Leon Blum's worsteling
E
'5
E
5
e
0
tt
L
De regering
onze iongen
VOOR ONS ifOns lichaam
een tempel"
ZATERDAG 28 APRIL 1962
DE WERELD
25 JAAR
GELEDEN
<Joor
G. PUCHINGER
„Wy zyn vast besloten, de moeilykheden te overtvinnen."
LÉON BLUM
Rede to St. Nazaire.
21 februari 1937.
„De omstandigheden zullen u niet toelaten de maand Mei te halen."
FLANDIN TOT LÉON BLUM.
Rede in het Parlement.
26 februari 1937.
Onwillekeurig dringt zich de overeenkomst op
van de eerste Franse socialist die minister-president
werd én de eerste Nederlander die als socialist
werd aangewezen als KabinetsleiderBlum en
Drees.
Ook bij grote tegenstelling van afkomst en le
vensinstelling dringen zich dan als eerste gemeen
schappelijke kenmerken op onkreukbaarheid van
karakter, onbaatzuchtigheid en gedegenheid van
levensopvatting.
Beiden hebben het geluk gehad als socialist aan
het hoofd van het Kabinet te worden geplaatst, na
dat de revolutionaire jaren reeds lang voorbij wa
ren. Hun premierschap was echter het hoogtepunt
in beider loopbaan én van die hunner partijgene
ratie.
Maar vraag niet hoezeer beiden ook een strijd
hadden te voeren in de keuze tussen landsbelang
en partij eisen. n Blum n Drees is het voor
beeld voor ogen gehouden van Engelands eerste
socialistische premier, Mac Donald, die zijn
loopbaan eindigde met volkomen vervreemding van
zijn partij.
Bij Blum en Drees is het an
ders gegaan dan met Mac Do
nald: zij zijn na hun premier
schap de geëerde ..grand old
man" van hun partij geworden,
die in zekere mate ook erkenning
vonden buiten eigen socialistische
kring.
Maar terwijl Drees een lang
aaneengesloten periode aan het
hoofd van het Kabinet heeft ge
staan, is Blum driemaal premier
feweest: in 19361937 een groot
iar, in 1938 een maand, en in
1946 opnieuw zeer korte tijd.
Terwijl Drees de verbinding
kon leggen van de na-oorlogse
wederopbouw naar de welvaarts
staat. viel Blum's enige langere
periode van regeren in het be
faamde tijdperk
den door de langzaam opkomen
de dreiging van Hitler-Duitsland.
Steeds meer werd onder Blum's
bewind duidelijk dat Frankrijk
ingeklemd raakte tussen de dic
tatoriale regimes van Mussolini,
Hitler en Franco.
Daardoor moest Blum regeren
onder internationale hoogspanning,
in een periode van nationale de
pressie, terwijl bovendien nog zijn
eigen partij hem onder pressie
plaatste inzake haar eisen op bin
nenlands sociaal "en economisch
gebied.
Volksfront-kabinet
Zijn Kabinet was een Volks
front-kabinet. dat in juni 1936
was gevormd, met als achter-
rrMMirrrr/rrrrt
Hermans als
dramaturg
wandeling (Literaire pocket nr.
Tl), door WiUeni Frederik Her
mans. Uitgave Dc Bezige Bij,
Amsterdam.
W. F. Hermans is altijd de
moeite waard. Hij is nu eenmaal
een schrijver, die overal tegen-
aantrapt. maar dat doet hij ge
niaal. althans zo, dat het tot na
denken stemt, ook als men perti
nent niet zo wil denken als hij.
De laatste tijd heeft hij zich
toegelegd op dc dramatische
kunst. Daarvan vormen twee lite-
rairp pockets
rde Bezige Bij
het "bewijs. In zijn ..Drie dra
ma's" hebben een plaats gevon
den: „Het omgekeerde pension",
een psychodrama in één be
drijf, uitgevoerd op het Boeken
bal van 1953; ..Dutch Comfort",
proeve van volkstoneel in een
voorspel en twee bedrijven en
..De psychologische test", opge
voerd door het Rotterdams To
neel in het seizoen '60-'61. Van
deze drie is het niet opgevoerde
..Dutch Comfort" verreweg het
beste. „Het omgekeerde pension"
is te „experimenteel" en „De
psychologische test" is te intel
lectualistisch in elkaar gezet om
als drama te kunnen boeien.
