Geheime beeldspraak
JEROEN BOSCH
verklaard
van
<2)
s
De trein reed door het dal
EEN TIJDELIJK MONUMENT
arguerite
geeft een
dwarsdoorsnede
van het leven
uraó
oor u
gelezen^
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 13 OKTOBER 1962
KLASSIEK EN ROMANTIEK VERENIGD
gesprek gaande over de schil
derkunst van oude meesters.
Onverhoeds noemt een van de
aanwezigen de naam Hierony-
di™B°™m,ertnHiliUra.agt de a"~ ^cmiaersiamilie die m
deren onmiddellijk te zeggen het verleden waarschijnlijk rela-
wat de eerste gedachte was bij ties had met de stad Aken.
het vernemen van deze naam. levensloop vergleed al gauw
Er is wel een weddenschap op vergetelheid; reeds Carel
af te sluiten dat negen van de 5*a?der bekiLnde
tien antwoorden zullen handelen h
over ,,de schilder van het
wandel, doch alras deden zich al
lerlei andere invloeden gelden,
o.a. van antroposofie, alchemie,
occultisme en magnetisme. De
genade in Christus stond dus al
lengs niet meer centraal in deze
bewegingen.
zijn schilder-
1604 niet meer te we
ten hebben kunnen komen dan dat
Wijsgerig
Om
Raadsels
surde, satanische voorstellings
wereld, van hersenschimmige
beesten en nauwelijks meer
Jeroens leven viel s
doemen.
Dergelijke uitspraken weerspie
gelen de algemene mening
trent de beeldspraak van Jc.^«
Bosch, ook wel genaamd Van
Den Bosch.
Mander zag daar nog de zes
schilderijen die Jeroen voor deze
Jeroen kerk maakte. Na de inneming
1629 gaf prins Fre-
Oniefoimatorisch,
maar ioch voorloper
van Hervorming
Aken. De bewering dat de schil- derik Hendrik de geestelijkheid
der lang vóór de Reformatie, op toestemming de beroemde werken j^der gesignaleerde algemeenhe-
terug te keren tot Je-
Bosch: volgens schrijver
in taferelen transponeerde. De VVertheim Aymès moeten wij
schilder was namelijk een pure hem zien a,s onvervalst Rozen-
Rozenkruiser. kruiser, wiens nobel verlangen
Wekt deze vaststelling bij som- ke* was, het verval in kerk en
mige lezers enig aarzelen of onder christenheid met beeld-
zelfs verzet, voor anderen zal spraak een halt toe te roepen,
eerst het begrip Rozenkruiser Dat hij de Bijbel terdege kende
dienen te worden toegelicht. De
oorsprong van de beweging moet
niet, zoals vaak geopperd,
den gezocht in de zeventiende -
eeuw, doch in de tijd van Hiero- scherp wist te analyseren, daar-
nymus Bosch. Een bewijs vindt van gewaagt de auteur uitermate
i manier een hervorming pre-
te, kan hem zelfs nu
huum tot prooi maken
inquisitie, in wezen niet veel ver
schillend van de ketterjagers die
hem bij het leven zochten uit te ons
schakelen.
Intussen bewijst dit laatste schreven als lid
(historische) feit de juistheid
sedertdien
dere bestemming kregen, is tot op sluiting
de,,?iu',dl?'® da® onbekend. tastische voorstellingswereld?
