HET BEGUN IS ER EN HET EIND KOMT IN ZICHT De Gaulle's werk voor een deel bekroond Wapenstilstand - eerste stap naar de vrede Geheime leger het grote probleem NA BLOEDIGE STRIJD VAN ZEVEN JAAR Economisch geheel op Frankrijk aangewezen (Van een onzer redacteuren) FRANKRIJK en de Algerijnse nationa listen zijn liet dus eindelijk met elkaar eens geworden over de toekomst van Algerije. Een van de grote problemen, waarvoor de Franse president zich geplaatst zag, is thans opgelost. En al blijft er een bijna even groot vraagstuk de aandacht vra gen in de vorm van een dreigende opstand van de zijde van het zgn. „geheime leger" van Salan c.s., er is reden om dankbaar te zijn met het resultaat van het Frans-Alge rijnse overleg. Voor het eerst sinds het na jaar van 1954, toen de mohammedaanse be volking in opstand kwam tegen liet Franse bewind, is er een reële kans, dat moslems en Europeanen vreedzaam gaan samenleven in een staat, waarin niet de Fransen, maar de Algerijnse mohammedanen (die met 10 te gen 1 in de meerderheid zijn) het voor het zeggen zullen hebben. Aangenomen mag in tussen worden, dat men in beide bevolkings groepen de laatste tijd meer dan ooit naar vrede en rust heeft verlangd. De pressie van de extremisten (van heide kanten) ver hinderde totdusver dat de „oorlogsmoeheid" een doorslaggevende betekenis zou krijgen. Nu een akkoord is bereikt en een wapenstil stand doorgevoerd wordt, bestaat de moge lijkheid, dat de atmosfeer minder gespannen wordt. Een beslissende voorwaarde zal dan evenwel zijn, dat alles gedaan wordt (van heide kanten) om de OAS (Organisatie van het geheime leger) de wind uit de zeilen J^ANGZAMERHAND is wel duidelijk geworden, dat de O.A.S. geen uitgewerkt plan bezeten heeft, dat in werking zou kunnen treden, zodra een akkoord tussen de regering te Parijs en de vertegenwoor digers van de Algerijnse regering in ballingschap zou zijn bereikt. Zij heeft wel verschillende „oplossingen", die elkaar kunnen aflossen, naar gelang de situatie zich ontwikkelt. Men had in bepaalde sectoren van de organisatie zelfs de indruk, dat men zelf niet goed wist, waar men ten slotte terecht zou komen. Een zekere vervloeiing was al merkbaar bij de grote „reserve" van Europeanen, die de harde figuren om ringt. De bedachtzamen onder hen be gonnen zich in de afgelopen weken hei melijk af te vragen, hoe het nu verder zou moeten in Algerije. Zij schrokken plotseling terug voor het perspectief van een krachtproef. De geschiedenis van de afgelopen zeven jaren is wat dat betreft voor hen niet bijzonder ge ruststellend. Een gewapende opstand lokt na de mislukkingen van de af gelopen jaren ook al niet aan. En zo vragen zij zich terecht af, of het niet belangrijker is, een eerlijke poging te wagen om verder te blijven leven en werken. Overvallen De belastinginners van de OAS ont moetten reeds meer lijdelijk verzet bij de Europese bevolkingsroep. Men kon nog niet spreken van een afval van de massa, maar het wordt wellicht spoe dig voor de OAS een probleem, hoe zij deze afval zal moeten verhinderen. Overigens: voor het welslagen van de plannen van de OAS Is een greep naar de macht In Frankrijk nodig. Een groot deel van het leger zou dan moeten overlopen. Het is echter 7,eer onwaarschijnlijk, dat dit laatste het geval zal zijn. Een staatsgreep in Algerije zou ook geen oplossing brengen, omdat de OAS hoogstens tij delijk heer en meester in enkele gro te steden zou kunnen worden en na verloop van tijd onherroepelijk het onderspit zou moeten delven tegen de loyale Franse strijdkrachten. Daar om blijft er maar een mogelijkheid open (uitgezonderd dan het opgeven van het verzet) de verheviging van de terreur-aanvallen. Het dool De OAS kan raids op regeringscen tra, terreur tegen burgerlijke en mili taire autoriteiten, massa-demonstraties, algemene