RELIGIEUZI
POËZIE
H
Peter
covers'
0rkeót in Ituió
BOEK
EIGEN
MET
STEM
NIEUWE BOEKEN
Langzaam veranderen
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 30 JUNI 1962
Een ontmoeting met de
beeldhouwer Peter Roovers be
tekent een ontmoeting met een
gelukkig mens. Een bezoek aan
zijn woning en atelier, het kas
teel Heyen in de Limburgse ge
meente Bergen, betekent een
verblijf in een oase van lande
lijke rust. Een rust die op u
neerdaalt, zodra ge hebt plaats
genomen op het zonovergoten
terras, dat uitzicht biedt over
eindeloze velden waarop het
vee tevreden graast. Velden die
hun dorst schijnen te lessen
aan de Maas, die ge in de verte
als een zilveren lint voorbij ziet
stromen, de Maas, waarmee
deze kunstenaar van kindsbeen
af vertrouwd is geraakt. Im
mers, Peter Roovers is gebo
ren en getogen in de Maasstad
gelukkig mens,
kunstenaar
en kasteelheer...
Rotterdam. Dat is nu zestig
jaar geleden; zestig jaar: een
eerbiedwaardige en gedenk
waardige periode, die reden
geeft tot vreugde en aanleiding
tot grootse huldiging. Doch, zó
bescheiden is Peter Roovers on
danks zijn wijdverbreide roem
gebleven, dat zijn zestigste ver
jaardag onopvallend is voorbij
gegaan.
Rotterdam
heeft er de hbs
derwetse aan het Van Alkemade.
plein", zegt Roov
hij heeft er
UIT DE 30-JARIGE OORLOG
Beeft Andreas Gryphius, de
Protestantse cl'chter uit Slletlë,
die van 1614—1664, dus in al de
onrust van de dertigjarige oorlog
leefde, aan onze tijd nog Iets te
zeggen? Wolfgang Kraus, die een
bloemlezing van zijn gedichten
heeft uitgegeven, gelooft dit be
slist. Onze tijd en die van Gry
phius komen, meent hij. in be
langrijke mate met elkaar over
een.
Een nieuw wereldbeeld, een om
wenteling op het gebied der
tuurwetenschappen, schokken
door oorlogskata strofen wekten
in de mens van de baroktijd het
gevoel van eenzaamheid en angst,
van (om Heideggers formulering
te gebruiken) „in die Welt gewor-
fen sein", van het diepe bewust
zijn der vergankelijkheid aller
dingen; nu is het niet anders.
Kraus ziet óók een overeenkomst
in de gecompliceerde vorm en da
klanksymboliek van Gryphius'
gedichten en die van E. A. Poe,
Gottfried Benn en anderen. Nu ia
het trekken van zulk een parallel
altijd min of meer riskant. In elk
geval heeft Kraus een filologisch
betrouwbare tekst gegeven, wat
gezien de vele varianten in da
gangbare uitgaven, geen gemak
kelijke taak was.
als jongen gezworven, hij heeft z€nde snelheidsmonsters. Overal
de lagere school doorlopen, hij kunt ge deze kunstenaar ontmoe
ten in zijn scheppingen: herden
kingsmonumenten van sobere
stijl, kunstzinnige beeldengroepen
en moderne plastieken zoals die
aan het Cinerama-theater. Ook op
schepen, luxueuze waterpaleizen,
die vrijwel alle Rotterdam als
die alle
bezocht
begin gemaakt
met zijn studie in het notariaat.
Want de jongeman Roovers was
eigenlijk voorbestemd notaris te um_ vi airc
worden^ „was voorbestemd een thuishaven hebben
Op een
tropeneiland
Beïnvloed
reldzeeën bevaren. Ook op die
schepen ontmoet ge Peter Roovers
in talrijke artistieke versierin
gen, in opdracht vervaardigd.
Maar ge kunt het ook vinden in
zijn tuin, zijn eigen woning, het
kasteel, dat Roovers twaalf
„degelijk" bestaan te leiden.
