Planologen menen, dat op den duur
achttien hofjes moeten verdwijnen
Leiden wordt ..moderne stad (VII. slot)
Hofjescommissie echter acht behoud
van slechts twaalf onmogelijk
Het hofje past
in deze tijd
Wat blijft en wat verdwijnt
J. van Iterson
uit de raad
PIERROT
Eduardo del Pueyo met
Residentie-Orkest
METJWE LEIDSCHE COURAINT
3
VRIJDAG 9 FEBRUARI 1962
EEN Leidenaar zal willen ontkennen, dat de bebouwing van de binnen-
stad in ernstige mate is verouderd. Bijna de helft van de woning
voorraad daarin, namelijk ongeveer 3000 van de 6300 huizen, is van slechte
kwaliteit, waarbij 2000 woningen of direct of binnen enkele jaren on
bewoonbaar zouden moeten worden verklaard. Voor de gehele stad be
draagt dit aantal zeker 2800. Er komt nog bij, dat de vermenging van
woningen en bedrijfsruimten nog steeds voortgaat. Garages, pakhuisjes,
opslagplaatsen voor lompen en oude metalen e.d. doen sommige deleh
van de stad niet minder dan verpauperen. De sanering zal dan ook een
diep ingrijpend proces blijken te zijn. Wat waarde heeft, zal zoveel moge
lijk moeten worden ontzien. Maar het zal niet altijd mogelijk zijn alles
te behouden waaraan in normale omstandigheden niet zou worden getornd.
Het is een verdienste van het Leidse wegenschema, dat de belangrijkste
historische monumenten, zowel de afzonderlijke gebouwen als de stads
gezichten, zijn gespaard.
Dat neemt niet weg, dat ook enkele
apart gelegen monumenten (bijvoorbeeld
aan de Oranjegracht) en een aantal hof
jes voornamelijk die hofjes die öf
niet meer te restaureren zijn öf geen
uitgesproken architectonische waarde
bezitten zullen moeten verdwijnen.
Agenda voor Leiden
en Den Haag
VrUdag
Restaurant Van der Heijden, 8 uur:
Jaarvergadering Vola.
Schouwburg, 8 uur: Diestoneel. „II
Giuoco delle Parti" van Pirandello.
Den Burcht, 8 uur: Feestavond afd.
Leiden Nederlandse Politie Bond.
Den Haag, Kurzaal, 8 uur: Toneel
groep Ensemble met „Een vrije dag".
Zaterdag
Stadsgehoorzaal, 8 uur: Muziekgezel
schap „Concordia".
Schouwburg, 8 uur: Diestoneel. „II
Giuoco delle Parti" van Pirandello.
De Turk, 3 uur: Diploma-uitreiking
jongezel-zetters en -drukkers.
Den Haag, Kon. Schouwburg, 8.15
uur: Haagsche Comedie met „De Ker
sentuin".
Gebouw K. en W„ 8.15 uur: Concert
gebouworkest o.l.v. Bernard Haitink; so
list: Robert Casadesus, piano.
Lutherse kerk, Lutherse Burgwal, 8
uur: Feike Asma, orgel.
Zorgvlietkerk Oude Scheveningseweg,
8 uur: Willem Talsma, orgel.
Films
Casino (2 en 7.30 uur): Analyse van
een moord (18 jaar).
Lido (2.30, 7 en 9.15 uur): Ureus (14
jaar).
Luxor (2.30, 7 en 9.15 uur): Wien wie
es weint und lacht (14 jaar).
Rex (2.30. 7 en 9-15 uur): De zondares
van Assyrië (14 jaar); donderdag: Duis
tere driften <18 jaar).
Studio (2.30, 7 en 9.15 uur): De kreet
(18 jaar).
Trianon (2 en 7.30 uur): De kanonnen
van Navarone (14 jaar).
Apotheken
Geopend voor spoedeisende gevallen
apotheek Van Driesum, Mare 110, tel.
20406
Advertentie
Ook de apotheken te Leiden gaan des
zaterdags met een beperkte bezetting
werken! In spoedgevallen staan wij voor
V klaar: Biedt Uw recepten en herha
lingen tijdig aan, doch zo min mogelijk
op saterdag.
