IN BARSTEN EN GROEVEN WEER KLEURENPRACHT Vakmanschap maakt vergaan verleden tot glanzend heden Restaurateur N. van Bohemen kreeg vererende opdracht Toeslagen gevraagd in plaats van voorschot Melkprijs moet verder omhoog Prov. Staten bespraken bouw van kerncentrale K.L.M. boekt weer winst Luikse jury in Tweede Kamer fel gehekeld ER 1%, «HEI'WK LEIDSCHF. COURANT DONDERDAG 15 NOVEMBER 1961 rJpEGEN de wand staat een doek van drie bij vier meter. Hel ruim 130 jaar oude schilderstuk, rechts onder gesigneerd, C. Kruseman, stelt de bewening van Chris tus voor 11a de kruisafneming. Deze piëta ziet er ver schrikkelijk uit, een groot deel van het doek is bedekt met groeven en barsten. Op één plaats is het gewoon zwart geworden. „Kijk", merkt schilderijen-restaurateur N. van Bohemen op, terwijl hij de nauwelijks zichtbare contouren met de wijsvinger volgt, „hier heeft een vrouw gestaan met een hoofddoek om, de handen voor het gezicht geslagen. Die komt er weer helemaal op te staan". Zijn woorden worden op het zelfde ogenblik waargemaakt door de heer J. K. Lecluse, die het palet in de hand uiterst minu tieus bezig is aan de andere zijde van het doek de beschadigingen weg te werken en het weer kleur en glans te geven. Waar zijn penselen verf hebben opgebracht keerde de oorspronkelijke Kruseman weer te rug. Op de enorm grote atelier-zolder aan de Laan van Roos en Doorn staan nog meer doeken en panelen op restaura- De piëta van C. Krusemanwaar aan de heren N. van Bohemen (links op de trap) en J. K. Le cluse met inzet van vakmanschap en oneindig geduld werken om het doek, bedekt met barsten en groeven, in de oorspronkelijke staat, terug te brengen. Herstelbank wordt investeringsbank (Van onze parlementsredactie) De Herstelbank, die in oktober 194.1 Is opgericht ter financiering van het nationaal herstel, zal niet, zoals aan vankelijk de bedoeling was, in 19ÏU vorden opgeheven, maar blijven oortbestaan als nationale investe- ingsbank. In de Herstelbank werken «verheid en een aantal financiële in stellingen samen. De afgelopen jaren heeft de bank zich in toenemende mate gericht op het ver strekken van middellang krediet. Hier onder bevinden zich talrijke kredieten, die worden verstrekt op grond van be paalde overheidsmaatregelen (bijv. kre dietbeschikking voor het hotelwezen, sa nering visserijvloot). Ook neemt de bank deel in een aantal n.v.-en, onder meer de N.V. Export-Financiering-Maatschap pij. Een groot deel van deze activiteiten zal ook na 1970 nodig blijven. Met het oog hierop zijn de statuten van de Her stelbank gewijzigd. Dc wijziging houdt onder meer in, dat de bank haar bij zondere positie in het Nederlandse bank wezen zal kwijtraken. Dit geldt ook ten aanzien van de fiscale tegemoetkomin gen, die de Herstelbank genoot (vrij stelling vennootschapsbelasting). Het kapitaal, groot 300 min. wordt tot een derde teruggebracht. De staat, die een aandelenkapitaal van 151 min. bezit, zal ruim 100 min. terug ontvangen en vervolgens 100 min. bij wijze van lening aan de bank verstrekken. Hierover zal een jaar lijkse rente van drie pet. zijn ver schuldigd De nieuwe instelling, die officieel De Nationale Investeringsbank (Herstel bank) N.V. zal heten, zal ook worden ingeschakeld bij de verstrekking van gelden voor de ontwikkelingslanden. Van de Nederlandse deelneming in het India-consortium ad 100 min. zal de Herstelbank 65 min. onder garantie van de Nederlandse staat aan India verstrekken De Tweede Kamer is gevraagd, met de statutenwijziging in te stemmen tie te wachten, waarop de restaura teurs met vakmanschap hun technie ken moeten toepassen. En dat zyn niet allemaal schilderstukken van honderd en meer jaren oud. Het materiaal dat de schilder