fan boenwas naar kauwgom werd de stap van Uun ieven^ Dominee Kok heeft een tweede beroep: ZATERDAG 24 MAART 1962 dlieuiue Cciterljc tfoitrnn TWEE AMSTERDAMSE JONGENS WAAGDEN HET EROP „Natuurlijk kauwen wij zélf ook. En niet zo weinig! Want wt> ^villen niet alleen onze ei gen produkten voortdurend con troleren, doch tevens op de hoogte blijven van wat de con currenten te bieden hebben. Be roepshalve kauwen we dus. Maar zodra zijn we vrij, of we laten het na. De verleiding zou namelijk te groot zijn, je nu en dan weer af te vragen, of dit of dat uit je vijftig va riëteiten toch nog niet een tik keltje verbeterd zou kunnen worden. En je kunt onmogelijk eeuwig en altijd aan kauwgom denken...." Het zijn twee echte Amster dammers, de gebroeders Jules (41) en Robert (40) Markus, die zo tot ons spreken, beiden in hun kwaliteit als directeur van de Maple Leaf-fabrieken, een bedrijf van internationale bekendheid, dat zij samen mèt hun medewer kers thans al tweehonderd in circa 15 jaar uit de grond stampten. Jules is de vlotte, van de tongriem gesneden commer ciële man, Robert de meer be dachtzame, in chemie onderleg de en qua techniek „selfmade man". Twee sterk tegengestelde naturen, die nochtans een raak vlak hebben, groot genoeg, om daar aan de weg naar Utrecht iets op te bouwen, dat de faam van Neerlands kunnen uitdraagt tot in de verste hoeken der aar de. Immers 80 procent van hun produktie exporteren zij op het ogenblik en dat nog wel naar 130 verschillende landen. Maar hoe kwamen nu twee Am sterdamse jongens van hooguit 25 jaar, wier vader vóór de oor log in het hartje van Mokum een boenwasfabriekje had, op het denkbeeld zich een bestaan te verze keren met het ma ken van kauw- Eigenlijk lag dat meer voor de hand dan men op het eerste gezicht zou denken. Voor die boenwasf abric a ge had. men altijd bijenwas verwerkt. En daarmee wilde men bij de bevrij ding verder gaan. Dat was verre van eenvoudig, omdat het hele gezin Markus, als zijnde voor de bezetter „unerwünscht" had moeten onder duiken en zijn be drijfje totaal ver loren ging. Na die. trieste periode echter, die men zo goed en zo kwaad als het ging m Friesland wist door te komen, be gon men weer langzaam op de oude voet verder te draaien, daarbij ook de gewoonte. bijenwas in de mcnd te nemen, getrouw voortzet- tend. Op een goede, ja een gou den dag mogen we wel zeggen, kwam er een kennis aanlopen die al babbelend het voorbeeld volgde en ook zo'n stukje was in de mond stak.... ,,Dat jullie geen kauwgom gaan maken", zei hij min of meer spottend, wellicht wal. Zoetstoffen geïnspireerd door soortgelijke snaperingen, waarmee onze vrijders het Nederlandse volk de- proefnemingen Thans export van 50 variëteiten naar 130 landen zich met kauwgom gingen bezig houden, het er maar drie konden blijven bolwerken. Amicaal Y' r~\ 9> Merkwaardig is het, in Duits land te constateren, hoe de bezet tingslegers daar, behalve andere sporen, ook kauwgomsporen heb ben nagelaten. Zo wordt in Zuid- Duitsland, waar van stonde af aan de Amerikanen zich nestel den, haast uitsluitend naar de zgn. „sticks" of reepjes ge vraagd, omdat de Yankees daar met „sticks" (vijf lange reepjes in een pakje) hun entrée maak ten. In Noordwest-Duitsland, het domein der Britten, die de dra gees of kussentjes van huis mee brachten, vraagt