LEXINGTON
Wat wij weten van de mens in
den vreemde, is vaak maar
weinig en oppervlakkig
Schoolmuziekcóncours A.A.J.
werd waardig beëindigd
HlJubilerend Leids museum
Volkenkunde voert ons
naar wijder horizon
Zedelijkgodsdienstig werk
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
3
WOENSDAG 27 JUNI 1962
begmnj
goed gf
sprUtkek welke wijze kunnen wij reliëf geven aan de herdenking van hel
„naar b 125-jarig bestaan van ons museum?"
Op deze vraag moesten de directeur van het Rijksmuseum voor Volken-
kunde, dr. P. H. Pott, en zijn staf bij de nadering van het jubileum een
intwoord geven.
*de elgi Met reden hebben zij bij het zoeken naar dat antwoord getwijfeld aan
erleg nfle zin van een tentoonstelling over het verleden van het museum. Veel
<keVn$Pelangstel,ing zou daarvoor niet zijn geweest.
met Er moest iets worden gepresenteerd dat in staat kon worden geacht brede
r ht te wekken.
eren. o Zo is nu een tentoonstelling onder de titel „Naar wijder horizon" voor-
hefcereid, die enerzijds de functie en het streven van het jubilerende museum
alaanzi<^ccentueert en anderzijds geheel in de lijn ligt van de werkwijze van dit
aar ««internationaal vermaarde centrum van volkenkunde. Ook deze manifes-
vóór ^tatje heeft geen andere bedoeling dan de belangstelling los te maken en
fliing <te ontwikkelen voor de levende
tfiïïlfteel oppervlakkige kennis
vóór 'jN het algemeen kan worden ge-
ze9d> dat WV de mens huiten ons
'der <jfi9en wereldje niet of slechts heel
Oppervlakkig kennen.
■renïni zijn er voortdurend op uit,
mille bezoekers van ons museum de
te geven die andere we-
reld binnen te treden", aldus dr.
f^fott op een gisteren gehouden pers-
v'erkfonferentie. „Wij willen hen ervan
dat Overtuigen, dat er méér is dan de
acihiïpereïd binnen de eigen horizon.
voor J Belangrijker dan de geschiedenis
van het museum hoe interessant
en lezenswaardig op zichzelf ook
is de vraag hoe wij ons deze buiten-
*SS!fDereld uoorsteHen, welke verteke-
fflingen zich in onze voorstelling
nadjtoordoen, hoe die vertekeningen tot
tft&nd zijn gekomen en hoe zij on-
fyedaan kunnen worden gemaakt.
Wij hebben een bepaalde voorstelling
de mens en zijn leven in andere de-
van de wereld, maar wij kunnen ei
'el zeker van zijn, dat deze niet correct
i.1* d®t vele van onze stereotiepe voorstel-
wordf'agen niet overeenkomen met de werke-
:ikheid".
is per definitie onmogelijk, een zc
onderwerp in een beperkte ten
instelling te vangen. Zij toont de be-
J Dok maar enkele aspecten
Museum dichter
hij het volk
In de zomer van 1837 opende
jhr. dr. Ph. F. B. von Siebold
zijn etnografisch museum in
zijn huis Rapenburg 19. het
eerste volkenkundige museum
van Europa.
In 1931 kreeg het academisch
ziekenhuis een nieuw onderko
men en tweejaar later kwam
het oude gebouw ter beschik
king van het rijksmuseum. De
economische crisis was er de
oorzaak van, dat de inrichting
geen vlot verloop had. In 1937
werd de collectie opnieuw voor
het publiek ter bezichtiging
opengesteld.
In 1939 moest in verband met
het oorlogsgevaar tot gedeelte
lijke ontruiming worden beslo
ten. In het najaar van 1944 volg
de algehele sluiting en werden
de verzamelingen in veiligheid
gebracht. Oorlogsgeweld bescha
digde in dat jaar het gebouw
aanzienlijk maar niet onherstel
baar.
De herstelwerkzaamheden en
de herinrichting duurden van
1945 tot 1948.
Na 1952 maakte het museum
een snelle ontwikkeling door,
dank zij een steeds omvangrijker
wordende educatieve werkzaam
heid. Het gemiddelde aantal be
zoekers per jaar is dan ook ge
stegen van 16.500 tot 36.500.
DE,;
den vreemde.
van deze buitenwereld maar op zodanige
wijze dat men bepaalde elementen
voorstelling van die andere wereld als
vertekening zal herkennen
het ware wordt aangespoord zijn tocht
op het pad der correctie op andere wijze
te vervolgen.
