De Matthaus Passion
UIT DE TIJDSCHRIFTEN
Grootse gebeurtenis in de stad van Reinaert
IN DE HULSTER BASILIEK
Oostduitse communisten
Nieuw perspectief van jonge schrijvers
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 14 APRIL 1962
Kees Stolwijk, die voor hel
tweede jaar de Mntthaus-
Passion in de Hulster basi
liek leidde.
wen hun „eigen landje" van
de Ee tot Hontenisse, en van
Hulst tot aan Cadzand als
een deel van Nederland.
Het is maar jammer, dat de
Nederlanders in overgrote meer
derheid, van hoog tot laag,
zich zo weinig met dat landje
hebben bemoeid en het nog
vaak voor een onaantrekkelijk
buitengewest houden. Maar het
land en zijn joviale bewoners
verdienen deze geringschatting
zeker niet.
Dat z« zich al lang meer op
België dan op het noorden heb
ben georiënteerd, lijkt, gezien het
in stand gehouden isolement en
de' geestelijke verwantschap met
de zuiderburen, zo vreemd niet.
De hoteleigenaar, ergens aan de
ze zijde van de grens, die het
tegen ons in de tijd van de Bel-
tische dynastieke narigheid, voor
eopold als zijn eigen koning op
nam. is van die drang-naar-het-
zuiden een extreem, doch geen
alleenstaand voorbeeld.
In het zuid-oosten van dit door
de majesteitelijke Schelde afge
scheiden en door de natuur be-
weldadigde landje ontwaart men.
van Absdale (in het westen) of
De Gids
herdenkt
Achterberg
Het maartnummer van De Gids
ls hoofdzakelijk gewijd aan de na
gedachtenis van Gerrit Achter
berg. Hoornik publiceert twee na
gelaten gedichten, waarvan ik het
vers Herfst citeer.
De stof roept tot de stof
zich te vereeuwigen.
Ik roep u aan.
mij uit de gouden ledige,
kooi te ontslaan.
Het gedicht N V. is door Dolf
Verspoor in het Frans vertaald;
Tom Kerber bracht het verse
Quantiteit in het Duits over en
James S. Holmes vertaalde het
beroemde grafschrift in het En
gels: Progressed from death in
death, until he died.
The names he had acquired now
laid aside.
Save for this stone, on which is
written:
the poet of the verse that did not
fade.
Het moeilijke gedicht Stand
beeld is in het Spaans vertaald
door Francisco Carrasquer. Na
twee opstellen over de dode dich
ter. een door Piet Calis en een
door Maurits Mok. volgt
Dekker, Roel Houwink. A.
Roland Holst. Victor van Vries
land, S. Vestdijk, Anthonie Don
ker. P. J. Meertens, A. Middel
dorp. Paul Rodenko. Guus Söte-
mann. Bert Voeten. Simon Vin
kenoog en James Brockway. Op
deze wijze is een waardevol ge
heel verkregen, dat aan dit num
mer een bijzondere betekenis ver
leent.
Verder bevat dit nummer ge
dichten van Sybren Polet. een
open brief van Ed Hoornik aan
Bertus Aafjes, een gedeelte van
een Indisch verhaal door A. Al
berts en een kroniek van de bui
tenlandse politiek door A. L. Con-
C. R.
Nieuw-Namen (in het oosten) ko
mende. in de verte de omtrekken
waaruit een witte piek opsteekt
van een groen-omrande korf.
Dat is het oude vestingsstadje
Hulst, gevat in hoge. zo goed als
ongerepte wallen en bastions, met
vier rijen bomen beplant. De rij
zige piek is de slanke vieringto
ren van de St. Willebrord-basi-
liek. Over die spits, wit van
nieuwheid, is nogal wat te doen
geweest. Toen de oprukkende Pool
se bevrijders de oude hadden
weggeschoten, waren vele Hulste
naars en Vlamingen ervan over
tuigd, dat het basement later
weer een gothische piek zou te
dragen krijgen. Naar de geest
kregen zij hun zin, naar de stren
ge vorm niet. De modern den
kende kunstenaar ontwierp
Uniek uitzicht
Het uitzicht vanaf de wallen
op stad en kerk. anderzijds over
het vruchtbare, bomenrijke land
van Reinaert, is uniek. De maan
kan dit alles in heldere nachten
verheerlijken tot een tafereel van
onwerkelijke schoonheid.