stakingen en dergelijke or- Saniseren. Daarmee zou zij bereiken, at het ook tot botsingen komt tussen Europeanen en mohammedanen en dat het leger gedwongen wordt, niet alleen de elkaar bestrijdende partijen uit el kaar te halen en te houden, maar ook om positie te kiezen voor de Euro peanen en daardoor in feite de uitvoe ring van het tussen Frankrijk en de Algerijnse nationalisten bereikte ak koord onmogelijk te maken. Bovendien zou het economische leven in Algerije volkomen verlamd worden. En het is vooral deze mogelijkheid, waarmede de autoriteiten in Frankrijk en Algerije rekening hebben gehouden bij het be palen van de maatregelen, die tijdens de overgangsperiode genomen dienen te worden. Het zal een zware taak worden. De vermetelheid van de O.A.S. is toe genomen. hun bewapening is door overvallen op wapendepots sterk verbeterd. En evenals in 1958 en daarna het geval is geweest, hangt het naar de mens gesproken alleen van het leger af, of de OAS succes zal hebben. scepticisme en vooral gewetensconflic ten. Men telt gelukkig onder hen al vele figuren, die zich van de OAS ge- distancieerd hebben, of naar de kant van De Gaulle overhellen. Het beroep, dat de OAS op hun soldateneer doet. krijgt steeds minder kracht. Toch blijft de OAS aandringen, speculerend op de gevoelens, die in de harten van talrijke officieren zijn blijven leven: de. overtuiging dat- een overwinning na de 13de mei mogelijk zou zijn geweest, het heimwee naar een Frans Algerije, de vrees, dat zij hun plechtige beloften aan de fransgezinde mohammedanen moeten verbreken en de tegenzin, voor al bij de oude kameraden van de ex- kolonels, tegen een definitieve breuk met hun wapenbroeders. Niemand weel op het ogenblik, waar precies de gren zen tussen loyaliteit en sympathie met de rebellen getrokken moeten worden, al wordt wel aangenomen, dat het grootste deel van het leger tenslotte de kant van De Gaulle zal kiezen. Te laat Officieren, die bepaald niet van gaullisme verdacht kunnen worden, hebben laten voelen, dat het te laat is om de schone droom van een Frans Algerije te verwezenlijken. Evenmin aanvaarden zij de poging van de OAS, het leger opnieuw te verdelen en zo de natie in gevaar te brengen, alleen maar 0111 een hersenschim te kunnen najagen. Voorts hebben de moordaansla gen op loyale officieren heel wat beroering gewekt onder hun wapen broeders. Heel wat officieren zijn te nemen. Daartoe zal een bestand vooral van de zijde van liet FLN (Nationale bevrij dingsfront) effectief moeten zijn, zullen de mohammedanen zich moeten onthouden van massa-demonstraties ter viering van de in het vooruitzicht gestelde onafhankelijkheid en moeten de Algerijnse nationalisten loyaal en royaal concrete garanties voor de Euro peanen bieden om deze ook in dit opzicht gerust te stellen en ze er van te weerhouden, gehoor te geven aan een eventuele oproep van de OAS tot een gewapende opstand. voor het uitoefenen van een schrik bewind om te verijdelen, dat Alge rije een onafhankelijke staat wordt, waarin de grote mohammedaanse meer4erheld het voor het zeggen zal hebben. Revolutie Kort nadat de nationalisten hadden laten weten, dat zij de strijd met nog groter felheid zouden voortzetten, be stormden de Europése extremisten op 13 mei 1958 de regeringsgebouwen in ALgiers. Zij werden onmiddellijk ge steund door de parachutisten van gene raal Jacques Massu. Er werd een co mité voor openbaar welzijn ingesteld, bestaande uit officieren en politieke aanhangers van De Gaulle. En op 1 juni 1958, toen in Frankrijk zelf een burgeroorlog dreigde uit te breken en de Vierde republiek op de klippen was gemanoeuvreerd, gaf de Franse Nati onale vergadering (met het mes Massu op -«»—*- in handen Aanbod De Algerijnse nationalisten reageerden hierop met het vormen van een voorlo