ZIJN FAMILIE VAN ELKAAR
Jammer van die congressen
\op zaterdagen"
Eenzaamheid kan
aantrekkelijk zijn
OUDEJ AARSBIJ LAGE 1961
door Link van Bruggen
T1ESTAAN er in het leven mensen,
-U die eikaars volmaakte tegen
polen zyn? By het versterven van
het jaar stelde de redactie zich deze
vraag, doch zij slaagde er niet in
hem bevestigend te beantwoorden.
De gedachtengang was deze: Er
zijn personen, die het hele jaar door
volop in het leven staan, die het zó
druk hebben dat ze praktisch con
stant bezig zijn, en rond wie het
krioelt van andere mensen.
Er zijn echter ook personen
alles in het goede vaderland die
een geïsoleerde werkkring hebben.
Zij wonen en arbeiden min of meer
op zichzelf. Zij hebben voor een een
zaam bestaan gekozen. Zij leven af
gezonderd van de warrelende rade
ren, waarin het dichtbevolkte Ne
derland lijkt te zijn gevangen.
Zo kwamen we op de naam Toxo-
peus. Toxopeus de minister, en
Toxopeus de strandvoogd. In Den
troont mr. E. H. Toxopeus, sinds
1959 bewindsman van binnenlandse
zaken. Op Rottumeroog, naast de
op een toren lijkende zeekaap, waar
scheepskapiteins, die de Eems wil
len binnenvaren, hun peilingen op
nemen, heerst Jan Toxopeus, die
soms maanden achtereen niemand,
behalve de leden van zijn gezin,
ziet. Misschien is het verkeerd de
strandvoogd als een eenzamer fi
guur te zien dan de minister. Een
zaamheid is zeer betrekkelijk, bo
vendien afhankelijk van de instel
ling van de persoon, die haar moet
ondergaan.
Zei minister Toxopeus, die elke
dag weer met tientallen mensen be
raadslaagt, niet tegen ons: ,,Ja, het
is zo in het ambt van minister
vereenzaam je wel een beetje. Als
ik met m'n vrouw een restaurant
Haag, in het zogeheten Torentje,
binnenga, knikken velon me vrien
delijk toe, maar zo benaderbaar als
vroeger, in m'n advocatenpraktijk,
schijn ik tegenwoordig toch niet t»
zijn".
Op deze pagina laten we twee
Toxopeussen aan het woord (Toxo-
peï is fout, aldus de minister die in
zijn groentijd overigens wel met dit
soort vervoegingen heeft moeten
spelen!). De ene is familie van de
andere, beslist niet alleen omdat
alle mensen in Adam familie va»
elkaar zijn.
„Mees, Klaas en Jan ver weg
hebben we dezelfde voorvaders",
verklaarde de minister. „We ko
men ook allemaal uit Groningen".
„Minister Toxopeus?" vroeg de
vrouw van de strandvoogd. „We
hebben hem wel eens in het stam
boek nageslagen. Zo in de zevende
of achtste graad, geloof ik".
EEN
den
indplaat, zo maar mid-
in zee. Op die zand-
MINISTER TOXOPEUS:
plaat aangestoven, rulle duinen,
beschermd door rijshagen, bij
eengehouden door aangeplant
helm. Bij die duinen een bunga
low met een hoge, glazen koe
pel op het platte dak.
Dat is Rottumeroog, 't meest
naar de Duitse kant gedrukte
Waddeneiland, het vlekje land
voor een verraderlijke kust, dat
scheepskapiteins tot een baken
is. In het voorjaar broeden er
vogels in de beschutte pannen:
Meeuwen, scholeksters, kleine
STRANDVOOGD TOXOPEUS:
Lopend
Zodra de krakende vorst zich
doet horen. brengt oog i
grens van Nederland uiteraard
met zich meetrekkend.
De geschiedenis van Rottumer-
cal zijn geworden.
Tot dan zullen Jan Toxopeus
:ijn vrouw echter nog i
ian in vroegere jaren zijn.
De aeekaap, waar voorbijvarend*
scheepskapiteins hun peilingen
op nemen. Op de achtergrond
het nieuwe huig van de familie
Toxopeus. (Inzet: Jan Toxopeus
bij zijn mobilofoon).