Het is gelukkig, dat ook nog
andere Nederlanders daar weet
van hebben. Behalve de zaken
lieden. de overwippende Zuidbe-
velanders en de geestdriftige ont
dekkers. die telkens weer terug
keren. ondervindt Hulst in de we
ken vóór Pasen een invasie, die
het nauwelijks aan kan. Dat is
ter gelegenheid van de jaarlijk
se Matthaus-Passion uitvoering
in de basiliek. Dan komen het
Rotterdams Philharmonisch or
kest. het Toonkunstkoor. knapen
en solisten in vele bussen
naar Hulst, om Bachs mees
werk tot klinken te brengen.
Van overal
Van alle kanten, vooral uit
Zeeland en België, stromen dan
de liefhebbers toe. Het Is
eigenlijk een Zeenwse aangelegen
heid. waarvoor de gemeente Hulst
en de provincie subsidie verle
nen. Ze doen dit graag, omdat
deze uitvoering, een artistieke ge
beurtenis van de eerste orde.
Zeeland aan het Nederlandse cul
turele leven deel doet hebben. De
betekenis hiervan kan niet ge
makkelijk worden onderschat.
Maar het kost de ijverige orga
nisatoren heel wat hoofdbrekens
om de weg blijvend vrij te hou
den van financiële versperringen.
Zeeuws-Vla anderen leeft, met
twee Passionen <de andere is in
Aardenburg) rijkelijk boven zijn
stand. Weliswaar dient het aan
grenzende gebied over de grens
ook in aanmerking te worden ge
nomen. maar het aandeel, dat
Belgisch Vlaanderen in de plaat-
senbezettmg neemt. is. hoewel
nog altijd belangrijk, door opko
mende concurrentie van de naast
liggende grote steden niet meer
zo zeker als voorheen. Om meer
dan één reden zijn deze uitvoe
ringen (het was dit jaar de veer
tiende al) echter zó interessant,
dat de instandhouding een rijks
bijdrage alleszins waard is.
Indrukwekkend
Wie de Hulster kerk betreedt,
wordt* dadelijk getroffen door de
Indrukwekkende gothische ruim
te. De vijftiende eeuwse Antwerp
se meesters Evert Spoorwater,
Herman en Domien de Waghe-
makere bouwden hier na elkaar,
doch in één geest, een bijzonder
harmonisch, tot aanbidding stem
mend geheel. Het doorzicht on
der het zware kruistorenbasement
op het hoogkoor, de aanblik van
uit het triforium (de zogenaamde
nonnengang) op het langschip
zijn onvergetelijk.
De Hulstenaars zijn met recht
trots op hun kerk. die. na de
omvangrijke, kostbare restaura
tie in de dertiger jaren, de ere
naam ..basilica minor" ontving.
Oorspronkelijk was de kerk
uiteraard voor de rooms-katholie-
ke eredienst bestemd. Na de ver
overing van de stad door Mau
rits. kregen de protestanten er
de beschikking
Oecumenisch bewogen dirigent
ziet wijd perspectief
stedelijke conservatorium vergden
veel van zyn tijd en krachten. In
middels is die reeks nog met het
Utrechtse Toonkunstkoor verlengd.
..Mijn hart gaat uit naar de
koordirectie", vertelde hij ons.
Het is mogelijk koorzang haast
tot beroepspeil op te trekken, i
'-symfonie-orkesten I
Zeeuws-V laanderen,
psychologisch veel kan dal „j,, DV repetiïi
r m aar a v00r hem een ontspanning. Dit
sterk afwisselende werk vindt hij
haast nog prettiger dan de uit
voeringen zélf. Hij houdt van al
le stijlen, wordt er. als sensibel
kunstenaar, gemakkelijk door in
beslag genomen. Maar de lucide
met elkaar
maken dan men,
oppervlakkig oor
delend. allicht zou
vermoeden.
Verleden jaar voor
het eerst, voerde
piet Eduard Flipse .Torn'Va'mS'
1
construeren op de puinhopen neel geredigeerd artikel (...Toen
van het Philharmo-
monisch-Toonkunst-
koor de algemene
leiding. Deze ver
andering hield ver
band met de fusie
tussen het Toon
kunstkoor met het
vroeger deelnemen
de Rotterdams Phil
harmonisch Koor.
