BRIEVEN UIT DE HEL Toenemende kritiek op kerkbouw DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD ZONDAGSBLAD ZATERDAG 7 JULI 1962 Alt wij waren als zij Herinnert u zich nog die kleine (tukjes in de kerk bladen van een paar jaar geleden waarin de chrijte- nen werd A-oorgehouden: Als wij maar waren als die jonge communisten...? Zo militant, zo ijverig, zo op offeringsgezind. zo... vult u zelf maar in. De artikeltjes m de westerse kerkelijke pers hebben een pendant gekregen in de pers van de communisti sche wereld. Zo schrijft de ..Komsomolskaja Prawda", het blad van de communistische jeugdbeweging dezer dagen: ..Als wij allemaal zo ijverig en competent zou den werken als de mensen die in God geloven of m de wederkomst van Christus, dan zou niemand meer hl onze tijd zijn hoofd buigen in de kerken, en de klokken zouden niet langer klinken. Dan zou de bis- achop van Lvov en Tamopol kunnen solliciteren naar de post van portier in het kerkelijk museum, en' de vloerenschrobbers kunnen worden van hun eigen vroe gere residentie." Deze uitroep komt. nadat geschreven is. dat het geen geheim is dat bijvoorbeeld in het district Prsjemysl acht van de tien pas geboren babies worden gedoopt. En als men van communistische zijde de ouders hier over onderhoudt antwoorden zij volgens "dit communis tische blad: ,,Het districtcomite van de communistische partij heeft geen jurisdictie over ons op zaterdag en zondag." In een ander artikel klaagt het blad over een ar beider die gewond is door een roofmoordenaar. De man had twee meisjes lastig gevallen en was door hem verjaagd. Op een eenzame landweg had de man echter op een avond een aanslag op hem gepleegd. Alexei stiert niet maar hij was voor goed kreupel en moest met pensioen, toen hij eindelijk genezen werd ontslagen uit het ziekenhuis In de fabriek wist echter niemand wat er aan de hand was. ..Een onverschillige hand had op zijn kaart alleen maar het woord ..gepen sioneerd" geschreven. Noch zijn chef. noch zijn me dearbeiders dachten er aan hem te bezoeken. Maar de baptisten vergaten Alexei niet. Ouderling Lissitrky had contacten onder de werkers in de automobielfabriek waar Alexei werkte, en zij gaven hem door in welke moeilijke omstandigheden de man verkeerde. Twee verpleegsters werden onmiddellijk (door de kerkelijke gemeente) ter beschikking gesteld, die hem (volgens het communistische blad althans) dagelijks vroegen of hij zich nret wilde laten dopen Het loon voor Alexei zou niet alleen het toekomstig leven zijn; maar hij zou ook geld krijgen om zich door een beroemde specialist ln Moskou te laten behandelen." Voor de communisten kreeg dit verhaal een ..happy ending". Het blad schrijft, dat dat de leiding van de fabriek ter ore kwam en de communistische jeugdbe weging onmiddellijk heeft ingegrepen. Alexei werd ge holpen. het agressieve rectarisme te weerstaan. Dui delijk is evenwel dat het evangelie in Rusland niet dood is. C. S. Lewis schreef een nieuw hoofdstuk voor Voor de tiende maal verschijnt er een nieuwe uitgave van het bekendste werk van de Engelse niet-theoloog C. S. Lewis. Op zichzelf is een tiende druk hoe opmerkelijk overigens voor een christelijk boek geen reden om er bijzondere aandacht aan te wijden. Maar voor Nederland wordt dit .jubileum" zoals men het zou kunnen noemen, gevierd met een nieuw hoofd stuk. Veel veranderd Gereformeerde kerk architecten bureau Bezinning noodzakelijk voor architect en bouwcommissie Bij he* leien van de pnblikaties •ver hedendaagse kerkbouw kan men zich terecht gaan afvragen, of er Iets mis is met de kerk bouw. In een groot aantal publi- katéem in periodieken en boekjes kan men een kritische toon waar nemen op het punt van de kerk bouw van vandaag. Liturgen, pre- «Ukanten