„Die sfeer van het kantoor
werkte echter zo beklemmend,
dat ik al gauw mijn studie er
aan gaf en de wetboeken dicht
klapte", aldus Roovers en terwijl
hij het zegt merkt men nu na
veertig jaar nog steeds een
zekere opluchting in zijn stem.
De wetboeken gingen dus aan
de kant en Peter Roovers ging
door met wat hij op de hbs al
begonnen was: een avondstudie
aan de academie voor beeldende lllc I,
kunsten, die toendertijd gevestigd hij kan g0€d vader
was aan de Coolvest. Daar is kinderen zijn, voor Madeleine,
Roovers. die om het met zijn ei- Katinka en voor IJsbrand, die er
gen woorden te zeggen „het leven naar hartelust konden en kunnen
van cijfers en wetten deserteer- spelen en die er in vrijheid zijn
de", vijf jaar gebleven. opgegroeid. ,.Je moet je kinderen
een goede aanloop meegeven",
zegt Roovers. trotse vader, be
scheiden kunstenaar, die zijn zes-
bohémien woonde en tS?»
Ook in lijn laatste roman Le Notaire des «oir», in ^dt
1961 verschenen bij Laffont, verloochent de dichter Loys Masson r€n is op Mauritius (1915) en er
zich niet. Zijn verhaal speelt op het ten oosten van Madagascar gewoondheeft tot Inkomt
toen een'verwoest kasteel, €<m schept om de handellot, die enkele tientallen jaren in het lenen er hm. afoma
Peter Roovers. kunstenaar verleden teruggaat. Ze wordt verteld door een bejaard man, een va^p zjjn pr0za,
de handeling, die enkele tientallen jaren in het lenen
„u de gevoelïg-
ticiu v oil «.ajaa fOZSUit het
tende^^zeïfhersteld^Htj woonTer notaris> 104 wie voornamelijk de negerbevolking, wier vriend en droomelement en de stille. »•-
met zijn gezin. En gelukkig is de helper hij is, zich wendt,
mens, die er mag
Droomwereld
Bohémien
Homff Hm rr.tirm als zlJn zilveren jubileum als do-
leefde hij in het Hang. de ruwe academje
zeemansbuurt. Roovers werd
kunstenaar, beeldhouwer werd hij,
gen een wereld van wonderen ge
schapen, waarin hij de heldenrol
vervult als verdediger der ver-
De centrale figuur is Andre, drukte, ontrechte hindous en
een zevenjarig knaapje, wiens zwarten, werkers in de suiker-
droeve geschiedenis op de vertel- rietplantages. Als de vader om
Ier zo'n indruk heeft gemaakt, een vervolging wegens malversa-
dat hij haar wil neerschrijven om tie, tc ontlopen uitwijkt naar
zich er van te bevrijden. Zijn Madagascar, neemt een oom de
moeder heeft de jongen nooit ge- zorg Voor André op zich. Op zijn
heimzinnige onderstroom
vertelling. Het is alsof de magi
sche krachten, die in het zwarte
werelddeel meespelen en het le
ven omhoog stuwen of neer
slaan, hier present zijn. Natuur
lijk kan een zakelijke weergave
van het verhaal aan deze on
grijpbare, maar reële elementen
geen recht laten
Limburgse Elektriciteitsmaatschappij in
drievoudige beeldengroep, voorstellende
elementen licht, kracht
voor u besproken
Acht mannen, door Richard tense overgav
Wright. Uitgave F. G. Kroon
der, Bussum.
worstelt zij als dertigjarige
de vraag of ze als vrouw nu niet
zal „overschieten". Een Chinese
collega-arts komt haar proble-
menlast nog verzwaren...
een bedompte zol
derkamer in dat Hang. zolderka
mer die tevens zijn atelier was.