Slechts twee gebeurtenissen zijn Daaraan heeft de Nederlandse
geschrifte overgeleverd: dokundige Clément A. Werthelm
de schilder werd in 1488 inge- Aymès een belangwekkende stu-
behalve een ganzeveder T^-n- to
or, oor, roor ,r, Ho Kind
j h h ic meel wekt het verba-
%°„m«,eneTr~K "Tp
e indringend schildertalent zich
ho ™,hhoi konden manifesteren in een feite-
oorfaa^H mot ^jk onbetekenend wat geïsoleerd
ekkende stu- eeuwen ging o.m. gepaard ntef gelegen provincieplaatsje als Den
boek ..Garten vorderingen op natuurwetenschap- g il Merkwaardig is het niet
terrein materiele voor" minder dathet korhng PhfhpII
li* 'rónchiViP 'k" -unz» Li.eve Vrouwe-Broeder- der EinimVischen" Freudën""h'eeft pelijk terrein'en materiële
o coJlc.luslf- dat 111 Jeroens bi- schap en in 1516 vermeldde men de schrijver het vervolg van zijn uitgang maar, evenals dit
z.rre taferelen een verlangen naar zün dood in het Wapenboek. He; beddingen vastgelegd to „DlÊ
zijn alleen Jeroens werken die ge- Bildersprache des Hieronymus
"•agen van hetgeen hem bezielde Bosch", verschenen bij G. B. van
hervorming moet worden gezien.
Hij was althans
geni
hoe hij daaraan uiting gaf.
tijd het geval is, hield de i
rele verheffing daarmee niet
lijke tred. De verschraling
-TT- „beeldvertalers" hebben er op ge-
van Hieronymus Bosch in zijn tijd peinsd, maar de meesten zijn niet
plaatsen. Hij werd omstreeks 1450 veel verder gekomen dan de reeds
Zijn sprake is echter bijzonder pij m Den HaagT De auteur"ki
moeilijk .te verstaan. Vele het Duits om voor deze wet zei
gespecialiseerde studie een ni
mer taalgebied te hebben.
Rozenkruiser
,ev.nr<i" VElerlei
Dit is uiteraard een zeer onvol
doende schets van de toestand,
doch waarschijnlijk toereikend
om 'begrijpelijk te maken dat te
genkrachten in het geweer kwa-.
Spanje was. die de grootste
verzamelaar werd van Jeroens
werken, hoewel de inquisiteurs
de potentaat in de symbolen
Een boek van Marguerite Duras draagt een
eigen stempel. Men zou het herkennen als haar
werk ook zonder vermelding van auteursnaam.
Zo is het ook met het laatste, L'a p r s - m i-
di de Monsieur Andesmas, ver
schenen in het begin van 1962. De vorm ken
merkt zich door klassieke eenvoud, een sobere
stijl en simpelheid van taal. Maar deze simpel
heid is bedriegelijk. Onder de rustige woorden
brandt een vuur. Men kan haar verhalen ver
gelijken met een bergmeer met slechts enkele
rimpelingen over het wateroppervlak, maar een
diepte van vele tientallen meters. De schrijfster
slaat met een beheerst gebaar even een gordijn
terug en de lezer ziet in een verborgen leven.
Zo ook in dit boek.
TON HYDRA
JJOEWEL Hieronymus Bosch 14501516) zijn voor
stelling van ,£)e verloren zoon" heeft samengesteld uit
volkomen realistische beelden, maakt ieder detail deel uit
van een geheimtaal. Als een van de vroegste Rozenkruisers
heeft de schilder zich van deze, slechts voor ingewijden be
stemde, dus verhulde beeldspraak bediend om te verhalen
van de wijze waarop hij in de Evangeliën speurde naar
verdieping van het geestelijk leven in zijn dagen. Een tijd
die schreeuwde
om hervorming,
immers, de kerk
was tn verval ge
raakt en mede
tengevolge van
de ontiaikkelin-
gen op natuur
wetenschappe
lijk en sociaal
terrein ontstond
verschraling van
het religieus be