N MAN in een torenkamer
behoeft allerminst een ge-
gene te zijn. Dit bewijst mi
er mr. Edzo Hendrik Toxo-
s bijna dagelijks, als hij
ter zijn bureau in het mi-
erie van binnenlandse za-
zit Van niemand minder
Thorbecke en Kuyper heeft
thans 43-jarige bewindsman
„Torentje" geërfd, dat Ha-
aars als een integrerend
1 van het zo grafelijke Bin-
hof kennen. Wandelend
jncilie fs Kneuterdijk en Vijver-
g: ziet men het als het ware
het water rijzen. We willen
wel verklappen: Als ach-
>digen ggn van de grote ramen een
ïmers ;merlamp zijn oranjegeel
een t verspreidt, dan kan men
e pro-van verzekerd zijn dat mi-
,n en er Toxopeus op zijn post is.
fohan-
„Torentje"
6pre-
leiden ft is een pracht van een werk-
.er. dat ..Torentje". De eiken-
groep en 1 a mbrize ringen reiken
binnenlandse zaken
t con- h de wanden. De verwar-
l zal jsbuizen zijn in vierkante be-
of de neringen verpakt, welke J
zerke-iters diep ei
Maar naam maken.
[elovi-
open- het midden dan een gewel-
s tot bureau, en daar achter de
I was. geklede minister,
ingen k ben me er van bewust",
meer,hij, ,,de mooiste werkkamer
h wel alle kabinetsleden te hebben.
Idelijk ruimte wordt bovendien ge-
n in en door traditie en historie. 0
katho-Si: Het kan hier nog wel Dpent gebouwen en vergaderin-
ihea" kil zijn. Ik zit vlak boven H
>bben water, en dat is er. zelfs gen. maakt speeches, hij be-
iets len in de zomer, nog wel studeert stukken, hij woont ka-
?zegd oorzaak van dat ik de elek-
s niet b0 haard achter me ontsteek
be-de vochtigheid te verdrijven,
olipkp c niet dat alle stoelen zo on-
zeifs*kkelijk zitten als de uwe.
00p denk ook niet dat dit onge-
wapen is, ilf
„mt- ctprnpn Zomers rit- Jan Toxopeus de Theda
en grote «ernen. s zomers rit DelfzijL Hoe hij dan zelf t
selt de wind door de helmpar- komt? Gewoon.... Lopend!
tijen, die golven en kuiven als tjk trap op m'n fiets naar Uit-
het wijde water rond de stran- huizen", zegt hij. ..en zet m'n
den. En in 't najaar? In de win- karretje bij de molen De Zee
ter? De vogels zijn dan weg, de meeuw neer. Vlak voordat het
zilte warmte is verdwenen. De IS' trek
storm kan het eiland bulderend
teisteren. Naar het zuiden en
het oosten kunnen er ijsschotsen gelden'en platen óp 'n prikje. Eén
zijn, die het verkeer over wa- van de stelregels is zo veel
laarzen
het wad,
latende vereenzaming. In vroege
re eeuwen hebben er op het eiland
een tweehonderd mensen ge
woond. terwijl Groninger kooplie
den er hun pakhuizen hadden
staan. De zee en de wind hebben
voor verkleining door afkalving
gezorgd, voor verdwijning door
verstuiving.
0 Nog in deze eeuw lag er een
tuurlijk. ik ken alle reddingboot op Rottumeroog. Nog
in de dagen van Jan Toxopeus
woonden er knechts bij het strand-
ter tot het uiterste hinderen. gelijk de bovenkant van de stroom voogdhuis
zoeken. Ook dient
De man, die alle wederwaardig- de gaten te houden dat smalle
heden van Rottumeroog van de geulen dikwijls gemeen diep zijn."
afgelopen vijfentwintig jaar kent, „Hebt u wel eens een moeilijke
is Jan Toxopeus. Officieel is hij wadloperstocht gehad?"
strandvoogd, doch daarnaast ver- „Jazeker, een paar jaar gele-
r paarden, koei-
kippen.
