BLAISE PASCAL
Vertaald werk van dichter Thomas S. Eliot
niet weggooien
met het spoelwat
er
het weigeren
ZATERDAG 25 AUGUSTUS 1962
WIJZE WOORDEN VAN
Prol. Dr. KOOIMAN
Een psycho-analyiisch portret van
njet luchtdruk die vermindert.
hoger stijgt. Pascal
De Lutherse hoogleraar dr. W. J. Kooiman heeft aan een gram
mofoonplaat met geestelijke liederen een voorwoord meegegeven,
waarin hij behartigenswaardige opmerkingen maakt. „Wij leven in
een tijd", aldus prof. Kooiman, „dat kerklied en geestelijk lied el
kaar weer beginnen te naderen". Vanouds was er het kerkelijk
lied, zoals het bekende Te Deum Laudamus: verkondiging, aan
roeping, belijdenis, gebed, psalm van het nieuwe verbond. Met
•name in Luthers kerkzangen merkt Kooiman een sterke en zui
vere toon van aanbidding op geen beschouwing of bespiege
ling, maar getuigenis van de grote daden Gods.
VIA NAALD
Na de reformatie wordt het
zwaartepunt echter verschoven
naar de enkeling; de vrome be
spiegeling over de liefde tot Jezus
verdringt de verzekering van
Gods trouw jegens ons. De melo
dieën bij deze teksten moeten
wel gevoelig zijn. En de ikloof
tussen het oude kerklied en het
piëtistische lied werd steeds die
per.
Thans (meent prof. Kooiman
leven we in een overgangstijd.
Hij maant tot voorzichtigheid:
..Wij doen niet goed als we in
overdreven purisme de goudkor
rels van het piëtistische en metho
distische lied met het spelwater
van de zeef in de zenuwachtig
heid wegwerpen." Anderzijds is
hij evenmin bereid allerlei expe
rimenten serieus te nemen van
..lieden die de uitwassen van het
pseudo-romantische lied trachten
te moderniseren".
Wijze woorden
Het zijn wijze woorden, die we
bij het draaien van een aantal
onlangs verschenen platen steeds
in gedachten hielden. Overigons,
ook prof. Kooiman ziet de tijd
nog niet direct komen, dat het
nieuwe geestelijke lied de kerk
wordt binnengedragen en bet
kerklied weer volop volkslied is.
Daarom hebben verschillende gen
res liederen, die schier elke liturg
uit de kerk zal
bulten nog wel
recht van be
staan: op school,
In het gezin, bU
de evangelisatie.
Er zijn platen die zich bepalen
tot de psalm en het klassieke
kerklied. Andere geven alleen
het bevindelijke, soms al te ro
mantische. Maar meestal stoort
men zich weinig aan deze onder
scheiding en is de bekendheid
van tekst en melodie het crite-
rium. Op de nu en een volgend
maal te bespreken platen staat
niet minder dan acht maal Blijf
bij mij. Heer", en ook andere
geliefde gezangen komen telkens
weer voor. Nauwe aansluiting bij
de vraag van het publiek dus.
dat kennelijk de voorkeur geeft
aan het vertrouwde, wie weet om
mee te kunnen zuigen, nu het har
monium uit ons gezinsleven
schijnt te gaan verdwijnen.
Psalmen
Enkele platen zijn geheel aan
de psalmen gewijd. De belang
stelling voor de psalmen is ge
lukkig enorm aan het groeien,
heus niet alleen in Nederland.
Met ere dient genoemd te wor
den het album ..Chantres et Mu-
siciens de la Réforme" en ,,Mu-
siciens d'aujourd'hui" (SM 33-64
en SM 33-65) waarop men de
schoonheid van het Geneefse psal
ter kan bewonderen. Over deze
twee prachtige platen hopen we
«chter apart te schrijven.