leven. Aanhanger
zijnde van een
soterisch chris
tendom, stelde
Jeroen Bosch het
kwdde ten toon
•pn IneuiP zicht te
geven op het
goede. Een van
ie symbolen is
het omzien van
de verloren zoon
naar het bouw
vallig huis (zin
nebeeld van zijn
verkeerde leef
wijze). Hij is tot
het inzicht geko
men, een ander
onderdak" te
moeten zoeken
en gaat nu (gees
telijk te zien)
naar het huis
zijns vaders. Nevenstaand artikel geeft enige
Wertheim Aymès bepaalde zich
deze keer voor zijn analyse in
hoofdzaak tot twee werken,
„De verloren z<
seum Boymans-i
Rotterdam en „De verzoekingen pelijk leven,
van Anthonius" dat zich te Lissa
bon bevindt. Uitgangspunt, of
sleutel, is. dat Jeroen Bosch de
beeldspraak van een geheimleer
Daaronder bevonden zich seri
euze denkers die bindingen zoch
ten tussen christendom en na-
het Mu- tuurwetenschappelijke kennis,
Beuningen te tussen geestelijk en maatschap-
Het geheim van de panters
Het geheim van de panters,
door Victor Canning. Uitgave
Ad. M. C. Stok, Zuid-Hollandse
Uitgevers Maatschappij, Den
Verinnerlijking "Travers van detect,ve-romans
Aldus groeide het streven naar worden door critici altijd met een
verinnerlijking, waartoe de Evan- korreltje zout genomen. Hun stijl
gelieboeken de voornaamste brpn- en verhaal zijn soms zo verward,
nen vormden. Dit proces voltrok dat hun werk moeilijk onder lxte-
zich nog vóór Luther in 1517 ratuur kan worden gerangschikt,
zijn stellingen wereldkundig Met enige aarzeling zijn we dan
maakte. Echter, totaal verschil- ook aan „Het geheim van de pan-
lend van de latere reformators ters" begonnen, om het „in een
die het zuivere Woord Gods ver- adem uit te lezen Canning is
kondigden in de klare taal van bepaald niet de briljante auteur,
de Heilige Schrift, bezigden de waarin de uitgever ons wil doen
synthese-zoekers een geheimtaal, geloven. Hij is echter wel in staat
uitsluitend toegankelijk voor in- op boeiende wijze een logisch de-
gewijden tective-verhaal te schrijven. Bo-
Reeds in het begin van de vijf- vendien is de uitgave keurig ver-
tiende eeuw vormden aanhangers zorgd. Alle redenen om dit boek
van een esoterisch christendom van harte aan te bevelen. Geauto-
broederschappen. Ze beoogden riseerde vertaling uit het Engels
ongetwijfeld vernieuwing van de van C. van Eijsden.
Wachten en mijmeren
I
oudste
Een riik, oud man zit
zijn pas gekocht huis in berg
land dicht bij de zee en wacht
Iop de aannemer die voor hem
een terras zal aanbrengen aan
de kant van het schoonste uit
zicht. De gehele namiddag
I wacht hij tevergeefs; er is feest
op het dorpsplein in de laagte.
Eerst ontvangt Monsieur
I mas bezoek
I dochter van de aannemer, een
meisje met een geestelijke af-
I wijking, bijna volwassen, maar
infantiel; daarna van haar moe
der. Beiden brengen hem het
I verzoek over geduld te oefenen;
het feest houdt de man en va
der vast.
I Het meisje doet hem denken
I aan Valérie, zijn enig kind. mei
wie hij sinds enige tijd in het
Idorp woont en met het oog op
wie hij dit huis kocht. Voor
haar leeft hij. Uit een geheel
I verleden is zij alleen hem over
gebleven. In het gesprek tussen
de vrouw en de oude man is
I Valérie eveneens het voornaam
ste onderwerp. Voor de dorps
vrouw is het .rijkeluiskind, wier
i belevenissen, door het ro
tan-element heen spelend.