Hendrik Jan Toxopeus, vader
in de misschien wel laatste
strandvoogd van Rottumeroog,
zag zich zijn huis twee keer door
i graad de g0iven ontnomen. Jan Toxo-
Jazeker,
den. Het vroor tóen al
of zes. Ik kwam voor een geul,
ik ook probeerde, Peus moest enkele jaren geleden
?p te zijn. eveneens verhuizen, omdat de
branding aan de fundamenten van
zijn woning lekte. Hij, Jan, zag
vult hij de functies van kustwacht,
onbezoldigd rijksveldwachter, vo
gelbeschermer en reddingmaat
schappij-vertegenwoordiger. Men overal bleek hij
heeft hem wel eens als de een- Toen het tij op
zaamste figuur van Nederland ge- moest ik er wel door,
schetst. Het eiland is namelijk zijn ders was het helemaal
woonplaats, die hij slechts met gelukt. M'n lieslaarzen stroomden de Landaanwinningsdienst v
zijn gezin en enkele duizenden vol. en ik voei nog de kou, die flo komen die thans voor
broedse vogels deel,. „^benen deed d,ge riishaagp.ao.en zorg,
„Eenzaam
de i
„Eenzaam?" vraagt hij, tanig als ik
en verweerd door het buitenleven.
„Ja en nee. 's Winters slaan we
voor vier maanden voedsel In,
want bij een beetje vorst is het
eiland al geïsoleerd.
lopen kon.
dag. Als ik dit niet zou kun-
dan zou dat een enorme
VSikortyS zli°"
Een minister, in dit geval mi
nister Toxopeus, doet natuurlijk
meer dan alleen beslissingen ne
men. Hij verleent audiënties, hij
ontvangt (eens per maand) de
commissarissen der Koningin. Hij
legt verantwoording af aan de
volksvertegenwoordiging
binetszittingen bij, hij zit
aan diners, hij komt op recep
ties, hij luistert naar adviseurs
en bezwaarden. Last but not least
als appreciatie en niet als pe-
zit heerlijk"...
rotes- 'bureau van de bewindsman
„ver- volgestapeld met dossiers en
>aapse men ten. Het is er geen rom-
allo» ai of or keUfig gG-
Familie
In de Tweede Kamer, naast
minister Van Aartgen, tijdens de
debatten over het uitbreidingsplan
Wilsveen.
lijk niet stellen. Als ik een chauf
feur bij me heb. kan ik achterin
ongestoord werken. En als ik zelf
rijd, kan ik over een en ander
nadenken. Het zijn zo'n beetje de
enige uren van de dag, waarop
ik alleen met mezelf en met m'n
gedachten kan zijn. Voor zulke
pauzes is op zichzelf reeds veel
te zeggen".
Hobbies? Recreatie?
Geen tijd
Minister Toxopeus heeft ze. doch
hij kan er weinig tijd voor vinden.
Is het wonder? Het aantal uren,
dat per etmaal gevuld is, kan
nauwelijks indrukwekkender zijn.
„Ik tennis graag", verklaart
moeilijk dooi
f inter-
dan ook wel
alles wenl. Ik ben
nu eenenzestig, en m'n vrouw zo
wel als ik zijn blij de mooiste ja
ren van ons leven op Rottumer
oog te hebben doorgebracht. Wat
een vrijheid! Welk een schoon
heid! Geloof me: Eenzaamheid
kan aantrekkelijk zijn."
heb ik m'n laarzen onder de moest zijn kinderen op het vaste-
genomen en ben. zo hard ik land achterlaten, omdat ze daar
hun bestemming vonden, of aan
hun toekomst bouwen.
Straks....
Het toekomstbeeld is de volle
dige ontsluiting, als er dijken zui
gerend. Het hield me in ieder ge
val een beetje warm. en ik heb er
geen nadelige gevolgen van ge
had."
Vol lof
De strandvoogd zowel als zijn
vrouw zijn vol lof over de prach
tige service, welke de vliegbasis
Leeuwarden liun zo nu en dan
biedt. Met helikopters en Bea
vers is de luchtmacht verschillen
de malen op het eiland geweest.