..Dutch Comfort" tekent de mo
rele wantoestanden na de bevrij
ding. Het is een uitnemend tijds
beeld geworden.
De andere literaire pocket be
helst het filmscenario „De woeste
wandeling", gewijd aan de huis
vestingsmoeilijkheden van een uit
Indonesië gerepatrieerde familie.
„„j hij beter af dan met
het onbenullige scenario, dat hij
voor „Kermis in de regen" heeft
gebruikt. Hermans ziet. wat hij
schrijft en hij bezit het vermo
gen dit ook anderen te laten zien.
hoewel het bepaald niet prettig of
fris is, wat hij ziet. maar wat
wil je van een wereld, die zoals
Hermans van mening is. aan de
vooravond staat van een derde
wereldoorlog?...
Ev. G.
grond het „ge
meenschappelijke
front" dat op 26
mei 1933 reeds
was geformeerd,
met als doel krach
tige sociale her
vorming. De so
cialisten werkten
hier zowel samen
met de communis
ten als met de
radicaal-socialis
ten. Hoewel de
communisten geen
deel uitmaakten
het Kabinet, steun
den ze het toch;
hoewel de radi
caal-socialisten
deel uitmaakten
van het Kabinet,
bestreden ze de al te grove eisen
van de socialisten.
De wensen der arbeiders waren
overduidelijk: nationalisatie van
de wapenfabricage, beter beheer
van de Banque de France, een
vastgesteld minimum-salaris, be
taalde vacanties en invoering van
de 40-urige werkweek.
Het optreden van het eerste so
cialistische kabinet in Frankrijk
werd ingeluid door een enorme
staking, waarbij de arbeiders de
fabrieken bezetten, overtuigd dat
„hun" regering de politie geen
opdracht zou geven de staking
met geweld te onderdrukken.
Het program. waarmee het
nieuwe Kabinet voor de Kamer
verscheen, was groots: aan vrijwel
alle socialistische eisen van be
lang werd voldaan. Nog vóór de
Kamer op 14 augustus 1936 op
reces ging, passeerden 70 wets
ontwerpen de voorzittershamer
van Eduard Herriot. Binnen eni
ge weken kwam een serie impor
tante sociale hervormingen tot
stand. Slechts de Senaat vroeg
inlichtingen aan het Kabinet om
trent het bezetten van de fabrie
ken door de arbeiders.
Desondanks barstte in septem
ber 1936 een nieuwe staking uit!
Somber beeld
Waren de sociale maatregelen
en de daarmee gepaard gaande
sociale woelingen slechts alles ge
weest, waarover Bluni zich het
hoofd had te breken! Maar geens
zins! Het beeld der partij politie
ke verhoudingen was en bleef
somber in Frankrijk.
Hitler was bezig heel Duitsland
om te zetten in een kazerne, en
een ieder begreep dat zo deze
nieuwe Duitse strijdkrachten ooit
gebruikt zouden worden, ze aller
eerst Frankrijk golden. In Italië
zetle Mussolini inmiddels de ver
overing van Abessinië door, ter
wijl generaal Franco in Spanje
in opstand was gekomen tegen
het bewind van President Azana.
Het Franse „Volksfront", hoe
wel verheugd over de sociale
maatregelen van het Kabinet
Blum, keurde het „neutrale" be
wind van Blum en zijn minister
van buitenlandse zaken, Delbos.
jegens de Europese ontwikkeling
ernstig af. Men wenste duidelij
ker stellingname jegens Hitler.
Mussolini en Franco.
Meer nog dan deze onenigheid
tussen Blum en zijn partij werden
de krachten van het Kabinet on
dermijnd door de droeve financië
le toestand.
