KERKEN LEERDEN
SAMEN DOEN!
I SfiRIE EN JAN
GEESTELIJK
LEVEN
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 11 NOVEMBER 1961
WERELDRAAD WERD
WERELDDAAD
Voor vele duizenden gelovigen wordt het
woord Wereldraad" met drie „d's" gespeld als
„werelddaad Zij lieten de theologen rustig
studeren, maar volgden vol aandacht het werk
van de „Interkerkelijke Hulpverlening aan
kerken en vluchtelingen'', de zogenaamde „ln-
terchurch Aid".
studenten ontvingen financiële
nood tot aan de lippen rijkt, s
pen dui/cnden verslinden, waar
laatste levensjaren verslijten in erbarmelijke ba
rakken. verdreven of gevlucht uit hun landstre
ken. waar kinderen ouderloos rondzwerven, waar
vluchtelingen binnenstromen staat de Interchurch
Aid klaar. Ondanks het feit dat kerken elkaar
nog lang niet hebben gevonden, dat hoge muren
de wijngaard des Heren doorsnijden, is hier een
vorn gevonden om gezamenlijk naar buiten te
treden De droom van de Zweedse bisschop
Nathan Söderblom is realiteit geworden.
Waar men met kerkelijke angst en beven ziet
hoe de kerken de eenheid roeken, omdat men
bang dat zij zich zuilen tevreden stellen met
een onechte, onbijbelse eenheid, leeft men met
belangstelling mee als het gaat om practische
hulp aao medegelovigen.
Nog maar onlangs waren jongeren van de In
ternationale Raad van Christelijke Kerken, de
„rivaal" van de Wereldraad bijeen in een con
ferentie. Fel en ernstig was hun kritiek op deze
oecumenische organisatie, maar met belangstel
ling en zelfs met vreugde werd kennis genomen
van de hulpverlening.
De Gereformeerde Kerken, die dit jaar twee
waarnemers zullen sturen naar de derde assem
blee In New Delhi hebben reeds twee jaar gele
den besloten actief mee te werken aan de hulp
verlening Maar meespreken over meczoeken
naar de eenheid van de Kerk doen zij nog al
tijd niet En cr zijn veel meer kerken, die er
zo tegenover staan. Waar het gaat om gezamen
lijke hulp ia men spontaan. Maar waar het
gaat om de mogelijkheid van verlies van eigen
organisatorische verworvenheden, van eigen in
stituten. \ormen, en plannen ten bate van een
gezamenlijke eenheid, is men aarzelend. Men
komt gemakkelijk tot de daad. maar moeilijk
tot de daadwerkelijke eenheid
Is de kerk in dit opzicht niet puur menselijk,
kan men zich afvragen. Komt deze houding niet
direct voort uit het echt menselijke, aardse hart.
Dc mens wil immers graag iets doen voor zijn
Heiland Maar God zegt dat de mens zichzelf
moet verloochenen om het leven te vinden. De
daad streelt het eigen ..ik", brengt het tót le
ven Maar het gaat om de dood van dat eigen
..ik", opdat wij met Christus zullen leven en
Christus door ons kan werken.
Deze Interchurch Aid is een vrucht van een
oude bev-eging „Leven en Arbeid «Life and
Worki die spontaan opgroeide naast ..Faith and
Order'" waarover wij vorige week schreven. In
1946 vloeiden deze beide bewegingen in die ene
bedding van de Wereldraad. Maar zij hebben
zich eigenlijk nog niet vereend. De ,,ene daad"
komt nog mot voort uit het „ene leven". Inter
church Aid is nog altijd een organisatie en niet
die ene Kerk van Christus op aarde die zich
handelend openbaart.
Zijn wij niet dankbaar voor het vele werk. dat
wij dese dingen schrijven? Intens dankbaar!
Maar de facade aan de daad mag onze aandacht
niet afleiden van de daarachter liggende kerke
lijke ruïne. Zoals de daad van de christen voort
moet komen alt het leven van de Christus, zo
moet ook de „daad" van de Kerk ohetndelljk
voortkoi i.-n uit het Inrn van de Heer der Kerk.
Want anders dreigt het gevaar in ons persoonlijk
ldven dat de daad. uit eigen kracht geboren,
on* weerhoudt om tot Christus te komen opdat wtf
wedergeboren worden. We t|Jn Immers zo goed. Zo
dreigt het ges-aar dat de „interkerkelijke" daad ons
afhoudt san de eenheid van de Kerk. We hebben
immers voldoende? Dit probleem tal New Delhi on
der ogen moeten zien.
I
De tweede stroom
van de wereldraad
IN SLAGORDE TEGEN DE
NOOD IN DE WERELD
Het is niet te verhelen dat de belangstelling van vele christenen
meer uit gaat naar dc daden van dc Wereldraad van Kerken, dan naar
de bezinning. Van de twee bewegingen, die elkaar in 1948 in Amster
dam vonden, namelijk .Geloof en Kerkorde" (Faith and Order) en
Leven en Werk" (Life and Work) hebben de vruchten van de laatste
ongetwijfeld de meeste belangstelling gehad.
Beide bewegingen hebben een totaal verschillende achtergrond.
Ontstond de eerste oorspronkelijk vooral in de kringen van de Angli
caanse en Episcopaalse Kerken, de tweede wortelt veeleer in de meer
..piëtistische traditie". Dc mensen van de eerste beweging waren
gegrepen door de gedachte: ..geloof is aanbidding" de mensen van
de tweede door: ..geloof is daad".