het publiek spe ciaal naar kauwgom in deze vorm: vier stukjes in een pak- En hoe was he de Ver. Staten markt op i i mogelijk, in Canada een i, landen die i toch volkomen beheerst werden door drie machtige concerns: Wrigley, Adams en Beechnut. Dat kon alleen, doordat Maple I Leaf zich zo sterk specialiseerde. I Die drie Amerikanen, met een gezamenlijke jaaromzet van 200 I miljoen dollar (grossierswaarde) I legden zich alle toe op slechts één produkt. Daarom werd het Amsterdamse bedrijf de enige fa- briek ter wereld, die bijvoorbeeld klapkauwgom maakt. (Van een medewerker) In atelier Bogtman in Haarlem wordt op het I ogenblik hard gewerkt aan het uitsnijden en het Iin lood vatten van hon derden kleurrijke stukjes glas die tezamen drie Iglas-in-lood-ramen zullen vormen. Ds. P. H. G. C. Kok te IYVeesp heeft ze voor de kapel van de Lutherse Diaconessen Inrichting te I Amsterdam ontworpen. De inrichting heeft de I glazen (ter gelegenheid van haar 75-jarig be staan) van de wijk I cadeau gekregen. En wie anders zou ze beter heb- Iben kunnen maken dan de Evangelisch-Lutherse I predikant ds. Kok? Sinds oktober is hij aan het I ontwerp van de negen tafere len. die in de glazen zijn opge nomen, bezig geweest zij I het dan met enkele korte on derbrekingen. Toen de ontwer pen zijn atelier (de zolder van het grote, statig gebouwde, I maar heel zwierig ingerichte I herenhuis, dat als pastorie I dienst doet) verlieten, zuchtte ds. Kok eens diep. Eindelijk I kreeg hij weer wat ruimte! Want daar zit hij om te sprin gen. Tegen een houten schot I staat nu een nieuw werk op hem te wachten: het zetten van een groot muurmozaïek Idat in een hal van een sport school moet worden aange bracht. Als dat mozaïek klaar is. gaat hij een linoleum-intar- I sia maken dat de vloer van I een gemeentelijke school in Utrecht moet gaan opvrolij ken. En na dat karwei wach ten er weer twee mozaïeken op hem. I Zó kon Amsterdam, vele varianten, toch nog afne mers vinden aan de overkant van knippert hij de „Atlantic". Afnemers gasstel smederij op de kop getikte ketel, waarmee de was en zoet- schuldig te blijven. Laat het ge- stof werden verwarmd en ver- noeg zijn te weten, dat we mengd. alle pakjes kauwgom die we Het duurde slechts 8 weken, of ken, gemakkelijk de aardbol ruimtegebrek dwong opnieuw tot ge malen zouden kunnen omspan- verhuizen, ditmaal naar een niet B miljoen gul- u*J| WÉ -b.- den. Wat betekent evenwel 300.000 concurrentie beter, dat antwoord dollar meer of minder lijkt r vanwege de buitenlandse gebruikte fietsenstalling. En toen,het gedrang daar wederom begon te benauwen (1949) me de doordat de suiker van de bon ging, zodat men de kauwgom lek kerder kon maken kon men de beschikking krijgen over een buiten dienst gestelde tandpasta- had fabriek met 800 m2 bedrijfs- kantoorruimte. afzet, doch de Amerikanen dénken er niet over, daarvoor hun produk- S0Htieschema te^ gaan wijzigen. Zelfs En zulks omdat het gelukt n'®^i is, zelfs in het grote Amerika voor ónze begrippen flinke afzet nog ettelijke malen weten te Nieuwe fabriek dubbelen. Anderzijds heeft Maple Leaf daar ook geen behoefte aan, met de verwezenlijking van de E.E.G. in het verschiet. De verwachting toch een vrije Europese markt ontlasting, die de Duitse fabriek voor het bedrijf te Amsterdam gaf, moest er in de hoofdstad