Waar de bereidheid bestaat tot
het treffen van sociale maatrege
len, is het gemakkelijk deze af
te kondigen, mits men geld heeft,
maar in Frankrijk ontbraken de
middelen juist!
De Franse staatsschuld, die op
31 december 1931 nog 271 mil
liard bedroeg, was in juni 1936.
toen Blum optrad, reeds gestegen
tot 357 milliard.
De staatsuitgaven bedroegen,
mede dank zij Blum's maatrege
len tussen april 1936 en april
1938 tweehonderd milliard francs.
De begroting, die Blum in janu
ari 1937 in stemming bracht wees
een tekort aan van 4.5 milliard,
welk bedrag al snel steeg tot 40
milliard.
F,n dat terwijl in september
1936, ondanks de nadrukkelijke
valueerd was. Maar terwijl
dergelijke maatregel in Zwitser
land, Nederland. Tsjecho-Slowa-
kije. Rusland, Italië. Turkije en
Griekenland (die Frankrijk ge
volgd waren) enige verruiming
had gegeven, bleef het gewenste
resultaat in Frankrijk uit. De
veertigurige werkweek, die Blum
had ingevoerd, ontwrichte de Fran
se productie, en veroorzaakte dat
de werkloosheid niet verminder
de.
Het was een somber beeld dat
de binnenlandse politiek van
Frankrijk vijfentwintig jaar gele-
,De
pauze
Blum, die evenals Drees in we
zen een gematigd en nuchter man
was. die, als het er op aan kwam,
niet van experimenten en omwen
telingen hield, begreep wat hem
in deze omstandigheden te doen
stond: in een schrijven van 13
januari 1937 aan de ambtenaren
kondigde hij een „pauze" aan in
zake de sociale maatregelen. Eerst
wilde hij de reeds tot stand ge
komen maatregelen consolideren!
Daarmee was Blum geroepen
een twee-fronten-oorlog te voeren:
enerzijds jegens de gedegen fi
nanciële politici als Caillaux,
Flandin en Reynaud, die hem
verspilling verweten: aan de an
dere kant tegen zijn partijgeno
ten, die hem verweten dat hij de
kansen die hij als Kabinetsleider
bezat niet benutte, om nu de ver
dere sociale maatregelen te ne-
Inmiddels kondigde de minister
van oorlog. Eduard Daladicr, ver
sterking van de defensie aan. De
arbeiders vonden het. onder de
dreiging van drie fascistische
machten aan de grenzen, best,
maar eisten nu met zoveel te
meer kracht hun sociale maatre-
Doch Blum wenste zich aan
zijn „pauze-politiek" te houden.
Midden februari deden geruch
ten de ronde dat Blum daartoe
zijn Kabinet uit zou breiden met
enkele importante niet-socialisti-
sche politici als Reynaud, Flan
din en Mandel.
Het scheen inderdaad dat op
name van deze personen moge
lijk was, maar al dra gingen zij
volop in de aanval tegen Blum.
Zware maanden stonden Blum
en zijn Kabinet nu te wachten...
wen herstellen wil. 's Lands voor- van de klassen van dit land ver
spoed en sociale vrede hangen waarlozen. We moeten het land
daar van af". gezond maken, en als we hierin
Léon Jouhaux, de vakbondlei- slagen, zullen de arbeiders de
der, antwoordde in een rede op eersten zijn om de vruchten hier-
21 februari op het beroep van van te plukken. Men moet ons on-
Flandin: ,,Wat begonnen is moet ze taak echter niet te moeilijk
in sneller tempo worden voortge- maken, en het mag niet bestaan
zet. Wij moeten onze tegenstan- dat in onze eigen partij sommi-
ders machteloos maken door hun gen zich verheugen over de moei
de hefbomen te ontnemen door lijkheden, waarvoor de regering
het crediet en de grote industrie- staat".