pige Algerijnse regering (in balling schap in Cairo). De Gaulle stoorde zich daar toen nog niet aan en kondig de na de totstandkoming van de Vijfde republiek het zgn. plan-Constantine aan. dat de economische en sociale ont wikkeling van Algerije moest regelen. Op 23 oktober werd dat plan gevolgd door een aanbod aan de nationalistische verzetsstrijders van een vrede der dapperen", waarvan overigens geen gebruik werd gemaakt. Bovendien wei gerden de nationalisten alleen maar over een bestand te onderhandelen. Zij wilden wel praten op basis van het zelfbeschikkingsrecht voor de bevol king van Algerije en wezen de in Frankrijk geïnterneerde verzetsleider! moliam medaanse bevolking. Dc dag onafhankelijkheid begint te gloren. F1 de moeilijkheden die allen in Algerijt nog te wachten staan zijn nog hen doorgedrongen. tqt De Gaulle heeft eindelijk voor een belangrijk deel succes geboekt. Het verwachte optreden tan de O.AZj. zal hem echter nog heel wat hoofd brekens kosten. intussen bereid, gewapend op te treden tegen revolutionaire pogin gen van de OAS. Anderen daaren tegen zeggen openlijk, dat het le ger niet tegen landgenoten mag optreden. En de grote groep die hier tussen staat, Is alles moe. Zij zal tot het laatst toe trachten zich overal buiten te houden. Te hopen is dan ook, dat het leger zijn ge wetenscrisis spoedig te boven zal komen en de OAS geen schijn van kans zal geven. Vijandiger Wat dit laatste betreft, lijkt de tijd niet in het voordeel van de OAS te heb ben gewerkt, ondanks de vorming van een groot aantal cellen in de strijd krachten. zowel in Algerije als in Frankrijk zelf. Over het geheel geno- nen tonen militaire kringen zich steeds vijandiger tegenover de methoden van hei. zgn. geheime leger van Salan en wat in feite de wezenlijke kracht van de OAS had kunnen zijn, zal binnen af zienbare tijd wellicht blijken, haar ge vaarlijkste zwakheid te zijn, zo schrijft Gerard Marin in Le Figaro. Als het be stand werkelijk effectief wordt, bete kent dit dat wat we gemakshalve het leger noemen ontlast wordt van zijn zware militaire taak aan de grenzen. Het zal dan tot op zekere hoogte be schikbaar zijn om tegen de OAS op te treden, die oals gezegd haar kracht slechts in de grote steden kan doen gelden. Op het platteland is het FLN heer en meester, omdat de autoriteiten in Algiers in de xfgelopen maanden er al naar hebben gestreefd in gebieden waar dat mogelijk was naar de over gangstoestand heen te groeien.. De OAS weet. dat het leger niet achter haar doelstellingen en methoden staat Zij kan slechts rekken op bepaalde een heden en streefde er totdusver alleen maar naar, het leger als geheel tot neutraliteit te bewegen. liet geweten Innerlijk verdeeld zoekt de grote massa beroepsmilitairen thans nog naar een standpunt, ten prooi aan verbittering en walging, spijtgevoelens. y^AN de bloedige strijd tussen de Franse strijdkrachten en de Algerijnse nationalisten is dan na ruim zeven jaar een einde geko men. Naar we hopen een definitief einde, waardoor een vreedzame samenleving van beide bevol kingsgroepen mogelijk kan wor den. Een wapenstilstand kan een belangrijke stap op weg naar de vrede zijn. Deze kan echter ook eenzijdig worden verbroken, wan neer een van de partijen, die het bestand gesloten hebben, zich be drogen zou gevoelen. Dan is een wapenstilstand slechts een onder breking van de strijd geweest en kan de verbreking ervan alleen maar duiden op een verslechte ring van de betrekkingen tussen de groeperingen, die op elkaar zijn aangewezen, maar bijzonder moeilijk tot overeenstemming kunnen geraken. Dienbienphoe De verbitterde gevechten in Algerije, die volgens niet officiële Franse schat tingen een kwart miljoen doden heeft geëst (waarvan 20.000 Eurropeanen), maar volgens de Algerijnse nationalis tische leiders