gebruikte meestal na tuurlijk linnen of hout en de om geving waar de eigenaar het schilder stuk hing of plaatste was het daar vochtig of droog kunnen voor het kunstwerk desatreuze gevolgen hebben. Hout werkt altijd HEEFT DE KUNSTENAAR op hout geschilderd, zoals Brueghel deed op het ernstig door de tand des tyds aange taste paneel, dat op een van de werk tafels ligt, dan is het altijd werkende hout en de vocht, die dit hout nog deed uitzetten bovendien de oorzaak van het scheuren barsten van de verf, terwijl de lijm in de loop der jaren ook nog zijn bindkracht verloor. Het is ook mogelijk en hiervan toont een ander paneel het bewijs dat door droogte het hout is gekrompen en dan wordt de verf die langzaam ver steent, tot kleine blassjes getrokken. Met linnen is het evenzo. Bovendien bestaat hier de mogelijkheid, dat het materiaal gaat scheuren. Dit kan ech ter ook opzettelijk zijn gebeurd. Zo staan er twee grote doeken, die uit Djakarta zyn gekomen, op restauratie te wachten: het levensgrote statiepor tret van H. M. Koningin Wilhelmina en het met een mes beschadigde even- grote portret van Koning Willem III. Over enige tijd zullen deze schilder stukken er weer als nieuw uitkien en slechts .een vakman, zal; d?m nog .kun nen constateren, dat een schennende hand een van de doeken heeft „be- Een vakman, die tekenen en schilde ren leerde aan de Academie voor Beel- dende Kunsten en toen bewust de rich ting van het restaureren koos, waarbij hij onpersoonlijk en met eindeloos ge- dul zich moet verplaatsen in de op vattingen van de schilder, die het te restaureren kunstwerk creëerde. „Er is voor het vak restaurateur van schilderijen geen opleiding en ons be roep wordt niet beschermd", zegt de heer N. van Bohemen, die nadrukkelijk Landbouwschap bepaalt standpunt O DE Nederlandse landbouwende bevolking is niet tevreden over de maatregelen, die de regering ge troffen heeft tot steunverlening aan Provinciale Slaten hebben gisteren, door voor kennisgeving aai stemd met «le plannen Zuid-Holland i nota terzake nemen, inge- de bouw exploitatie van een kernenergiecen trale, waa/bij het Zuidhollandse elektri citeitsbedrijf E.Z.H. belanghebbende is. De provincie bezit een kwart van de aandelen van dit bedrijf, reden waarom dc plannen voor de centrale ter discus- Over het algemeen zagen de statenle den, vooral na de recente aardgasvond sten in Groningen, niet dadelijk het nut van een dergelijke centrale voor de energievoorziening in. als was het er wel energievoorziening in. al was men het er wel over eens dat het project uit een oogpunt van technische ontwikkeling niet te versmaden is. De heer Van Es (soc) stelde dan ook dat het belangrijk voor de industrie is ervaring op dit ter rein op te doen, hetgeen ook de mening bleek van dr. M. P. A. Meissen (kath). - Mr. J. Wilkens (lib.) vroeg zich af of men wel haast moet maken met dergelijke projekten. gezien de aardgasavondsicn cn de nog aanwezige kolen- en olicre- lervcs. een vraag die ook werd ge steld door zijn partijgenote, mevr. mr. M. N W Dettmeyer-Labberton. die bo vendien dc sterkte van de centrale in discussie bracht. De pacifist M. van Pelt was verheugd over atoomexperi- ment voor vredesdoeleinden le kunnen spreken, maar bleek bevreesd een der gelijk objekt in een zo overbevolkt ge bied als ons land aan te pakken. Gedeputeerde D. van der Kwaak, die de opmerkingen beantwoordde, zei dat het bij dit projekt gaat om een proef centrale. Hij vond dat de provincie: ge rust achter de plannen kan gaan siaan als de gezamenlijke produktiebedrijven het projekt gunstig achten. Van haast is geen sprakeï de proef zal twintig jaren vergen, waarvan vijf jaren voor de bouw. De heer Van der Kwaak meende