en te nationaliseren. Per motie sprak het Partijcon-
Nog dreigender sprak de Fran- gres zijn vertrouwen uit in Blum-
se communistenleider Maurice de oproerlingen tegen het beleid
Thorez: „Wij hebben de overtui- van Blum binnen de Partij wer
ding. dat wij weldra de leiding den verslagen,
in dit land zullen hebben." Inmiddels bracht de „Echo de
Oud-minister Lamoureux schreef Paris" het bericht dat Blum, ver
in de ,,1'Aere Nouvelle", het blad moeid en ontmoedigd, wilde heen
van Herriot: „Indien Blum thans gaan. Niemand wist welke al of
niet in staat is de traktementen niet propagandistische waarde aan
der ambtenaren te verhogen, dit bericht gehecht moesten wor-
ouderdomspensioen in te voeren den.
en grote werken op touw te zet- J5"1'3 april 1937 bleek dat de
ten, dan zal hij dat evenmin mor- „Pauze-politiek" van Blum niet
gen kunnen doen, en wij hebben langer door de vakbonden geac-
dan dus feitelijk te maken met het cepteerd werd. Zij eisten thans op
opgeven van zijn program." korte termijn drie zaken: 1). uit-
Blum antwoordde in een rede voering van grote werken. 2).
op zondag 21 februari 1937 te een nationaal werkliedenfonds. 3):
St. Nazaire: ..Wij zijn vast be- pensioen voor alle arbeiders,
sloten, de moeilijkheden te over- ,Het was even duidelijk dat deze
winnen. Bij het verminderen en eis door de vakbonden niet zou
het vermijden ervan, kunnen wij worden teruggenomen, als dat de
er geen nieuwe moeilijkheden aan radicaal-socialistische ministers
toevoegen. Wij zullen niet terug- fet daartoe benodigde geld niet
trekken en geen stukje van het Jer beschikking wensten te stel-
verworven terrein prijsgeven. Het- le5-
geen in de Kamer gebeurt en nog - mzel* wenste in ieder ge-
gebeuren zal, zal bewijzen dat wij val in de poging te volharden het
niet van onze wg willen afwij- begrotingsevenwicht te herstellen,
ken, doch om te zware lasten A»51 om de arbeiders duidelijk
voor het land te vermijden, is maken hoe groot hun overwin-
een adempauze nodig, voor wij jin|?,n reods waren, proclameer-
beginnen aan een nieuwe etappe, dc Blum de Eerste Mei tot natlo-
die, als de vorige, de instemming na'a feestdag,
heeft van het Volksfront. Die dag sprak de vakbondlei-
Men heeft zich afgevraagd, of der Leon Jouliaux duidelijke taal,
de pauze gelijk zou staan met Z(?wel jegens het zittend Kabinet
een wijziging der politiek. als jegens het gehele land: „Wij
Ik zal Flandin in de Kamer in herdenken een in de geschiedenis
bijzonderheden antwoorden, doch ongekend schitterende overwinning
ik kan mijn antwoorden in twee der arbeiders. Bewust van onze
woorden zeggen: er is geen spra- macht, kunnen wij verzekeren,
ke van verslapping, hoe weinig 5?' ge€n 6®weld en geen list ons
ook, van de band, die ons bindt dl® overwinning zullen afnemen,
met. de volksmassa's, noch op ^lke poging, die zich tegen onze
nationaal noch op internationaal vnjheden richt, zal ons met de-
gebied." zelfde vastberadenheid doen op-
J 4 staan, gereed tot dezelfde opoffe-
Hlermee was duidelijk dat Blum ringen als onze vaderen. De vreed
een Kabinet van nationale een- zame strijd voor volledige erken-
dracht had afgewezen: jegens ning der arbeidersrechten moet
Flandin zouden geen concessies ordelijk en kalm worden voortge-
gedaan worden! zet, maar met de onwrikbare wil
rebr^?!'dhie!daaFlu,dtaVriifngr26 w™tïta5kk£
SS; sa BF,r?„ het pH; it
1Ïreik' hebben moet nog worden uit-
dat gij het land naar een cata- gebreid. Hoe meer onze over-
strophe voert, en dat het repubk- winningen zich echter ontwikke-
keins regime door uw fouten te len, hoe meer plichten wij krij-
gronde zal gaan indien gij de in- gen tegenover de gemeenschap,
geslagen weg blijft volgen... Er Wij moeten bewijzen dat de arbei-
komt een dag. waarop de schat- dersklasse na de politieke, ook de
kist leeg zal zijn. economische capaciteit heeft ver-
Blum antwoordde: „Ik ben be- kregen. Onze revolutie is een evo-
reid op glk ogenblik voor de kie- lutie. welke wordt voortgestuwd
zer terug Je treden. Indien ik ge- door gelijkheid van plichten en
voelde, dat het beter was tot een rechten voor allen. Vastberaden zijn
andere partijgroepering te komen, ten einde alle hinderpalen, wel-
mijn par*,j vra8en m') te ke wij op de weg naar gelijkheid
l^a?r„nU °jer' en sociale rechtvaardigheid ont-
tuigd ben. dat de tegenwoordige moeten, omver te werpen dat
groepering van het Volksfront in is de eed, die wij op deze 1 Mei-
het belang van het land moet dag van het jaar 1937 afleggen."