en architektuur krlticl spreken de laatste tijd opvallend veel over dit onderwerp. Daarbij kan het hard toegaan en variëren de meningen. Sommige schrij vers beweren momenteel geen ei gentijdse kerken meer te kunnen vinden, de meer gematigde schrij vers vertellen nog enkele goede kerkgebouwen te kunnen vinden. Een publikatie welke zowel in de vakpers als in de daghladpers veel stof deed opwaaien, was een artikel van architect dr J. J. P Pud. In de Groene Amsterdammer schreef de heer Oud een fel arti kel onder de veelzeggende kop: „Het carnaval der architekten". Na een uitgebreide inleiding schreef deze bekende architekt: „In werkelijkheid is alle bouwen als het oprecht ia „heilig". Maar dit heüige is er zondermeer Onopvallend De kerkbouw moet intussen „nadrukkelijk heilig" zijn. Moet het heilige duidelijk laten zien!" Hier raakt architekt Oud het kernpunt in de hedendaagse kerkelijke architektuur. Architek ten en leken zitten te zeer vast geroest aan het verleden. In vroe ger tijden was het de gewoonste zaak. dat een kerk het grootste en zeker het hoogste gebouw van een stadje of dorp was. Tevens wss het vaak het middelpunt van het dorp waar de kerk op een plein werd gebouwd. Het kerkge bouw vormde een dominerend mid delpunt ten opzichte van de klei nere huisjes er om heen. De architektuur was daarbij doorgaans zeer eenvoudig, zeker in vergelijking tot het verdere Ebt gold vooral de reformatorische gebouwen. De vormen van gewel ven en spitse ramen vloeide min of meer voort uit konstruktieve overwegingen. Dit type kerkbouw bewonderen we terecht van daag nog. onbewust vaak in de eerste plaats om de eenvoud. Eigentijds Beziet men nu de eigentijdse kerkbouw, dan ziet men, dat een nieuwe kerk zelden nog kso domi neren. Het bouwvolume van de kerk kan niet op tegen de om ringende flats van onze nieuwe stadsuitbreidingen. Toch gaat de arrhltekt het proberen door een kerk op een onderbouw met neven ruimten te plaatsen. Belaas zijn er weinig geslaagde verdicplngs- Stapt de architekt van een ver- diepingskerk af. dan is hij niet ontmoedigd en probeert het eens met een flinke toren. Deze toren kan hij desnoods boven op het kerkdak plaatsen om hoogte te winnen. Wanneer deze toren ech ter uitsluitend de funktie van klok- kestoel heeft kan deze zeer een voudig zijn. In dat geval kan de toren wel hoog moeten zijn, maar ook weinig monumentaal. Deze punten houden dus in, dat een kerkgebouw niet meer kan domineren door zijn aftnetingen ten opzichte van de omgeving. Deze tijd is geheel voorhij. Archi tekten leren dit soms inzien, maar kunnen dan de bouwkommissies hiervan niet overtuigen. Een moderne kerk behoeft niet meer te zijn dan een gewijde ont moetingsruimte voor God en men sen. De gemeente komt er bijeen om God te loven ln haar lied en om te luLsteren naar zijn woord met daarbij het vieren van de sa cramenten. In een goede kerk mo gen dit alleen de faktoren zijn ge weest die de vorm bepaalde. Al le modernistische invloeden dienen geweerd te worden. Als tegenhanger van deze eis is het echter even belangrijk om niet te vervallen in (tijlimitaties van vroeger. Zij leiden tot goed kope resultaten die niet oprecht zijn. Daardoor wordt het bouwen van een kerk een lang zoeken naar eerlijke vormen. Maar zo'n kerk werkt dan ook verademend voor degenen die ter kerke gaan, onver schillig of dit voor een persoon lijke meditatie op een doordeweek se dag is, of voor de eredienst op zondag. Toen Christus op aarde gemeen schap met Zijn Vader zocht, vond Hij deze in de stilte. Wanneer de mens God zoekt kan dit niet ge beuren in een opdringerige ruim te, waar zijn aandacht in beslag wordt genomen door te steric ge accentueerde ruimte-effekten of kunstwerken. Het is