Van Genève naar Gelineau is
niet zo'n sprong als het lijkt, al
omspant hij enkele eeuwen. Van
de bewerkingen die de Franse pa
ter Gelineau van de psalmen gaf
in zijn ..Bible de Jérusalem"
daarbij aansluiting zoekend aan
de Hebreeuwse ritmiek en de sy
nagogale zangwijze zingt het
koor van de Lourdeskerk te Ber
gen op Zoom o.l.v. Frits de Groot
er negen in het Nederlands, met
twee bewerkingen van de Lofzang
van Maria, op een Imperialplaat
(IHLP 101). Dit is ongetwijfeld
een van de beste platen met gees
telijke liederen, welke de laatste
tijd verschenen zijn. Cantores en
koorleiders van h arte aanbevo
len: deze plaat illustreert welke
rijke mogelijkheden de bewerking
van Gelineau biedt: eenstemmig,
meerstemmig, beurtzang, respon-
soriaal- en antifonaalzang. Niet
alleen uit pedagogische overwe-
«mp'o UrïloÏÏc"'cn f""lt Gedachten bij het
Nog een serie: „Gewijde klan
ken" van Polydor. Voor elk wat
wils. Het klassieke lied (o.a. uit
de veelal zo voortreffelijke Lu
therse bundel) vooral op de pla
ten SEP 6008 en SEP 6012 (ge
meentezang o.l.v. Willem MudJe;
en SEP 6010 (gemeentezang o.l.v.
Marinus Voorberg), wat romanti
scher de platen SEP 6007 en 6011
van het uitstekende Jeugdkoor
van de Nieuwe Zuiderkerjt te
Rotterdam
draaien van nieuwe
grammofoonplaten
Pythia 73.000 door het Her?. kerk- JjjJ
z.g. Jo Vincentkwartet, befaamd
van de NCRV-morgenwijdingen
van vroeger, is weer te Beluis
teren, en Wel op een sene „Psal
men en Gezangen". De opnamen
werden in 19251928 gemaakt en
de platen zijn van de oude was-
roQen opnieuw opgenomen. Tech
nisch mankeert er dus wel een cn
ander aan. Maar velen hebben
dierbare herinneringen aan du
kwartet. Wij hoorden Columbia
33 HF 144 echt wel uit de
oude doos, maar toch een koste-
Het Parijse uitgevershuis
Pion begint een nieuwe reeks,
die het samenvat onder de ge
meenschappelijke titel ,,Re- plaats krijgen in de reeks, die tige argumentering tracht Bau-
chercbe de l'.bsolut" Het gaat br„d worden ops„„. h" -
er dus niet om een keer te
meer het leven van beroemde
mannen te beschrijven noch om
een nieuwe exegese van hun
werk te leveren. Het doel is ge
heel anders: een zielkundig por
tret te tekenen van deze men
sen en hun geestelijke evolutie
te volgen in het hartstochtelijk wijd,
zoeken naar absolute, blijvende
waarden. Men zou het zó kun
nen zeggen: er zal een serie
psycho-analytische studies wor
den geboden van mensen wier
innerlijk leven in zijn gecompli
ceerdheid ons voor vragen stelt.
llï te,"1lop£
ug. JL),
telling
geslagen: plechtige bijeenkom
sten van wetenschappelijke instel
lingen worden belegd; de J
blijft niet achter.
Pascal voorop gaan ir
Charles Baudouin,
der geschiedenis
het vaak de kleuter doet en ge-
ma«i- horgen zijn in liefde en zorg en
Sorbon- daartegenover het gemis .an een
-i.itrdenis dragende kracht en zodoende op
'moest wel "'gen vermogen giin eiogeweien.
deze reeks. I" gesluierde
gingen een belangrijke uitgave,
maar ook een aanwinst voor elke
discotheek.
Monumentaal
Een derde voorbeeld: de EP-
plaat „Want God is goed", de
vierde in de serie „Psalmen voor
volkszang" van de Antwerpse
kerkmusicus Lod. de Vocht. Pro
testantse en rooms-katholieke ko
ren uit Eindhoven zingen o.Lv. de
componist een aantal psalmen
in een Nederlandse vrije bewer
king op de Philipsplaat 422 593
NE. Monumentaal, maar ver ver
wijderd van de idee van Genève
en van Gelineau om het volk de
psalmen te laten zingen. De teKsi
leverde hier de inspiratie voor
de muziek.
Tweede categorie
Een tweede categorie, vermoe
delijk de omvangrijkste: de pia-
ten met psalmen en (meest ker
kelijke) gezangen. Er is keus ge
noeg, al blijft het dan meestal
bij de allerbekendste melodieën.
We noemden al de plaat met
de inleiding van prof. Kooiman:
„Te Deum Laudamus" (Philips
632 002 RL), een -rijkelijk van
teksten en illustraties voorzien al
bum. In dit fraaie hulsel een
technisch schier volmaakte 30 cm
plaat. Liederen uit de Hervorm
de bundel en enkele van de mooi
ste uit Joh. de
Heer en Van
Woensel Kooy.