VOw^'irü l ',k daaraan trouw. Inmiddels dreigden nieuwe sta-
rÜC^J. KeVe" kingen- ditmaal in het hotelbe
ren, dat de toestand thans beter drijf. De arbeiders gingen tevens
1S- in staking op het terrein van de
in aanbouw zijnde Wereldtentoon
stelling.
Op 4 mei 1937 raakte de be-
I USSen twee vuren kende Franse politicus Caillaux in
een felle rede het beleid van het
Thans verzekerde de commu- Volksfrontkabinet: „Hetgeen in de
nistenleider Thorez zijn steun aan tegenwoordige toestand het meest
het Kabinet, aangezien het een verontrust, is, dat er een zorge-
bondgenootschap met Flandin c.s. i°os- kunstmatig bedrijfsleven
had afgewezen. wordt opgebouwd".
Op zaterdag 6 maart verscheen
SrzSke€Pauxe gehandhaafd
Zondag 7^ maart betuigden de deelde Blu,m, begin
radicaal-socialistische ministers Kamer dat hij de
Daladier en Chautemps in rede- CSSf™, de maand
voeringen hun instemming met handhaven,
het beleid van Blum. Daarmee schenen de dagen van
Maar Blum streed tussen twee "hSS Kteld' ?"c dd
vuren: binnen zijn regeringscom- ™dk^Ato« a£ ""S"1' ?ls
binatie wensten de socialisten al!' s°?l?>i»'en
méér van hem. terwijl de rechtse -ïf! £S ,r"en
hem luist nootrden af J*'" ^f11. socialistische minister-
president kon hebben, dan één
waren het
ministers hem' juist 'poogden "af ^"dént"),
KumTing inmiddels, voort met m'dKe
Oppositie
sociale maatregelen af te kondi-
oen- hii IrnndiuHp een ilpprpot nf
Wanneer immers
Parijs op zondag
dag te sluiten. De winkelstraten
waren die dagen uitgestorven,
vele zakenlieden uitten hun
ontwaardiging over deze inkrim
ping van werkgelegenheid. Op
waarbij werd bevolen de winkels Wanneer immers een socialist
van Parns op zondag en maan- deze maatregelen niet nam, hoe
zou men het ooit een niet-socia-
list kunnen verwijten dat hij geen
socialistische maatregelen nam?
En de niet-socialisten achtten
an de druk der socialisten reeds
PV- Ie .Temps"
op 18 februari uitte Flandin zich
nog gematigd: „Indien de heer
Léon Blum het Volksfront zijn
streven naar eenheid tussen alle
Fransen zal weten op te leggen,
dan kan hij zijn experiment red
den; zo niet. dan zal de mone
taire ramp het gehele land ten
val brengen. Frankrijk is geen
Amerika en ook geen Rusland...