dat ons land op het terrein van de kern energie niet achter dient te raken bij het buitenland, dat reeds met dergelij ke centrales werkt. Dit temeer waar de industrie steeds meer belangen krijgt op Aan de orde kwam voorts nog een voorstel van G.S. tot uitbreiding van de provinciale subsidieregeling voor jeugd-, dorps- en buurthuizen, tegen weik voorstel de fractie van de S.G.P. bij monde van de heer W. F. Mulck- huyse bedenkingen opwierp Het voor stel werd dan ook zonder de van de S.G.P. aangenomen. de getroffen gemengde bedrijven inzake de melkprijs voor het volgend jaar. Het renteloze voorschot van f 25 miljoen voor de gemengde be drijven wordt te gering geacht bovendien zou een toeslag in plaats van een voorschot van veel meer tekems zijn geweest. De vaststelling van de melkprijs voor de veehouders op f 27 per 100 kg (richtprijs) wordt nauwelijks hoger geacht dan de melkprijs over het afgelopen jaar, terwijl een aanzienlijke prijsoptrek- king noodzakelijk werd geacht. In deze geest sprak zich gisteren het bestuur van het Landbouwschap in zijn openbare vergadering in Den Haag uit. Het bestuur zal zich zowel inzake de steunmaatregelen voor het gemengd be drijf als toat betreft de nieuwe melk prijs in een brief tot de leden van de Tivecdc Kamer richten. Gehoopt wordt, dal bij de behandeling vaii de begroting van landbouw in de Tweede KKanj< regering alsnog bereid zal blijken aa wensen van het landbouwbedrijf si tegemoet te komen. Het bestuur verklaarde zich in ginsel bereid, medewerking tc verle nen aan de uitvoering van de steun maatregelen voor het gemehgde bedrijf, al handhaafde het schap daarbij zijn be zwaren tegen de inhoud van de huidige maatregelen. De behandeling van de begroting het Landbouwschap bleek gisteren ook nogal wat voeten in de aarde te hebben. Besloten werd ten slotte toch het basis- heffingsbedrag per ha bouwland te ver hogen van 3.50 tot f 4. Deze verho ging zal alleen voor 1963 gelden, want volgend jaar moeten de financiën op nieuw bekeken worden. Inmiddels zal echter een begrotingscommissie worden samengesteld, die het begrotingsbeleid en met name het subsidiebeleid van het Landbouwschap nader onder de loep moet nemen om zo eventueel tot bezui nigingen of efficiëntere aanwending van de middelen te komen. Volgend jaar hoopt men dan een financieel plan op langere termijn te kunnen vaststellen Voor do leden van de landbouworganisa ties geldt voorlopig nog dezelfde aftrek- regeling bij de heffing voor het Land bouwschap. In een besloten vergadering werd het schap het 's middags ook nog over de richtiynen die znllcn moeten gelden voor de toekenning van voor schotten aan getroffen landbouwbedrij ven. Hierover moet nu nog overleg ge voerd worden met het ministerie var landbouw. Publikatic van de richtlijnen zal pas in een later stadium kunnen plaatsvinden. SINDS 1948 48.381 SCHOOLLOKALEN Van 1948 tot en met juni 1962 zijn in ons land in totaal 48.381 schoollokalen ge bouwd. Bijna de helft van deze lokalen was bestemd voor het lager onderwijs. Er werden 1.295 gymnastieklokalen ge bouwd. Minister Cals deelt dit dc Twee de Kamer mee. Volgend jaar zullen voor het lager onderwijs duizend leslokalen en 60 gymnastieklokalen worden ge bouwd. Hiervoor is 37 min uitgetrok- Voor de overige sectoren van het on derwijs zijn de volgende bedragen uit getrokken: kleuteronderwijs 11 min., bui tengewoon lager onderwijs 7 min., u.l.o. 24 min., kweekscholen 6 min., v.h.m.o. 36 min., nijverheidsonderwijs 75 min., wetenschappelijk onderwijs 63 min., landbouwonderwijs (incl. landbouwhoge school) 8 min., internaten 3 min. Totaal 270 min. Roode Kruis. Het feit dat de internatio nale conferentie (met regeringsvertegen woordigers) van