De ene keer was het om een zie
ke dochter te halen, de andere
keer om wat medicijnen te bren-
De boot van Jan Toxopeus rijdt
rusteloos op de golven. De ketting
spant zich. verslapt weer. rinkelt. t<op oefentochtjes", vertelt me-
schuurt. Het is de Theda. ge- vrouw Toxopeus, „strijkt er ook
noemd naar de zuster van de wel eens een helikopter-piloot bij
strandvoogd, en hij vormt de eni- Qns huis neer. Hij komt dan een
ge verbinding rtiet de buitenwe- kopje thee halen reuze gezel-
reld. Honderden keren is de een- lig!"
zame man met de vele functies in het huis van de strandvoogd
™et_ h^t,/aI?ke' s,tfrk! vaartu'8 is het nu wat stiller dan enkele
Delfzijl getjokkerd om pro- jaren geleden. De twee dochters.
zijn Mina en Lumma, zijn getrouwd,
op het vasteland. De
omdat hij was losgeslagen.
Wicpke, thans elf jaar,
Rottumeroog haar moe
repetitor had.
Als alle gezinnen van mensen,
wie het leven een drukke werk
kring heeft gegeven, komt ook
Vk/_r|. het gezin van minister To opcus
TT erit wel wat tekort. De bewindsman
windt hier geen doekjes om, doch
voegt er aan toe dat hij zich „zo
veel mogelijk" ter beschikking
van vrouw, zoon en dochter stelt,
één dagje tus- „Zo veel mogelijk" betekent de
tt bent. Nou ja, tussenuit.... de weekends; „zo veel mogelijk
hij,
kt het 'erk' allemaal werk",
„ms ft de minister, zonder c
t j:» de indruk te wekken
man: ïehting te slaken. „Dat komt
an, als je rif|
nrisie-^ v-.-,* xt
de
het
dag
„Ja", mijmert hij, „de vrije
zaterdag. Ik moet er nog wel
eens tussenuit. Jammer van al
die congressen. De zaterdag wordt
er steeds meer voor uitgetrokken.
Minister Toxopeus
n-ij,: ganiseerd overleg
ftvürJa de handen vol aan genaa
lewindsman bladert er in, als
u"|ezoeker hem vraagt, of er
!naaarwel eens lacunes in zijn dag-
)<r°Iheting bevinden-
idden, ee",' luidt het antwoord. „El- r
olieke'ag is volledig vol. Elke dag Een forens liefst, die een kilome-
v Del-«oor mij althans, als een ter of tachtig van het „Torentje"
y avontuur. Na u komt er nog af woont, namelijk in Breda. Bij-
nd; voor u was er ook ie- na eike dag gaat hij heen en
"Tl Besprekingen, beraadsla- Weer. Meer dan vijf jaar doet
in ik heb ze aan de lo- dit nu al, want toen hij lid
I band. Nee, ik heb er geen van de Tweede Kamer werd, is
celljke aan. Ik hou er van midden dat getrek begonnen.
norga-n de mensen te staan en ,.Het is misschien wel eens las-
bezig te zijn. In dit vak heb tig", zegt hij, „maar ik ben
u|- helemaal
kiwens het gevoel uwv„„
ürgenslief werkzaam te zijn dan jaat ik
m0r-er in de advocatuur".
die
Druk
n vei^jn er overeenkomsten?"
pr l, ze zijn er. mair toch Is
K inders. In 't algemeen kan
""en*-zeggen dat zowel een mlnis-
wantls een advocaat midden in
lollen°"e 5t"n- H",
kerken is echter
ooms-nu noojt meet
jaar brijven, nooit
leid is' te maken, n
heden na te slaan. Daaren-
.cn cn moet ik thans beslissingen
\r vol-n, terwijl deze vroeger bij
is zijn4nder lagen. Het veroorzaakt
gewend. Dikwijls
rijden, zelf zit ik ech
ter ook vaak achter het stuur.
Ik vind rijden heerlijk het is
voor mij ontspanning. Alleen kost
het me elke dag tenminste twee
uur. Nou ja, zo mag ik het eigen
denken m'n vrouw en ik al aan
lange schaatstochten. Het blijft
meestal bij denken, want we heb
ben de laatste jaren weinig win
ter gehad. Lezen doe ik ook:
lichte lectuur, detectives. Het
geeft zonder enige inspanning een
zee van ontspanning."