De uitvoerenden;
Aafje Heyni6.
Kees Deenik,
Krijnie Poot. een
aantal koren van
Kees Denik, sa
menzang, zon
dagschoolklassen en minstens zes
organisten.
Onder dezelfde titel brengt Phi
lips allang een serie 25 cm. pla
ten. Nummer 11 (Philips P 61$ 357
R) brengt ook weer Aatje Heynis,
Kees Deenik enz. Ze bieden het
voordeel van de afwisseling, de
uitvoerenden worden met zorg ge
kozen, maar door de al meer ge
signaleerde beperktheid in de
keus der liederen bezorgen deze
platen natuurlijk nogal eens een
doublure in de verzameling.
Enkele CNR-platen horen ook
in deze categorie thuis. De lang
speelplaat „Komt nu met zang"
(CNR LP 25012) geeft echte klas
sieke kerkliederen, en zowaar al
een psalm in de nieuwe berij
ming. De namen van Frits Mehr-
tens en Jan Koomans, die koor
en gemeente leiden m.m.v. Har
ry Sevenstern. die op menige
plaat zo verdienstelijk de trom
pet blaast, en de organist Cor
Kee zijn waarborg dat op dit pro
gramma ook een kritisch kerk
musicus amen kan zeggen.
Kerstliederen
Er is ook een plaat met beken
de kerstliederen van CNR: LP
25010 „Kerstzang in de Grote
Kerk", gemeente en koor met
Piet van Egmond aan het orgel
van de Haarlemse St. Bavo. Ken
nelijk zo uit de werkelijkheid ge
grepen: op een gegeven ogenblik
komen koor en gemeente in het
..Komt allen tezamen" helemaal
niet tezamen, dank zij het be
ruchte „trekken" van massale,
blijkbaar niet gedirigeerde zang.
Overigens een sfeerrijke plaat met
een ouderwets-gedragen „Stille
nacht" en uitstekende koorzang.
Om bij de kerstliederen te blij
ven, vermelden we ook graag het
Herv. kerkkoor te Bussum o.l.v.
Piet Kiel op het EP-plaatje Py
thia 73.003.
CNR heeft ook een serie EP-
f(laatjes in het genre klassieke
iederen. Met waardering noemen
we „Nooit kan 't geloof te veel
verwachten" (CNR HX 1213) met
het bekende Buurkerkkoor en ,.'k
Heb geloofd en daarom zing ik"
(CNR HX 1190) van het Ned. Chr.
Vocaal Kwartet o.l.v. Marinus
Voorberg. Bijzonder geslaagd is
het Fontanaplaatje nr. 463 243 TE
met samenzang van enkele der
mooiste psalmen en gezangen m
de Lutherse kerk in Den Haag
o.l.v. Jan van der Waart. Hier
d. Ent-van Es, ®n een aantal koor te Bussum o.l.v. Piet Kiel
kinderliederen op SEP 6009 (zon- ^zongen net iets te gedra-
dagschoolklas o.l.v. mevrouw v. naar
dagschoolklas
d. Ent).
Valeriusliederen
die herinneringen.
Een volgend maal bepalen we
ons in hoofdzaak tot de meer
piëtistische ei
Het op de plaat.
het alleen al Twee zijn reeds verschenen; de van Blaise Pascal
DE PAUS VAN RUSSELL SQUARE
geen vreemde in de ma- zelfs"in xijn gedachten ovèr god-
e meer iweeue over uc«iS« -«ff* delijke genade cn menselijke ver-
liederen «Sten °cen heel' J™ bl,adZKT ^Baudouin citeert ook een brief
jewski ais banam zunen een _ewljd aan de fdosoof-natuurkun- van p^cai waarin de hemelvaart
dige. Op zijn naam staan een van Christus hem termen in de
tiental werken op psychologisch n ge€ft die doen denken aan de
gebied, daarnaast monografieën proeVen die hij nam op de Puy
t.a. Tolstoi. Verhaeren. Hu- de Dóme, De Wolk die de Hei-
«n Jand d danrbi, VOOT de
stoutmoedige denker de figuratie
van de kracht des Heiligen Gees-
teS.