De persoonskwestie interesseert
ons niet. Slechts een verandering
van programma kan ons interes
seren. En die is voor de tegen
woordige min ia ter-president haast
ondoenlijk....
...Noch Blum noch zijn Volks
fronttroepen kunnen definitief of
ook maar voor langere tijd de
toepassing van hun plan opschor
ten... In ieder geval moeten wij
Blum helpen als hij het vertrou*
Op 4 juni 1937 vierden de so
cialisten nog met fanfare het één
jarig bestaan van het Volksfront-
nadat Blum
ue xjiuiu ui een reae voor ae
dreigende internationale toestand. n
een beroep daarmee doende op
allen om het Kabinet te steunen:
„Frankrijk moet leven in een
verward, moeilijk en gevaarlijk
IS menS°vreèsdlfCda. ^Blum B "«S waSue'ïï'S
SLFZ plegen ean zUr^belofle Xnïe'eé"-! tZTZl
zetten^'*'0 maa,regele" do" 'e zijn «UI»?Tn P
Op een roerig Partijcongres op La.ter had Chautemps
zondag 18 april verdedigde Blum fun derde Kabinet gevormd, waar-
opnieuw het Kabinetsbeleid: ..Wij 1,1 B,um als vice-premier optrad,
willen wettig regeren. Wij willen De aera-Blum was met het af-
het economisch leven van het treden van het Kabinet Blum
land herstellen en de vrede min- nog niet voorbij, al was de eer
der gevaar doen lopen. ste vlucht van een socialistisch
Wij regeren het gehele land. en Kabinet niet zonder zware worste
wij kunnen de belangen van geen lingen geschied....
(A
0)
5
fl
0)
en
,,'k Heb getwijfeld over de vraag, of ik deze brief wel aan „Iiuimte" zou sturen. De
inhoud heeft namelijk niet in de eerste plaats met de jeugd, maar zeker ook met ouderen
Ie inaken. Daar jullie echter dc enigen zijn, die in de krant de gelegenheid hebben tot
„hoor en wederhoor" leek het me toch wel juist jullie dit probleem eens voor te leggen",
zo start een lezer uit Dordt (de heer J. van den Bos) sijn brief.
Het leek ons, mét deze lezer, inderdaad juist zijn vraag niet onaf gedrukt tc laten.
Vandat
Geachte redactie.
Zoals jullie wel gelezen zullen hebben, zijn er in verschillende Europese landen
anti-sigaret-campagnes opgezet. Reclames van de sigarettenindustrie moeten worden
beperkt en de Italiaanse regering heeft zelfs een wetsontwerp aanvaard, waarin
elke vorm van reclame van rookwaren verboden wordt verklaard.
De Engelse regering is niet achter gebleven en heeft aanplakbiljetten laten
vervaardigen met de sensationele kop „Danger" met daaronder een mededeling over
de invloed van roken op longkanker. Men wil de levering van sigaretten aan kinderen
beneden de leeftijd van zestien jaar gaan verbieden. Men neeft voorgesteld de belasting
op tabakswaren te gaan verhogen Denemarken zal op de verkoop van losse sigaretten
strenge straffen gaan stellen, terwijl de verkoop van sigaretten in de nabijheid van
Ljjsba-1—'■-LTal worden verboden.
ziekenhuizen en openbare gebouw
^ciubbpl rL*i£2:enot
4^rig, 20>n iedere
het beschermen van onvolwassenen kan ik begrijpen, maar
sn de maatregelen van de Deense regering liggen m.i. aan
de grens, die getrokken is rond het toelaatbare. Met andere
woorden hier wordt zeer ruw omgesprongen met twee democatische rechten.
Belastingverhoging treft alleen de „minder draagkrachtigcn" terwijl „de beter
gesitueerden" geen sigaretje minder zullen roken wanneer de prijs beduidend gestegen
is. Een gevaarlijk sollen dus met het begrip gelijkheid.