DE LEIDSE APOTHEKERS.
Binnen de singels telt Leiden op het
ogenblik 32 hofjes. De commissie tot
behoud van de Leidse hofjes, die uit
gaat van de Sociale Kaad, heeft deze.
naar bouwkundige en sociale maat
staven, in vier groepen ingedeeld.
Twaalf hofjes verkeren in een zoda
nige staat, dat behoud onmogelijk is
geworden. Van de overige 20 bevin
den zich er 12 in goede staat, terwijl
8 voor restauratie in aanmerking ko-
Huisvesting van bejaarden
en alleenstaanden
Bij het opstellen van het basisplan
voor de sanering is met het behoud van
de hofjes die een historische en archi
tectonische waarde hebben en uit so
ciaal en bouwtechnisch oogpunt bezien
voor restauratie in aanmerking, zouden
komen, rekening gehouden. Dat geldt
speciaal voor de mooie hofjes in het
stadsgedeelte ter weerszijden van het
Rapenburg. Wij noemen het Broeckho-
venhof. Jan Pesijnhof, Eva van Hooge-
vpens-hofje en het Loridanshof.
De gemeentelijke nota over de sane
ring zegt: „Zij zullen de aantrekkelijk
heid van dit stadsdeel vergroten, mits
ze, als dat nodig is, gerestaureerd en
gemoderniseerd worden om als huisves
ting van bejaarden en alleenstaanden te
kunnen blijven dienen."
Naast deze hofjes is het behoud van
de volgende van betekenis: Anna Aal
moeshuis, Tevelingshofje, Meermanshof
en de Joost Frans van de Lindens-poort.
Zij komen nogal verspreid in de deels
vernieuwde binnenstad te liggen. Ook
de nieuwe hofjes zoals het hofje van
Corn. Sprongh van Hoogmade aan de
Doezastraat en het Cath. Jacobsdochters-
bof aan de Kaarsenmakersstraat, kun
nen intact blijven.
De dienst van Gemeentewerken is er
vóór, het Coninckshof, de Groneveld-
stichting en het Juffrouw Maashofje,
de architectonische waarde wei-
niet zo groot is maar de kwali-
de woningen nog wel redelijk,
te behouden. „Maar wanneer
de stadsverniuewing dit vereist, moet
met de opruiming daarvan niet worden
geschroomd," voegt de nota er echter
aan toe.
Tegen het behoud van het Elisabeths-
hof aan de Oude Vest men wil daar
van door restauratie een bejaardenin
richting maken bestaat uit het oog
punt van wegenaanleg geen bezwaar
Geschikte bewoning vergt
groot bedrag
De overige 18 hofjes in de binnen
stad, waarvan 11 in vervallen staat
verkeren of voor restauratie niet meer
geschikt zijn, zullen moeten verdwij
nen ais dit te zijner tijd voor de uit
breiding van de city, wegenaanleg en
uitbreiding van de universiteit nood
zakelijk is, zegt de nota. De beschik
bare geldmiddelen voor herstel zul
len vooral besteed moeten worden aan
de genoemde hofjes en eventueel aan
het Elisabethshof. Met het permanent
voor bewoning geschikt maken van
deze hofjes zal al* een groot bedrag
zijn gemoeid.
B. en W. stellen zich voor om oveT de
mogelijhkeden voor restauratie van hof
jes met de genoemde hofjescommissie
verder overleg te plegen.
Er doet Zi.-h tussen de hofjescommis-
sic en de planologen dus een niet-onbe-
langrijk verschil in waardering voor: de
eerste zegt: 12 hofjes opruimen: de ont
werpers van het wegenschema menen:
op den duur 18.