drin gend uitbreiding komen In de om nog veraere uitoreiaingen xe gena uiiDreiamg Komen, in ae kunnen bewerkstelligen. Men had en heeft nog steeds de wind in de zeilen. Eerst wilde onze regering kauwgom geen dollars be- slechts zes maanden van zijn doc- toraal scheikunde verwijderd moest worden uitgezien, was, peinsde over die als leutig heid bedoelde opmerking na. Waarom zou hij niet eens gaan experimenteren in die richting? Met de hervatting van de boen- wasproduktie ging het tóch r grotere werkplaats De kern trekken en deze toewijzing voorlo- vjak pig slechts 5 a 10 procent be droeg van het kwantum dat i voor 1940 gebruikte. schaars, want op de bon wa voor kauwgombereiding zou licht met veel minder bijenwas vijftig vierkante meter. Daar werd met vijf man perso neel begonnen, dat op één na, die overleed, nog steeds tot de handdeegroller tot dun- lagen werd geplet, sneed met primitief apparaatje door Ontwerpen Terwijl Jules intussen begonnen was stad en land af te reizen, om het Nederlandse merk erin te brengen, waarvoor de naam was ontleend aan het wapen der Ca nadese bevrijders, het bekende ahomblad, had Robert naast zijn chemische brein ook zijn techni sche knobbel aan het werk gezet. Hij keek eens rond in Amerika, hét land van de kauwgom, kwam tot de ontdekking dat hij met de daar in zwang zijnde enorme ma chines, die aan krantenpersen de den denken, weinig kon uitrich ten en ontwierp machines van eenvoudiger constructie, die na de kinderziekten uitstekend bleken te Nü was het ogenblik aangebro ken, zich op de export te werpen, daar men hier te lande wel de jeugd, maar niet zo zeer de oude ren tot kauwen kon krijgen. „Ge duld" moest hier dus het parool zijn, al was de Nederlandse om zet reeds heel behoorlijk gewor den ondanks de populariteit van enkele buitenlandse produk ten, die al vóór de oorlog aardig liepen Bij die export deed zich het merkwaardige geval voor, dat „ausgerechnet" met Duitsland het eerst zaken kon worden gedaan. Hetgeen zijn oorzaak vond in het „Wirtschaftswunder". Duits land immers, de „Bundesrepu- blik van Adenauer", was het eer ste land in Europa, dat er weer bovenop kwam en zijn grenzen openstelde voor min of meer luxe dingen. Hoe anders dan Frankrijk, dat zelfs thans nog 17 jaar na het einde van Wereldoor log II, tal van artikelen aan in voercontingenten onderwerpt! De uitvoer naar Duitsland nam weldra zulk een omvang aan, dat de heren Markus aldaar, en wel nauwe binnenstad was da' niet in Wesel, een speciale fabriek meer mogelijk. Zodat in 1954 op stichtten, die momenteel met 80 de nieuwe industrieterreinen (Am- sueeiaie ruui mensen de hele Westduitse markt sterdam D. waar Fiat zich als njikara Zapottila voorziet. Hetgeen neerkomt op eerste vestigde, vlak naast dit een derde van de huidige produk- autobedrijf de eerste paal de tie te Amsterdam. grond inging voor een fonkelnieu- Als we de heer Jules vragen, we Maple Leaf-fabriek, die in hoe groot die Amsterdamse pro- *95® °P 2000 m2 ging draaien. schikbaar stellen er meer mensen kauwen in het open baar normaal in plaats van on behoorlijk vinden. De artsen staan welwillend tegenover het kauwen, omdat we tegenwoordig veel zachte dingen eten en kauwen de speekselvorming en kaakont- wikkeling bevorderen. Kauwgom is voorts een snoepje, dat maar een dun huidje suiker