Het is niet bij één
keer gebleven. Ook oecumenisch, stelt de eenheid i
Wijd perspectief
De gelovige rooms-katholiek
Kees Stolwijk houdt van het wij
de perspectief. Zijn horizon valt
niet samen met de grenzen van
eigen Kerk. Hij voelt sterk
dit jaar dirigeerde
Kees Stolwijk weer
de Passion-uitvoe
ringen in Hulst,
Schiedam en Rot
terdam.
Het Toonkunst-
koor kon op
als een
De praktijk heeft, door de jaren
heen, vanzelf de meest voordelige
opstelling geleerd. Het gehele
mannenkoor staat onder de vie
ringtoren, de dames flankeren
roemruchte traditie daarvóór, links en rechts het or-
bogen. Namen als kest. De jongens uit Rotterdam
Cornells, Glastra
van Loon en Baar-
spul, verleenden
het, tot ver in het
land. glans en dis
tinctie. Daartegen-
van Hugo Claus. Ivo Micbels,
l Harry Mullsch en Simon Vin-
kenoog. Het wordt uitgegeven
door De Bezige Bij te Amster-
dam (resp. Ontwikkeling, Ant-
I werpen). Men kan er zich niet
op abonneren, zodat de num-
I mers los in de handel zijn. De
I uitgeverij beschouwt het blijk
baar als een periodiek verzamel-
I werk, dat ln een (wat de vorm
I betreft) overeenkomstige serie
.betere" poeketbooks tegen de-
I zelfde prijs van 4.50 meegaat,
I Het tweede nummer bevat o.a.
een autobiografisch aandoende
I novelle van Willem Frederlk
I Hermans, ln zijn bekende ijzer
harde stijl en handelend over
I een bezoek aan een gekleurd fa-
I milieHd, die in Parijs een offi
ciële luxueuze sbiecuré uitoefent.
Het verhaal (of moet 'men
Verschillen
Als men het jongste
van Maatstaf hiernaast
(uitg. Daamen N.V.. Den Haag),
duidelijk de verschillen met
Randstad. Dit laatste is nadruk
kelijk internationaal georiën
teerd. Men voelt daar het heden
daagse Europa aan de pols, al
thans het Europa zoals dat ver
tegenwoordigd wordt door een
de redacteur van Maatstaf mij
verzocht... heb ik die uitnodi
ging gaarne aanvaard... Niets
kon mij immers welkomer zijn
dan...). H. M. van Randwijk
schrijft over De Nederlands-In
donesische Tragedie, naar het
mij voorkomt eenzijdig onvrien
delijk tegenover Nederland
daarom is het stuk ook goed
geschreven. A. Marja behandelt
Nijhoff als Kriticus (waarom
geen kus?) en citeert
beïnvloed. Stol
wijk werd dus ge
confronteerd met
twee tradities, die tevens verschil
lende opvattingen inhielden. Voor
komende reakties als: „wij deden
het vroeger anders" en „onze diri
gent dacht er zus - of - zó over",
beantwoordde hij wijselijk met het kerk "te Roer mond" is
verzoek: „Laat mü nou m'n gang
Goudse St Janskerk zijn wereld-
beroemde ramen-collectie niet aan gaan. Hij houdt eigen
die echt-vaderlandse steden wed- lijk helemaal niet van opvattingen,
ijver te danken? De een wilde het ,.je probeert een kunstwerk zo
goed mogelijk te vertolken door je
te leven
en van Br. Leanders ..Zingende
Jeugd" uit Hulst, hebben hun I Sen maar het'o^nt" om^
plaats bij het orgel in de noorde- f^enf deze begaafde auteur geen
lijke transept-arm. Het ruimte-ef- ^rent dezebegaafde auteur geen
ff jL ffli dank verongelijkt voelen en het uni-
stond, dafhet zij „„^«n ideïa! I S'Veb
Rotterdam, PM- zen te véél en te weinig nagalm. I vertrouwen in ge
had, ik vertrouw niets" (bl. 12).