Van Les jetits chevaux de
Tarquinia (1953) af is de werk
wijze van de schrijfster veran
derd. Haar hoeken verliezen het
materieel element en beperken
doen en laten ze sinds maanden
heeft bespied, de vertegenwoor
digster van een breder, wijder
uitstralend leven, waarnaar zij
hunkert. Op het laatst gaat de wij;
vrouw tot confessies - J~~
trent haar plannen
nieuwe
- AL
in haar wagen de helling op- dan dat. Ze zijn niet meer dan
een tasten naar een innerlijke
werkelijkheid; ze geven een cri
sis in een mensenbestaan, een
moment van spanning, waarin
leven openbreekt. Het de-
kere band bestaat. Maar dan
breekt ook het verhaal af.
klassiek-rustige woorden
in korte, snelle zinnen bergen kor is allersimpelst en wordt
sprekende romantische elemen- impressionistisch
e met een hon- lijnen getekend. 1
oet denken aan neel; het schept
Jean Valjean in Les Mlsérables geheimenis, van verlangen n;
van Victor Hugo. De stille vij: het niet-geziene, soms van
ver in het naburige bos, het ru- druk, een onbepaalde angst;
moerige dorpsfeest in de laagte, broeiende hitte.
de mijmeringen van de gi
aard, de geladen woorden
Overschakeling
Niet altijd heeft Marguerite
leze wijze geschreven.
eerste boeken vertel- uitdrukking
■egelmatig-behandelde £en- is bet
simpele woorden,
Duras op'deze 'wijze gaachVev^ "aande schijubaar-overtadige
Haar
len een -regelmatig-behandelde
geschiedenis met een opzet,
I wikkeling en ontknoping. De
tredende personen leven
prozaïsche- werkelijkheid
daden en woorden hebben geen
I achtergrond of dieptewerking.
herhalin-
zoeken naar het
onzegbare en tegelijkertijd een
terugdeinzen er voor als voor
een donker geheim.
Het wezenlijke van haar ver
haal ligt niet in wat is gezegd,
Zeventien korte verhalen, burgert), of dat de verkoop
hoe een geroofd kind in de baga-
geruimte van een personenauto,
chetsen of fantasieën vormen baarheid een woordje mee- die toebehoort aan een jong echt- trof^in
tezamen de bundel Een tijdelijk spreekt. paar dat nergens van weet de
Laten we maar aannemen dat dood vindt door verstikking en
het uit zuiver literaire motieven dan door de hond van het echt-
?s grtèuri en om deopS° paar ontdekt wordt. De desmte-
gebied nog bestaande conventie- la H G
resten een schop na te geven, van science ncuon a ia n. o
Raes kan ongetwijfeld goed ^ell,S; «f®"
schrijven, althans noteren. In slachtoffer van zijn, laten
wat is verzwegen
toch wordt vermoed.
Zo laten haar korte romans
een sterkere indruk achter dan
a c cuuuc ie «vu. «v, enkele honderden bladzijden van
het bijzonder door zijn meniS ander schrijver.
DR M. c. v.d. PANNE
Deze romans boeien door de Je.
vendige karaktertekening en dé
vastheid van lijn- Een enkele,
barrage contre le Paclfiquc,
studie over de betekenis van Jeroens beeld
spraak.
(Foto Museum Boymans-Van Beuningen)
monument van de Vlaamse
schrijver Hugo Raes, in com
binatie uitgegeven bij de Bezi
ge Bij te Amsterdam en de Uit
geverij Ontwikkeling te Ant
werpen, De stukjes vertonen
elementen van science fiction
en van griezelverhalen,
wijl één schets naar
smaak regelrechte pornografie
is. Men vraagt zich af of zo'n
stukje geschreven is uit artis-
overtuigend waarheidskaraktei
deze roman, spelend in Indo
china. waar de schrijfster is ge
boren en haar eerste jeugd heelt
doorgebracht, brengt een ver
slag van eigen waarnemingen
genoot 1
de school gaat
de lege
mijn lokalen mompelend rondloopt, krijgt dat hij
totdat het schooltijd wordt
directeur of rector de
.Het officiële bezoek a~-
we papierfabriek", waarin iemand
ogenblik de sensatie
de gevallen is.
Toekomstbeeld
Marguerite Duras. L'après
midi de monsieur Andesmas.