Veel is er veranderd. Roovers
is van de arme bohémien gewor
den tot een bekend kunstenaar,
zijn zolderkamer heeft hij al lang
verlaten en nu woont hij dan al
twaalf en een half jaar op een
Limburgs kasteel. Hij woont daar
als een gelukkig mens, getrouwd
en drie kinderen. Ja veel is er
sinds Rotterdam veranderd. Een
ding niet: het uitzicht van zijn
atelier uit" is steeds het zelfde ge
bleven, het uitzicht op de Maas.
Dat was in Rotterdam al zo, dat
was ook zo toen hij in 1938 in
Mook ging wonen, dat is nog zo,
nu hij daar zo rustig woont in zijn
kasteel in Heynen. Ook daar de
Maas, die ge voorbij ziet stro
men, 's zomers rustig, 's winters
onstuimig wild. groots en breed,
bijna het terras overspoelend.
En als ge dan eenmaal daar,
op dat terras, bent gezeten, kunt
ge u moeilijk voorstellen, dat mis
schien op die zelfde plek eens
wrede oorlogen zijn geboren, dat
daar op die zelfde plek. waar nu
uit een rank vrouwenbeeldje een
ondertussen koel waterstraaltje neerklettert in
een eendenloze vijver, dat daar
eens edellieden hebben geduel
leerd. Juist, daar op die plek,
waar nu al twaalf en een half
jaar een kunstenaar woont,
wiens scheppingen ge overal in
den lande kunt tegenkomen, vaak
als de symbolen van of herinne
ringen aan een historisch moment.
ZIJLEMA zijn manier. Hij heeft c
Den kend; ze heeft man en kind ver- notariskantoor werkt als klerk de
Bosch, evenals zijn koperen jubi- laten. Zijn vader, mythomaan en verteller, die hem later zal opvol-
leum als slotheer. drinker, heeft hem opgevoed op gen,
«I! v—J- De jongen valt nu terug J_
wereld van de w jjmi'y
oom is een harde realist, ver-
grimd door een mislukt huwelijk,
hater van dromerij en alle fan
tasie. Alleen bij de verteller, dan
wedervaren.
Met Masson komen we in di
buurt van schrijvers als de
gentiende-eeuw
Midden in
Peter Roovers is eer
mens. maar niet „vrij" i
dat hij buiten het maatschap.
endeel. hij
1 woont hij
staat er midden i
Aoht verhalen over acht ver
schillende mannenfiguren al
len negers zijn in dit boek,,
dat door Margrit de Sablonière
uit het Engels is vertaald, sa
mengebundeld. De veranderingen karaktertekening kunnen
in Wrights gedachtengang na ver- de sterkste kant van dit boek noe-
loop van twintig jaar. welke pe- men Er is echter veel goedge-
riode ligt tussen het schrijven maakt door de ongetwijfeld met -. „„«i
van har „„I, hat iaatcta var dat hij buiten het maatschappel
van het eerste en het laatste ver- kennis van zaken getekende sfeer k€ teven staat. integendeel. 1
haal. zijn duidelijk waar te ne- van Djakarta omstreeks 1960.
men. Enkele verhalen zijn biogra
fische schetsen uit de jeugd van
de auteur, andere behandelen
algemene onderwerpen als
schuld, angst en verlossing. In
sommige verhalen weet hij de te
genstelling blankzwart scherp
te tekenen, echter niet met de
bedoeling een oplossing van de
rassenvraagstukken te suggere
ren.
Helaas is Wright er niet in ge
slaagd de verhalen zo te schrij
ven dat ze de lezer boeien. Inte
gendeel, met steeds groeiende er
gernis zal men sommige verha
len lezen, in één geval is het
zelfs bij het walgelijke af: de
man die ondergronds leefde. Het
veelvuldig gebruik van ruwe en
zelfs godslasterlijke taal ontsiert
het geheel. Het is niet overdre
ven wanneer men beweert dat
dit boek geen plaats op de boe
kenplank waard is.