Wij hebben deze confrontatie met de
werkelijkheid als een ontdekking
ren, waartoe de opzet en inrichting
de tentoonstelling niet weinig bijdroegen.
Dr. Pott sprak nog zijn grote tevreden
heid uit over het personeel, dat deze ex
positie met voorbeeldige toewijding heeft
„gebouwd".
Verschillend motief
tentoonstel
ling gaan, benaderen deze niet allen
op dezelfde wijze.
Er is een groep die er behoefte
heeft, eens wat moois te zien.
Een andere groep wil er beslist iets
opsteken, verlangt inlichtingen en
lichtingen. Dat is de didactische bena
dering.
En dan zijn er ook nog de romantisch
ingestelde mensen, die de gewone sleur
van alledag wel eens even willen ver
laten om zich in ruimte en tijd te ver
plaatsen.
Bij het voorbereiden van een tentoon
stelling moet met alle categorieën reke
ning worden gehouden, om welke reden
dr. Pott en zijn staf zich hebben toege
legd op een gevarieerde presentatie
het materiaal. Zij zün tot de conclusie
gekomen, dat wanneer de aandacht
de onderscheidene karakters in het
seumbezoek niet wordt verwaarloosd, de
reikwijdte van het museum groter wordt.
Ook de jubileumtentoonstelling „Naar
wijder horizon" voldoet aan deze norm.
Overigens is de vertekening in onze
voorstelling van de „vreemde", waarover
wij het reeds hadden, in het algemeen
verklaarbaar. Afwijzing van het vreem-
wat niet tot het vertrouwde mi
lieu behoort, is een algemeen menselijke
reactie. Dit onvermogen, het beperkte
waarnemingsvermogen van reizigers in
landen en de ontoereikendheid van
de weergave hunner ervaringen in ver
haal en afbeelding hebben deze verteke
ningen dikwijls veroorzaakt
De tentoonstelling „Naar wijder hori-
>n" handelt nu over de geschiedenis van
de beeldvorming over de buitenwereld.
wel aan de hand van prenten, teke
ningen en foto'i
Deze afbeelding vindt men in
het boek Naar wijder Horizon,
dat wordt uitgegeven ter gele
genheid van het 125-jarig be
staan van het volkenkundig
museum te Leiden. De tekst in
dit boek is van de hand van dr.
Pott, directeur van het museum.
De afbeelding stelt een dans
voor in de binnenlanden van
Java. Zij is de eerste schoolplaat
over het Javaanse leven die in
Nederland werd uitgebracht en
sloot aan bij een verhaal van ds.
J. F. G. Brumund in zijn eerste
bundel studiën INDIANA, ge
publiceerd in 1853.
Leiden gaat Haags
ijs bestrijden
De Leidse vereniging tot ijsbestrijding
zal bij een strenge vorstperiode ook de
Haagse vaarwateren openbreken. Dit
is het gevolg van het besluit, dat de
Kamer van Koophandel en Fabrieken
's-Gravenhage gistermiddag heeft
genomen, namelijk akkoord te gaan met
de fusie tussen de Haagse en de Leidse
vereniging tot ijsbestrijding. Dat er na
de fusie door de Leidse vereniging bij
de contribuanten van de voormalige
Haagse vereniging de contributies ge
heven worden, achtte de Haagse Kamer
van Koophandel aanvaardbaar.
Geref. Gemeente beroept
De Geref. Gemeente van Leiden heeft
een beroep uitgebracht op kandidaat W
Suuker te Bergambacht.
eeuw werden grote ontdekkings
reizen ondernomen en breidde het
handelsverkeer zich steeds meer uit.
Wie verre reizen doet kan veel ver
halen; dat bewijzen de reisbeschrij
vingen wel uit die tijd.
De sluiting van de Spaanse en Portu
gese havens diwong de Hollander,
naar vreemde landen te gaan om de ge
wenste produkten te verkrijgen. In kleine
schepen en met bpperkte middelen wist
hij een enorme activiteit te ontplooien,
die leidde tot de Gouden Eeuw. Hij trok
de gehele wereld door met een overtuigd
gevoel van superiori
teit als vertegenwoor
diger van een vrije
republiek, die slechts
minachting had voor
elke tiran, hoe verhe
ven en machtig ook,
die naar welgevallen
kon beschikken over
het 'leven van zijn on
derdanen.