Hier is evenwel niet alleen sprake van
een verschil in waardering, maar ook
van een andere instelling tegenover de
Demping van de Korte Mare is
onvermijdelijk en aanvaard
baar", zeggen B. en W. van Lei
den. Ook al door de demping
van de Langegracht. Zou de
Mare niet worden gedempt, dan
moest in het verlengde van de
Langegracht een brug worden
gebouwd (nota bene!). Deze pa
noramafoto, genomen vanaf de
Marekerk, toont echter, dat
demping van de Mare de ge
meente voor een niet gemakke
lijke opgave plaatst, want de
Marebrug, schakel tussen de
Lange en de Korte Mare, ligt
niet goed; ze had schuiner moe
ten liggen, meer op de Korte
Mare gericht. De vraag kan hier
worden gesteld, hoe het moge
lijk is, dat men deze situatie niet
heeft voorzien. De vooruitziende
blik, waarvan het wegenschema
in al zijn onderdelen soms al
tqfrappant getuigt, lijkt hier
te hebben ontbroken. De oplos
sing van deze puzzel heeft onze
volle belangstelling!
Foto N. van der Horst
stedebouwkundige problematiek. Plano
logen kunnen ertoe neigen, de stede-
bouwkundige oplossing te verkiezen bo
ven het behoud van iets wat die oplos
sing verhindert.
De gemeentelijke monumentencommis
sie blijkt ook bezwaren te hebben ge
ring voor het wegenschema en
ringsplan. De bezwaren gelden ook de
verdwijning van een aantal hofjes.
B. en W. hebben daarop geantwoord,
dat over de mogelijkheden tot behoud
en herstel van de hofjes een uitvoerig
rapport van de hofjescommissie bij het
college „in overweging is."
„Aangezien ten aanzien van enkele
hofjes de meningen van de hofjescom
missie en de monumentencommissie, die
deze zaak uit verschillend oogpunt be
zien, wel moeten uiteenlopen, terwijl
ook het wegenplan bepaalde consequen
ties meebrengt, eist deze zaak nog
Demping Korte Mare
aanvaardbaar
De gemeentelijke monumentencommis
sie blijtk ook bezwaren te hebben ge
opperd tegen de voorgenomen demping
van de Korte Mare.
B. en W. zijn van mening, dat door
de voorgenomen demping van de Lan
gegracht (ter realisering van de oost-
west-verbinding) handhaving van de
Korte Mare uitermate bezwaarlijk is,
omdat dan een brug over dit water
moet worden gebouwd. Deze brug zou
liet stadsbeeld ter plaatse aanmerke
lijk verstoren en de Korte Mare in
twee wel zeer korte delen splitsen
die generlei betekenis meer zouden
hebben. De conclusie van het college
is, dat demping van de Mare onver
mijdelijk maar ook aanvaardbaar is.
Het wegenschema vermeldt ten slotte
een brug tussen de Turfmarksbrug, ter
hoogte van de Lakenhal, om een ver
binding van de Camp (achter de Haar
lemmerstraat) met het Schuttersveld mo
gelijk te maken. B. en W. twijfelen aan
het nut daarvan. Maar dit punt moet
later nog nader worden beschouwd.
„Zijn hofjes niet uit de tijd?
Kunnen zij nog wel een functie
hekben in de moderne bejaar
denzorg?"
Deze vragen stelden wij aan
een lid van de Leidse hofjescom
missie, die zich met een onder
zoek onder meer naar de bruik
baarheid van de hofjes en het
opstellen van een rapport daar
over heeft beziggehouden.
Haar antwoord was positief.
„Het hofje moet u zien als een
tussenvorm en wel tussen het
vroegere huis en het bejaarden
tehuis. Het is een feit, dat niet
ieder naar een bejaardencen
trum wil. Het hofje biedt de ge
legenheid. in belangrijke mate
zelfstandig te blijven.
Er moet echter aan twee voor
waarden worden voldaan.
De eerste is dat de toestand
van de huisjes beantwoordt aan
de redelijke eisen van bewoon
baarheid. Die normen betreffen
bijv. de oppervlakte, de verlich
ting, het sanitair en de stookge-
legenheid.
De tweede voorwaarde is, dat
zekere vormen van collectieve
hulpverlening mogelijk worden
gemaakt, zoals het verstrekken
van maaltijden en het verlenen
van huishoudelijke hulp in het
algemeen. Dat zou de bexooners
een gevoel van sociale veiligheid
geven. En deze veiliaheid kan de
duur der zelfstandigheid ver
lengen".
Er is dus alle reden, serieus
na te gaan, welke hofjes niet
alleen uit historische maar ook
uit sociale overwegingen moeten
worden beschermd.
