IRENA
BABEL
Georges Bernanos
regisseert Tolstoi's
„Oorlog enVrede"
Herinneringen
Ik ken die man niet
CHRISTEN
STRIJDER
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 3 NOVEMBER 1962
(Van een medewerker)
Irena Babel is een vrouw
werk sinds jaren onder meer hier
in bestaat dat zij mannen onder
de duim moet houden; niet zo
maar mannen, geen volgzame,
huisbakken pijproker,. m„r door. he?«r'j
gaans eigenzinnige. dikwijls zelf- ste het beste kousen- en sokkenbe-
bewuste. altijd ijdele mannen dri|f. Zij leidt een groot toneelge-
namelijk acteurs. Het is haar zeischap. Ze staat aan het hoofd
werk wan» -Hi ic rppk„„„ van een troeP van vl3ft*S man, de
werk, want zij is regisseuse. Ze helft ac;eUrs. de helft actrices
is overigens getrouwd en tot in Dat is voor ons land een tamelijk
details onderworpen aan het plooi- ongewone figuur een vrouw die
bare eezae van haar man Maar °P 'n€t ">neel de baas is. Goed,
rare gezag Mn naar man Maar ze he<?f. collcga s E1]y van Ste.
het gaat hier om Irena Babei bui- kelenburg in Amsterdam (Cen
ten haar eigen huis. Daar is ze trum) en Elise Hoomans in Rot-
een Napoleon in de repetitieka- terdam (Nieuw Rotterdams To
neel), maar ongewoon
zoiets als een postze^__
soort. Ze heeft zich in de verhou- van in het geheel" i
ding tot de haar ondergeschikte emplaren bestaan,
mannen een soort tactvolle, onaf- Irena Babel is een Poolse. Het
dingbare autoriteit eigen gemaakt, oostelijk toneelgezelschap Theater nenwerk gedaan: al 250 maal had toneelspelers
die de strakheid verklaar'.,
in de voorstellingen onder haar
handen tevoorschijn komen.
haalde haar uit Polen
derland om hier de regie te voe-
reusachtig toneel-
daa:
de watten. De typerend
experiment: de vertoning
„Oorlog en Vrede", een krasse be-
De mannen heeft ze van minuut werking van Leo Tolstoi's beroem-
tot minuut naar haar hand staan, de boek. De Theater-actrice Loudi
de afgelopen jaren prestaties van Theater, het stuk intelligente
de dagbladen slecht ont- heel vrouwelijke
wordt in haar omgeving gezegd, Nijhoff, die
maar ze wordt er desgevraagd enige tijd in Polen is geweest, ont-
koud noch warm door. Er moet dekte haar Dat wil zeggen: ont-
toneel worden gespeeld, er moet moette haar daar, want Irena Ba-
dus ook leiding zijn. Wat doet het bels talenten zijn in Polen al heel
jaren geleden ontdekt. Ze is
'grote figuur in het na-
gisseerd. Niettemin i
veus. De reacties kunnen haar kunst dan wij hier gewend i.,..
niet zijn meegevallen. De premiè- en in ons land lopen de acteurs Moeiteloos gaat ze van het
re was weliswaar een avond van nog wel met heel wat privileges Duits op het Engels over, schots-
handgeklap, maar dat gold voor- op zak, in vergelijking met ande- springend van de ene wereld op
namelijk de uitvoering, de spel- re kunstenaars. Irena Babel is een de andere. Ze lijkt vooral ie den
bij tijden een ken in het Duits, maar liever En-
zelfs ge- gels te spreken. De band i
ertoe of een vrouw de touwtjes i
handen heeft? Degeen die
vraag opwerpt kan alleen
een man zijn, nietwaar?
vangen. Dat is een zure ervaring, schikt om secretaresse te zijn
vooral als je daarvoor helemaal een conservatief vrouwenclubje,
uit Polen naar Nederland moet Ze kan lachen en spontaan zich
reizen. Per slot van rekening uiten, ze is modieus gekleed en
Poolse
Inmiddels is de première van
„haar stuk" in ons land gegaan
de vorige week in Nijmegen.