..RessentimentWat is
harmonisch Koor Alle medewerkenden vinden het
alleen door ^Flipse heerlijk, hier te zingen en te spe-
l^üjl sag ien- om de klank en de (zoals moristisch
stolwijk het uitdmktl grandioze maar eenmaal'leef
tijd die ik verknoei met
De Hulster basiliek is niet de hebben wat ik nodig heb, nooit
enige roomse kerk. waar de lu- of nimmer kan worden goedge-
therse Matthaus-Passion. zij het maakt" (M.20).
dan (zoals trouwens overal) bui- De novelle heet ..Het grote
ten liturgisch verband, in klank
opgaat. Ook in de Heilig Hart-
kerk te Roermond is zo'n traditie
ontstaan. Daar ontbreekt echter
de massale inval van zangers en
speellieden uit het noorden.
ter toch
werk van de psalmberijming
heeft kunnen deelnemen, nog ge
zwegen van Het Heilig Hout.
Tijdgeest
geestelijke avant-gar
de. Maatstaf spiegelt in de eer
dat ik ste plaats het Nederlandse let-
dat alle terkundige en algemene geestes
leven. Dat is uiteraard makker.
Als het waar is dat men via
de literatuur de tijdgeest in ac
tie ziet. dan kan geen christen
nalaten kennis te nemen van de
hedendaagse uitingen, zoals die
met name in Randstad voorko
men. Vandaag is het nog een
avant-garde, morgen zijn deze
gedachten en overtuigingen ge
meengoed. Literatuur is wereld
geen christelijke
i rijker dan de ander
Steeds vinniger
Men mag hopen, dat Hulst dit
opmerkelijke muzikale evene-
als een blijvend bezit, tel- I
weer zal kunnen' beleven.
medelijden", met wie is niet
duidelijk, tenzij hier zelfmeelij
is bedoeld. De rassenkwestie is
zeker niet het hoofdthema. Her
mans is overigens
schrijver; er staat
haal geen woord te veel en ieder
woord is raak. Dit kfcn niet wor
den nagevolgd: dit is een gave.
Er zijn foto's van *de onlangs literatuur is. die op gelijk
gestorven dichter Gerrit Achter- de evangelische boodschap
berg. gedichten tot zijn nage
dachtenis en een nagelaten vers
Anti-Materie. Vestdijk herdenkt
deze merkwaardige en met nie
mand te verwisselen figuur
J. W.
tolkt, dienen toch zeker de lezer
en de criticus uiterst wakker te
zijn. De christelijke invloed op
het openbare leven geraakt in
een volledige likwidatie. Niet
verder kijken dan het eigen
kringetje is ook
Zo dreigt ook de concurrentie
In het Passkmen-ultvoeringsbe-
drijf steeds vinniger
Evenredig hiermee stijgen
eisen van het verwende publiek.
Tevreden
JOHAN VAN WOLFSWINKEL
Stolwijk is nu over zijn ruim
worden, tweehonderd zangers tellende
koor tevreden. Het materiaal en
de geoefendheid zijn van die aard.
risen nu irci nmiuuo l"""1--' uj_
dat met middelmatige uitvoerin- clsen kan steQen
gen geen genoegen meer neem». Kees Stolwijk is
De componist heeft van deze Woerdenaar van
hausse zelfs niet kunnen dromen, geboorte. Hij stu
deerde aan het
Toch staat de Hulster uitvoer- Utrechtse conserva-
ing in één opzicht (bijna) alléén, torium. waar het
Niet om de plaats of de volks- orgel zijn hoofdin-
verhuizing. die er tweemaal voor strument en Hen-
nodig is of om de hoge kwaliteit, ink Andriessen zijn
Ook Aardenburg. ln het westen, hoofdleraar was. j
kent een soortgelijke traditie. Na het diploma
Maar Piet van Egmond voert trokken Hein Jor-
zijn schare aan in de Hervormde dans en Paul van
domkerk. Eduard Flipse deed het Kempen de boven-
echter twaalf jaren achtereen in bouw van de di-
een roomse basiliek. Wie ook rigeerbekwaamheid
maar enigszins bekend is met de op. Deze werd nog
eigenaardige bezwaren, die zich verstevigd door
hierbij voordoen en dus vooraf twee meestercur-
moeten worden ondervangen, kan sussen onder Van
de uitzonderlijke betekenis van Kempen in Siena
dit evenement begrijpen en aan- Stolwijk bespeelde
voelen Het is in dit geval nood- al op zijn twaalfde
zakelijk, dat gedurende enkele jaar het orgel in de
uren aan deze, de rooms-katho- R.K. kerk van zijn
lieke eredienst gewijde ruimte de geboorteplaats. Als
status van concertzaal wordt ver- volwaardig vakman
leend De bisschop van Breda gaf werkte hij. in de
er destijds zijn speciale toestem- functie van orga-
ming voor Misschien heeft het nist-dirigent, negen
oecumenische verleden van de jaar in Roosendaal
kerk dat fiat nog wel bevorderd.
tot 1961. in de
kerk aan het Haag
se Bezuidenhout.