Bij de deur dTaait de van or-
gine Groninger, die Brabander
onder de Brabanders wil blijven,
zich nog even naar zijn bezoeker
„Het carnaval? Nee. Voorlopig
exit. Ik vind het wel een beetje
jammer, want ik deed er altijd
graag aan mee. Als je een paar
carnavals hebt meegemaakt, weet
je dat je je in stevige, en niet in
buitenissige kleren moet steken.
Zelf ben ik altijd als boer ver
kleed gegaan. Omdat m'n voor
ouders op het Groningse platte
land hebben gewoond? Nee, om
dat Ik praktisch ben."
Minister Toxopèus, terug van eet
reis door Nieuto-Guinea en Aui
tralie, uordt door z'n vrouw ei
z'n dochtertje verwelkomd.
lingen ook druk, geen
i c dus. Wat je doet,
zij"-" midden in de publieke
woor-t terecht. Je moet er tegen-
te be-in- als kritiek krijgt; je
er zelfs tegenkunnen dat je
mmer(s beoordeeld wordt, omdat
zullen vaak niet kunt
zijn meer
eens in argumenten verwik-
arom wejke njet aan de grote
wach-kunnen worden gehangen".
"d wl kan gelukkig goed slapen".
""•"''Igt de minister. „Ik ben
•ls be-'t algemeen in staat de pro-
f van!n- die ie natuurlijk mee-
van me af te zetten, en te
r K<r"»n; Morgen komt er weer
viand te halen. Hij heeft
spaarzame gasten mee opgepikt
en weggebracht, hij heeft er eens oudste zoon.'Hendrik Jan.
de reddingboot op af gestuurd, ling van de technische school te
Delfzijl, terwijl het jongste doch
tertje. Wiepke, daar sinds kort de
zesde klas van de lagere school
bezoekt.
De vraag dringt zich op: Hoe
hebben die eenzame eilandbewo
ners hét met de schoolopvoeding
van hun kinderen klaar gespeeld?
Hoe hebben ze zich naar de ook
voor hen geldende Schoolwet kun
nen schikken?
„We hebben er zelf iets aan ge
daan". brengt mevrouw Toxopeus
met de haar sierende bescheiden
heid naar voren. „Alles ging on
der leiding van het schoolhoofd in
Uithuizen. Hendrik Jan heeft van
Lumma het a-b-c geleerd. Zelf
heb ik Wiepke tot en met de vijf
de klas les gegeven. We gaven de
kinderen dagelijks een taak op.
Pas als ze er mee klaar waren,
konden ze gaan spelen. Alles is
goed gegaan, dank zij de leergie
righeid van m'n kroost. Wiepke
zit nu in de opleidingsklas en kan
heel goed meekomen".
Ongemakken
Slechts één moeilijkheid: Het
schoolonderricht. Er is nog veel
meer ongemak op Rottumeroog.
De electriciteit moet door een
benzine-motor worden opgewekt.
Het water moet uit de hemel wor
den opgevangen. Er is geen tele
foon. wel sinds enkele jaren een
mobilofoon, die slechts op bepaal
de uren van de dag bezet is.
Wat een strandvoogd op een
eiland als Rottumeroog doet?
„Het verrichten van onderhouds
werkzaamheden". verklaart Jan
Toxopeus. „Met de andere Wad
deneilanden vormt Rottumeroog
een natuurlijke bescherming tegen
zeeslag op de kust. De gevormde
duinen dienen zo veel mogelijk
behouden te blijven. De belang
stelling van de zijde van Rijks
waterstaat is de laatste jaren
weer wat toegenomen. Hij houdt
verband met de landaanwinning,
die men op 't oog heeft. Hoe be
ter Rottumeroog beschermd
wordt, hoe groter de aanslibbing,
hoe gemakkelijker ook om straks
tot inpoldering over te gaan."
Nieuwe fase
Straks....
Het zal een nieuwe fase In de
geschiedenis van Rottumeroog
worden, dat nog altijd „aan de
wandel" ls. In het westen knab
belt dc zee er elk Jaar zo'n der
tig meter af; In het oosten waalt
de wind er elk Jaar zo'n dertig
meter bij. Wat dat betekent?
Sinds de vader van Jan Toxopeus
zich in 1916 als strandvoogd op
het eiland vestigde. Is dit
Als de post komt door de
geadresseerde overigens zelf uit
Delfzijl te halen is er, vooral
na em winter, veel te lezen.