het Roode Kruis twee jaar wordt uitgesteld en vervangen wordt door een bijeenkomst van de raad van gouverneurs wettigt niet de daaraan in ons blad van 3 dezer verbonden con clusie dat het Roode Kruis de eeuwfees ten van volgend jaar zal uitstellen, zo verzoekt men ons te willen corrigeren. stelt, „dat ondeskundige handen kunnen verknoeien dan waartoe de tijd ooit in staat is". „Toch komt het bijna niet voor, dat een schilderij niet meer te herstellen is, ook als het door een ondeskundige werd „gerestau- „Myn oom zat ook in het vak en van hem heb ik veel van de technie ken geleerd. Bovendien heeft het we- tenschappelyk onderzoek tal van moei lijkheden voor ons uit de weg geruimd. Wij werken soms nauw samen met T.N.O., die de conserveringsmethoden perfectioneerde". Een houten ornamentje, vnj»»-i leeggevreten door de houtworm cn aan de oppervlakte vol met gaatjes is na behandeling met een kunsthars- produkt weer keihard. De gaatjes wor- den zodanig gestopt en bewerkt, dat de houtworm geen kans meer krygt om zyn vernielend werk te doen. Met een steekbijtel MET DIT KUNSTHARSPRODUKT wordt ook een zogenaamde spintstrook een slechte plek in het eikenhout van een paneel, die langzaam doorwoe kert en uiteindelyk het schilderwerk aantast behandeld, nadat de slechte strook met een steekbeitel is verwy. derd. De achterzyde van dat Brueghel- paneel op die werkbank is geheel aan getast door de vocht en daarom zal die hele achterzyde tot op een milimeter worden afgeschaafd, zodat het byna doorzichtig wordt. Dan wordt dit ui terst breekbare schilderstuk op een ge prepareerde multiplex-plaat van ge wenste dikte geplakt. Daarna wordt het paneel bygeschilderd in de kleuren, die aan de oorspronkelijkheid geen af breuk doen: de juiste kleuren zyn te genwoordig altyd te vinden of te mengen. Op een groot stuk beschermend fla nel op de zoldergrond liggen vier ba- schilderde delen van een 18e eeuws ka merscherm, afkomstig uit dc Zaan. streek. Aaneengesloten geven dc delen een aantrekkelijk landelijk Zaans tafe reel weer. Wellicltt kwam indertijd daarom iemand op het ongelukkige Idee om de schermdelen zo te laten draaien, dat het schilderwerk een ge heel bleef. De spijkers om de schar nieren te bevestigen werden dwars door hel schilderwerk getimmerd. Na de restauratie zullen de spijker, gaatjes niet meer te vinden zijn en het kamerscherm zal weer in zijn oorspron kelijke staat zijn teruggebracht. ..Omdat wij beschikken over vol doende ruimte met uitstekend licht op het noorden is het mogeiyk hier grote stukken onder handen te nemen en dit hoeven niet altyd stukken van grote geldelijke waarde te zyn. Vaak krygen we hier stukken uit familiebezit, die voor die familie historische waarde heo- ben of om andere sentimentele over wegingen worden bewaard. Ook krygen we stukken, die eerst aan ondeskundi- gen ter restauratie werden aangeboden en grondig verprutst. Gelukkig zyn we meestal wel in staat de dubbee schade te herstellen", aldus de heer Van Bohe- Vacuiim tafel BIJ HET RESTAUREREN van linnen doeken wordt, evenals dit bij de hou ten panelen het geval is, begonnen met de achterzijde. Het linnen kan nog zo vergaan of gescheurd zijn, het wordt afgeschuurd tot byna de achterzyde van de verflaag is bereikt. Vervolgens komt er een nieuw stuk linnen tegenaan en zowel voor als achter wordt het be dekt met een waslaag. Aldus gepre pareerd gaat het verdoekte schilderij op de vacuumtafel een kortelings door de restaurateur aan geschaft zeer kostbaai apparaat, waarmee ook in dit speciale vak de mechanisatie haar in trede heeft gedaan en onder de druk en de elektrische verwarming smelt de was. d:.c verf en doek aaneenhecht en de zachcgeworden verf terugbrengt in