eenvoudiger God te vinden in een eenvoudige lichte ruimte waar het stil en rus tig is. Dat houdt niet meteen in, dat de kerkzaal grote kale wanden met forse raampartijen moet heb ben. Er moet echter intens gezocht worden naar de juiste verhoudin gen tussen wanden en ramen. Daarnaast kan een enkel kunst werk ten goede meewerken, mits het niet te veel aandacht vraagt en vooral niet tegen de aandachts- wand wordt aangebracht. Vrij Naast deze hoofdlijnen is de Velen spreken dit tegen, anderen bewijzen echter de mogelijkheden om tot een betere opstelling te ko men. Het meest geslaagde voor beeld hiervan is de hervormde Adventskerk in Aerdenhout. Ar chitekt K. L. Sijmons Dzn bouwde deze kerk. die zowel door archi tektuur als opstelling van de kerk- meubelen belangwekkend is ge worden. Op uiterst beheerste wij ze bouwde architekt Sijmons hier een kerk die aansluit op de vrij ruige natuur om het kerkgebouw. Bij de opstelling van drie blok ken stoelen en banken, is een gro te middenruimte open gehouaen Temidden van de gemeente staat hier een eenvoudig wit marme ren doopvont. De gemeente wordt hierdoor direkt betrokken bij de doop. dus niet alleen de ouders met tegenover hen op enige af stand de massa kerkgangers als toeschouwers. Er is hier eigenlijk ook geen sprake meer van een li turgisch centrum, want de gehe le gemeente werkt hier mee in het geheel. Vóór in de kerk zijn preekstoel en avondmaalstafel op gesteld. Bij deze kerk moet eerlijkheids halve gezegd worden, dat weinig architekten zulk een ideale situ atie voor hun kerkgebouwen heb ben. Weinig architekten zouden ook deze situatie midden in het groen zo hebben uitgebuit. Juist zijn de beschikbare stuk ken grond doorgaans veel te klein. Daarbij komt dan nog de stede- kerkgelbouw kerkzaal moet hebben. Een ideale situatie eist een geheel andere opzet. Een goed voorbeeld van situatie vindt men eerde kerk van het de Noord-Oostpol der. Hier bouwde architektenbu- Van den Broek en Bakema opmerkelijk kerkkomplex. Langere weg Wanneer men deze kerk binnen wil gaan, is daar een wat lange re weg voor nodig dan gewoonlijk. Vanaf de weg loopt een pad onder de open klokketoren door. Na de toren komt men op een rechthoe kige binnenplaats. Aan de rechter zijde wordt deze binnenplaats be grenst door de kerkzaal. links loopt een wand die geslotener wordt naarmate men de entree tegenover de toren bereikt. Door de brede entree komt men in een lage hal. Pas vanuit deze hal kan men de kerkzaal bereiken, die meteen veel hoger is. Voor de kerkganger betekent dit, dat hij duidelijk gaat voelen op te gaan naar „het huis des Heren". On der de toren door betreedt hij eerst de voorhof. De wereld laat Lewis schreef zijn ..Brieven uit tot zijn eigen niveau omlaag te de hel" in 1942 Met zijn speelse trekken. Maar dat is nog niet al- fantasie en zijn scherpe pen les. Onder diezelfde invloed zul- scheef hij brieven, namens een len zij die het volledig mens-zijn staatssecretaris uit de hel aan benaderen of kunnen benaderen zijn nog onervaren jonge neef zich zo waar daarvan terugtrek- Galsem. een jong duiveltje dat ken, uit angst ondemocratisch te nog moet leren, hoe hij de men- zijn.... sen in zijn macht moet zien te Ik heb gezegd, dat het een krijgen en te houden. In deze moeizaam karwei is en vol kneep- vorm die later nog wel eens jos om de verdoeming te verze- geïmiteerd werd schreef hij keren van die armetierige zielen, een practisch christelijk werk die wezentjes, die bijna geen in- waarin de macht van de zonde, dividu meer zijn. Maar als ge al maar toch vooral de macht van les op haren en snaren zet. kunt de genade van Christus die ge het resultaat met goed ver- consequent door de schrijver trouwen tegemoet zien. De gro- ..Schroefstrik" Vijand