zeker een miljoen mo hammedanen het leven heeft gekost, begonnen in de vroege ochtenduren van de eerste november 1954, toen verzetsgroepen van de Algerijnse na tionalisten in het gehele gebied in «ac tie kwamen tegen de Franse strijd krachten. Tegen het einde van dat zelfde jaar had Frankrijk in Algerije een troepenmacht van 75.000 man op de been. De opstand in Algerije viel ongeveer samen met de Franse mili taire nederlaag in Indochina, gesymbo liseerd door de val van Dienbienphoe. En in feite is het ook het prestigever lies geweest, hetwelk aan het begrip Dienbienphoe verbonden is, dat een spoedige en wezenlijke oplossing van het Algerijnse vraagstuk in de weg stond. Het verzet van het geheime le ger. waarin alle groepen zijn samenge vloeid, die het verleden willen vasthou den, heeft wat de militairen betreft nog alles te maken met de smadelijke nederlaag in het verre Indochina. onder wie Ben Bella als onder handelaars aan. Hetgeen tot gevolg had, dat de besprekingen niet doorgin- Barricaden De pogingen van De Gaulle, contact opwinding onder de Europese extri- misten, dat zij op 24 januari 1960 in Algiers in opstand kwamen en barri caden opwierpen, waarachter zij zich dagenlang verscholen hielden. Als ge volg van talrijke mutaties, die De Gaulle langzaam maar zeker in de leiding van de strijdkrachten in Alge rije had doen aanbrengen, gehoor zaamde het leger tenslotte De Gaulle, toen deze bevel gaf, de barricaden op te ruimen. Lagaillarde (die gezegd had, zich dood te zullen vechten) gaf ALGERIJE is meer dan 70 maal zo groot, als Nederland. Het grootste deel van de bevol king woont in het noorden van het land. In de departementen van het eigenlijke Algerije wo nen bijna tien miljoen mohammedanen en ruim een miljoen Europeanen. In de departementen van de Sahara treft men slechts een half mil antimonium, magnaanerts en uranium De kolen mijnen moesten evenwel worden gesloten vanwege de le hoge produktiekosten. Het aandeel van pe troleum en aardgas in de volkshuishouding neemt daarentegen nog voortdurend toe. Van 8.5 miljoen ton in 1960 sloeg de petroleumproduktie tot 15 miljoen ton in 1961, een toeneming dus van 87 pet. Voor dit jaar wordt een produktie van 19 tot 23 joen mohammedanen en nog een 20.000 Euro peanen aan. Verreweg het grootste deel van de meer dan elf en een half miljoen mensen, die in Algerije leven, moet het van de landbouw heb ben en in het noorden vindt men dan ook de grote verscheidenheid van landbovwprodukten. die in het Middellandse zeegebied verbouwd kunnen worden. De voornaamste uitvoerpi-odukten van de land- hciuw ijn sinaasappelen 111 nl menen (215.000 toni. miljoen ton verwacht. Wat het aardgas betreft, dc produktie hiervan beliep vorig jaar 250 miljoen kubieke meter, waarvan het grootste gedeelte afkomstig was uit Hassi R'Mel. Onlangs werden nieuwe petroleum- lagen aangeboord ten zuiden van deze plaats en de proefboringen duren onverminderd voort. Er zijn twee belangrijke pijpleidingen: die van Hassi Messaoed naar Bougie en die van Edjele naar Skirra in Tunesië. De petroleum wordt voor al naar Frankrijk uitgevoerd en naar de landen fa gras. Voor binnenlands verbruik worden ook graangewassen, tabak en olijven verbouwd. De olijfolieproduktie bedraagt 184.000 ton. De bodem van Algerije bevat vele soorten ert sen. Dc uitvoer van ijzererts en fosfaten is zeer belangrijk. Men delft echter ook zink, pyriet, lood. geval met de andere uitvoerprodukten: niet minder dan 80 pet. van de buitenlandse handel van Algerije wordt gedreven met Frankrijk en de franczone. Al gerije is dc eerste afnemer van Franse produkten en neemt de derde plaats in onder de leveranciers van Frankrijk. Rode lap Maar goed, we waren gebleven bij de troepenmacht, die eind 1954 de strijd tegen de mohammedaanse ver zetsstrijders begon, maar