Uitgave Gallimard.
tisch verhaal
Het is niet de bedoeling de on-
«mpSTéil derwerpen van alle stukjes op te
Scu uviiaaiu wciu cn langs ope- sommen. De titelnovelle „Een
et nadrukkelijk vloeken ratieve weg gescheiden wilde tijdelijk monument" geeft een toe-
zijn. „Gescheurd ooglid" verhaalt komstbeeld:
tieke aandrang, uit de zucht de rug van de Zweed "Sörenson,
om mee te tellen (zoals iemand dat tenslotte tot een
Groen land, zwarte mensen,
door dr. P. K. Hulbregtse. Uit
gave Forum Boekerij, Ad. M.
C. Stok, Den Haag.
wat de eerste Fransen bezield
heeft, wier ontdekkingen tot de
„Franse aanwezigheid"
Het feit, dat dit boek werd uit- n
gegeven met steun van het Prins deel
Bernhardfonds duidt er al opt Dat 00_~
dat we met een bijzonder werk weest, vreemde landen te exploi-
oo j_,,v te doen hebben. Dat is dan ook teren en nieuwe volken te ontdek-
82ste straat was wel de druk- ket gevaj jjet handelt niet over ken. Ook zullen de internationale
ste straat van district 214. Uver Groenland, zoals de titel wellicht verhoudingen van die tijd wel
Een „onverdragelijk"
goed geschreven boek
de rolbanden bewogen duizen- 20u doen vermoeden, maar over rol hebben gespeeld. In elk ge-
den mensen naar huis. Ze praat- de jonge staten Mauretanië, Sene- val is het op het ogenblik wel de
ten met elkaar langs de kleine gal. Guinée, Ivoorkust, Niger, Op- internationale situatie, die ons
wzzu., Soedan, het grootste dwingt, grote aandacht te schen-
de vroegere ken aan de ontwikkeling in de jon-
Afrika. Het is ge Afrikaanse landen. Het is
streek, waarover nog weinig ook van grote betekenis, dat
of niets bekend is, althans wat ons land een boek als dat i
de situatie betreft, waarin de be- dr. Huibregtse is verschenen.
voor de m,ond aangebrachte
crofoontjes die met een metalen
band onder de doorzichtige win-
terstolp doorliepen als een
streepvormige wonde. Eigenlijk
per Volta t
gedeelte dus
Franse gebieden i
Bij toestanden en gebeurte- Kleine kublJS
nissen die met geen pen te
beschrijven zijn neemt het le
ven de schrijfkunstenaar de
pen uit de hand en wordt zelf schrijfkunst i
auteur. Er heeft dan een om-
Nagedachtenis
zijn vriend Trent. De lezer openen. Hij viel in zwijm. Ze
verneemt al dadelijk uit de
ïnneringen binnen de perken te leiding, dat Trent, vlak
ïnneringen uinnen ue peiiseu ie it-iuuig, uoi xiem
kering plaatsgevonden. Het xs houden. Er bestaan werktuigen de bevrijding, bij
zinloze
een plan, maar het is de wer-
de verschrikkelijke lotgeval-
i gevangen genomen Bel-
poging tot ontvluchting is
geschoten. Het verhaal werkt ten
daarna naar deze tragische ont
knoping toe. Ze zitten in het
kamp Breendonk met achten
veertig man op één kamer. In
brandden hem lucifers
neusvleugels en de oorlellen.