Ze had zich voor die première
Irena Babel werkt met een tref- nogal nerveus gemaakt. Daar zal
zekere hand, ze heeft de ijzeren niemand hier op hebben aange-
greep van een groot leider op zijn keken want in Polen had
*- 'eidt
bleef het stuk thuis drie
het repertoire, er
boeiends in steken.
lijkt in het geheel niet een
iets gezellige partner voor mei
Babel, die in Polen thuis
bleven. Ze
Vrede", dat In boek
bedrijf. Zij leid!
i bedrijf, op dit punt c
te zeggen i
dan duizend bladzij- nog wel meent ook, Maar ze wordt dc zin
den normale druk telt (wie ver- fel als de vrijheid van de Poolse maakt,
oordeelt zichzelf tot zo'n leesproef kunstenaars in het geding komt,
In deee lijd?), boeit deee Pools, «Mimm de verdenking
omdat de problei
Engels is voor haar geen fop
speen voor haar vrijheidsbeeld,
want ze zegt nogmaals: de kun
stenaars zijn artistiek onbelem
merd. In politiek opzicht houdt ze
zich op de vlakte. In Polen beeft
genoeg aan haar hoofd met
hartelijke dingen baar toneelgroep die niet, zoals
- es ter.sc toneel van vandaas:
Het was in de avond van vrijdag 5 november
1937 dat de schrijver-journalist Q. A. de Ridder
mij de jobstijding kwam brengen dat Van
Eerbeek (pseudoniem van Meinart Boss) was
overleden. Nog een week tevoren had ik met
hem gecorrespondeerd over een grammofoon
plaat opgenomen in de Afrikaanse wildernis.
Hij had griep, maar omdat zijn gezondheids
toestand altijd al wankel was, konden wij niet
vermoeden dat het einde zo nabij was. Niet
alleen verloor ik in hem een goede vriend met
wie ik moeizaam had samengewerkt om zijn
eerste pennevruchten in boekvorm te doen
uitgeven, maar wij allen, „jong-protestanten"
zoals wij genoemd werden, voelden dat dit
voor onze groep een onherstelbaar verlies
betekende. Dat is ook wel gebleken, want nu,
25 jaar na zijn dood, zou ik niet een protestants
prozaschrijver kunnen aanwijzen, die ons heeft
verrijkt met werk, dat op hetzelfde niveau
staat, als dat van J. K. van Eerbeek. Men kan
zich er hoogstens over verbazen dat geen
enkele uitgever van pocketboeken het waagt
iets van zijn opmerkelijk oeuvre te herdrukken.
Het was Ary Wapenaar die, het nu wel zo,
toen ik eens bij hem logeerde dat hij zich ten
(m de jaren 1928-1929) mij m volle bewust
de kerk wees op een grote blon-
man. -Van Kern- kunnen
i hij. Dat
Inconsequentie, uw naam is mens. Want, is het niet
lezers?: als een boek ons een strekking wil opdringen, ook
al zijn we het met die tendens eens, dan heeft zich toch een
bepaalde tegenzin van ons meester gemaakt. Nee vriendje,
zo moet het niet, zeggen we dan. Laat de lezer tenminste de
illusie, dat hij de diepere bedoeling van de roman in kwestie
zelf ontdekt. Tussen haakjes: wat maakt ons dan eigenlijk
kwaad? Dc auteur heeft dan immers ons, als niet geheel van
verstand ontblote lezers, tekort gedaan ten gunste van zijn
overtuiging, of eventueel van zijn stokpaardje. We voelen
ons beschoolmeesterd.
kans. Het
Maar nu het omgekeerde, het laatste toe een
Wanneer een roman, zo goed verhaal eindigt err
en zo kwaad als dat gaat. geen hem thuis opwacht,
strekking vertoont, dan zijn we
al evenmin tevreden. Marcel- --Hanna stond op. Ogen. Een
lus Emants schreef zijn roman va*e herinnering, het kraam-
Een nagelaten Bekentenis bed bli Frcek cn Mlcke in de
(1894, herdrukt 1951) over een Polder. praten met Hanna In
ongelukkig huwelijk, in strikt de nacht.... Een vrouw ls oog.
objectieve stijl. Toen het boek Het 00* dat door ic hecn
gedrukt was kreeg hij van ver- cn dat ecn ander en beier
scheidene kanten brieven, die mens van je wil maken omdat
bij hem erop aandrongen iets het zelf ook zo helder ls.
Ik geef je een ka
Hanna. Hoor je me, ik
Vluchten voor het reine oog.
Voor het oog dat door je heen
tuurlijk niets
Emants later in een interview.
Een boek moet
wat te raden laten en de
grootste auteurs hebben die kijkt zonder Iets te zien. Zo
kunst van een gedeeltelijk!
mystificatie altijd in hoge ma
te verstaan, denk aan de bi
bliotheken die geschreven zijn
over de drama's van Shakes
peare, de Faust van Goethe
en de romans van Dostojevski.
kijken dc ogen
sen je aan. „Ik ken hem niet'
zeggen de mensen, „ik wei
niet wat die man beweegt e
waaraan hij naar de bliksem
gaat. Maar hij heeft zijn leef
tijd, vraag het hem zelf.