Deze levenshouding
kleurde het beeld, dat
hij zich vormde van
de vreemdeling te
genover dat van de
medemens. Men vindt
haar terug in beelden
van de ontmoeting
met de vreemde mens,
in de waarneming van
de vreemde mens.
maar vooral in de
vertekening van het
waargenomen beeld
Voorbeelden van
stereotiepe voorstel
lingen, dde in de loop
van de tijd zijn ont
staan, zijn die over
Ohina. over het India
van de Groot-Mogols
en over „de" Neger,
van koning Caspar tot
Zwarte Piet.
De reizigers en kooplieden brachten,
behalve verhalen, ook voorwerpen mee
naar huis. Zy werden aanvankelijk als
„rariteiten" bewaard in particuliere ka
binetten. In de tijd van de Franse revo
lutie ontstond het museum ais voor het
publiek toegankelijke verzameling. Maar
nog lang gold het museum als kabinet
zeldzaamheden, een opeenhoping var
vreemde voorwerpen, zonder zin of be
tekenis voor de beschouwer.
Ontdekking van de mens
F\E negentiende eeuw stond in het te-
-L' ken van het verzamelen en docu
menteren, de consolidatie van het beeld.
Na 1800 is er een toenemende belang
stelling waar te nemen voor een meer
systematische verkenning van de buiten
wereld. Anderzijds vernauwt het wereld
beeld zich. onder invloed van de opko
mende koloniale verhoudingen, tot
gerichte aandacht voor de eigen belan
gensfeer in de vreemde wereld. Men is
daarbij niet geïnteresseerd in individuen,
maar slechts in het gemiddelde type van
de bevolking.
De Nederlandse verzamelactiviteiten in
Indonesië tot 1850 waren in de eerste
plaats gericht op de Hindoe-Javaanse
oudheden. Daarnaast legden rondreizen
de schilders en tekenaars de natuur en
het volksleven vast in beelden, die later
door hun invloed op de schoolplaten van
belang zijn geweest voor de beeldvor
ming bij het Nederlandse volk. Japan ge
noot in de dagen van Von Siebold even
eens veel belangstelling. Gedurende zijn
verblijf in de Nederlandse vestiging op
Deshima van 1823 tot 1830 was de stich
ter van het Leidse museum, dr. Von Sie
bold. in de gelegenheid zeer veel voor
werpen en gegevens te verzamelen.
Aan het eind van de 19de eeuw
wordt in de vreemde de individuele
medemens ontdekt. Langzaam ont
staat er waardering voor Javaanse
dans en muziek. Op Bali vinden
Eurogese kunstenaars een bron van
wereldmerk-from America's BEST tobaccos
Academische examens
LEIDEN. 26 juni. Geslaagd voor het
doet. ex. Ned. Recht, mej. C. A. Hbpink
te Den Haag en de heer H. J. van Oordt
te Den Haag; voor het doet ex. Westerse
sociale wetenschappen de heren J. J.
M. van Tulder te Den Haag en F. A.
Maritz te Leiden: voor het doct.ex.
Geologie de heer T. P. Krans te 's-Her-
togenboech.
van
alle
smetten
vrij -
De stichter van het museum, dr.
Ph. F. B. von Siebold, meende, dat
het zelfs een zedelijk, godsdienstig
werk is, zich met zijn evenmens on
ledig te houden, de goede eigen
schappen in hem te leren zien en,
door vertrouwder te worden met die
vreemde buitenzijde, die ons, dik
wijls zonder te weten waarom, van
hem terugstoot, hemzelf nader te
komen.
Deze jubileumtentoonstelling is er
in getuigenis van, dat het museum
zich nog ten volle bewust is van zijn
oorspronkelijke taak.
Cornelis de Bruin is een van de
weinige tekenaars geweest, die
de gelegenheid had de vreemde
wereld zelf te bezoeken. Hij had
ook de gaven van gemoed en
talent om zijn prenten te kun
nen maken. Typisch is, dat hij
zichzelf in zijn prenten laat op
treden. Dat duidt op een poging
tot een zich volledig inleven.
Zoals hier in het leven van een
Samojeedse familie'
A LS besluit van het schoolmuziekcóncours werd gisteren in de Leidse
Schouwburg een muziek- en toneelavond gehoudenwaarop enkele
solistische voordrachten, het Leidse Jeugdkamerorkest en een herhaling
van het blijspel „De twee Egyptische dieven" waren te beluisteren. De
Schouwburg was matig bezet; verschillende bezoekers waren er niet van
op de hoogte dat het aanvangsuur kwart voor acht was, en niet acht uur,
zoals in de kranten was vermeld.
Els Bongers, leerlinge van het Gym
nasium, droeg het eerste deel van Haydns
vioolconcert in G voor, aan de vleugel
begeleid door Marjan Vermeij van de
M.M.S. Dit optreden vormde een ver
dienstelijke inleiding tot de verdere, vaak
goede, muzikale prestaties.