Ze stelden hem recht en boks-
de maag."
lcpliikheid de zee van ellende len van gevangen genomen Bel- veerug man op een Kamer, m Maar er zijn ook typen ais
en met moeK verzetsstrijders beschrijf, verzegelde beestenwagens ?aa. d._ kleine Cockske. w.ens sp,e-
Beter bestand
Maar er zijn ook typen als
dijken respecteer, die JUT.Ufp^ ISfS 3 T
de kroniekschrijver heeft op- plette kUbUs. En de lezer heeft de reeds genoemde Trent,
ge-
geworpen, omdat er nu een
dat hij zelf op soort-
maal een grens moet zijn gelijke wijze verpletterd wordt,
aan het aantal bladzijden en
omdat er nu eenmaal een keus
moet worden gemaakt.
winkelier, een mijnwerker, stu
denten. een architect, een met
selaarsbaas, een wever, een
slager. De een wil niet meer BHI.
leve°- een ""J" JP- ,d_e neergezet, achter een plank, die
Het beek verwierf den nok de verhinderen moet dat
De precisie i
mee dat gebeurt, vormen het be
wijs van des schrijvers talent
zoals hij zegt, in de breed
te gebouwd zijn en die beter
tegen alles bestand is. Cockske
wil leven en spaart zijn reser
ves voor zich alleen. Vinck
sterft in de wagon en wordt bij
de andere lijken in een hoek
Onverdragelijk
De omslag zegt terecht dat
dit boek „onverdragelijk goed"
geschreven is. De concentratie
kampen hebben de mens aan
zijn uiterste grenzen gesteld. Na
de tweede wereldoorlog is het
onmogelijk over de mens te fi
losoferen als daarvoor. De gren
zen zijn uitgezet. Wreedheden
zijn altijd bedreven, maar nooit
op zulk een schaal en zo geor
ganiseerd. Hoe functioneert het
evangelie in een samenleving
die dit heeft ervaren? Hoe recht
vaardigt zich hier het Godsbe-
Ook to do kunst regoert de Axk-prij» van 1962.
*et van de overvloed. Een boek Het leven van deze gevange
de j
raad, waarbij óók
de keus moest worden gemaakt,
omdat een mens niet alles en
maar weinig tegelijk kan bele
ven. Grote auteurs, zoals Dic
kens en Balzac, weten de sug-
,~,o. klein lichtpuntje na. Dat l.
eenmaal kameraadschap. Drie mar
gaan geëxecuteerd worden.
doet zichzelf afgeschreven, „want
i toen, de moest ik achterblijven in die
wereld dan zou ik niets meer
t begrijpen". Mochten zij
werkelijkheid en de droom
dag of nacht uiteen te houden. Ü8HIW..H
Onder de reis door sluipen er Uit komen, dan zal niemand
Je hóórt dat wijze tenbroek en een paar klom-
,JLe keken naar het korte binnen, gruwelijke herinnerin- L..,j
gras. Het onkruid groeide gen. Trents vriend Vinck had maar strijden. Het enig geluk
doorheen de opeengestapelde niet gesproken in de folterka-
istie op te roepen dat achter balken. Ze moesten het ge-
verhaal de grote stroom scheurde hemd uittrekken. Ze „Trent herkende hem niet
het algemene leven ruist, droegen nog alleen de solda- onmiddellijk. Hij werd de ka-
spreken, het duizendstem-
mig gegons van Londen of Pa
rijs. Daar valt het accent op de
verbeeldingskracht
auteur. Maar
DE TREIN REED DOOR HET
DAL van Georges Hebbelinck
(uitgave N.V. De Arbeiderspers.
boek als de soldaten.
de arbeider is de strijd."
Het zijn over het algemeen
van het geloof losgeslagen man
nen, socialisten, communisten.
Niemand komt op de gedachte
uit de flinkheid van de pastoor
af te leiden, dat het geloof van
- 4 - zijn kerk superieur is aan hun
de palen, daar stonden afschuwelijk geslagen. Zijn arbeiders-idealisme dat op vage
be-
pen. De handen werden hun T« r. nar no. v
op de rug gebonden. Daar kop tegen een bed. Hij werd k -üoerieur is
i/mrtfn H O r\nlc-n dnnr i riiic /rf non Tttiïl j
__j de Luikenaar:
ga va, m'fi? (ga va, mon dicht. De armen stonden stijf
Amsterdam) is de verhouding
omgekeerd. Deze Vlaming be- iejj
Ktnt iljn boek met de volgende
opdracht:
vieux: alles goed, oudje?)