Het domein des
harten
Opvoeding zonder
moeder
„Een onberispelijke anti-bohwnien met zwarte
bolhoed en paraplu, het welbekende symbool van
mannelijke achtenswaardigheid, die ons onze plaat
sen in de hel aanwijst." Dit is het oordeel van V. S.
Pritehett over de in 1888 geboren Thomas Stearns
Eliot, Amerikaan van oorsprong maar verengelst,
dichter, toneelschrijver en essayist, die in 1948 de
Nobelprijs verwierf. Eliot heeft zichzelf op even
ironische wijze getekend in het vers dat hij als titel
meegaf: „Hoe onbehaaglijk het is Mr. Eliot te ont
moeten".
Een ontmoeting met Mr. Eliot valt niet mee.
Hij ziet er uit als een blikken dominee.
Zijn gezicht heeft iets stuurs,
zijn mond iets zoet-zuurs,
zijn minzame antwoorden, negen keer van
de tien,
beperken zich tot: Misschien, of Indien,
of: Dat staat te bezien.
Nee,
een ontmoeting met Mr. Eliot valt niet mee.
Hij heeft een gekortstaarte hond,
een jas met bont,
een stok met een knop
en een bolhoed op.
Nee, kort en goed,
Mr. Eliot valt niet mee als men hem ontmoet.
(Ook als hij zijn mond niet opendoet.)
De vertaling is van Nijhoff, die
ook Eliots misschien rijpste to
neelwerk The Cocktail Party en
Vier Gedichten heeft overgezet.
Wij hier in Nederland hebben prijs voor Lltera-
Eliot nooit persoonlijk ontmoet, tuur, welk deel ge-
Ik weet van een uitnodiging die heel aan de dichter
hem begin van dit jaar gezonden t. S. Eliot is gewijd. Deze
verschijning van
het 28e deel in het
Pantheon der Win-
n de Nobel-
als een noodzaak, maar tevens
als een tekort.
De christelijke terminologie is
door een teveel aan vrome woor
den en een schrijnend tekort aan
christelijke daden in ongunstige
zin zwaar belast. Het is onvermij
delijk dat een eerlijk, gelovig
dichter naar nieuwe vormen en
uitdrukkingsmiddelen zoekt. Maar
dit heeft zijn grens, want de kern
van de boodschap is door Christus
en de Schrift zelf aan een termi
nologie gebonden, een terminolo
gie die dan ook door Eliot niet
De schrijver heeft elementen uit
Pascals leven naar voren ge
bracht die tot nu toe in het half
donker waren gebijt
spreekt hij over zijn amoi.wi u.l intellect
Auvergne, waar. door invloed van Mtuueue
klimaat en bodem, een hard men- smnnriainp ,1I(l noerm.
het^eenmaal'in handen noodzakelijk. Men denke daarbij
m wat het eenmaal in handen gan dat d<; goede zedcti
De uitsluitend verstandelijke
opvoeding die Pascal ontving
zitoTftomst "uit veroorzaakte een hypertrofie van
d£r Invloed van het intellect en maakte een ver
door invloed van van ieefwijze. die men
„mondaine tijd." noemt.
wat het eenmaal
heeft, en mede over de omstan
digheid dat hij stamt uit
dit niet de ideale toestand. Chris
ten zijn zonder Christus te noe-
op den duur onmogelijk.
kort doet,
men aannemen, zoals Bau dou.n
uit brieven aantoont, dat deze
periode van reizen, conversatie
en belangstelling voor de iclteren
hsS?kkïU"heta'C°S- "da"
msernrkt. n, I!|n mathematische studie zonder
meer licht kan meebrengen, en
zijn geest, gelijk zijn stijl, leni-
betrë'ffende op- g°r heeft gemaakt, kortom, dat
-——Hor Ho7p li»pr<ehool Les Lettres
r m«Mii op - - tlanzeode
verbanden is reeds meermalen
gewezen.
mïlie van magistraten, gewend
rechtsbegrippen te hanteren, ver
trouwd met spitse redeneringen
procedures zonder eind.