Zijn steeds
Maar dit
blijvend. In de
franse tijd begon
een zeldzame si-
multaanperiode,
waarbij de room
sen het koor, de
protestanten het
schip met de beu
ken gingen gebrui-
Zo trekken orkest, koor, solisten
en de "jongens van de Rotterdam
se St. Willibrordskerk (Beukelg-
dijk) jaar op jaar naar Hulst,
om velen kostbare
schoonheid
8en- jes. het"Residentie-
Terloops zij opgemerkt, dat het koor, de grote
met de afstand tussen gothische Rotterdamse com-
bouw en barok-muziek nogal mee- binatie, bovendien
valt. Beide stijlen hebben, over het hoofdleraar-
de renaissance heen. artistiek en schap aan het Maas-
Albert Verwey in dezelfde geest
als hij heeft gedaan in de inlei
ding tot de bloemlezing uit Ver-
wey's dichtwerk, die reeds in de
ze courant is besproken. W. A.
r P Smit herdenkt Verwey als daarbij als bulldozers.
bcheldpoezie z'Jn „onvergetelijke meester"
r ppn ovprigens Stijf w-
i conventio-
Het gedicht „Schuim" van
Hans Magnus Enzensberger,
vertaald door- Hans Sleutelaar, I
geeft acht bladzijden scheld- 1
poëzie. Het is niet een esthetisch
schelden. zoals destijds het I
scheldproza van de jonge Van
Deyssel. maar een existentieel i
schelden. Als men bedenkt dat
deze man als vijftienjarige jon
gen bij de Volkssturm moest i
vechten en volwassen werd in I
ïfi de godenschemering van het
ïw I ^erde vaR deze universele
Hl I machteloze woede te begrijpen.
Hj Dr. E. Verbeek schrijft
C. RIJNSDORP
herschreven literatuurgeschiedenis
correspondent in Bonn) Tot de
..De betekenis van de patho-
grafie": de beschrijving van
het ziek-zijn in de totaliteit van
bepaalde artistieke persoonlijk-
(Van
Een letterkundig „Kollektiv"
alles en iedereen is in de z.g.
Duitse Demokratischc Republiek.
Duitsland in het een of andere
„Kollektiv" ingedeeld onder lei
ding van Kurt Böttcher heeft bij
de „Volksuitgeverij" in Weimar
een „Deutsches Schrlftstellerlexi-
kon von den Anfangen bis rur
Gegenwart" uitgebracht. Dit le-
heden. zoals b.v. Rimbaud. Kaf- I de communistische Oostzone
ka en Gérard de Nerval. Jan
Diels vertaalde het Franse to-
neelstuk Les batisseurs de
l'Empire, „De grondleggers van
het rijk", van Boris Vian (1920- i
j959). De vertaler noemt het
een werk. waarin „het irratio
nele op absurde wijze gerationa-
liseerd wordt". Het is een ge- I
slaagde preek in toneelvorm
over de tekst: „We leven in een I
krankzinnige wereld." Het
vraaggesprek van Alberto Mo-
I ravia met de actrice Claudia I
Cardinale (vertaald door Frits
Onderdijk) gaat uitsluitend over
I haar lichamelijke kenmerken. I
I Nieuwe wegen voor het inter- I
view. Constant (schuilnaam
I voor Nieuwenhuys. geb. 1922. I
initialen worden niet vermeld)
.schrijft een merkwaardig, fan-
tastisch maar ook profetisch
stuk over New-Babylon. de sa- I
menleving en de mens van de
toekomst. Als geestesuiting lijkt I
mij dit uitermate belangrijk,
omdat hier niet meer gemop
perd of gescholden wordt, of i
aangenaam wordt verpoosd bij
het uitsluitend-lichamelijke,
maar omdat hier wordt ge- i
tracht een nieuwe wereld te 1
„goed-burgerlijken", om
zo uit te drukken, wor
den o.a. gerekend Ingeborg Bach-
mann. Max Frisch, Erich Kast-
ner, Hcinrich Boll. Leonhard
Frank, Erich Maria Remarque,
de „christelijk- katholieke huma
nist" Reinhold Schneider, Giinter
Weissenborn, Stefan Zwelg en
Carl Zuckmayer („te veel ero
tiek", zegt de lexicon).