De twee anderen glimlach-
keken hun Waalse ka-
voorwaarts gericht die door de knieën gaan. Men
-en bepaalde structuur,
;elooft of niet. De pro
theorieën spinnen, de
prote vriendschap Hij Icon niet meer moteren wu tea wen.Beierfng
„Dierbare dode kameraden „Uw muil, zei Weiss,
schenkt mi) de kracht uw kro- muil, niemand heeft u toela-
niek te schrijven."
de slagen op de nieren.
Ze dreven hem in een hoek
stampten hem op de kop.
ting gegeven tot spreken." Hij viel, ze schopten hem in deze tijd?
geloof wordt als zoda
nig niet herkend. Is dit niet een
de klemmende raadsels van
stuur? Hier helpt geen
logie voor intern gebruik. De
luchtdruk heeft bij de kerkrui-
ten niet halt gehouden. Hoeveel
van onze christelijke levens
wandel (aangenomen dat die er
werkelijk is) berust op een ge
geven psychologische structuur,
invloed van een beschermend
millieu, op gewoonte die een
tweede natuur werd? Hoeveel
van dit alles is bestand tegen de
uiterste proef? Wat heeft de
kerk geleerd van de apocalypti
sche verschrikkingen die velen
liefst vergeten?
Vragen als deze dringen zich
bij de lezer op. Hij wordt
er weer pijnlijk aan herinnerd,
dat het evangelie wel supe
rieur is, maar de belijders niet.
Een boek als dit is zeer ge
schikt om mensen op te schrik
ken, die hun eigen privé- of
groeps-dierbaarheden koeste
ren, hun stichtelijke stokpaard
jes berijden, alsof er niets ge
beurd is. Het zijn de christelij
ke Cockskes, die boven alles op
hun manier willen blijven leven
en hun reserves sparen voor
zich en hun naaste geestverwan
ten alleen. Zie, ik wil aan U,
zegt de Here, of, om met de
Nieuwe Vertaling te spreken: Ik
zal UI Horen wij dit nog?
C. RIJNSDORP
Dr. Hui
hand reeds
verschenen „Marokko in het zon
licht" en „Achter de Hoge At-
mensen waren echter bevreesd
voor een plotse lichte tempera- i
tuur schommeling. Meer dan is
eens was het al gebeurd dat de voudige,
meteorologische bestendigings- gende e
dienst onmachtig was geweest." geslaagd, de lezer
op
Honderd hengeltips, door A.
Onck en C. J. van Beurden.
Uitgave Ad. M. C. Stok, Forum
Boekerij, Den Haag.
is atmosfeerverlichting; tallo
ze vliegtuigen dalen en stijgen
verticaal; maar er zijn nog dis
tricten zonder luchtverlichting en
op enkele plaatsen is de wind
nog waarneembaar. Er zijn men
sen die bij wijze van snobistische
liefhebberij zaadjes laten ontkie
men en plantjes kweken. Voor
kinderen heel instructief: zo
ging het vroeger. Zaadjes van
vroeger m het vrije levende plan
ten zijn zeldzaam geworden.
Er bestaan kleine drankclubs,
van mensen die boven de kalme-
ringspillen de alcoholische bene
veling verkiezen, zoals in vroe-
geslaagd. -■■■iI
beleven, wat hij zelf gezien
hoord heeft. En dat is heel 1
geweest. De schrijver kwam
onder de indruk van de grote
Appelfilm
nader toegelichi
ger tijden. Maar zij
minderheid
zonderlingen.
„Alle land is woongebied, al
le land is vol mensen. Tot aan
de rand van de zeeën overal ge
bouwen, rijwegen, vlakken waar
miljarden raeneen .nonen, mer-
ken, levend met hun cyberneti
sche installaties voor de produc
tie van voedsel, stoffen, levens
cellen, verlichting, verwar
ming."