?5ndër d'éze kerschool Las Lettres
listisch verm®gen zouden zijn
Nieuw is het accent dat Bau- £erio<£}
douin legt op de kinderjaren
wat
(1647)
het verhaal van
niet een heen wij zen, zijn nicht Marguerite, een zo ja-
terugwijzen naar het loerse liefde had. dat hij het niet
verdroeg, als de ouders samen
per-werk kunnen noemen;
Evangelie, of, indien men wil,
opnieuw bereiden van de
des Heren en een hernieuwt
rechtmaken -
wat is bekering voor een wereld
die door het christendom is heen-
gegaan anders dan een terugkeer? dranken
des verstands;
november) valt de vermaarde
„nacht" waaruit het Mémorial
tSa,"doïï"S*biT*hS; «tatert, het blad papier, na rijn
m gevoel Tan "toLtetiT overliiden gevonden ut de voering
zijn paden. Want gebleven, dat zich uitte i
Heenwijzing
evenals Lewis, lid
>rlijden gevonden
nx i een kledingstuk en dat ge-
henatido tuigenis aflegt van zijn reserve-
Sïï.SSS'Wa drie te?:
wat hem reinen onderscheidde,
zijn
ng toekwam, niet J* vle». van di ,steHell]kbeW;
„fik ate wel on hoger. dat. der ««^^vjr-
op stoffelijk als wel op
geestelijk terrein. Hier denken "un en CV',
we asm de stekeliee polemiek oen- reikend, dat
cultuur
Eliot is. evenals Lewis, lid van we aan d€ stekelige polemiek oen- reuter
de Anglikaanse kerk Als erudiet trent zijn wetenschappelijke proe- «elde
l het hart, van de
is Lewis Eliots gelijke; als apo-
een besloten kring
het volgende:
T. S. ELIOT
j uitgave van" de Uitgeverij
te houden, tezamen met Heideland te Hasselt (België),
Christopher Fry, maar er is welke firma in Nederland verte- ,„,f v,{4
niets van gekomen. Desmond genwoordigd wordt door de Uitge- Eliot worden toegepast wat ruj
Hawkins schrijft over het per- verij De Toorts te Haarlem. Mi- n°8 verder van Pascal zegt:
soonlijke contact met de grote chel van der Plas heeft een uit- :""fn toen hi^zijn gedaenten ge-
voerige, oriënterende inleiding ge- "eel
_i. wr.-iiu vormde zi.
zijn aard, hetgeen
de primeur
uitvinding.
Twee motieven spelen door zijn dJ^,'
collega-auteur. Maar onderschat motieven speien ooorzun donen verkrijgt Baud
de werking niet. die de soms cryp- paycho-eomaiisch lewnt enerajd* recht tot zijn ondertitel,
tische tonceit&km van Eliot op SfSft SSLPtaT 'vi° ,di' JT»J
„wul het geloof, tot dit der
de getoied ingegaan, dat hij sinds
dien nooit heeft verlaten. Daar is
de eigenlijke mens Pascal te vin-
verkrijgt Baudouin - hel
die de
schreven
„In de dertiger jaren werden
iten op de religie,
mensen TlT NijhóS, vormde zijn wereldse kennis een
Baaren. Hans Edinga. deel >-♦«—»
vertrouwd ïnet "de „paus van Michel van der Plas, Gabriëi essentieel belang
Russell Square". Ik geloof dat Smit Bert Voeten hebben voor
vel iedere aankomende dichter de vertalingen gezorgd. Er zijn
«i _s«_ 1—4 „„.te gedichten en essays.
criticus zjln pelgrimage
dat hoge kamertje heeft onderno
men om mi<«chlen terug te ko
men met een opdracht om iets
te doen voor The Criterion.
Allengs begreep men beter dat
een genie niet noodzakelijk een ot wordt beschouwd. De
voorts
toneelstukken: De moord in
de kathedraal van 1935, Eliots
eerste toneelproeve,
tailparty
de
waarde van zijn werk" (bl. 334).
Noodzaak en tekort
het hedendaagse „wereldkind"
kunnen uitoefenen, vooral wat be
treft de ontdekking aan zijn ellen
de en de boodschap: er Is een
weg. Want op één punt is Eliots complex, de gehele opvoeding
boodschap niet mis te verstaan: D-1
de redding kan niet uit de men:
zelf opkomen. Het heil is var
oorsprong transcendent De
heldere engelen vol-
en De cock-
r_ 1950, dat als _het
rijpste dramatische werk
baard droeg of neurotische liefdes-
affaires had, maar ook aange-
troffen kon worden in een ouder- ivivm
kerk in Kensington, niets dan dat zijn
ge
woonte opgenomen foto's geven
alleen Eliot te zien. Over
persoonlijk leven verneemt
Want en dit is mijn laatste bruik
opmerking ditmaal Eliot is een
religieus, een christelijk dichter.