heeft, dus het ^»ebit ontziet en het lichaamsge wicht praktisch niet doet toenemen. Bovendien is het een middel om abnormaal roken tegen te gaan. En tenslotte wat is er eigenlijk tegen? Voorwaarden 5 Amsterdam weinig zoetstof kunnen Robert geconstrueerd Heer Robert had weer grotere betere machines uitgedacht en kwam meer personeel bij Amsterdam slaat zijn vleugels dus nog steeds verder uit. daar bij vijf voorwaarden altijd in acht nemend: 1) De produkten moeten aangenaam kauwen, dus niet te taai of te hard wezen: de „chew" moet goed zijn. 2> Kauwgom mag niet aan de tan den blijven kleven. 3) De smaak moet lang aanhouden. 4) Kauw gom mag geen nare bij- of na smaak hebben. 5) De diverse soorten moeten een redelijke tijd houdbaar zijn. Dat voor al deze voorwaarden behalve ingewikkel de produktiemethoden ook de grondstoffen een voorname rol spelen is duidelijk. De belang rijke grondstoffen nu zijn gummi- harsen, die vooral in Amerika iduktie worden aangetroffen. Daar ontdek- te nl. in de vorige eeuw een Ame- rikaanse generaal tijdens de Mexicaanse oorlog, dat inboorlin- gen in Midden-Amerika. de Ma- ja's. al maar aan het kauwen waren. Bij onderzoek bleek, dat ïo-^ifn het hier het gestolde en gecon- centreerde melksap betrof van speciale rubberboom, de Ma- ira Zapottila Gilly, later be- bekend onder de naam Ohicle. De generaal vond het iets gewel digs. tapte zelf sap. mengde het met suiker en pepermuntolie en kreeg aldus iets, dat hij voor veel geld kwijt kon aan een Ameri kaanse fabriek voor bakmeel. De- Verrassend Ds. Kok is wel de enige pre dikant in ons land die behalve het predikambt een volledig tweede beroep beoefent: dat van monumentaal-kunste- het verrassende ver eniging van twee beroepen die overigens heel goed samen blij ken te gaan. Ds. Kok ondervindt in zijn beide soorten werk een vruchtbare wisselwerking. Door zijn kunstenaarschap weet hij hoe het Evangelie in beelden de woorden te verkondigen, zijn predikambt leert hem hoe zijn kunstwerken een die pe geloofsinhoud mee te ge ven. Hoe beeldend hij wel preekt?: „Een jaar geleden ongeveer zat tussen mijn kerk gangers een Christen-Egypte- naar. De goede man ver stond geen woord Nederlands. MONUMENTAAL KUNSTENAAR Hij had slechts één woord op gevangen: de naam Nicode- mus. Toch bekende hij mij na de dienst erg onder de indruk te zijn gekomen omdat de ge meente met zo'n intense aan dacht de preek had beluis terd". Men zou hem niet graag missen uit Weesp waar hij sinds april 1950 werkzaam is. Zijn kunstenaarschap is 1 volledig geaccepteerd. Met ;T. I opzet heeft de kerkeraad ja- I ren geleden een groot tweede I dakraam op zolder laten aan brengen. Het hoeft amper gezegd: voor I deze dominee-kunstenaar is de I Bijbel het meest gebruikte boek. liet ligt niet alleen in zijn studeerkamer op tafel, I ook in zijn atelier heeft hij de I Heilige Schrift dicht bij de 1 hand. Hij studeert er i gezet in. Want hier ligt hem een enorme bron vj Behalve glas-in-lood-ramen maakt ds. Kok muurschilde- I ringen. Hij heeft daarbij een ijverige assistente in zijn vrouw die hij. als leerlinge I aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten te Am sterdam (waar zij de vakklas- se vrije schilderkunst door- I liep) leerde kennen. Zij wei- 1 gerde aanvankelijk te geloven, dat hij behalve leerling aan de I