DEBUUT De deuren vielen dicht met
harde slagen, eerst de kamer-
De jonge auteur Aart Oorlof deur. daarna de voordeur,
(ik ken die man niet, het boek Hanna kwam hem niet ach-
schijnt een debuut te zijn) terna.
heeft bij N.V. De Arbeiders- Schaterlachend cn in tranen
pers te Amsterdam een roman
gepubliceerd, getiteld Ik ken
die man niet. Het handelt over
een drankzuchtige. Alfons Ver-
eicke, werkzaam in een recla-
mebedrijf. iemand die gehuwd laatst de aanduiding
is cn vader. Het ontbreken u-
strekking komt hierin
het proces tekenen
mende verslaving en verzwak
king van het normbesef. In die
tekening ligt de kracht van
het boek «minder in taal en
stijl). De waarde van dit ver
naai is dat men zulke ongeluk
kige» nu beter van binncnui'
oegrijpt. Verstandig
allen? Zeker
dokter, van de zuster,
Hanna. Moet deze laatste niet
voor de kinderen opkomen? In
ieder geval draait ze er
op. Is dit niet de tragiek
de verslaafde, dat hij vlucht
in een algemene, onbepaaldi
Ull beschuldiging? Niemand ver
de liest zijn eigen verantwoorde
schrijver is ook, dat hij geen "Jkheid, al zou ook de hele
psychologische verklaring pro- wereld behalve hij. schuldig
beert te geven van de diepere staan. Ik heb iets tegen die al-
oorzaken van die drankzucht, gemene, cryptische beschuldi-
Maar is het niet typerend dat gingen m romans, en evengoed
de uitgever op de omslag dit tegen lezers die zich 111 een
wèl doet? ,,Het probleem van soort geestelijk masochisme
Alfons is de eenzaamheid die "chuld laten aanpraten, om
hij niet aan kan. zelfs niet kan d»" door het accepteren van
beredeneren en zeker niet on-- schuldgevoelen» te menen die
der ogen zien-, leest men op schuld 'e Hebben voldaan,
de omslag. En dan heet deze
roman verder nog een aan- IX KJ A D
klacht te zijn (hoera, hier komt lxlNr*r
de strekking die de lezer
mers niet duldt maar te'
niet missen kan) tegen de -- --- -- - -•
gepaste, fatsoenlijk oppassende schrijver een knap stuk werk
mens. die geen deernis kent neeft geleverd^dat
met zijn naaste. Gelukkig staat
dit laatste erbij, anders
men meer voelen voor een
aanklacht tegen het drankmis
bruik en tegen de slappe le
venshouding in het algemeen,
een aanklacht die de vrou
van de drankzuchtigen, die
de kinderen het meeste te
den hebben, eerder geneigd Want
zullen zijn te onderschrijven moede
dan die andere beschuldiging.
het rapport
over een geval te algemenen
nutte. Menslievendheid heeft
ie pen van de auteur be
stuurd, maar van redding door
ie religie weet hij niet. Het
oastoraat van vele kerken en
nèt iet Leger des Heils kunnen
lij. iaar het hunne van zeggen.
CITAAT
de drankzucht
onmenselijk zwaar
erken is er nu een neiging
tot verslaving, waaraan dan
sok, uit levensangst. Oorlofs
roman heeft een wel zeer ac-
:ueel probleem aangesneden.
C. RIJNSDORP
Tolstoi erin heeft aangesneden vrjje discussie tussen niét-christe-
nog altijd gelden. Zij heeft zelf nen en christenen in Polen. In Po-
deze vraag aan het lezen van het len kan iedereen voor zichzelf ge
boek ontleend: Wanneer zullen de lovig christen zijn. net zo goed
het leven dubieus
rechtvaardiging van het be
staan. Bovendien moet ze de baas
de let- blijven over een leger mannen,
de Dat geeft op zichzelf al zorgen ge-
bakkerszoon Mei-
nart Boss destijds gebruikte iPn-schriivers
voor zijn korte verhalen in De
Spiegel en Opwaartsche Wegen.
„Die blonde reus" zou Hendri-
ka Kuyper-Van Oordt hem later
Angst
schrijfsters,
maar dat hij
geweten moet
hebben in kort
tijdsbestek al
les te moeten geven wat hij
J. K. VAN EERBEEK
menselijk worden dat de
tegenstellingen tussen de volke
ren zonder geweld zullen worden
beslecht?