..Slecht-burgerlijken" zijn Ilse
.icon Is, uit de fCchtshock des Aichinger (^eR^iUng
communisten in het andere Duits
land achter de muur en het prik-
i de
gevoelens van hopeloosheid
angst, waaraan de kapitalistische
ereld heet te lagoreren), Ste
keldraad. de door de partijleiding fan Andres^ Evijandig^ jegens pro-
vastgestelde richtlijn voor de be
studering der literatuur.
Vandaar. dat het lexicon zich
voornamelijk bezighoudt met de
moderne literatuur, ofschoon na
tuurlijk een Lessing, een Schiller
en een Goethe niet zomaar naar
het literaire Siberië kunnen wor
den verbannen.
gressieve ideefti). Werner Ber-
gengruen (volksvreemd). Gerd
Gaiser, Friednch DUrenmatt,
Hermann Hesse en Manfred Haus-
Volkomen verdoemd evenals
GOETHE, GROOTSTE
Goethe is ook voor de leden van
het „Kollektiv" toch nog „Duits-
lands grootste dichter" gebleven.
ken
Na de restauratie
eindigde een lange
merkwaardige sa
menwerking.
De roomsen kre
gen hun oude kerk
bezit, de protestan
ten werden met een
de aangrenzende
Markt-zijdc schade
loos gesteld.
Als muzikale, wij
dingsvolle gebeur
tenis is de jaarlijk
se verklanking van
de Matthaus-Passi
on in Hulst natuur
lijk niet iets bij
zonders. Vele gro
tere en kleinere
steden bezitten al
sinds jaren een der
gelijke traditie. Hun
aantal neemt zelfs
nog toe. omdat
steeds meer bestu-
ters in drie categorieën. Daar zijn
natuurlijk in de eerste plaats de
socialistische (lees: marxistische). n
de dichters en schrijvers die"in de jj|tisoh"cijfer
communistische Oostzone leven of ,,iphigenie" is
ontdekken, het or-
Passions-uit voering
aan het culturele
woonplaats ver
plicht te zijn. We
prijzen hun onder
nemingslust en ide
alisme en zullen er
daarom geen kwaad
van zeggen. Heeft
«fit ter ïijde) de
Hoewel het vergelijken van li
teraire voortbrengselen, die bo
vendien tot verschillende genres
behoren altijd een hachelijke zaak
la, kan een treffende overeen
komst in gesteldheid en bedoe
ling van twee schrijvers daartoe
toch een gerede aanleiding vor
men. Een van het haast gemeen
goed geworden „moderne levens
gevoel" afwijkende visie treft zo
wel in de bundel korte verhalen
Drempelvrees van de acteur Pe
ter van Gestel, als in de korte ro
man De rokken van Joy Scheep
maker van Gerrit Krol 1).
Peter van Gestel - Drempelvrees
Gerrit Krol - De rokken van Joy Scheepmaker AtuSi,si?"hët gezeefde iu-m
zeer oude tijden en overschad
door de buik van een reusachtige
000000 kikker die niet bewoog.
loerde en knipoogde
Koster bij een vierkante heldere sitieve en
poel op de hei. „Hij zag het fan- vertellen
tastische leven vergroot, of ver- hebben dt
kleind, steden van een verzonken lexicon op Hauptmanns „compro-
Reineke Fuchs" schilderde Goe-
de ..corruptie van de hofadel
de hoge geestelijkheid" (wat in
de Oostzone met een goed socia-
wordt beloond),
daarentegen een
ilijk-
ten
slotte kan ook "niet alles wat een
Kleist.
werking van de slagen is niet zo
funest dat de geslagenen zich ge
laten verder laten leven zonder
enige wil er verder van te maken
wat er van te maken is.