Luisteren
om je heen zien
misschien is er iemand
die je wil groeten
een glimlach om mee te nemen
onderweg naar morgen
een verlichting
tot je weet
alles moet anders
het moet anders
ook dit
langzaam veranderen
van binnen naar huiten
luisteren
om je heen zien
een glimlach laten groeien
meegeven aan iemand
voor onderweg
INGE LIEVAART
Amerikaanse
auteurs Herman Melville, de be
roemde schepper vpn Moby Dick,
en van R. L. Stevenson, de ver-
vait nu lerua m oc heerlijker van de tropenwereld.
LrLSid De In dit °PKlcht is een vorige man
de werkelijkheid. De xortues nog krakteris-
tieker voor de geaardheid van
Massons werk dan Le notaire des
nolrs.
De zwakheid van het boek ligt,
Gryphius (de Latijnse vorm
van Greif. een roofvogel) studeer
de o.m. zes jaar in Amsterdam
en Leiden; het is dus niet ver
wonderlijk. dat de vorm van zijn
werk beïnvloed is door de poë
tische theorieën van Heinsius en
door het voorbeeld van Vondel.
Echter niet de inhoud. Gryphius
leefde niet in de welvarende re
publiek der Zeven Verenigde Ne
derlanden, maar in een door oor
log geteisterde landstreek. Het
doel van zijn drama's om
schrijft hij als volgt: „Nu ons he
le vaderland zich in zijn eigen
as begraaft en in een toneel van
ijdelheid verandert, is het mijn
streven, de vergankelijkheid van
al het menselijke uit te beelden".
Die treedt des te duidelijker aan
het licht, als het grote valt. Geen
wonder, dat hij de terechtstelling
van Karei I van Engeland (1649)
tot onderwerp van een tragedia
koos Ermordete Majestat oder
Carolus Stuardus. Alles is ijdel,
dat is de grondtoon van zijn ly
riek en van de hele Baroktijd,
waardoor deze zich onderscheidt
van de periode die volgde en die
voorafging. Was in de eeuw van
de ..Verlichting" de leus denk
steeds aan het werk. in de ba
roktijd was het devies: denk
steeds aan de dood. Zijn Graf
schrift ednes hochberühmten
Mannes verkondigt niet de on
sterfelijke roem van de dode, zo
als dit in de Renaissance gebrui-
Loflied
nog een jonge man, vindt hel althans voor de nuchtere West-!
kind genegenheid en begrip. Europese lezer, in de onwaar-
Toch houdt hij vast aan de res- schijnlijkheid van een figuur als
ten van zijn droomwereld. Zijn va- André en in het ontbreken van
der zo gelooft hij bereidt uit een psychologische ontleding. De
de verte een revolutie voor en zal, knaap wordt teveel als statisch
als de tijd rijp is, terugkeren om gegeven behandeld, terwijl toch
de geknechte zwarten te bevrijden,, .n de kinderleeftijd evolutie
Zo blijft, ook mede door zijn brie- het zieleleven
Als hij «en gedicht over de
Einsamkelt schrijft, is dit niet,
om zijn blijdschap er over uit te
drukken, dat hij zich nu aan
kunst en wetenschap kan wijden,
maar een loflied op de e
heid van de kluizenaar.
geestelijke
„atuurlijke ve
zijn. Of
de schrijver het z,ch bewust
was, geworden tot het symbool
van de dichter, wiens droom uit
een spat in het contact met de
je cuaiiucu urn in r ,n
wgreldreiten. onintpultgiuke torte m
wonderverhalen In zijn geesteUjk verschrompelt?
Al met al een boek met een
eigen stem, dat men niet ge
makkelijk vergeet.
Dr. M, C. v.d. PANNE
van André's hart.
De tweede, die zijn droomleven
voedt, is een oude scheepskapitein,
die zijn vaartochten tussen de na
burige eilanden laat uitgroeien
tOt 'J~~: ;,—u.u:v«
stof
Iedere avond is er een concert. Iedere avond van 10 tot 11. Een concert door
het Concertgebouw Orkest uit Amsterdam. Iedere avond onder een andere diri
gent. Iedere avond cén of meer van de 302 repertoirestukken van het ogenblik.