Actueel
atheïst kan zijn.
Alles
Het onbewuste
in het huwelijk
Irena Babel
net in de dertig
die blijkt dikwijls te hebben ge
dacht over zulke tegengestelde za
ken als oorlog en vrede. Het is
dan ook wel een actueel probleem
als je een Poolse bent, als je
woont in een land dat geogra
fisch op de -grens ligt van twee T,ren,a Babel studeerde in
f^TaeM jiaï Sat Ie
dan wat ze nu ia: dlrectrice-regi:
Het onbewuste in het huwe
lijk, door Edward Griffith. Uit
gave De Koepel, Roosendaal.
In Polen worden alle stukken
gespeeld die in het westen ook
worden gespeeld: Schiller, Shake
speare. Racine en Biichner, net zo
goed als Sartre en Tennessee Wil- De schrijver een Engelse arts
hams. En Brecht. natuurlijk. Dc probeert m drt' boek ra^te tonen:
Poolse gastregisseuse rekent voor da, vele huwelijksmoeilijkheden
tachtig schouwburgen m haar door psychotherapeutische betan-
land. Alleen in Warschau al net deling opgelost kunnen worden. De
zoveel als er xn heel Nederland oorzaak van deze moeilijkheden is
volgens hem veelal de persoon-
War-
houden voor minder vrij levende
lijke voorgeschiedenis
echtgenoten. In zijn boek pleit hij
dan ook voor een vroegtijdige
voorbereiding op het huwelijk. Ed
ward Griffith is een aanhanger
van de leer van Jung. Het komt
ons voor dat zijn blik door de Jun-
bril wat eenzijdig is. Voor
de geloofsovei tui-
van het Nationaal Pools Thea-
r in de Poolse hoofdstad. Ze kan
beschikken over c-en eigen
mensen aan w»j, in ieder geval schouwburg en een rondtheatertje
met een vrijheid die tamelijk be- waar modern toneel voor honderd
trekkelijk is. Maar Irena Babel mensen kan worden gespeeld Ze de waarde
zegt dat men zich bij ons daarin regisseert daar twee stukken per gjng in iemands leven
vergist. In Polen zijn de acteurs jaar. De Poolse regisseuse, die nauwelijks begrip. Griffith schreef
zo vrij als de vogels in het veld voortdurend op en neer reist tus- dit boek, omdat hij begaan is rnet
Een bewijs daarvan? Irena Ba- sen Amsterdam en Arnhem, de bestaande „huwelijksnood".
bel. Hoe zou zij anders in Neder- waar de afgelopen maanden voor Maar zijn relativering van de
land kunnen werken. En bedenk „Oorlog en V-rede" is gerepeteerd, godsdienstige overtuiging, maakt
wel, zei ze op een begroelings- zegt op het toneel alles in het zijn bijdrage om deze nood ie le-
avond van de Arnhemse Vrienden Duits, hoewel ze even gemakke- nigen niet in alle opzichten aan-
van Theater. ,n Polen liggen de lijk Engels spreekt. Dat laatste is vaardbaar.
productieve arbeid Van Eerbeek moest het onder- I
onberedeneerde angst het heeft hij heel hard gewerkt. Het wijs loslaten, een kalm leven
odium te krijgen van een mis- leek wel of de bron, waaruit hij leiden. Hij kreeg een hem wel
lukt schrijvertje. Zijn natuur putte, onuitputtelijk was. Zijn bijzonder passende werkkring I
was gesloten van aard. Toen indringende belangstelling voor als onderwijzer aan de Zwolse I
het na veel getob (hij was geen mens en dier in hun gedragin- strafgevangenis (Het spinhuus).
meester in de compositie van gen en zijn aangeboren talent als Kwam in aanraking met men- I
een roman) gelukt was de oude schrijver was oorzaak, dat hij se"- die gewend waren ln holten I
heer Kok te overtuigen dat hij ons telkens weer verraste door te slapen. Wat hij later over I
in de gelegenheid was een zijn veelzijdige belangstelling deze „gekooide vogels" In di-
auteur met bijzondere kwalitei- over de meest uiteenlopende on- verse tijdschriften vertelde, is I
ten aan zijn uitgeverij te ver- derwerpen, waarover hij, al- helaas niet meer gebundeld. I
binden, kwam de bundel verha- lengs met meer zekerheid, in Conferenties en vergaderingen I
len van de pers. Onmiddellijk een geheel eigen stijl schreef, van de Christelijke auteurskring
schreef de toentertijd gezag- Hoewel hij er op uit was de beeft hij zelden bijgewoond.