De toon was verzorgd en steeds goed
geïntoneerd, terwijl de voordracht, naar.
mate het stuk uorderde, aan betekenis
won. Het samenspel met de uitstekende
'begeleidster was frappant.
Hannie Brussee, van een Voorburgs ly
ceum, droeg een mazurka en een wals
van Chopin voor, helaas wat ontsierd
door misslagen, terwijl de voordracht
gejaagd was. Ook het pedaalgebruik. te
overdadig, droeg niet aan de duidelijk
heid by.
Een volkomen verrassing voor mij
het optreden van het Jeugdkamerorkest
Leiden, waarvan dirigent Henk Briër
helaas door ziekte was verhinderd. Zijn
plaats werd ingenomen door Zoltan Zsy-
lassi, die het ensemble goed in de hand
bleek te hebben.
Het concerto grosso van Vivaldi had
kwaliteiten, die men eigenlijk niet van
orkest van jeugdige amateurs zou
verwachten. Het concertino, aanvankelijk
watt schuchter, ontplooide weldra een
duidelijke musiceertrant. trefzeker in de
snelle passages en wel vooral in de cel
lopartij. De tuttis klonken zuiver en rit
misch. Het fugathema werd zeer duide
lijk geëxposeerd.
Een eresaluut wil ik brengen aan
Henk de Wit om zijn zeer gave voor
dracht van Carl Maria von Webers
Fagotconcert. Deze jeugdige fagottisl
ziet kans van begin tot eind in elk
tempo te laten horen welk een nobele
toon zijn fraaie fagot kan produceren.
Zvn cantilenes waren van een warme
en weke intonatie; het allegro werd
virtuoos geblazen! Zeer aandachtig
was zijn publiek voor de resultaten
zoveel toewijding voor een mu-
Het waardevolle programma werd be
sloten door het optreden van Ann Huying,
die gisteren de wisselbeker voor de beste
prestatie won. Helaas heb ik haar mede
dingers niet kunnen horen, doch ik kan
zeggen dat de voordracht van Griegs>
Nocturne mij boeide, allereerst door het
VOLA zag houtfilms
Voor de Vereniging van oud-leerlin
gen der ambachtsschool (VOLA) heeft
de heer P. M. Heilig van het Houtvoor-
lichtingsinstituut te Amsterdam de in
structieve kleurenfilm „Liebe zum Holz"
gedraaid, waarin de toepassingsmogelijk
heden van allerlei houtsoorten worden
getoond. Er waren ook kleurendia'
zien, die op hetzelfde onderwerp be
trekking hadden. Na de pauze werd ver
toond de kleurenfilm „Het woud der
schemering".
Het was de laatste bijeenkomst
het winterseizoen.
De openlegging van de zoge
naamde Buitengewesten vergde
een aantal militaire expedities
en een schier eindeloze Atjeh-
oorlog. Noodgedwongen wordt
het contact tussen eigen en
vreemde wereld nauwer, waar
bij de aanvankelijk volslagen
afwijzende houding tegenover
de vreemde mens geleidelijk
plaats maakt voor een meer
positieve houding door langzaam
groeiend begrip voor de motie
ven van eikaars handelingen.
(Foto's van het
jubilerende museum yolf)
opvallend fraaie toucher. Haar legato in
dit lyrische toondicht was voortreffelijk.
De vleugel onder haar jeugdige han
den zong. Bij voortgezette studie kan
ait spel zeker nog aan betekenis winnen.
Alle executanten oogstten terecht een
hartelijk applaus.
Hcnrl Welboorcn
Geslaagden van ulo
Leidse Hout
Van de Leidse Houtschool, afdeling
ulo, slaagden voor het diploma A: de
dames I. van Vlier, J. J. C. van 't Hoff.
E. A. Guley en E. M. J. L. Vroom uit
Leiden, W. van der Mcy uit Valkenburg,
M. Minnee en M. J. Bontenbal uit
Katwijk aan Zee; de heren H. A. E.
der Schaft, J. van der Leeden, D.
T. C. Jansen, R. G. Th. Koekkoek, R. G.
Gurp, J. H. Sira en F. H. Schoen
maker uit Leiden, P. Barnhoorn uit Val
kenburg. A. van der Plas. P. Z. Prins,
W. Minnee en J. J. van Duyn uit Kat
wijk aan Zee.