De stedebouwkundige afdeling van de dienst van Gemeentewerken
beschikt over een zogenaamde hofjes-overzichtskaart.
Daaruit blijkt, dat de ontwerpers van het wegenschema pleiten
voor het behoud van de volgende hofjes:
1. Loridanshof je Oude Varkenmarkt;
2. Eva van Hoogeveenshofje Doelensteeg;
3. Brouckhovenhof Papengracht;
4. Jan Pesijnhof Kloksteeg;
5. Hofje van Cornelis Sprongh van Hoogmade Doezastraat;
6. Coninckshof Oude Vest;
7. Elisabeth-Gasthuishof Oude Vest;
8. Groeneveldstichting Oude Vest;
9. Meermanshof Oude Vest;
10. Joost Frans van de Lindenspoort Grevenstraat;
11. Anna Aalmoeshuis (St. Annahofje) Hooigracht;
12. Juffr. Maashofje Kalvermarkt;
13. Cath. Jacobsdochtershof Kaarsenmakersstraat;
14. Tevelingshof Vierde Binnenvestgracht.
De stedebouwkundige dienst meent, dat de volgende hofjes moe
ten verdwijnen als dat nodig is:
1. Bethaniehof Kaiserstraat;
2. Jeruzalemshof Kaiserstraat;
3. St Annahof Zeegersteeg (Kaiserstraat);
4. Salvatorhofje Steenstraat;
5. Jan de Latere-hof Tweede Binnenvestgracht;
6. Sionshof Sionsteeg;
7. Stevenshofje Haarlemmerstraat;
8. Klein Sionshof Lange Schoolsteeg;
9. Jan Michelhof Pieterskerkstraat;
10. Pieter Gerritsz. Speckhofje Pieterskerkhof;
11. St. Jacobshofje Doezastraat;
12. Samuel de Zeehof Doezastraat;
13. Barend van Namenhof Hoefstraat;
14. Van Assendelfthofje Langegracht;
15. Mierennesthofje Hooglandse Kerkgracht;
16. St. Janshof Haarlemmerstraat;
17. Francois Houttijnhof Hooigracht;
18. Schachtenhof Middelstegracht;
19. Bethlehemshof Levendaal.
Merkwaardig dat deze kaart 33 hofjes aangeeft, terwijl zowel de
nota van de stedebouwkundige dienst als het stuk van B. en W. over
het wegenschema een aantal van 32 noemt. Welk hofje zou hier nu
over het hoofd zijn gezien?
Overigens moet bij het kennisnemen van dit overzicht wel worden
bedacht, dat het laatste woord hierover voorlopig niet zal worden
gesproken. Laat staan dat men nu al zou kunnen weten, wanneer
bijv. het Barend van Namenhof aan de Hoefstraat tegen de grond
zou moeten. Dat zal misschien in het jaar 1979 nodig zijn.
En zo zal er voor al die hofjes wel eens een dag komen, dat de
laatste bewoner er hetzij node, hetzij in jubelstemming afscheid
van neemt.
In verband met drukke werkzaamhe
den zal de heer J. van Iterson, lid van
de Leidse gemeenteraad in de prot.-chrls-
telijke fractie, zich voor het raadslid
maatschap niet meer herkiesbaar stel
len. Sinds 1946 is hij raadslid.
De heer Van Iterson werd in 1901 in
Leiden geboren. Na een driejarige cur
sus aan de ambachtsschool te hebben
doorlopen, volgde hij de zevenjarige cur
sus van de technische avondschool M.S.G.
Op 20-jarige leeftijd stichtte hij een aan
nemersbedrijf en vier jaar later werd
hij taxateur. Toen hij 30 jaar was, kon hij
zich gediplomeerd makelaar noemen.
De heer Van Iterson heeft zitting in
de centrale kerkvoogdij van de Leidse
Hervormde Gemeente, in het bestuur
van de Leidse Bond van Huis- en Grond
eigenaren en in de commissie voor het
gebouw van Chr.-sociale Belangen.
Van zijn politieke functies noemen wij:
lid van de Unieraad van de C.H.U., lid
van de landelijke centrale propaganda-
commlssie van de CK.U. en voorzitter
van de pers- en propagandacommissie
van de Kamerkring Leiden van de
C.H.U.