hebbende criticus van Het Va- „techniek" van het verhalen Maar een bijeenkomst ten hui- I
derland, Henry Borel, er een schrijven volkomen meester te ze van Hendrika Kuyper-van I
enthousiast artikel over. Hij worden, was er bij hem toch Oordt (met de antieke trom-
noemde hem „een onzer aller- reeds een surplus, wat zijn werk mels van het Goe,d van Cro- I
beste schrijvers al is hij tot nu direct onderscheidde van het naert op tafel) bleef hem bij.
toe in de officiële heidense li- gangbare genre. Hij groef die- Hij had zich daar gewarmd aan
teratuur onbekend". Na de pu- per, ook zijn plastiek was ori- haar vernuft. De jong-protes-
blicatie van de lijvige roman gineel- De zwakke kant van zijn tantse beweging was in op- 1
„Lichting '18" en de psychologi- Werk was dat hij altijd moeite komst en onder de prozaschrij-
sche driehoeksroman Gesloten had met de intrige. Toch geluk- vers waren het Van Eerbeek en
Srenzen. had Van Eerbeek door te het hem ook tweemaal „een Rijnsdorp die de toon aangaven. I
e uitzonderlijke kwaliteiten van boek voor zijn buurman" te To*n hij was gestorven liepen
zijn werk reeds de aandacht schrijven, zoals Strooschippers vele collega's achter zijn baar.
getrokken van critici buiten zijn en iater de verhuizersroman Gerrit Kamphuis. Roel Hou- I
eigen kring, zoals Marsman en Beumer cn Co, boeken, die een wink, Gerrit_ Mulder, Kees f
Ter Braak.
Bron
Hij kwam er rond voor
dat deze erkenning veel
hem betekende. Achteraf zi
Fel temperament
liefhebbend hari
■liiiiiiiiii
De vermaarde katholieke schrijver Bemanos
(188819'48) is een te boeiende verschijning om
in vergetelheid te geraken. Trouwens, de Sociéte
des Amis de Georges Bernanos houdt de herinne
ring aan hem wakker door regelmatige publikaties
nu reeds bijna een vijftigtal, en door lezingen. Ook
nu nog blijft hij een omstreden figuur. Naast vurig?
bewonderaars staan anderen, die hem zien als een
overspannen, onevenwichtig mens, die zich profe
tenallures aanmat en door zijn oud-testamentischc
heftigheid meer afstootte dan aantrok. Inderdaad
gedreven door zijn fel temperament, heeft hij geen
gevestigde reputatie, geen geestelijke of wereldlijke
macht ontzien, als het in zijn oog ging om waarheid
en recht, ten diepste om Gods gebod. Vandaar veler
afwijzing.
Voor de literaire
Claudel, toch een geloofsgenoot,
was hij een mislukkeling, die.
geprikkeld door zijn geringe suc
cessen op letterkundig en maat
schappelijk gebied, woedend om
zich heen sloeg naar alles cn
iedereen. Hoeveel genuanceerder jai
en christelijker is het oordeel die hij toen
van Francois Mauriac, over wie
Bernanos soms ook harde dingen
heeft gezegd, maar die, ondanks hem op als een berg
dat. de diepe eenheid met hem land: zijn eerste
gevoelt. Van Mauriac is deze bij-
na onvertaalbare zin: „Les in
vectives les plus sanglantcs dc
Bernanos demeurent liées a une op zijn doodsbed
nappe souterraine .de charité qui dat
a baigné et embrasé toutc
Paul tijd gebleven. Te Parijs gebo- in zijn lijden en zich voorneemt
heeft hij lange vakanties Hem te dienen zonder
doorgebracht in het buitenhuis missen.
Noord-Frank- Hij breekt dan met de
sche journalistiek en v
specteur van een .v»«.
ITiaatschappij. Als vader
hij zich
zulke halve (médiocres) christe
nen zijn", zegt hij ergens.
Later, ouder geworden, heeft
Bernanos begrepen en neerge
schreven dat liefde en gebed ster
ker wapenen zijn dan toorn en
verontwaardiging.
Levensheiliging
Veel heeft deze auteur gedacht
en geschreven over wat hij la
sainteté (heiligheid) noemt. Hij
heeft er nooit „aanspraak" op ge
maakt in het aardse leven deze
heiligheid te kunnen bereiken,
maar hij heeft er wel een steeds
verschuivend ideaal in gezien, dat
de richting van het christendom
bepaalt. Hij verstond er onder
wat de protestant levensheiliging
ïoomt of, met een dogmatische
term, heiligmaking. Verscheidene
an zijn romanfiguren openbaren
vat het zwaargeladen woord voor
ïem inhield. In l'abbé Donissan.
ie centrale figuur uit Sous le so
ldi de Satan, is nog iets van de
held. de geestelijke athleet. over
gebleven, maar in de volgende ro
mans ontmoeten we de vroomheid
die leeft in nederigheid en overge
gevenheid aan Gods wil onder het
devies „Tout est grace". De pries
ter uit Le Journal d'un curé de
Campagne is zijn geestelijke twee
lingbroer.