wordt ge- te zondaren lijken gemakkelijker noemd sprekend duidelijk werd. te vangen. Maar onder de hand zijn ze onberekenbaar. Nadat je ze zeventig jaar hébt laten spar telen. loop je de kans dat de Vijand hen in het een en zeven- Hoewel de oorlog reeds begon- tigste uit je klauwen rukt. Ze nen was schreef Lewis dit boek kunnen oprecht berouw hebben, vanuit de vooroorlogse periode moet u weten. Ze zijn zioh wer- van de kerkgeschiedenis. Sinds kelijk van schuld bewust. Als de die tijd is er veel veranderd. An- zaak misloopt, zijn ze.even gauw dere gevaren openbaarden zich. bereid om terwille van de Vijand andere mogelijkheden voor het de druk te weerstaan, die de evangelie drongen zich naar vo- maatschappij op hen uitoefent, ren. Wat te verwachten was ge- als ze dat vroeger ter wille van beurde dan ook. Het Amerikaanse ons wilden doen. Het is im. zeker blad The Saturday Evening Post opzicht lastiger om een rondvlie- slaagde er eindelijk in, Lewis zo gende wesp achterna te zitten en ver te krijgen dat hij nog een dood te meppen, dan om van hoofdstuk aan dit boek toevoegde, vlakbij een wilde olifant te schie- Dit hoofstuk verscheen dus eerst ten. Maar de olifant geeft meer als artikel in dat blad en werd la- moeilijkheden als je mist.... ter in de Engelse uitgave opge nomen. Onder de titel „Schroef- strik heft het glas" zal het dus nu ook in de Nederlandse uitga ve verschijnen, die uitkomt in de bekende Carillonreeks van Ten r..„ Have in Amsterdam al tot iets Ditmaal is het ge«n brief aan algemeen maatschappelijke in. Galsem. Integendeel. Schroetstrik »l°«i geworden. Hij begint r.eh is gevraagd te spreken, tijdens te ^oen gelden m hun opvoedings hui jaarli,kse diner van het „Ver- ™?th°<>e- l»1™1"'» h'J °P leiders Opleidings-seminarie voor ogenblik doorgedrongen, jonge duivels." Hij geeft daarin zou met zekerheid durven een overzicht van deze na-oorlog- z^SSen. Maar dat doet er ook se tijd die ook aan de hel zijn toe. Als ge eenmaal hebt problemen niet heeft onthouden, begrepen, welke kant hij op gaat. Hij verlangt terug naar de tijd makkelijk voorspellen van de grote zondaars als een «9 zich in de toekomst zal Farina, een Hendrik VIII ol rells ontwikkelen helemaal nu we zelf een Hitier. maar onze tijd biedt een ro1 m °ie ontwikkeling zullen slechts de kleine zondaars. Maar spelen. juist daarin ziet Schroefstrik Het grondbeginsel in de nieu- mogelijkheden voor de helse we opvoeding is, ervoor te zor- machten. Hij raadt de duivels gen. dat stommelingen en luilak- aan. de mensen met het woord ken zich niet minderwaardig democratie" dat vooral niet al len p— <*- te s de i het slot van dit nieuwe hoofdstuk ligt er immers duimen dik boven over: op. dat het maar individuele ver schillen zijn moeten beman- Onder de naam Afgunst heb- teld worden. Dit kan men doen ben de mensen het duizenden ja- op verschillend niveau. Op uni- ren gekend. Maar tot nog toe versiteiten moeten examens zo hebben zij het altijd beschouwd worden ingericht, dat bijna alle als de meest verfoeilijke, maar studenten een goede beoordeling ook als de meest lachwekkend» krijgen. Toelatingsexamens Doet er niet toe dat ze boven hun kornuiten zou den uitsteken? Trouwens de on derwijzers of moet ik zeggen kinderjuffrouwen? zullen het veel te druk hebben met het ge ruststellen van de sukkels en het hen op de schouders kloppen, om ook maar een moment te ver knoeien aan echt les geven. Niet langer hoeven we plannen te be ramen om ons uit te sloven voor het verbreiden van onverstoorba re pedanterie en ongeneeslijke on wetendheid onder de mensen. Het kleine^ongedierte zelf zal het Natuurlijk zou dit niet gaan ge beuren als niet alle onderwijs staatsonderwijs werd. Maar daar gaat het wel naar