„Lift naar liet schavot"
goede keuze van K.en O.
Gisteravond onthaalde K. en O. de le
den en donateurs op een tweetal films
van bijzonder gehalte. In het Casino-
theater was eerst de Franse tekenfilm
„Lui et Elle" te zien, een rolprent die
op geestige wijze de draak steekt
de mens, die zich aan verschillende
machten kan overgeven.
De hoofdfilm was een werk van Louis
Malle: „A9censeur pour l'échafaud.'
Er wordt een „perfecte" moord ge
pleegd, die er als zelfmoord uitziet. Als
de dader (Maurice Ronet) zich va
plaats van het misdrijf wil terugtrekken,
blijft de lift steken, zodat hij bijna
dag gevangen zit Zijn (geliefde) mede
plichtige verraadt hem en zijn helpers
in haar ijver de gerezen verdenking op
te heffen.
Met een beknopte dialoog en een
stekende montage wist Malle een uiterst
suggestief verhaal te maken.
GROTE COLLECTIE MODERNE
VERLOVINGSRINGEN
JUWELIER - HORLOGER
Uitvoering „Die
Schöpfung"
Donderdagavond 15 februari om 8 uur
wordt in de Stadsgehoorzaal een uitvoe
ring gegeven van Haydns Oratorium
„Die Schöpfung". Medewerkenden zijn:
het gemengd Toonkunstkoor, het Noord-
Hollands Philharmonisch Orkest er
solisten George Maran. tenor; Max
Egmond, bas en Ursula Stamm-va
Went sopraan. Het geheel staat onder
leiding van Iskar Aribo.
Vele Leidenaars zullen nooit
van het Mierennesthofje hebben
gehoord. De toegang vermeldt
de naam niet eens. Men vindt
het aan de Hooglandse Kerk
gracht, tussen de Remonstrantse
kerk en het Hervormd jeugdge-
bouw. Het ziet er allemaal nogal
wrak uit. Mocht er verschil van
mening bestaan over het al of
niet behouden van hofjes, het
komt ons voor, dat over deze
huisjes niet al te veel zou wor
den gezegd. De dienst van Ge
meentewerken ziet dan ook in
verdwijning de oplossing.
Foto N. van der Horst
TJET zevende abonnementsconcert van het Residentie-Orkest onder
*-■*- leiding van Willem van Otterloo, dat zich gisteravond in een grote
belangstelling mocht verheugen, is stellig een evenement van betekenis
geworden. Dit lag ten dele aan het interessante programma met werken
van Haydn, De Falla, Ravel en Bartók, ten dele ook aan het hoge peil
der uitvoeringen en aan de magistrale kwaliteiten van het spel van de
Spaanse pianist Eduardo del Pueyo.
De avond was vrij tam begonnen met
een schoolse en weinig opwindende uit
voering van Haydns 95ste symfonie.
Wil men deze muziek recht doen weder
varen, dan dient men te bedenken dat
dit „galante" muziek is met sterke ge-
voelscontrasten geladen, de toonsoort
c mineur wijst er reeds op. De dyna
miek en de ritmische weergave mogen
gerust wat vrij zijn terwille van de ex
pressiviteit; het gaat immers om mu
ziek van vóór Beethoven, die zich nog
bedient van middelen die nadien wer
den overtroffen en versleten.
Gelukkig werd onze verslapte belang
stelling na Haydn sterk getrokken door
De Falla's „Noches en los jardines de
Espana". Van Otterloo wist de impres
sionistische sfeer van deze muziek
prachtig te treffen, terwijl Del Pueyo
erin slaagde de bescheiden doch essen
tiële pianopartij, indertijd opgedragen
aan Ravels vriend, de pianist Ricardo
Vines, een stuwende functie te verlenen.
Groet verwachtingen koesterden wc
van het pianoconcert in G van Ravel,
dat na de pauze op het programma stond.
Het geldt als een bijzonder briljant vir-
tuozenconcert, waaraan Ravel hard heeft
gewerkt, doch dat naaf de inhoud wel
de sporen draagt van de geestelijke on
vruchtbaarheid die Ravel spoedig na de
voltooiing van zijn beide concerten zou
treffen.