De maatregelen van de Deense regering zijn nog ingrijpender want hier wordt de
menselijke vrijheid aangetast. In een schijnbaar dictatoriale machtsdrift is er
geschreeuwd dat er o.m. in dc omgeving van openbare gebouwen geen sigaretten
meer verkocht mogen worden. Wat zal de volgende stap zijn? Beslist dc staat?
Gaan we weer een Amerikaanse drooglegging tegemoet? Een paradijs voor
smokkelaars en zwarte handelaren? Graag zou ik willen vernemen hoe over deze
inbreuk op de persoonlijke vrijheid wordt gedacht.
Hartelijke groeten,
J. VAN DEN BOSCH.
üillLiliif;!
Wij hebben uw brief gelezen, mijnheer
v. d. Bosch en we moeten zeggen, dat u
geen gemakkelijk probleem hebt aange
sneden. Er is bij ons op de redactiever
gadering zeer lang en zeer breed gedis
cussieerd. Ondanks alles bleven de me
ningen echter belangrijk uiteen lopen.
Bijna allemaal waren we het er over
eens, dat de regering geen maatregelen
mocht nemen, die beknotting
van onderzoekingen, die de sigaret l.
lig mogelijk moeten maken. Maar het wel
of niet roken moet uitgaan van de mens
zelf. Hierbij moet hij echter voor ogen
houden, dat hij een taak heeft tegenover
de maatschappij, waarvan hij toch een
wezenlijk deel uitmaakt. Bovendien heeft
hij een zekere verantwoordelijkheid tegen
over zijn naaste. Hij is wel degelijk zijn
broeders hoeder. Maar geen algemeen
verbod van regeringwege
Iemand die ziek wordt door een groot
sigarettenverbruik, (adervernauwing, een
hartkwaal, en in het ergste geval long
kanker) kan niet meer voldoende of in
het geheel niet deelnemen aan het ar
beidsproces. Een zeer grote verliespost.
Bovendien moeten grote bedragen ver
strekt worden voor ziekteuitkering en la
ten we het maar nuchter zeggen voor
weduwen- en wezenuitkering. De samen
leving draait er weer voor op.
En ten slotte o.i. een van de belang
rijkste dingen: hoe sta je als Christen te
genover het roken? Ondanks het feit dat
de Christen in de eerste plaats mens is,
moeten wij toch atlijd het Bijbelwoord:
„Het lichaam is een tempel van God" in
gedachten houden. We mogen deze tem
pel dus niet bewust ondermijnen. (Want
dat roken slecht voor het lichaam is, be
hoeven we niet meer in twijfel te trek
ken).
Graag zouden
een dominee e
hierover horen.
De belastingverhoging van sigaretten is
eveneens ingrijpend. Wij kennen verhalen
vanuit de crisisjaren waarin hele gezin
nen naar de „kelder" gingen, omdat van
de wekelijkse twintig gulden er vijftien
naar de kroeg en slijterij gingen. Bij een
belangrijke belasting-verhoging van de si
garetten is het niet denkbeeldig dat er
bepaalde status-verschuivingen zullen
plaatsvinden. Van het huishoudelijk bud
get zal flink geknabbeld worden want pa
en kinderen moeten zakgeldverhoging heb
ben.
Conclusie: het gaat dus velen van ons
aan, hoe dan ook. We zouden daar graag
uw en jouw reacties op horen!
Deze week is dit deel van
de rubriek voor Daan van
der Waals (uit Rijswijk)
met zijn vraag:
Mij afvragend, wat de
drijfveren van het publice
ren (en niet-publicercn) zijn
of dienen te zijn, moge ik
allereerst opmerken, dat
een schrijver iets te zeg
gen moet hebben, om aan
spraak op publicatie te kun
nen doen gelden; heeft hij
niets bijzonders mede te
delen, dan gelieve hij zijn
mond, i.e. zijn pen te hou
den. Indien echter enige be
scheidenheid en werkelijk
heidszin hem eigen zijn. dan
zal hij vaak genoeg erken
nen, dat hij niets bijzonders
mee te delen heeft en dat
het hem, immers een „ge
woon" mens als iedereen,
aan ieder opzienbarend en
verrassend geluid ontbreekt.