Het is duidelijk dat Bernano's
compro- aard het hem moeilijk heeft ge
maakt op deze weg vorderingen te
alisti- maken: innerlijke gevechten wa
in wordt in- ren onvermijdelijk. In zijn laatste
verzekerings- levensjaren was zijn geloofsleven
hoe langer hoe meer op de Hei
land gericht, over wiens woorden
kruisdood hij mediteerde
Rijnsdorp. Risseeuw, Wape- 1
naar. Jan H. de Groot, Piet
ntrekkelijk bleken. Xorthuys en Bert Bakker. „Als I
uit schrijver was hij een worste-
oor Dezer dagen, bij het herden- lend mens. die naar het wezen-
ik ken van zijn vroege dood, heb lijke van het leven zelf zocht, I
Ik weer eens gebladerd in de zei Kamphuis. Hij maakte de I
vele brieven die ik van hem be- Christelijke waarheid opnieuw
"I zit. geschreven in die eerste waar en confronteerde de wer-
I moeilijke jaren, toen hij zijn kelijkheid van het leven met I
weg nog moest vinden. Hij had het Woord van Christus. In zijn I
I haast en wie begreep dat an- werk straalt een grote liefde
ders, dan hij zelf? voor de mens en de natuur I
door. Omdat hij het zich niet I
Geboren in 1898 ln Zwolle, gemakkelijk maakte ls zijn
Iwas hij opgegroeid in het milieu werk ons zo lief geworden,
van zijn vader die een bakkerij Rijnsdorp zei dat de herinne - I
had. In zijn bundel Verhalen ring aan deze grote mens en I
I (later herdrukt onder de betere wat hij schreef zich onuitwis- I
tiel „Burgers van Nystad") is baar in ons hart heeft gegrifd.
het leven van een bakker op Wapenaar herinnerde aan zijn I
zeldzaam indringende en plasti- vader. Jan Boss, en citeerde wat I
Ische wijze beschreven. In deze Van Eerbeek in een van zijn ro- I
bundel komt ook de eerder in het mans door een der hoofdperso-
Kerstboek van Callenbach nen laat zeggen: Ik heb zo kun- I
verschenen novelle De Kok- nen worstelen voor mijn brood. I
In het gesprek «mdat mijn vader biddend ach- I
I tussen de liberaal Beltman
De Koksiaan peilt hij op de
Ihem eigen manier wat er woel
de in het hart van deze twee zeer
uiteenlopende mensen. Men kan
I nog zoveel psychologie stude
ren. maar een aangeboren men-
I senkennis als Van Eerbeek als
schrijver demonstreerde
schreef mij eens: „Laten we
hopen dat ik iets kan terugbe
talen met werk dat een beetje
bruikbaar is voor de groep
mensen waar we in leven, die
ons veel kwaad gedaan heeft,
en zo veel. veel goed."
Later bekende hij mij dat hij
op het achterste bankje van de
kerk zat. dicht bij de uitgang, [j"1
Het moet voor hem vaak een
kwelling geweest zijn middel
matige preken aan te horen.
Zelf keek hij door alle schijn eI
heen, maar toch liet bij de kerk aa-n-dacht
niet los. Tezeer was hij zoals
hij het noemde „orthodox",
d.w.z. had hij eerbied voor de
mens, wie hij ook was en had
hij een diep inzicht in de weten
genade
ter mij heeft gestaan.
Levensgenieter
Van Eerbeek, die in wezen
een levensgenieter was. heeft. I
ondanks de handicap van een I
•ankele "ezondheid veel van
et leven kunnen genieten in i
zijn korte leven. Met intense be- I
langstelling kon hij de voorbij-
gangers beschouwen als hij op
°en Haags tcrasje zat. Hij I
woonde .en winter in Zuid-
rankrijk, waar hij zijn roman
Asuncion, het Spaanse Sprotje. I
schreef. Later had hij op de I
Veluwe een optrekje en een 1
campingcar. waar hij volop ge-
van mensen, die dicht bij I
tuur leefden. Zijn later uit-
gegeven bundel Mijnheer Pon-
tus cn de Dieren bevestigde nog I
i uitzonderlijke I
mens en dier. I
Het laatste proza dat hij u..
taand voor zijn overlijden I
schreef De Gast tekent Van
Eerbeek ten volle in de situatie
waarin hij zich toen bevond. I
schap dat èr i mens van genade H" ")P sluk
leven Van Eerbeek »-.st een geheime
dat genade niet goedkoop L
de familie in
rijk. Daar is het
natuur gelegd, dat
broken. De school- -
de individualist, groeiend gezin .o ...j v„i.
