 per millimeter
(Bij contract belangrijke korting).
POSTREKENING: 58936.
ABONNEMENTEN: f 8.25 per kwartaal;
2.80 per maand: 0.65 per week