Virtuoos was Del Pueyo's vertolking
zonder twijfel, zij was zelfs veel meer.
Hoe wist deze kunstenaar, wiens
scherpzinnigheid een zeldzame een
heid vormt met zijn zuidelijke be
wogenheid, het naar de compositie
nogal ongelijke eerste deel tot een
dramatische gebeurtenis te maken,
dank zij de felle accenten die hij erin
legde!
Het stuk kreeg er ondanks de toe
spelingen op jazz-motieven, een klas
siek, sterk sprekend karakter door. In
het geresigneerde middendeel, naar
Ravels zeggen geschreven naar het mo
del van een andanto van Mozart, be
reikte de pianist een hoogtepunt van
zelfbeheersing en expressiviteit en te-
een fijn genuanceerde climax in
het midden. Hier vonden we een mo
ment terug waarop de zo gesloten Ravel
blijk geeft van een milde, bijna roman
tische lyriek.
In de schitterende finale legde Del
Pueyo een ongehoorde vaart, waarvan
de suggestie zo groot was dat alle tech
nische acrobatie tot een peuleschilletje
werd.
Het is, behalve het unieke toucher van
deze pianist, wellicht vooral zijn scher
pe ritmische scandering die zijn spel zo
boeiend maakt. Een fortissimo bij hem.
schaars gebruikt overigens, klinkt niet
hard, doch geladen van werkelijke
kracht, en dat is tegenwoordig iets zeld
zaams. Het auditorium beloonde hem
iet een uiterst geestdriftig applaus.
Van Otterloo, die in Ravel het orkest
uitstekend in bedwang had gehouden,
slaagde erin aan het slot van de avond
een climax te bewerkstelligen in
Bartóks muziek voor snaarinstrumenten,
slagwerk en celesta. Deze geladen, doch
eigenlijk steeds doorzichtige en bijwij
len ook milde en lyrische muziek we
denken aan de beginfuga. aan het ado
rn aan de briljante motorische fi
nale behoort tot het meest waarde
volle dat de Hongaarse meester heeft
nagelaten.
Vooral de ritmische uitbeelding en de
duidelijkheid van de meerstemmige
constructie, werden door Van Otterloo
zeer knap verklankt. Het viel ons op,
dat deze uitvoering, die toch een mo
dern en bepaald niet gemakkelijk werk
betrof, zoveel geestdrift bij de toehoor
ders wekte. Alles bij elkaar was dit
zeker een van de beste avonden van
dit seizoen tot dusver.
Dr. J. van der Veen.
gouden verlovingsringen
v. d. WATER, Haarlemmerstr. 207
heeft het
Zeer grote keuze. Op het graveren
kunt u wachten.
GEMEENTE LEIDEf
Officiële publikaties
Verkiezingen voor prov. staten
De voorzitter van het hoofdstembureau
voor de verkiezing van leden van de
provinciale staten in kieskring Hl (Lei
den) brengt ter openbare kennis, dat
dit hoofdstembureau in een openbare
zitting op vrijdag 16 februari om 9 uur
ten stadhuize zal beslissen over de gel
digheid van de op 13 februari ingele
verde lijsten van kandidaten voor de
op 28 maart te houden stemming, als
mede over handhaving van de op die
lijsten voorkomende kandidaten.
F. H. VAN KINSCHOT
FAILLISSEMENTEN
(Opgegeven door Van der Graai Sc Co)
Th. Aalders, h'o Th Aiders
(Kölgsgartncrei) Heercweg 2S6, Ltsse.
AUPING LEDIKANTEN EN
MATRASSEN
80 x 190
CLEOPATRA 52 50
CLIPPER 52 50
CRICKET 59
<\RIËLLE ƒ69
CARROO 85.—
LIBARDOO ƒ98
WENTELBED 79.—
AUPING MATRASSEN
vanaf 75.—
RUBBERMATRASSEN
134
Textielhandel en Woninginrichting
W. J. ZIRKZEE
VAN T HOFFSTRAAT 7—7A
TELEFOON 24610
MIDZA