-'aa' ee,n kwelling Zijn verantwoordelijkheid bewust cu muieuuw mcuncnuc cu
geweest. E?n gebeurtenis rijst Naast materiële zorgen drukken schreef, toen voelde hij zich ge-
,n izl3" herinnering altijd voor hem fysiek lijden en geestelijke rijpt om een Vie de Jesus te
mi verzoekingen. Hij schrijft dit alles schrijven. Maar het mocht niet zo
1QOOV tl - v. J --M i van zich af in z')n eerste boek zijn. Een leverziekte sloopte zijn
...w. 1899). Hij heeft daarbij God Sous le solell de Satan. Het grote laatste krachten. De gebeden die
?,L „füSC„apP'] °V-r» u e" i verkoopsucces van dit boek gal dan spontaan bij hem opwellen
gegeven en grijpt telkens, tot hem de moed zich geheel ja
Origineel
Hij werd o/geleid voor onder
wijzer. Reeds toen zag Wape
naar. een van zijn leermees
ters, dat zijn opstellen ori- vVij dachten
erbintenis tussen mens, dier
natuur. Het vond een plaats I
de tweede lustrumbundel van
toenmalige Christelijke i
teurskring Verzeild Bestek I
amoen. 1930)
Jo IJpma schreef:
De oorlog
Strevers naar het
absolute
Deze strijder kwam jure sue
een plaats toe in de reeks La re
cherche de l'absolu (Pion) en zc
verscheen als tweede nummer.
i Pascal gewijd.
terug op teraire arbeid te gev
Ook de invloed van dit als een roeping va
moeder, die hem zelf tot hem gekomen: hij _JI
g||Igj «root tuige zijn der waarheid
godsdienstonderwijs gaf. w
geweest, meer dan van het~ker- hoogstTin"Een rê'e'k's'"
kelijk onderricht. volgde, waarin Le Journal d'ur
In de jeugdjaren hebben de we- fuf.é de campagne (1936) het vol
reldse verzoekingen een greep i,edl&st Z1in gedachte heeft uitge-
naar zijn hart gedaan- hij is ze dn,k' ei hem het Jjefst was Ech-
ontkomen. Maar wel 'heeft de rec?! voorde Tweede Wereld
royalistische beweging Action ,heeft b.1^ de
zijn evangeliewoorden: „Gij zijt
Hij zag de Christus, de Zoon van de le-
Godswege veilde God". „Mijn heer en mijn
God". „Zonder Mij kunt gij niets
de doen". Zijn allerlaatste woord
ins was een gefluisterd „Ja"
Maar God I
rmoeide lijf. I
en aan het werk, dat Hij hem
had gegeven I
toen Hij 't talent hem gaf, en
zeide: Schrijf!
Hij zag gehoorzaamheid, zag 't i
moe geworsteld lijf
Eerbiert
i zich ingezet
werk.
hem, die beoogt 1919 toe. Als student
hij
Pas gisteren: Europa tussen twee werelden
een psycho-portret te geven.
gang door zijn innerlijk leven z'Jn
met verwaarlozing van de anec- een
dotische kant en van vele mate- j
de rechten
stormachtig temperament
militant strijder voor de idea-
geloof, eer en rechtvaar-
Wie. na lezing, dit boek sluit, i
vervuld met eerbied voordi
vroomheid van deze man. die, vai
buiten af gezien, vaak een woest'
houwdegen lijkt,1 I
I gineel r
'14—'18 bracht hem in militaire
dienst. In dat laatste oorlogs
jaar moest hij. bezweet, een in-
I spannende mars maken. Hij lag
maanden ziek in het Militaire
Hospitaal en daarna is zijn ge-
I zondheid nooit meer goed ge
weest. Nog \.aren de heilzame
middelen, waarover wij nu voor
t.b.c. beschikken, niet gevonden. P, J. RISSEEUW
DE ZWARTE ZUSTER
Pas gisteren: Europa
dat de militia in de Spaanse bur-
riële gebeurtenissen. Aan de digheid, met de daad op de boule-
Strijd
werelden, door J. dc Rek, geroorlog met jachtgew
- eigengemaakte handgranaten een
bepaalde landstreek „zuivert" en
enkele zinnen later niet genoeg
Hij heeft daarbij geen wereld-
Bernanos het licht heeft doen briljant journalist uit hem te zul-
Er Scheen een li^ke machten of invloedrijke per- nos.