Behalve dertig stuks, die staan nog op het zoeklijstje van de concertorganisator:
J. Geleedst in Goes, die met fanatieke ijver verzamelt „Ik houd niet van incom
pleetheid", zegt hij ter verontschuldiging. Dat is één van de redenen. Een andere
is zijn interesse voor het Concertgebouw Orkest. „Amsterdam is zo ver weg".
Daarom haalt hij elke avond het
VOOR PLATEN
STAD EN LAND
D AF
Op dertig na alle opnamen
van hel
concertgebouworkest
Geleedst de mooiste en de oud
ste opnamen krijgt. 16 dirigenten
zijn opgetreden voor de gram-
de heer Geleedst uit zijn brie- mofoonplaat met het Concertge-
Onzeker vaderland, door F.
G. Bootsma-RIeln. Uitgave
Bosch en Keuning N.V., Baarn.
Deze roman speelt zich af in
Djakarta, na de soevereiniteits
overdracht dus. De kleine groep
Nederlanders, die zich toen in de
ze hoofdstad van Indonesië be
vond, werd steeds kleiner. Iedere
dag werden verblijfsvergunnin
gen ingetrokken. Ook de jonge
vrouwelijke arts Ineke de Graaf
hing dit lot boven het hoofd. Vol
idealen was zij. na het verbreken
van een verloving met een echte
welvaartsjongeling in Nederland,
naar Djakarta vertrokken om er
te gaan werken in een zieken
huis. Zij maakt een gefrustreerde
indruk en daar heeft die verbro
ken verloving blijkbaar alles mee
te maken. Haar werk. zwaar en
ondankbaar, doet zij met een in-
..Wilt U mij
lijstje verstrekken van alle
door uw maatschappij wan het vim' Wüi<
Concertgebouw Orkest te Am- Van -
sterdam gemaakte opnamen".
De discotheek van de Ned. Ra
dio Unie heeft het platenbezit
vergeleken met dat van de
heer Geleedst, er ontbraken er
bij hem maar weinig. Van de
302 repertoireslvkken. die op Concertgebouw Orkest
de plaat staan, heeft de heer land-
Geleedst er 272 in zijn bezit. CootOCt
En hij weet in ieder geval
welke nog ontbreken.
bouw Orkest Dat weet de Goe-
se verzamelaar zeker, want hij
heeft van hen allen de opnamen.
n Mengelberg. van
mm. von Karajan.
Münch en Zecchi tot Dolf van
der Linden toe. Jean Fournet is
present en Böhm. Van Kempen
en Dora ti De heer Geleedst
durft het niet met zekerheid te
zeggen, maar wel bijna: hij
heeft de grootste verzameling
platenopnamen
dertijd de eerste concertmees- hij soms af. een ordner vol cor-
ter van het Concertgebouw Or- respondentie heeft hij. En ook
kest die het vioolconcert van een gelijmde grammofoonplaat.
Beethoven speelt „met orkestbe- de vierde van Brahms, die van
geleiding". Het C O. wordt niet een andere verzamelaar per
eens echt genoemd. Misschien post gebroken aan kwam. Lijm
omdat deze opname nog maar was er goed voor en aan de
proef was? Dr. Rudolf Mengel- rand twee kleine stukjes door-
berg. neef van de grote Willem zichtig plakband. Bovendien een
Mengelberg, was de dirigent. speciale saffier en de oude plaat
kan weer worden gedraaid.
Zwoegen
Elke avond
„Dat
Op zoek
Hij heeft tientallen radiozaken
afgelopen op zoek naar oude en
nieuwe opnamen. In Roosendaal
zit een zaak. waar drie weken
voor het verschijnen van een
plaat zijn exemplaar al is ge
reserveerd. In Amsterdam staat
een antiquair op de markt
Albert Cuypstraat.
quair zorgt
Hij heeft contact met e
sterclamse verzamelaar. die
zich heeft gespecialiseerd in
Mengelberg-opnamen. „Alleen
maar Mengelberg, die grote di
rigent, mijn lievelingsdirigent
maar ik heb ze van alle C.O.-
dirigenten".