al spoedig tot de ervaring moest komen, dat dit onbegonnen werk was. In de loop vele tienduizenden dienstplichtigen op te roepen om ze te kunnen inzetten tegen de guerrilla-strijders van het FLN (Nationale bevrijdingsfront). De uitbreiding van de Franse strijdkrach ten werkte evenwel als de bekende ro de lap op een stier, hetgeen bleek op de 20ste augustus 1955 (enkele weken voordat de Assemblee van de Verenig de Naties weer bijeen zou komen, ook om de Algerijnse kwestie te bespre ken», toen in het oostelijke deel van Algerije in enkele uren honderd Euro peanen door mohammedanen werden gedood. Ilooglcpunlcu D" strijd heeft vele hoogtepunten ge kend. Zo onderschepten Franse ge vechtsvliegtuigen op 22 oktober 1956 een Frans lijnvliegtuig, dat van Ma rokko naar Tunesië onderweg was en waarin zich o m. de nationalistische leider Ben Bella bevond. Hij bleef sindsdien een gevangene van de Fran sen. die hem de laatste tijd met on derscheiding behandeld hebben, omdat zij beseffen, dat zij in sterke mate van mannen als Ben Bella afhankelijk zul len zijn bij het treffen van maatrege len ter verzekering van de positie der Europese bevolkingsgroep in Algerije en de Franse belangen in de Sahara. Terreur In het jaar 1957 pleegden Europe se extremisten zonder succes een aanslag op generaal Raoul Salan, de Franse opperbevelhebber In Algerije, die z.ij van een te zachtzinnig optre den Jegens de opstandelingen be schuldigden. Het is paradoxaal, dal deze zelfde Salan helemaal niet 70 zachtzinnig was en dat hij thans de leiding op zich heeft genomen van hel ..geheime leger", waarin alle extremistische krachten samenge bundeld zijn, die niet terugschrikken Ben Khedda de man van de toekomst? riE grote man in de Algerijnse regering in ballingschap is de laatste tijd geweest Joessef ben Khedda. die in 1920 in Berrouag- hic (Alger.) geboren werd. Even als zijn voorganger als premier, Ferhat Abbas. werd hij apotheker en studeerde hij in Blida met rijn latere medewerkers Yazid en Dah- labmaar ook met zijn grote vij and Pierre Lagaillarde, de parachu tistenkapitein, die twee jaar gele den de barricaden-opstand tegen De Gaulle leidde overigens ton der succes. HADJ Op twintigjarige leeftijd werd hij lid van de illegale Algerijnse volks partij en tijdens de tweede wereld oorlog werd hij wegens nationalis tische activiteiten geïnterneerd. Toen Messali Hadj en zijn vrienden in 1946 de beweging „Triomf der democratische vrijheden (MTLD) oprichtten, werd hij secretaris-ge neraal. op welke post hij een de eersten werd, die twijfelde de capaciteiten van Hadj als leider van de onafhankelijkheidsstrijd. Hadj bevindt zich zoals men weet in Frankrijk, waar hij als gevan- Sene onder bescherming van de po- tie staat. De mogelijkheid is heel groot, dat hij in de nabije toekomst actief aan de politieke plannenma kerij in Algerije zal gaan deelne men. VLECHT Bij het begin van de opstand ln november 1954 werd Ben Khedda gearresteerd. Na zijn vrijlating in april 1955 verliet hij de beweging van Hadj en trad hij toe tot het FLN (Nationale bevrijdingsfront) en werd behalve een fel verzets strijder een van de belangrijkste fi- Sren ln de Nationale raad van de gerijnse revolutie (de CNRA), de raad, die thans dus het akkoord met Frankrijk heeft bekrachtigd, waardoor een wapenstilstand moge lijk is geworden. Ben Khedda was een van degenen die de overtui ging hadden, dat slechts een overal om zich heen grijpende terreur Frankrijk tot concessies aan de afhankelijkheid eisende mohamme danen zou kunnen bewegen. Het viel dan ook niet te verwonderen, dat de Fransen een felle jacht oj: hem hebben gemaakt en dat hij ten slotte moest vluchten om het vege lijf te kunnen redden. CHINA Na zijn vlucht vertegenwoordigde hij de Regering in ballingschap overal ter wereld. Hij ging