.övneen een enri(>n ,,riDr,jor,
hart woonde dat God en de mede
mens liefhad. Ook vervuld met
dankbaarheid jegens Gaucher, die
dank zij een brede bronnenstudie
geestelijk affiniteit, licht wierp op
door weinige gekende Berna-
Langzaam komt dan de werke
lijkheid naar voren. Een neger
jurist, opgevoed in Zweden, ver-
asgenoten op
zijn t
verontschuldigt superlatieven kan vinden om de la foi" stonden naast de
■woord door falangisten als „moordenaars"
de kaak te stellen. De enke-
genoeg.
te stellen, dat onpartijdigheid
deze tijd voor zijn generatie niet le constatering
is weggelegd. Dit zeer goed ge
schreven boek geeft een overzicht
van alle gebeurteniss
ren 1918 tot 1939. Voor geschied
schrijving is echter een iets min
der sterke zwart-wit visie vereist.
Historisch-wetenschappelijk neemt blijven voor het publiek. De kri
de heer De Rek een te subjectief tiek van de schrijver is scherp
•andpunt in, wanneer hij stelt, vol humor.
essais ook vele brie
ven ten dienste, waarin Bernanos
zich onbevangen uitspreekt.
Kinderjaren en jeugd
b 1 ^e'
zelfs geen vrienden, ontzien.
Dc verdelging der inboorlingen ir
Abessynië. de massamoorden ir
Spanje, zowel door Roden als gebouwd als
Zwarten, de Jodenvervolgingen. caj.
Bernanos verheft zijn stem er te
gen. Hij spaart evenmin de zwij-
De voortdurende confrontatie "il vrees °f om opportuni-
met de dood en de overpcinzin- teitsreden,_ vooral als het christe-
de lange, lege
Roeping
dc zwarte zuster, door Dag-
mar Edqvist. Uitgave Callen
bach, Nijkerk. Vertaling me- ledigt
vrouw J. V. Torrlnga-Tlmmer sublieme wijze. Hij is het ook die
ontdekt dat de moord geen moord
Vooral nu nog aldoor in Ame is maar zelfmoord. Omdat de be-
rika het rassenvraagstuk opnieuw wuste vrouw niet is opgewassen
vermelden dat dit oplaait en ook in andere delen tegen haar omgeving vooral ook
uit de reeks is op- van de wereld blank en bruin nog omdat haar man daarvan niet op
t eerste, het Pas- steeds elkaar niet zien als mensen de hoogte is cn zijn eigen leven
de eigenlijke tekst tuéel fh«» w»r_K«»ai*. 'eidt- 8eraak< d*
grafologische karakter-
beknopte chronologi-
zijn. Voor hem zijn
Gaucher
anders teveel verborgen loop van het lev
de gelukkige kinderjaren
Georges. Altijd is in de voli
sen man een hunkering naar deze voelt
wachten "in de'lSipgrVve" hebben' ï'?ër.s °,f 1"'»»rds' dudl>el
olgt de natuurlijke Bernanos op de grondwaarheden g' Ju om naam die ze wu-
begint bij teruggeworpen en zijn geestelijk len öra8en-
leven verinnigd. Zijn brieven be- „Het grote ongeluk, de grote el-
■ijzen hoe hij zich gebonden ge- lende van deze tijd is niet dat
sche biografie en de nodige biblio
grafische gegevens.
boeiende bewoordingen van de T'jdens. een worsteling met
moeilijkheden die ontstaan bij baar Plotseling op bezoek komen-
het samengaan van de negers in de zuster schiet zij zichzelf neer.
een dorpje in Tanganjika en de
blanke bestuurders. Als er een A,,e omstandigheden, zoals kli-
moord ontdekt wordt op een blan- maat, gewoonten, neger-recht-
d. PANNE ke vrouw wordt onmiddellijk een spraak en vooral de verhouding
i Christus, zich verdiept er goddelozen zijn,
Guy Gaucher. Georges Berna- D^Zweedse rechter^echter'is'nie' blank*bruin krijgen een goede
nos ou l'lnvlnclble espérana. Uit- zo snel in zijn oordeel als zijn handeling, grenzend
gave Pion. Engelse politiechef. chologische beschouwing.
een psy-