de oorspronkelijke structuur. Na deze behandeling blijft de waslaag aan de achterzijde weer hard geworden - zitten, terwijl de was aan de voorzyde met teipetyn van de verf wordt afge veegd. Dan worden ook de oude lagen cn eventuele overschilderingen verwij derd. Het doek wordt daarna op een raam bevestigd en bygeschilderd. Voor de heel grote doeken is de va- cuümtafel natuuriyk te klein en die worden dan op de traditionele manier met een strykyzer „bewerkt" op vol strekt vlakke verdoektafels. De heer Van Bohemen en zijn me dewerkers restaureren behalve voor particulieren voornamelijk voor de Rijksgebouwendienst en Monumenten zorg. kortom aan schilderyen uit grote Een deel van het enorme zolderatelier aan de Laan van Roos en Doorn te Den Haag. waar aan verscheidene doeken ter restauratie wordt ge werkt. Op de voorgrond de heer L. D. Vercouteren bezig met een van dc 18e eeuwse Zaanse kamer schermdelen, door spijkergaten zwaar beschadigd. gebouwen, musea, kastelen cn ambas- uit het Palels op de Dam, dat zoals be- sades kend geheel wordt gerestaureerd, d» grote doeken en panelen met bybclsc- cn allegorische voorstellingen o.m. uit de Mozeszaal, dc schoorsteen- en pla fondstukken, waaronder er zyn van zes bü twaalf meter, in de oorspronkelijks staat terug te brengen. Een opdracht, waarvan de uitvoering zeker twee en een half jaar zal duren. Een byzonderc ontdekking deed de restaurateur enige tyd geleden, toen hy uit het Ryksbezit een mansportret onderhanden kreeg, dat werd toege schreven aan een leerling van Rem brandt. By restauratie merkte de heer Van Bohemen onder de verflaag een eerst opgebrachte breedgeschilderde „streek" op. die hy dacht van de mees ter zelf te zyn. Een röntgenonderzoek bracht aan het licht, dat hy gelyk had: onder het schilderwerk van zyn leer ling zat dat van Rembrandt zelf. Op dit dit paneel werd natuuriyk dc originele Rembrandt teruggebracht. Eveneens een staaltje van vak manschap werd op dit atelier gele verd toen er een schilderij op kar ton werd aangeboden, dat aan beide zijden was beschilderd. De bezitter wilde er als het mogelijk was twee schilderijen van gemaakt heb ben. Het dunne karton werd toen uiterst voorzichtig gesplitstr zodat de twee verflagen vrij kwamen. Het op doek brengen was toen het ergste Prijspeil in Nw-Guinea niet sterk geslegen De dienst van economische zaken In Nieuw-Guinea heeft heden bepaald dat de suikerprijs met drie cent tot 70 cent de kg is verhoogd. De broodprys is enige tijd geleden met tien cent per brood ver hoogd. De prijzen van benzine, petroleum en dieselolie daarentegen zyn met drie cent per liter verlaagd. Over het alge meen is het prijspeil sinds de overdracht van het bestuur aan dc Verenigde Naties niet ernstig gestegen. Het indexcijfer voor de kosten van levensonderhoud is thans 108,5 tegen 106 op 1 juli en 100 eind december 1961. Volgens de dienst is het inflatiepeil in Nicuw-Guinea nog altijd het laagste in het gehele Verre Oosten. Dat het peil na de politieke moeilijkheden niet ernstig is gestegen, is volgens de hoge ambtenaren te danken aan het gedisciplineerd gedrag van de importeurs. Associatie Nederlandse Antillen inet dc E.E.G. In een vergadering van de zes lid staten van dc Europese economische ge meenschap in Brussel is gisteren de con ventie ondertekend ter wijziging van het E.E.G. (Euromarkt) -verdrag. Hierdoor is het toetreden van de Nederlandse An tillen tot de gemeenschap mogelijk Re- worden. Namens het Koninkrijk onder tekende de staatssecretaris van buiten landse zaken, dr. H. R. van Houten en de gevolmachtigd minister der Antillen, de heer W. F. M. Lampe. Bij de plech tigheid waren ook aanwezig de Antil liaanse minister van sociale cn econo