Wie de ontwikkelingsgang van
deze man wil nagaan, kan niet bij wijze
beter doen dan het opstel lezen de fragmenten
v... vsameBVAt.
tigheid, alsof een tekort moest in- Nag veel treffende opmerkingen
gehaald worden. cn verrassende vergelijkingen
Trouwens, afgezien van een maakt de psycho-analyticus Bau-
eventueel pre-erotisch Oedipus- douin in dit laatste gedeelte van
complex, de gehele opvoeding van zijn studie; soms gewaagd, altijd
Pascal is vermoedelijk anders ge- boeiend. Helaas laat het bestek
worden door het wegvallen van van een dagbladartikel niet toe
de moeder, die beschreven wordt hier in details te treden,
als een zachte, gevoelige vrouw Het bock eindigt met een chro-
De vader, nobel man, maar bij wie nologische biografie en een nood-
1wendigerwijze onvolledige biblio-
en grafie. Het geeft ook een grafo
de logische karakteranalyse,
het woord „missionary" zo heeft het gevoelsleven
drie verschillende toneelstukiken knaap zich met normaal kunnen deskundige hand verricht
auteur. In The Fan
Reunion wordt dit woord gebruikt
nadat het
ontwikkelen
jeweld
geborgenheid.
Toneelpoëzie
Voor ons is er alleen het con
tact met zijn werk. Persoonlijk
had ik het voorrecht twee van
zijn toneelstukken Eea Staats-
dat Van der Plas voor het boek
laren 1° kwestie heeft afgestaan. Hel
J religieuze element wordt bij Eli-
Eltot »eaf n# ti?n laafte h??i »"h.ndeld al» hel
teouwü wei trelt op de foto's de h°' 'S
levendige en bewegelijke uitdruk»
king
zijn gezicht.
Te weinig notitie
In Nederland heeft men te t
kern, maar het presenteert zich
nergens als zodanig. Eliot ver
mijdt alles wat ook maar zweemt concrete,
naar traditioneel-christelijkc ter- daarnaar,
minologie. Ik zie dit persoonlijk
nlstes in nóg spottender
bruikt was. In The Cocktail Par
ty ten slotte wordt Celia een éch
te missionary, een missiezuster,
die haar leven offert in dienst
van ongelukkigen. Zo is Eliots
gheid"geen vlucht uit
i Sweeney Ago- volkomen overgave
heeft later met fotokopie" van het Mémorial.
uitweg gezocht. Dc Met zijn persocmlijk cachet en
,najr oorspronkelijke visie op verachil-
iierae lende kanten van de complexe fi
guur. die Pascal was heeft dit
eerste nummer op gelukkige wij
ze de serie geopend.
Dr. M. C. v. d. PANNE.
Natuurkundeproeven
Ook de proeven
Mm -JP - Pascal
heenwijzing heeft genomen omtrent de lucht
druk, zijn beïnvloed door een
C. RIJNSDORP. persoonlijk element. Door vernuf-
Charles Baudouin. Blaise
Pascal ou l'ordre du coeur.
Uitgave Pion.
Verdienste en De Faml- nig notitie genomen i
lie-Reünie. voortreffelijk vertaald
werk van
door H. W. J. M. Keuls, voor de Nobelprijswinnaars. In België
microfoon te bewerken. Men weet schijnt er meer belangstelling
J~* 111lievelings- voor te bestaan. Natuurlijk: als
s geweest, het even kan dient men deze gro-
i te schrij- te auteurs in het oorspronkelijke
dan wel geen speciaal te lezen. Maar als introductie
rfyiglotten is een
J 0:e vertaling toch
zijn gesitueerd. Eliot heeft ei niet niet te versmaden. Wie
oneindige zorg
Engels niet zo sterk i
de omgangstaal. Men mag eigen-
lijk niet bewust horen dat er poë- taal. Dit gaat ook op voor
zie aan de gang is. De auteur dichten, die inderdaad vaak
gaat daarbij zo geraffineerd te liik ziin.