Peter van Gestel demonstreert
dat het duidelijkst in het verhaal
middagen. De jongen uit
het verhaal
er zijn geweest, zal ik het pas be
seffen." m i
Krol kent dezelfde beperkingen je joy Scheepmaker staat onder
voor zijn hoofdfiguur, een jonge- dezelfde vitale spanning: ..Na
man die zojuist uit militaire dienst tuurlijk. zij zou hem teisteren.
is gekomen. In zijn geboortestad dat was bev
het verhaal dreigt hij even ten onder te gaan werd een avontuur
het trieste uiterlijk van alle schien ten onder ging.
mistendenzen" gedurende -
overschaduwd Wereldoorlog en de nazitijd. Ook schrijft, dat
- ichtige wijlen Thomas Mann is onder de volste, eerlijkste
Kraus socialistisch-acceptabele dichters gisch-labielste
'--r-- -- .,le^z,on terechtgekomen. Geprezen wordt door de Pruisisc
met een vertrokken gezicht en la- zijn beschrijving van het verval rijp werd gemaakt voor de zeii-
ter begreep hij inderdaad iets der burgerlijke klasse" (daartoe moord". Von Kleist heeft helaas
"an de Paasidee. tc behoren is een schandaal in de weg naar de andere, de Dro-
Ook de verhouding tot het meiS- Oost-Duitsland». Verder naar
kon wordcn verwacht - Bert
Brecht. Anna Seghers en Johan-
Becher. een stuk of
leter met een Heinrich von
het lexicon
der karakter-
aar ook ideolo-
;isch-iabielste dichtergenieën
de Pruisische feodale klasse
de zelf-
„.-e, „andere, de pro
gressieve omhoog-strevende klas-
niet gevonden.
En zo gaat het verder
eigenlijk al: dit „jbonren rials Alexander Abusch „Deutsches SchrKtstellerlexikon'
ouders bij een auto-ongeluk
het leven zijn gekomen. In een
soort roes. maar tegelijk ook
met een nieuwe helderheid begif
tigd gaat hij naar de rouwkamer
waar hij zich rekenschap
geven van de verhouding d:
tel vergapen zich namelijk niet tussen beide partijen bestond.
hij
Wat in de korte verhalen en in
de roman opvalt, is wat men zou
kunnen noemen een moderne in
stelling. maar dan met duidelijke
grenzen Zowel Krol als Van Ges
zijn kracht
tegen-
i kam-
Drenthc reinigt
dat zijn beide dingen.
groot genoeg
aanval over te ga
Seertocht
ij zich
is verdrietig voor de gelovige
cht te christen, dat de Paasmorgen de
banale functie krijgt toebedeeld
profane verrijzenis
geen reden om het te ontwij-
Ondanks alle bedenkingen er-
'öude"gëdachtenT"Het vaarl me" '»dl.w.el dal
"L i (plaatsvervangend minister-presi-
dent). Otto Gotschkc (secretaris
van Ulbrichts „staatsraad") en
Alfred Kurella. Dan nog P. H
Freyer. die een toneelstuk schreef
over de „smerige oorlog" die de
verhaal Franse bourgeoisie in Vietnam
voerde, Erwin Strittmaier die
•aarin de communisten beginnen
de Duitse Hteratuurgeschiedenl»
naar hun hand te zetten, door een
„Kollektiv" van partij-auteurs, die
zich niet ontzien te bekennen, dat
hun keuze is geschied op grond
partijdigheid en partijtrouw.
H. VAN BALKUM
tische) uitbuiters-maatschappij.
de (kapitalis- Dit betekent, dat praktisch de ge-
afgetekende uitzichten. Het levens
lot wordt wel aanvaard als een
toeslaande ma cl. maar da uit
gaat BH.
,.j~ ..Zijn keel werd dik. dat ding is
telkens scherp stond hem tegen en hij probeerde heid
glimlachen. Ik had nog zoveel ~-
de literaire verbeel-
in een intense gespannen
een sober woordgebruik
met intense kracht de
willen vragen. Wanneer de tijd te- bedoelingen
rugkeert naar alle momenten die Op de Paasmorgen staat Kraus
1) Drempelvrees, door Peter
van Gestel. De rokken van Joy
Scheepmaker, door Gerrit Krol.
Uitgave Em. QueridoT
verij te Amsterdam.
Dan komen in de tweede cate
gorie de burgerlijken. van wie
uitgë- nng ,*ts lrr>ed* te
de burgerlijken, die niet deugen.
hele Duitse literatuur van haar be
gin tot het heden wordt verdoemd.
Aan de hand van dit lexicon
moet In de Oostzone de literatuur
geschiedenis worden gedoceerd en