De oudste plaat dateert uit
1925. uit de overgangstijd
niet-elektrische
dat de heer
is nachten zwoegen
opname klaar was". Orde en regelmaat moei er
h«t vertelt de verzamelaar. En die zijn. vindt de heer Geleedst,
oudste plaat werd gevonden in Daarom U er elke avond een
een hoes op het Waterlooplein mnoert van platen. F.lke avond
hoe kan het anders. In de oorlog draait hij één of meer platen,
heette het C.O. anders: toen een uur lang In stereo. Hij
was het het Amsterdam Phil- zet de plaat op, gaai zitten vol-
harmonic Orchestra, dat enige gens de regels tussen de luld-
nogal zeldzame opnamen maak- sprekers voor de hoge en voor
te. Hij vertelt over de bijzonde- de lage tonen en luistert. Af en
re opnamen en de dubbelopna- toe komt een kennis meelulste-
men: een werk. dat onder ver- ren. Elke avond een ander con-
schillende dirigenten is uitge- eert, de achtste van Bruckner
voerd, over dc opvattingen van of het vioolconcert van Henke-
de verschillende dirigenten. mans, de Erolca of iets van
Behalve de 272 Concertge- Grleg, een serenade van
bouw Orkestopnamen heeft hij Brahms, de ouv. „Leonore" of
grammofoon nóg zo'n 500 platen, klassiek cn „Eln Heldenleben". De heer
grote opera De mooiste vondst deed Geleedst hoeft maar te bevelen
'lij in Brugge. ..meneer fantas- en het Concertgebouw Orkest
isch": gloednieuwe opnamen speelt wat b IJ wil.
lit 192728. Stad en land reist avond.
Elke
Ontluistering
Wie zal het wagen het kind weg
te trókken uit zijn
onwezenlijke we
reld? Zijn oom
bekommert zich
weinig om hem en
heeft geen werke
lijk contact met
hem. De zeeman
streelt hem in zijn
wensdromen; hij
zal zelfs een rol
spelen in de ver
vulling ervan. Een
school bezoekt An-
king met leeftijd
genoten ontbreekt
totaal.
Alleen dc ver
teller tracht hem
wat nuchterheid
bij te brengen; de
narvaltand en de
sprook j esverhale n
van de kapitein
worden ontluisterd.
Maar aan de figuur
van de vader-held
durft hij niet te
raken: dat zou een
te grote schok voor
het nerveuze knaap
je kunnen zijn. Een
zware teleurstel
ling krijgt André
te venverken, als
een oproer uit
breekt onder de kleurlingen cn
zijn vader niet verschijnt als de
verwachte aanvoerder.
Een tweede schok overvalt hem,
als een andere neef, die in de
jongen een mogelijke concurrent
ziet voor de erfenis van de kin
derloze oom, hem »n zijn boos
aardigheid volledig en genade
loos inlicht omtrent karakter en
De jongen leeft voort, maar
met een ongeheelde wond. Als
een longontsteking hem aangrijpt,
ontbreekt de wil om te strijden
voor het leven en komt het einde.
Na zoveel jaren gevoelt de
verteller zich nog medeschuldig
aan de dood van André. Immers
hij had op de bewuste dag de
onthulling door de vijandige neef
voorzien, maar was weggegaan
voor een pleziertochtje met zijn
geliefde. Die wroeging heeft zijn
leven gestempeld en omgebogen.
Hij heeft het gewijd aan de ver
dediging van de belangen der
ontrechien, gelovend zo in An
dré's geest te handelen.