De werkelijkheid van Karei Ap
pel, voor een slordige honderd
duizend gulden aan overheidsgcl
den door Jan Vrijman lilt de doe
ken gedaan In de gelijknamige
kleurenfilm, schijnt niet aan de
verwachtingen te beantwoorden,
(waar het gaat om de reclame?).
De pocket-serie „Hengelsport
te laten de praktijk" heeft een welkome
aanvulling gekregen door dit boek
je. Vele hengelaars menen noÉ
steeds dat hun methoden de meesl
beproefde zijn. De auteurs zullen
de laatsten zijn dit te ontkennen.
Echter, ze hebben getracht al de
ze beproefde methoden van al die
gedegen sportvissers in één boek
je onder te brengen en dat is hun
wonderwel gelukt. Iedereen die
dit boekje leest zal er tips in le
zen die hij reeds jaren kent maar
tevens een even groot aantal
hij nog nooit van heeft ge
hoord. Is hij dan nog bereid
deze onbekende, maar bijzonder
handige, tips in de praktijk te
orengen dan hebben de schrij'
conservatieve De Bezige Bij heeft tenminste Ap
pels regisseur binnen de omvang
van een „reuzenpocket" de vrije
hand gegeven om de wordingsee-
schiedenis van zijn film nader U1CCI1 Ileuueil
vmi -if 1,chte"- Daarbij ontpopt publiek zullen blijven boeien
heeft de uitgeversmij Veen vela
zich verplicht. De Maan-
sterdam.
Met de herdruk van drie klas
sieken, die. hoewel zij niets ge-
hebben, ieder
De held uit dit verhaal, Bengt-
-on, onder de invloed van de pre
historische alcohol, komt in op
stand tegen dit uiterste van col
lectivisme en technocratie en
vernielt de nieuwe installatie
waarmee men in de lucht gedu
rende ongeveer een uur een tij
delijk monument van abstracte
kunst kan projecteren. Hij wordt
door de menigte prompt gelyncht
Een knap verhaal, dat de stol
van een roman zou kunnen vor
C. RIJNSDORP streken?
Vrijman zich bovendien buiten
zijn metier om, als verdediger
Harels geesteswereld eu da- steen van Wiikic Colll
speurdersroman van het beste
T„ w- r,,a soort. Het verhaal van de dief-
Indien nog steeds opgaat, da stal van een dianlant inteii,.
goede w.jn geeri tam behoet geschreve„ e„ de entourBP
,a'e '"J" fin. t ,f" i«h? (Europa in de negentiende eeu»)
voortdurend vlechten van Appel- boeie„5. Agms §re va„ Aan,
kransjes' een nutteloze bezigheid Brontë beschrijft met veel ge
die aanvechtbare tekortkomingen voe° VOor psy "holog" een meis
toch niet kon verbloemen. jesleven en geeft een zeer humo
Vrijman trekt nogal denigrerend ristische visie op het leven
van leer tegen degenen die zijn Engeland. Dat velen enthou-
Appel niet lusten en Karei zelf ge- siast zullen grijpen naar de her
tuigt van weinig werkelijkheids- druk van Don Quichote van Mi-
zin door te beweren dat de Neder- guel de Cervantes Saavedra lijkt
landse kranten geen „rotstukken" boven iedere twijfel verheven,
over hem zouden schrijven als hij De vier eeuwen geleden geschre-
een buitenlander zou zijn. ven riddergeschiedenis die dl
Elders zegt Vrijman met film taal vele uitdrukkingen'heeft ge-
te hebben willen overtuigen en leverd. is springlevend. Een ex-
slagen waar woorden tekortschie- tra pluspunt-' van dez« uitgave
ten. Vraag waarom er dan een zijn de frr;lk platen van Alber
po(cke)t vol woorden overheen ge- Hahn jr., ew? nadeel de bekort*
g__j™gtekst.