mische zaken en van volksgezondheid, de heer C. D Kroon en de minister van financiën, de heer O. S. Henriquez. De heer N. van Bohemen brengt weer kleur op een Italiaans re- naissance-paneel uit omstreeks 1540. Een detail van dit paneel, waarop het verwoestende werk dat de tand des tijds aan dit schilderstuk deed. goed valt te zien. T\E KONINKLIJKE Luchtvaart Maatschappij heeft over het derde kwartaal winst geboekt r.a een lange reeks verliezen. De inkomsten werden gunstig beïnvloed doordat de thuiskeer van dc Nederlanders uit Nicuw-Guinea begon, ondanks de vermindering van het normale vervoer op Biak. Natuur lijk waren er ook veel extra kosten. De kwartaalwinst bedroeg f 6.5 «vo rig jaar verlies 4.2) miljoen. De ver- voersinkomsten beliepen f 172164.4 min., de overige inkomsten f 16,5(13,1) min., de bedrijfskosten f 35,2(19,2) min. Over de eerste 9 maanden beliepen de vervoersinkomsten f 428.8)424,9) min., de overige inkomsten f 41,2(35,6) min., bedrijfskosten f 443.7(447,5) min. Na af schrijving. enz. bedraagt het verlies f 50.1(41.4) min., waarbij men in aan merking moet nemen dat er vorig jaar f 10,7 min. vrij kwam uit de belasting- voorzienin. zodat eigenlijk het verlies f 52.1 min. bedroeg. Het verlies in guldens per gewoor. aandeel steeg tot 34,43(23,44). K.V.P.-er verontwaardigd over actie Rotterdamse huismoeder TAE K.V.P.-er mr. A. M. I. H. Baeten is gisteravond in de Tweede Kamer bij de behandeling van de justitiebegroting heftig van leer getrokken tegen de uitspraak in het Luikse Softenon-proces. „De jury heeft, in eer lijk mededogen, niet alleen het recht, maar ook de waarheid geweld aan gedaan met haar weigering wetenschappelijk vastgestelde en door alle ver dachten bekende feiten te erkennen," zo luidde het oordeel van de 42-jarige Maastrichtse advocaat. Hij stelde vast, dat in Luik het recht van elk indivi du om te leven gerelativeerd is en afhankelijk is gesteld van het inzicht van anderen. „Daardoor zijn de grondslagen van ons zedelijk bestel en van de geordende maatschappij ondermijnd". In de uitspraak te Luik heeft volgens de heer Beaten „de wereld een nieuwe reden tot angst cn huiver gevonden' Immers, dreigt niet het afschuwelijke perspectief van liquidatie der misvorm den en zwakken? „Moge Luik de ogen van velen hebben geopend", aldus dc K.V.P.-spreker. Zeer geschokt toonde hy zich voorts door een bericht in één der avondbladen. Dit meldde dat een Rot terdamse huismoeder een actie-comité heeft gevormd, dat propageert het maar aan de artsen over le laten of een mis maakt kind al dan niet moet blijven voortleven. Voor deze actie zijn helaas al duizend handtekeningen verzameld De heer Baeten vond het ontstellend da» er dus ook in ons land mensen blijken tc zijn die geen fundamenteel respect voor het leven hebben. Het Luikse proces werd gisteravond ook nog door de Kamerleden Van Dis (s.g.) en Bakker (comm.) ter sprake ge bracht. Eerstgenoemde achtte het een gelukkige omstandigheid. dat ons rechtsbestel geen jury kent Dc gang van zaken in Luik heeft zijns inziens overduidelijk aangetoond, dat dc jury rechtspraak moet worden veroordeeld. De communist Bakker liet een geheel ander geluid horen. Hij keerde zich fel tegen de „hardvochtige wijze" waarop de heer Baeten over de Luikse jury cn de beklaagden had gesproken. „Mij ver baast het dat iemand zó gemakkelijk kan oordelen over zó'n verschrikkelijke gewetensvraag, waarvoor de betrokke nen hebben gestaan. Met geen woord heeft de heer Baeten gerept van de men sen die deze pilletjes hebben geprodu ceerd en in de handel gebracht met de bedoeling er winst mee te maken", zo riep de heer Bakker uit

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1962 | | pagina 5