Akademie ook theologisch I student was. ..Je maakt me wat wijs", zei zij steeds. Maar ten slotte moest zij er I wel aan zoals iedereen die met ds. Kok in aanraking kon worden opgevoerd. Nauwe lijks enkele jaren later moest op deze fabriek een verdieping am(eme", zo worden gebouwd. Hiermee bam ?'erkooP..,<! •tamlMm. het werkoppervlak van 2000 tot 4500 m2 toe. En de vorige maand werd al weer een eerste paal ge slagen, voor een uitbreiding, wel ke straks het huidige bedrijfsop- HHHMII groeide echter dermate hard. dat reeds na een jaar de meelfabriek Nu zal men zich wellicht afvra- haar meelproduktie staakte en 8cn- waarom die Amerikaanse zich alleen ging bezig houden P°°l aan een Nederlands bedrijf pervlak''zai'Verdu'bbeienT"Énlahet S?et het fabriceren van kauwgom, grondstoffen levert. De Amcrj. gom te maken het- kaanse trustwet verplicht geen sommige Duitse fabrieken haar echter, ook aan anderen dan bijvoorbeeld deden kan de de direct belanghebbenden te IrwajUoUg Verkopen .jJ Jjg, dfi prijs j-anzienlijk hoger dan meest aantrekkelijke van dit won- El? "og h?de,n tcn d««e wordt die- dcrbaarlijke proces is wel, dat j_a de_beste men er door steeds grotere effi ciëntie tot dusver volkomen m ge slaagd is, trots de aanzienlijke loon- en andere kostenstijgingen, de oorspronkelijke prijzen der produkten te handhaven ja soms zelfs iets te verlagen! Een wandeling door de fabrie ken was voor ons hier en daar een sensatie. Zo waanden we ons, toen we een bepaalde afdeling be traden. plotseling in een dikke Engelse mist, als gevolg van de uiterst fijne suikerpoeder die lo- pende-band-machines opwierpen -ygvsj In de jungle Die speciale rubberboom (niet "I fj te verwarren met de latex-bo men voor de rubber-industrie) Vv *1 groeien in Midden-Amerika ln -•-«s" •"•f., J Ook het vernuft, machines en andere waren uitge dacht, was waarlijk verbluffend. En bepaald boeiend vonden we de amicale wijze, waarop leiding en werkers met elkaar omspron gen, daar ze samen uit niets iets hadden gemaakt! Gelijk al opgemerkt levert Map- het wild, als ook in Brazilië op Borneo. Plantages ervan kent men niet. Ieder jaar opnieuw nog gaan inboorlingen de jungle in die wilde bomen af te tappen. ekerc tijd met kar- Ze kerei rctjesvol gestolde geknede ..chicle gum" terug, we ke .chicle gum" dan wordt o| gekocht door een Amerikaan' pool, die door de reeds genoen de drie grote Amerikaanse kauw- t? gomfabricken werd gesticht. Hel r -JI .i w— map- lS P001' Sa?rvan ook Mmpie lc Leaf thans vijftig variëteiten a?V', KV/", beI,rpkl stelling, smaak vorm), die terug té brengen zijn tot twee hoofdsoorten: kauwgom voor de groteren, respect, volwas senen (reepjes en kussentjes) en kauwgom voor de kinderen, de zgn. klapkauwgom (staafjes.tof- fees. gekleurde ballen en plakjes met plaatjes). Als zodanig neemt men dan ook in ons land een mo nopoliepositie in. En in Duitsland staat men eveneens sterk, daar van de 27 Duitse fabrieken, die basis Amsterd, voor die drie Amerikaanse fabru ken. Het is daarom zaak voor M.P., voortdurend op haar qui vj- ve te zijn waar het de kostenlac- tor betreft. En dus is het tóch soms hevig knokken als het gaal om leveranties in verre landen. Zo doen de Amerikanen die altijd nog wel 95 procent van de wercldpro- duktie hebben, ook het nodige aan reclame! Maar zich aanpassen aan