toe. Dat is een onderdeel van dezelfde tendens. Drukkende belastingen, voor dat doel ontworpen, ruïneren de mid denstand, de mensen die bereid waren te sparen, uit te geven en offers te brengen teneindehun kinderen een opvoeding op een particuliere school te geven. Het liquideren van deze groep, gelijk tijdig gekoppeld aan de afschaf fing ge niet in anderen. De verrukkelijke sen) te profiteren van hoger on- nieuwigheid in de huidige situatie derwijs of met. Schoolkinderen die is, dat je dit gevoel kunt wettl- te. dom of te lui zijn om talen gen doen respecteren en zelfs viskunde en het begin Uit angst toverwoord te he* werk zetten met dingen die kinderen vroeger gewoonlijk in hun vrije tijd deden. Laat hen b.y. moddertaarten maken cn noem dat boetseren. Maar nooit of te nimmer mag er ook maar Onder invloed 1 ring kan iéder, c I elk opzicht minderwaardig is, het werk zijn minderwaardig zijn. met inzet van zijn hele persoon Met welke nonsens ze ook bezig en met meer succes dan ooit te- zijn, die moet „gelijk beoordeeld" voren zwoegen om leder ander worden... Het is zelfs mogelijk een nog krachtiger werkend mid- iimiiiiimiiiiiiimiimiiimmii del aan te wenden. Kinderen die geschikt zijn om bevorderd te hij als het ware terzijde. Via de worden naar een hogere klas kun- hal bereikt hij nu de plaats waar nen kunstmatig tegengehouden de gemeente bijeenkomt. Deze worden, omdat de anderen een kerkzaal beleeft hij als een ver- trauma (Beëlzebub, wat een nut- heven ruimte omdat eerst de lage tig woord!) zouden kunnen krij- hal is gepasseerd. Een fraaie be- gen als ze achter bleven. Op die lidhting vanuit het dak accentu- manier blijft de pientere leerling eert het liturgische centrum. zijn hele schooltijd door demo- Door een aantal ramen naar de «atiach geduisterd aan zijn voorhof wordt de gemeente her- eigen leeftijdsgroep en een jon- innend aan het feit, dat zij in de gtïaïf Hf. if wereld blijft staan. Zo zijn dit twee voorbeelden van eigentijdse kerkbouw. ZIJ tonen d< mogeniijkheid tot verantwoord bouwen. Gelukkig zijn er zo meet dere voorbeelden. Toch moet het deze verant- handen zou kunnen bij te luisteren, als zijn leeftijd genoten proberen te spellen: De kat zat op de mat. Afgeschaft Kortom, we mogen met reden de kerken tot bezinning oproepen, hopen dat de schoolopvoeding zo De kritlci hebben te veel gelijk, goed als afgeschaft zal worden Daarom kan vooral niet te veel als „De ben even goed als jij" de nadruk worden gelegd op de volledig aan zijn trekken is geko- julste keuze van de architekt voor men. Alle prikkels om te leren een te bouwen kerkgebouw. Dit en alle straffen wegens niet-leren is juist nu belangrijk, omdat nog zullen verdwijnen. De enkelen, vele kerken gebouwd moeten wor- die wel zouden willen leren, zal den. dat belet worden; wie zijn zij, een onvermijdelijk, ef- fekt van de geest, die zegt „Ik ben even goed als jij". Dit was dan toch maar de groep in de sa menleving. die de mensen de overweldigende meerderheid be zorgde van him geleerden, artsen, wijsgeren, theologen, dichters, kunstenaars, componisten, archi tekten en bewindvoerders. Als er ooit een bos lange aren was, die van hun top ontdaan moesten worden, dan waren zij het wel. Zoals een Engelse politicus kort geleden opmerkte: „Een demo cratie heeft geen behoefte Het zou zinloos zijn zo'n we zen te vragen of met „geen be hoefte hebben aan" werd bedoeld „nodig hebben" of „gesteld zijn op". Want hier rijst de vraag van Aristoteles weer. Wij in de Hel zouden bet ver dwijnen van de democratie in de strikte betekenis van het woord, dat wil dus zeggen: de politieke ordening die zo heet. toejuichen. Als alle vormen van bestuur werkt hij vaak in ons voordeel, maar over 't geheel minder vaak