Voor het diploma B slaagden: me
juffrouw N. Boerma uit Bodegraven; de
heren C. Kalkman en H. Vis uit Bode
graven en D. d'Ancona uit Voorschoten
(zij behaalden tevens het middenstands
diploma').
Voor de diploma's A en B in totaal
afgewezen: vijf kandidaten.
Geslaagden m.m.g.
Agnes-lyceum
St. Agnes lyceum, Leiden. Eindexa-
len m.m.s. Geslaagd: C M Beekman.
i-Gravenhage, M J van Bohemen.
Noordwyk. H E van Brussel. Leiden. M
A J van Diemen. Oegstgeest, E de Haas
Leiden. P J M van der Hoeven, Leiden.
A J M van Hofwegen. Zoeterwoude. E
G M Janssen. Leiden. L M G C van d»
Kroft. Leiderdorp. M A Lelieveld. Lei
den. H M J van der Meer, Leiden. M M
der Mey. Lisse. M J M van Pa
ridon. Katwijk aan Zee. JAM van der
Zalm. Warmond, R J Biegstraaten, Lel
den. M J G Bouhuis, Noordwijk, MC C
Caspers, Noordwijk, E J L Dazert Lel
den, C M H Devilee, Leiden. M W M
Heemskerk, Leiden, M J van Hellemond,
Noordwyk, H G M Hendrickx, Sassen-
helm, P A Th Hiep, Noordwijk, G M C
Kapel. Noorwyk. A E M de Kier, Stomp-
wijk, J A Th Witteman. Oegstgeest, J M
ilmuiden, Sassenheim.
De sj
tege
In deze tijd ontstaat ook dc Indianen-
romantiek. De Indiaan van de Noord-
amerikaanse prairies wordt in zijn strijd
tegen de binnendringende Europeanen
verheerlijkt of verguisd, maar zelden na
tuurgetrouw uitgebeeld.
De invloed der wereldtentoonstellingen,
weerspiegeling van de expansie van de
westerse volkeren, wordt in de tweede
helft van de 19de eeuw een factor van
belang. De „thuisblijvers" raken ver
trouwd met de voortbrengselen van exo
tische culturen. Bij hen en bij de velen,
die zich na korter of langer verblijf in
de koloniën weer in het vaderland ves
tigen, krijgen deze voorwerpen een
nieuwe functie: het produkt van de
vreemde cultuur wordt dienstbaar ge
maakt aan de versiering van eigen mi
lieu en wordt gebruiksvoorwerp.
Ds. Bos bezocht Leiden
Ds. Bos. Hervormd predikant ta
Sprang, heeft gisteren een bezoek aan
Leiden gebracht In de consistorie van
de Pieterskerk maakte hij kennis met
vertegenwoordigers van verschillende
kerkelijke colleges. Uiteraard liet
ook de wijkgemeentc Marewijk zich
vertegenwoordigen. Men bezocht ook
nog dc in aanbouw zijnde Koningskerk.
In verband met te verwachten gezins
uitbreiding kon mevrouw Bos haar man
niet vergezellen. Er kon om deze reden
ook geen wijkgemeente-avond worden
belegd.
inspiratie in de schoonheid van de
vreemde wereld. De mensen van die
wereld worden niet meer alleen als
type getekend, maar nu ook gepor
tretteerd als individu.
rPEN SLOTTE kan over de eeuw waarin
wij leven worden gesproken als over
een periode van begrijpen en doorleven,
een verdieping van het beeld.
Schijnbaar leven wij in een tijd van
toenemend wederzijds begrip, waarin
men culturen en volken tracht te beoor
delen op eigen verdienste. Toch leven de
stereotiepen van het verleden nog voort.
Deze tegenstelling is een kenmerk van
onze tijd en valt op verscheidene gebie
den waar te nemen. Bijvoorbeeld in de
waardering van de exotische kunst en in
de schijnwereld van toneel en ballet.
Reeds in het midden van de vorige
eeuw werd het, dank zij de fotografie,
mogelijk de buitenwereld nauwkeuriger
in beeld te brengen. Aanvankelijk kon
men echter door de traagheid van het
filmmateriaal slechts niet bewegende on
derwerpen fotograferen. Hier werd de
statische indruk, die men van de niet-
Westerse volkeren had, nog versterkt. De
graveurs corrigeerden de fotografen en
bereikten via de geïllustreerde pers een
veel groter publiek
Maar ook in het moderne, vervolmaak
te mechanische beeld van de foto en de
film domineren tactische toepassing, vi
sie en gevoel. Dc film nfet haar weer
gave van de werkelijkheid kan deze sterk
vertekenen.
Jeugdige muzikanten in Schouwburg