naar Belgrado om de neutrale landen te activeren tot steun aan de Alge rijnse nationalisten, reisde in 1957 naar China, waar hij als een groot staatsman werd verwelkomd. Hij is verschillende keren in Peking geweest en werd daarom wel de Chinees onder de Algerijnse na tionalistische leiders genoemd. Het behoeft dan ook niet te bevreem den, dat tegen hem gerichte pro paganda in Algerije onder de Europeanen de indruk versterkte, dat het land aan het communisme zou worden uitgeleverd. PREMIER Ben Khedda maakte sinds sep tember 1958 deel uit van de rege ring in ballingschap. In januari I960 werd hij er uit verwijderd omdat hij zich tegen onderhande lingen met Frankrijk verzette. Hij ging toen opnieuw communistische en neutralistische landen bezoeken om steun te krijgen. Op 27 augus tus van vorig jaar volgde hij on verwacht Ferhat Abbas op als pre mier van de regering in balling schap. De strijd tegen de Fransen werd verhevigd met het gevolg, dat Frankrijk eieren voor zijn geld Dit is Messali Hadj, de gematigde nationalistische leider, die het niet eens it met het at ionair bevrijdingsfront tan Ben Khedda. Hij zal binnenkort ook tan Frankrijk naar Algerije mogen zich over en het gevaar was weer ge weken. En het duurde nog tot juni van dat jaar. voordat vertegenwoordigers van de Franse regering en de Algerijn se nationalisten aan de conferentieta fel plaatsnamen. Zonder resultaat ove rigens, want de besprekingen raakten al spoedig ln een impasse. Salan Enkele maanden daarna werd gene raal Salan, die inmiddels van zijn bur gerlijke en militaire bevoegdheden was beroofd, het verblijf in Algerije verbo den. Hij wist echter naar Spanje te ontkomen om van daaruit de strijd te een De Gaulle openlijk voort te zetten Het najaar van 1960 werd gekenmerkt door tal van betogingen en stakingen in Algerije, in verband met de berech ting van de leiders van de barricaden- opstand in Parijs (van wie Lagaillarde wist te ontvluchten, evenals Salan naar Spanje». Van 9 tot 12 december bracht De Gaulle een bezoek aan Al gerije. Dat ging gepaard met hevige botsingen tussen Fransen en Algerij nen. met als gevolg, dat meer dan honderd mensen werden gedood en en kele honderden werden gewond. Niet temin werd in januari 1961 De Gaul le's Algerijnse plan in Frankrijk en Algerije in een volksstemming goedge keurd (zij het dan, dat deze cijfers voor velerlei uitleg vatbaar waren). PulSFh Voor de onverzoenlljken in de Franse strijdkrachten in Algerije was dit blijkbaar een aansporing om In actie te komen, voor dat het te laat zou zijn. Ruim drie maanden later, op 21 april, maak ten de generaals Salan. Challe. Jouhaud en Zeilen zich door mid del van een staatsgreep meester van de macht in de stad Algiers. BIJ gebrek aan adem stortte deze militaire „opstand" na vijf dagen Ineen. Challe en Zeiler trokken d« consequentie uit hun optreden en lieten ilch gevangen nemen. Urn khpilrin Slechts enkele weken na de misluk»» coup van Salan cs. (op 8 mei 1961) deed De Gaulle voor de tweede maal een aanbod om tot onderhandelingen te komen. Hieruit vloeiden besprekin- 5en voort, die in Evian werden gehou- en. Zij leverden geen resultaat op en werden gevolgd door de conferentie in Lugrin. die op 20 juni begon maar na negen dagen later werd afgebroken. Op 27 augustus werd Ferhat Abbas, dc premier van de Algerijnse regering in ballingschap vervangen door Ben Khedda, van wie bekend was, dat hij minder toeschietelijk tegenover Frank rijk zou staan. Dit was waarschijnlijk een goede strategische zet van de Al gerijnse nationalisten, want de Franse regering nam van die tijd af een toe geeflijker houding tegenover de Alge rijnen aan. die tenslotte resulteerde in het akkoord, dat nu dus officieel is be krachtigd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1962 | | pagina 9