de munteenheden van diver se landen door het gewicht der pakjes te wisselen doen ze niet. En ook daarin zoekt M P. haar Aan Rusland hebben de heren Markus niets. Daar kauwt men „principieel" niet, omdat de Ame rikanen het zo veelvuldig doen. (Per hoofd der bevolking gere kend consumeren ze nog tienmaal zoveel als de Europeanen). Joego slavië en Tsjecho Slowakije stellen wél deviezen beschikbaar, doch al leen voor half-fabrikatcn. Duits land is nog altijd een beste markt. Belgle en nog diverse andere Europese landen kopen eveneens. Een uitstekende markt bieden echter Kenia en Ghana Landen als India. Pakistan, Ar gentinië en Brazilië zijn weer te arm om kauwgom te importeren. Doch de wereld is zo groot cn een doorgefourneerde export-mana ger, die „het" in zijn vingers heeft, weet telkens weer nieuwe 1 markten aan te boren. Buiten Europa dan wel te verstaan. Want I Europa is voor mijnheer Jules, die I met zijn grote Chrysler herhaal delijk op pad is, om steeds méér I mensen kauwen te leren, kauwen op kauwgom uit Amsterdam, dat 1 hij de ideale tandenborstel noemt. dikambt en het kunstenaar schap heel goed samengaan. Ramen Glas-in-lood-ramen heeft ds. I Kok gemaakt voor de Evan- gelisch-Lutherse kerk van Veendam-Wildcrvank. Vier I glazen sieren dit bedehuis. Als er weer geld is, zullen de an dere zes vensters van kleur- rijke en beeldende taferelen I worden voorzien. In 1956 schonk mevrouw Brouwer de Nicolaï-kerk in Utrecht een I moor dan zes meter hoog I raam. om daarmee haar in de oorlog omgekomen echtgenoot, I de verzetsheld dr. Brouwer, te I eren. Ds. Kok beeldde in dit raam Christus met zijn twaalf discipelen op een vissersboot I uit. Storm op zee noemde hij I dit glas. In Beverwijk bezit de Lu- I therse gemeente ook een raam I van hem en voor de Neder lands Hervormde kerk te Vel- l scn-IJmuiden ontwierp hij een I I zandstraalraam. Voor een ge- meenschapshuis in Rutten Ii Noordoostpolder) maakte hij I een soortgelijk raam. In Den I Haag werd deze zomer in het Doopsgezinde rusthuis Oldeslo I I een glas-in-lood-raam. een zandstraalraam plus een draadversiering van hem ont- I Ihuld. In de Duinzicht kerk I eveneens m de residentie! glas van hem aanschouwen. Productief I Voorts maakte deze produk- I tieve dominee-kunstenaar, die door iedere minuut van de dag I intensief bezig te zijn, kans I I ziet zijn beide taken naar be horen te vervullen, o.a. nog I een tegelvloer voor een school 'n j een 8eveldriehoek in Eefde (bij Zutphen). een mozaïek voor een bankgebouw I I in utrecht en twee muurschil- denngen voor scholen in Weesp. I En wie zijn huis door wan- I delt. ,let overal werken van hem. In de marmeren gang I staat een doopvont. Om het I hoekje van de kamerdeur een 1 klein mozaïek. Aan de wan- den hangen schilderijen (schil- I I deren doel hij ook), achter- glas-schilderingen, linoleum- Intarsia's. plateaus van glas- I in-heton. „Het Is jammer dat I niet meer geestelijken In ons 1 t acUef mel dc Chris- I *L„kn,Ul bczi* houden" I Kt hij. „Sinds Christus op 1 I Ha i"".' M"rdt cr Christe- lljke kunst geproduceerd. Is I het niet voor de hand liggend I dat juist geestelijken zich hier mee bezig houden? Want het I is een schitterende manier om I ®"Jde Boodschap te ver- I kondigen"

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1962 | | pagina 13