werk, dat hij in een bepaald ftuk
op een bepaalde plaats door een
van de handelende personen laat
vragen: „Mag ik een gedicht aan
halen?" En dat terwijl de tekst
i de oorspronkelijke
Eindigen wij deze korte __o,
kondiging met ons af te vragen belevi
wat eigenlijk internationaal Eliots d
betekenis is. De Nobel-Commis...
literatuur omschreef die be-
het toneelstuk poëzie is. Wel- tekenis in 1948 als volgt:
rijmt de tekst niet
heeft Eliot afstand gedaan
het voor Engelse
versleten „blank
scheiden, spreken
meer is dan subtiel proza,
is in kern poëzie. Zelfs in
goede vertaling heeft Eliots
neeltaal iets van die poëtische kwamen,
adem behouden. Genoodzaakt
(De Nobelprijs is hem toege
kend) „Voor zijn bijzonder baan- fi
i volkomen brekend werk op het gebied van 1906) heeft gepu-
(rijmloze de huidige dichtkunst." Vorm en hiir„pP<1
te teilte, Ka- K i„ia» «a caKai^aa IH'CCera LIJ 11
iiun cn vo.« vic lama's en typische
de moderne samenle- gedichten^ zijn
die ving. kon ELiot niet meer dichten
Het in de overgeleverde vormen,
een wilde getuigen van zijn tijd
vijfvoetige jamben), maar zijn be- inhoud zijn hier niet te scheiden,
trekkelijk vrije regels, waarin Diep doordrongen van de ledjg-
heffingen vallen te onder- heid
de conventies
modes onvol-
de tekst bekortingen aan te bren- doende bevonden voor wat hij zelf
gen (een onvermijdelijke schen- wilde zeggen; als technische
dat
ging hij te rade en vond
nis), ontdekte de bewerker
de essentie van vrijwel elke claus hij steun bij sommige klassieke steeds
in de eerste regels is uitgespro- dichters zoals Dante, Donne -
de claus andere metaphysical» uit de
ventiende eeuw, Johnson. F
la ire, Laforgue en zestiende-
se toneelschrijvers als Tourneur'
schrijft Van der Plas
dat de rest
een meesterlijke uitbreiding
Dit geeft een effect dat men t
na muzikaal zou willen noenu
Wie zich. hoe dan ook. i
proeft die eigenaardige, bijzonder
fijne smaak van Eliots dichterlij
ke taal, zelfs in het Nederlands.
Op hoog niveau
Uw recensent zou zich niet be
voegd achten over Eliot te schrij
ven, indien dit artikel niet over
vertalingen ging. Iemand als Eli
ot, die belezen is in zijn eigen
literatuur zowel als In de Franse,
Duitse en Italiaanse letterkunde, taak
benaderd. -
vele opzichten een moeilijk dlch- pascal
ter, die het zelfs nodig oordeelde geMt
Victoriaanse dichters en
zeer bezorgd om aan zijn werk Die Vermummten.
een moderne klank te geven. Wat het verhaal van
hij van Dante zegt, geldt ook een vastenavond
voor hemzelf, namelijk dat de grap, die noodlot-
helderheid van zijn stijl een dlch- tige gevolgen heeft,
terlljke helderheid is. dit ter
derscheiding van
helderheid. „De gedachte kan
duister zijn, maar het woord is
helder, of beter gezegd: door
schijnend" (bl. 288). Op bladzijde
328 spreekt Eliot over „de heüige rin| voor Andr
zijn- gjj m het klooster;
heeft zich
KINDERTIJD
EEN LEVENDE BRON
-einig betekenis.
Hij Opgegroeid als mo
lenaarszoon aan de
Moezel in de nabij
heid van Trier,
het klooster verliet: de neerslag
van die innerlijke strijd vinden
we in Bruder Luzlfer. Als leek
is Andres echter een trouw zoon
van de rooms-katholieke kerk ge
bleven en behoort hij tot de
meestgelezen auteurs in de „Bun-
desrepublik".