dan andere bestuursvormen. En wat we wel moeten beseffen is dat „democratie" in de duivelse zin („Ik ben even goed als jij, zijn als iedereen, bij elkaar ho ren") het meest verfijnde in strument is. dat we bij mogelijk heid maar kunnen hanteren bij het verdelgen van politieke demo cratieën v^in het aardoppervlak. Want „democratie" of de „de mocratische geest" (duivels be doeld) leidt tot een volk zonder grote mannen, een volk van in hoofdzaak onderontwikkelden, zon der zedelijke veerkracht door ge brek aan tucht in hun jeugd, ver vuld van arrogante zelfverzekerd heid, die ontstaat door kruising van vleierij en ontwetendheid, mensen zonder ruggegraat door dat ze hun hele leven in de volk. Want als zo'n volk in con- flikt raakt met een ander, waar men kinderen op school heeft la ten werken, waar de meest be gaafden op de hoge posten zijn geplaatst en waar aan de domme massa geen enkele zeggenschap wordt toegestaan in openbare aangelegenheden, kan dat maar tot één ding leiden. Einddoel Maar ik zou niet in deze toon aard willen eindigen. Ik zou in uw denken geen voedsel willen geven de Hel verhoede dit aan het waandenkbeeld, dat gij met zorg moet koesteren in het denken van uw menselijke slacht offers. Ik bedoel de waan dat het lot der volkeren in wezen belang rijker is dan dat van persoonlij ke zielen. Omverwerpen van vrije volkeren en de vermenigvuldiging van slavenstaten is van ons een middel (afgezien natuurlijk van het feit dat het leuk werk is): maar het werkelijke einddoel Is de vernietiging van individuen. Want alleen individuen kunnen be houden of verdoemd worden, al leen zij kunnen kinderen van de Vijand of voedsel voor ons wor den. De beslissende waarde van iedere revolutie, oorlog of hon gersnood is voor ons gelegen in de persoonlijke angst, bedrog, haat, woede en wanhoop die daar uit kan voortvloeien. „Ik ben even goed als jij" is een bruik baar middel om democratische (gemeenschappen te vernietigen. Maar deze frase heeft een veel diepere waarde als een doel in zichzelf, als een geesteshouding, die met noodzakelijke uitsluiting van nederigheid, liefde, tevreden heid en alle vreugden van dank baarheid of bewondering, een menselijk wezen afleidt van bij na elke weg, die uiteindelijk naar de Hemel zou kunnen voeren. Fel licht Toch wijst Lewis er op dat de echte Farizeeër niet geheel ver dwenen is en zjjn slotalinea laat een fel licht vallen op het gevaar van „godsdienst": Per slot van rekening, vrienden, zal het een kwade dag voor ons zijn als, wat de meeste mensen verstaan onder „godsdienst", nog eens van de aarde verdwijnt. Nog kan die ons de waarlijk verruk kelijke zonden bezorgen. De fine fleur der onheiligheid kan alleen In de onmiddellijke nabijheid van het Heilige groeien. Nergens verleiden we met zoveel succes als juist op de trappen van het Adenauer verkeert in tijdnood - Ongeduldig pleidooi voor een politieke unie (zonder Engeland) Bondskanselier Adenauer heeft zich in de Franse hoofd stad wonderlijk gedragen. Voorop gesteld althans, dat de berichten over de aard van «ijn gesprek met De Gaalle betrouwbaar zijn. Aan gezien er inderdaad reden Is om aan te nemen, dat dit laatste het geval Is, doen we er wellicht goed aan na te gaan, tegen welke achtergrond de besprekingen tossen Do Gaulle en Adenauer werden gehouden. Slechts op die wljie kan de betekenis van liet optreden van Adenauer duide lijk naar voren komen, terwijl wellicht in iets mindere ma te ook het gedrag van presi dent De Ga olie wat minder mysterieus wordt, als wel het geval lijkt te zijn. Complex Er wordt wel beweerd Hat Adenauer een Berlijn-complex beeft. En daarmee wordt dan bedoeld, dat hij doodsbenauwd ia voor (tappen, die er toe kun nen leiden, dat de Duitse here niging