Kracht-en zwakheid
De kracht van het boek ligt in
de c.gensoortige sfeer, die het
sehept. Het tropeneiland met zijn
weelderige natuur, het oproer der
hindous en zwarten tot twee
maal toe, de kleurige figuur van
kapitein Bruckner, het poëtisch
Na «en verblijf in Rome (Ale
•r au» Rom geschieden) schrijft
hij over „de eeuwige atad":
Fahrt wohl! Man kann euch
nicht satt mit zwei Augen
schauen
maar tegelijk een lied over de
„onderaardse" graven der heili
ge martelaars, dus de „catacom
ben": Wir bauen hoch! Ach! Ach!
Wohin sinkt unser Lauf. Hij kan
niet genoeg de ijdelheid van al
het aardse bezingen.
baseend op een stoïsche levens
houding, gedeeltelijk op Godsver
trouwen.
Kein höher Schatz ist in der
grossen Welt,
Als nur die Zeit, wer die
nach Würdon halt.
Wer die recht braucht, trotzt
Tod und Not und Neid
Und baut ihm selbst den
Thron der Ewigkeit
(Die Zett)
Ook op Godsvertrouwen:
Wenn aller Trost verschwand
Hab' ich Herz, Aug'
und Hand
Zu Gott, der Helfer heisst.
gewendet.
Streven
LOYS MASSON
50 x Amerika
50 x Amerika Een panora
ma van een nieuwe wereld,
door Raymond Cartler. Uitgave
Forum Boekerij Ad. M. C.
Stok, Den Haag.
In 1955 publiceerde de internatio
naal bekende Franse journalist
Raymond Cartier zijn bock „48 x
Amerika" Het waren boeiend ge
schreven verhalen over de 48 sta
ten. die de Verenigde Staten van
Amerika toen telde^ Sindsdien zijn
Alaska en Hawaii er bij geko
men. En Cartier zou Cartier niet
zijn, als hij naar aanleiding daar
van niet met een „50 x Amerika"
voor de dag zou zijn gekomen. Het
lijkt niet als twee druppels water
op zijn eerate publikatie. Er wa
ren al weer zoveel jaren verstre
ken, dat er stof genoeg was om
„48 x Amerika" te bewerken en
aan te vullen. Zo werd de nieuwe
uitgave geen met Alaska en Ha
waii uitgebreide oude publikatie,
maar ren actuele beschrijving
van „the American way of life",
nu eens gezien door het oog van
een Europeaan en nog wel die
van een Fransman. Voor hen. die
objectief over de Verenigde Sta
len ingelicht wensen te worden,
is „50 x Amerika" als panorama
van een nieuwe wereld een weg
wijzer bij uitnemendheid.
Het is zijn streven, het absolu
te en bovenmenselijke uit te
drukken; wat in de muziek nog
enigszins mogelijk is (men ver
gelijke het Blitz und Donner Chor
uit Bachs Matthaus Passion),
gaat echter uit boven de kracht
van de taal.
Zo beschrijft hij Die Hólle:
Ach! und Weh!
Mord! Zeter! Jammer, Angst,
Kreuz! Marter! Würmer
Plagen
Pech! Folter! Henker!
Flamm! Stank! Geister!
Kilte! Zagen.
Ach vergeh!
Tief und Höh'l
De pogingen, om het onbereik
bare le vatten, maken soms een
haast tragische indruk, zo in An
Gott den Heiligen Gelat:
O Feuer wahrer Lieb!
O Brunn der guten Gaben!
O Meister aller Kunst!
O hftchste Heiligkeit'
O dreimal grosser Gott!
O Lust. die alles Leid
Vertreibt! O Mensche Taub'!
O Frucht der Höllen-Raben
Hier wordt de kracht van de
taal overspannen boven het be
reik van haar mogelijkheden. In
zoverre Gryphius de eeuwige
spanning tussen God en mens.
ziel en lichaam vertolkt, heeft hij
ongetwijfeld ook ons nog iets t«
zeggen.
J. H. SCHOUTEN
•Andreas Gryphius: Wenn mir
der Hlmmel hleibt. Gedichte.
Uit*. Jakob Hegner Köln. 222