En als het eenmaal zover
is. dat hij zijn eigen „bete
kenis" als humbug heeft
ontmaskerd, dan zal hij ook
spoedig tot de conclusie
kunnen komen, dat hij er
maar beter het zwijgen toe
kan doen omdat men be
ter niets, dan iets nietszeg
gends kan zeggen. Vandaar
waarschijnlijk de matcioze
arrogantie en zelfinbcelding
bij vele kunstenaars, om
dat dit de enige manier is,
om creatief werkzaam te
blijven.
Projecteren wil deze ge
dachte op „Ruimte voor
ons". Van geen der ruim
te-publicisten kan men zeg
gen. dat zij iets betekenen,
in die zin, dat zij iets te
zeggen hebben. Zij geven
geluid, maar een bijzonder.
MS
bliceren geven zij echter te
kennen, dat zij hun werk de
moeite waard vinden, om
velen onder ogen te komen.
Ais ik nu zeg. dat zij geen
bijzonder geluid geven, dan
bedoel ik daarmee, dat zij
ten onrechte publiceren, dat i
zij behoren te zwijgen, Ja
dat Ruimte op staande voet
dient te worden opgeheven.
En nu komen wij voor
een merkwaardig probleem
te staan. Als het criterium
zou zijn, dat de schrijver
iets (d.i. iets bijzonders) te
zeggen had. dan zouden er
waarschijnlijk nooit literai- I
re werken zijn ontstaan, j
Absoluut gesproken is im
mers al wat gesproken en
gedacht wordt, in het ver
leden al gesproken en ge
dacht; wat wij zeggen heb
ben wij niet van onszelf, en
de benaming „scheppend
Kunstenaar" is derhalve
uiterst misleidend; „origi
naliteit" is een absurde en
fictieve eis. Ook anders
zins moeten wij tegen bo
vengenoemd criterium be
zwaar maken. Stellig is het
woord maar een magere af
spiegeling van wat wij be
doelen en bovendien is dc
stilte de beste conditie voor
con ware beleving der din
gen; men zou dus zeggen,
dat wij maar beter geen ge
luid kunnen geven. Noch
tans mogen wij voor al het
gebrekkige en vulgaire en
nietszeggende, wat taal on
vermijdelijk is, heel dank
baar ziln; wat waren wij
zonder literatuur? Trou
wens, zouden wij blij zijn,
als er nooit een woord tus
sen mensen gewisseld werd,
alleen maar omdat dje
mensen onder de indruk
waren van de crisis van het
woord? Wij weten, dat iede
re woordenwisseling onbe
nullig en gebrekkig is en
toch houden wij het woord
in ere, omdat het woord
kontakt betekent. Wij geven
er de voorkeur aan te spre
ken en te schrijven, omdat
het onze samenleving is; de
middelen komen ons ln ho
ge mate beperkt voor, maar
cr is geen keuze. Wij die-
nen te berusten, en dat
kontakt gaande te houden,
ook al hebben wij „niets"
IeJegg£n. Want het koa-
takt is belangrijker dan ab-
solute waarde van de taal-
uitmg „an sich".
Waarmee het schrijven,
en dus het publiceren, recht
van bestaan heeft gekre
gen; en dus ook Ruimte en
dus zelfs dit artikel. Waar
mee ook leder geschrift
niet meer onbelangrijk en
onbenullig is geworden, om
dat het voor een belang
rijk en benullig doel is ge
schreven. Kontakt: het ia
het hoogste wat een mens
kan bereiken. Niet tussen
een geniale, hoog verheven
kunstenaar en een in aan
bidding verzwolgen publiek,
maar tussen mens en mens
tussen vriend en vriend.'
Vrienden, die elkaar willen
begrijpen en hart voor el
kaar hebben; die het beste
ui elkaar zoeken, ook het
beste aan elkaar willen ge
ven Vandaar dat corres
ponderen de hoogste vorm
van schrijven is.
DAAN VAN DER WAALS
A