een min of meer eervol le begrafenis krijgt Het zoo echter onjuist zijn. dit complex (dat inderdaad bestaat) naar vo ren te schuiven als de voor naamste laat staan de enig* drijfveer in Adenauer's ge sprekken met De Gaulle. Er is een andere belangrijke reden, waarom Adenauer ongeduldig begint te worden, ongeduldiger, dan hij ooit tevoren geweest ls. Adenauer gaat zich meer en meer realiseren, dat met rasse schreden de dag nadert, waar op hij in West-Duitsland niets meer te vertellen zal hebben en een andere bondskanselier met andere denkbeelden zijn plaats zal Innemen. Hoe long nog Officieel wordt rekening ge houden met de mogelijkheid, dat Adenauer tot het midden vao het volgend jaar als kanselier ral aanblljTen en dat hij dan het roer olt handen tal geven. Adenauer heeft zich nog niet aan een datum gebonden, maar het ligt er dik boven op. dat de liberale coalitiegenoten van tdenaser's Christendom oc ra- tische partij hem geen gelegen heid zullen reven, zijn afscheid van de bondsksnselarlj nog lan ger alt te «tollen. Bovendien In de stemming ki de CDU al eni ge tijd van dien aard. dat niet velen een dergelijke stap na de liberalen «ouden betreuren. Niet zoreer. omdat nu plotseling bet Her ontbreekt. Wel cchtCT, om dat men meent, dat de eenzij digheid van zijn buitenlandse politiek tot een ongewenste ver starring heeft geleid. Amerika Zij, die kritiek hebben op het optreden van de bondskanselier, verschillen niet met hem vsn mening over de wezenlijk grote problemen, waarover West- Duitsland zich met de landen van de westelijke wereld ge plaatst ziet. Over het doel van de buitenlandse politiek van de Bondsrepubliek bestaat vrijwel geen verschil van mening. Met de middelen, waarmee dat doel moet worden nagestreefd is het echter anders gesteld Adenauer is enkele maanden geleden al in ernstig conflict met enkele zij ner meest vooraanstaande par tijgenoten verzeild geraakt, toen hij openlijk op een politiek in cident met de Verenigde Staten aanstuurde om president Ken nedy te dwingen, af te zien vsn besprekingen met de Sowjetunic over een nieuwe benadering van het Berlijrwe probleem. En daarbij is het niet gebleven. Unie van Drie Nog mur betrekkelijk kort een politieke unie tussen Frank rijk. ItaUë en West-Duitsland voor het geval de Bcneluxlan- den zich mochten bUJven ver zetten tegen een dergeUjke unie (naar het recept van De Ganl- le). waarvan alle zes EEGHan- den deel zonden uitmaken. Het denkbeeld was niet nieuw: bet was enkele weken tevoren al ge bruikt door president De Gaul le, toen de ministers van bui tenlandse zaken Luns en Spaak (België) op een hl Parijs gehou den ministersconferentie duidelijk hadden gemaakt, dat de toela ting van Engeland als volwaar dig lid van de EEG voor Neder- land en België bepalend zon zijn voor het al of niet Instemmen van deze landen met enigerlei politieke unie. Bedoeld pleidooi tekende Adenauer's ongeduld en de reactie er op zowel bi Italië als ln Wcst-DuKsland zelf onderstreepte de positie, waarin hij zich toen al bevond. Liberalen Evenwel heeft Adenauer niet alleen met zijn partijgenoten, maar ook en vooral met zijn FDP-partners in de regerings coalitie te Bonn. de nodige moei lijkheden. De Fibag-affaire. die mede dank zij de ontrouw van de FDP (Vrije Democratische Partij) onnodig de minister van defensie Franz Joseph Strauss in grote politieke moeilijkheden heeft gebracht, ligt als een tijd bom onder de coalitie en het is He vraag, of deze nog tijdig ge demonteerd kan worden. Met andere woorden: als de ruzie tussen de Christendemocraten van Adenauer en de Vrije de mocraten (of liberalen) van Erich Mende niet spoedig wordt bijgelegd, dan is de mogelijk heid niet uitgesloten, dat de co alitie uit elkaar ploft, lang