In de bovengenoemde bundel
zijn negen van de beste novellen
jebundeld, o.m. El Greco malt
len Grosslnquisitor, die verwant
schap vertoont imet de sombere
kleurenpracht van C. F. Meyer,
en Wlr slnd Utopia (ook als to
neelstuk bewerkt), dat in 1936 in
de Spaanse burgeroorlog speelt.
varingen uit zijn
kindertijd nog
:cds een levende
bron voor zijn
scheppingen. (Das
Johnson. Baude- Kinu ui o. unnen.i
Monnik
Karakter en dia-
ct van de boeren
i wijnbouwers al-
de romantische daar kent hij uit
nemend;
De soldaat Paco Hermandes,
die aan de zijde van Franco
strijdt, is een weggelopen mon
nik. Hij wordt in een gevecht ge
vangen genomen, toevallig naar
zijn oude klooster gebracht,
waarvan alle bewoners pas geli
quideerd zijn en op zijn ver
eigen cel
den bevrijden of zal hij zich met
hen laten slachten? Hij geeft aan
de biechtende absolutie, alle go-
vangenen moeten onder voor
wendsel dat ze eten krijgen in
het refectorium komen. maar
door het etensluikje beweegt zich
de loop van een machinegeweer
cn allen worden neergeknald.
Utopia zo besluit de auteur
ligt niet in Niemandsland, ligt
ook niet in onze fantasie, maar
het ligt in ons. Wij zijn Gods
Utopia, het ligt in ons binnenste,
niet voltooid, maar het is bezig
te ontstaan.
Verwondering
Het is geen wonder, dat in het
boekje Sief an Andres: Elne Ein-
fuhrung in sein Werk 2) enkel*
besprekingen aan deze meester
lijke novelle zijn gewijd, o.m.
die van Gerhard Storz cn Benno
von Wicse. De eerste memoreert
de blijde verrassing en verwon
dering van de lezers der Frank
furter Zeitung. toen het verhaal
in 1942 als feuilleton werd afge
drukt, zonder dat een verbod
van het
vroeger opgesloten. Daar beleeft volgde, hoewel de geest
hij nog eens de dromen als no- geheel volkomen contri
viet van een utopia, waarin hei- met de wensen van de n£._.
denen en christenen eendrachtig riteiten Behalve talrijke gege-
De luitenant,
De laatstgenoemde
Intellectuele novelle staat in een bundel 1), die
de reeks Bücher der Neunzehn
opgenomen.
met enkele soldaten de gevange- boekje ook
de auteur bevat dit
STEFAN ANDRES
oprecht te zijn"
ten. blijft echter verder autodi
dact. trouwt in 1932 en verhuist
1937 met zijn gezin naar Posi-
zijn gedicht B r
uitvoerige aantekeningen te voor
zien.
Aanleiding tot dit artikel is de
gt hij fb'ir 332)„Zijn de Capucijners.
Kccav „ai veeleer actief dan ac- gelijke
cumulatief; hij toonde sedert zijn vangt;
prille jaren de neiging om "r
achter de dingen te willen
men"... Eveneens kan ook
nen bewaakt, heeft berouw
de gruwelen, die hij tegen de
nonnen heeft bedreven. Hij wil
biechten. bij de gevangen mon
nik. Deze heeft bij het eten, dat
hem gebracht werd, een stevig
mes gekregen en hij verstopt dit
- wu«, om uuiHje w»j «ovcfo, uoi in zijn uniform. Even voordat hij
looi? .°?ooorS -f?K i als derde motief in verscheidene de biecht afneemt, gaat de tele-
Van van 1926 tot 1928 is hij noviet bij werken optreedt en de achter- foon en dc commanderende lui
de Capucijners. waar hij een de- grond vormt van zi:n romans tenant krij)
gelijke theologische scholing ont- n,r M„„„ v0„ Aster, en Bltu,r tweehonderc
1928 verlaat hij dl'ech- der Gerechligkeit. den. Dan knielt
«u motief, .dat O.v. terug- Andres houdt er van. zijn ro- ,.biechtvader"-gevangene
k°- A !n 8 utopia. manfiguren in een grenssituatie Wat zal deze doen de luite
Een tweede beslissende erva-
Andres is zijn verblijf HP
kfvf* tano, een dorpje bij NapeLs. dat
dig artikel van Andres
leranz cn Ueber die „ernste 8a-
che" der Freude.
J. H. SCHOUTEN
1) Stefan Andres: Novellen
und Erzahlungen. Uitg. R. Pi.
per Verlag, München 437 blz.
Prijs geb. DM 9.80.
2) Stefan Andres: Eine Ein-
führung in sein Werk. Dezelfde
Hij bezoekt enkele universitei- te brengen en voor een existen- nant neerstoten en zijn kamera- uitgever, 148 blz.