voor dat Adenauer van plan is. de touwtje* uit handen te geven. Want bet staat ala een paal bo- Fronkrijk Daarom maakt Adenauer op bet ogenblik weer zo'n baast en daarom legt nij In zijn ongeduld van tijd tot tijd verklaringen af. die men bepaald niet alleen aan zijn hoge leeftijd moet toeschrij ven, maar die volkomen ver klaarbaar zijn voor een man, die In de afgelopen dertien ja ren getracht heeft, de interna tionale positie ran zlm land zo danig te bewelllgen. dat de mo gelijkheid van een „herhaling geschiedenis" vrijwel der nanwe banden met de erf vijand Frankrijk te sluiten. En nu de Ver. Staten niet langer blindelings de politieke plannen van dc oude kanselier willen steunen, werpt .Adenauer zleh met het volle gewicht van zijn persoonlijkheid op deze Frans- DnHse samenwerking. Engeland Het valt dan ook te begrijpen, dat Adenauer bij De Gaulle heeft aangedrongen op een spoe dige hervatting van de onder handelingen tussen de zes EEG- landen over de door de Franse president voorgestelde politieke unie, zonder te wachten op de feitelijke toetreding van Enge land tot de EEG. Men ziet. dal de kanselier hier niet zo ver gaat. dat hH voor een samen gaan van frankrijk, Italië en West-Duitsland pleit. Dat blijkt niet te verkopen te zijn. Maar wel valt hij terug op de oude eisen, waarvoor de Beneluxlan- den niet hebben willen buigen Zijn argument is, dat de Zbs niet zonder meer kunnen wach ten op afsluiting van de onder handelingen tussen de EEG en Engeland, omdat het nog wel een jaar of langer kan duren, voordat de betrokken volksver tegenwoordigingen de te sluiten overeenkomsten bekrachtigd kunnen hebben. In werkelijkheid schijnt het evenwel zo te zijn, dat Adenauer de Britten geheel buiten de politieke unie wil la- De Gaulle De Gaulle neemt tegenover dc voorstellen van Adenauer een welwillende houding aan. die enkele tegenstrijdigheden in zich bergt. Zo schaart hij zich enerzijds achter die plannen, terwijl hij anderzijds zegt, dat het beter zon zijn, eerst de on derhandelingen met Engeland af te shiiten en pas dan het over leg over de politieke unie te hervatten en dat hij niet staat achter Adenauer's suggestie, Engeland geheel bulten een eventuele politieke tmle te hon den. Wat Adenauer in Parijs heeft bepleit is zonder meer koren op de molen van De Gaulle. En de ze zal zich dan ook beslist niet verzetten tegen de pogingen van de kanselier, zijn plannen verwe zenlijkt te krijgen. De Gauüe heeft zich echter ook ln de rug gedekt: hij houdt nu sterk reke ning met He eis van dc Bene- luxlanden dat een politieke unie pas gesloten zal worden, als En' geland lid van de EEG is ge worden en hij geeft de Britten geen argument in de hand om opnieuw aan zijn goede wil met betrekking tot het toelaten van Engeland tot - de EEG te gaan twijfelen. De OAS De Gaulle heeft op het ogen blik minder belang bij een snel le verwezenlijking van zijn poli tieke unie, als enige tijd geleden het geval Was, De Algerijnse kwestie ls nu voor een deel ge regeld, maar de nasleep er van kan Frankrijk nog grote moei lijkheden bezorgen. Het heeft er nl. alles van, dat de OAS haar activiteiten naar Frankrijk heeft verplaatst en dat de beslissende strijd daar zal worden uitge vochten. Met alle (grote) geva ren, die daaraan verbonden kan nen zijn. De Ganlle heeft In de ze strijd behoefte aan de steun van een zo breed mogelijk de mocratisch front. Zijn Europese politiek heeft de basis, waarop zijn bewind in het parlement steunt belangrijk versmald. Vandaar, dat de president no wat minder hard van stapel loopt dan lotdusver. En vandaar ook. dat Adenauer, die ln tijd nood verkeert, zo ongerust en ongeduldig wordt...

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1962 | | pagina 14