De eerste beweging wortelt meer in
een hoogkerkelijke traditie, de tweede
wat meer in een laagkerkelijkc, maar
dan niet in al of niet katholiserende"
of „romaniserende" betekenis, maar
meer in de zin van de kerk naar bin
nen" en de „kerk naar buiten". De
ene beweging was meer intravert. de
Natuurlijk gebruiken we deze woorden
en uitdrukkingen alleen maar in de
meest wijde strekking van de woorden.
Noch „Geloof en Kerkorde", noch „Le
ven en Werk" kunnen bogen op één
bron. Zij zijn voortgekomen uit tiental
len bronnen, tientallen gesprekken, tien
tallen conferenties. In het begin van de
ze eeuw kwamen telkens weer kerkelij
ke leiders bijeen om te spreken over
eenheid, of over gezamenlijke acties, of
om alleen maar elkaar te zeggen dat
het zo nodig is elkaar te leren kennen.
Verschillende bronnen
Allerlei stromingen komen in „Leven
en Werk" samen, onderling zeer ver
schillende zelfs. Ergens in het verleden
heeft de bron van het „sociale evange
lie" dat in Amerika zo populair werd
zijn bijdrage geleverd. Andere bijdra
gen leverden de inwendige zending, de
ehristelijk-sociale beweging van het be
de vredesbeweging, die dateert van
lang voor de eerste wereldoorlog, maar
toch door en in die oorlog zich in de
harten van vele kerkelijke leiders een
plaats veroverde. Als we dus schrijven
over de beweging „Leven en Werk"
dan zouden we ook eenvoudig kunnen
zeggen, de beweging .practise!» nhris-
tendrirh", een naam dx in de geacht#-»
denis van de oecumene ook .herhaalde
lijk naar Voren komt.
fan de 45 miljoen vluchtelingen,
die door de jongste wereldoorlog
run huis en hoard verdreven in
de vreemde een onderkomen
moesten zoeken, is één op de
vier een kind. Dat betekent, dal
miljoenen kinderen achter het
prikkeldraad van een vluchtelin
genkamp opgroeien zouden, als
er niet voor hen uerd gezorgd.
De Wereldraad heeft hier een
tnuk gezien voor de kerken van
de uereld, een taak die reeds
rvuld
en kinderen achter prik
keldraad een nieuue toekomst
gaf. En nog is dese opdracht niet
beëindigd.
A A A A ft ft icCrfctctrti
Het tvoord is aan de ambtenaar
JS HET NU zo ver dat de trouwklokken luiden gaan? Het i
1 wordt zoetjes aan tijd zou men zeggen. Tenminste als
Sarie niet wil dat de baby bij het bruiloftsmaal méé zal aan- i
zitten, en dat wil ze pertinent niet. Maar de omstandigheden
gekomen. Eenvoudig is ook dat
niet, want die ambtenaren heb
ben je zoveel gewetensvragen
te stellen, dat je er bijna geen
raad mee weet. Op een morgen
is Sarie alleen naar 't Raadhuis gestapt om de voorbereidende
gesprekken te voeren. Ingewikkeld dat het was! Eerst kwam ze
op een onafzienbaar-lange bank te zitten met eindeloos-veel
lotgenootjes. Er waren verloofde paartjes onder, die kans hadden
gezien om samen deze gewiohtige reis te maken; er waren meer
toekomstige bruidjes alléén en er waren er ook
net als Sarie strijd met de klok moesten leveren. De ambtelijke
molens maakten in dat opzicht geen onderscheid: gewoon je
beurt afwachten en wie volgt!
Toen het haar beurt was. kwam ze terecht in een vertrekje,
dat een wonderbaarlijke cocktail was van n ouderwetse wa-
ter-en-vuur-ring en 'n hypermodern zakelijk bureau. Sane
stond om zo te zeggen in "de verleden tijd. en de ambtenaar
vertoefde in de toekomst: een toonbank van enorme afmetin-
gen hield hen gescheiden als het symbool voor het heden.
Daar stond ze dus en die ambtenaar aan het informeren.
Begrijp me goed: ik heb grote bewondering voor ambtena
ren ten stadhuize. Om heel de lieve week almaar dezelfde
vragen te stellen, dat moet ver boven 's mensen vermogen
gaan. Om deze vragen dan niet af te vuren als n machine
pistool maar ze nog met 'n toets van belangstelling ten geho
re te brengen, grenst aan het bóvenmènselijke. Waarmee ik
maar wil zeggen dat alleen Sarie er schuld aan had, dat
niettemin met deze vragen geen raad wist. en nog minder
met de antwoorden.
DE KLOOF openbaarde zich terstond, toen de ambtenaar
het extract ofwel uittreksel wenste te zien van het bevol
kingsregister. waaruit zou blijken dat Sarie te dezer stede ge
togen en geboren was en dat Jan daarin niet voor haar on
derdeed. Sarie had weliswaar deze documenten, maar extract
deed haar aan koffie denken ei} uittreksel aan de schone was.
Ze keek hem daarom ontzet aan. en zei bedeesd: „Watte.
Toen ze 't eindelijk snapte, zei ze koninklijk: „O, de pampie-
ren....!" met 'n intonatie van „man zeg dat dan ook!"'
De volgende vragen waren gewijd aan de werkzaamheden
van de aanstaande echtelieden en van hun ouders. „Wat doet
uw man?" - zei de ambtenaar, en Sarie moest daar lang over
nadenken. „Hij werkt! - antwoordde ze daarop trots. Waar
Liever evenwel dan de bronnen
op te sporen, staan we een ogen
blik stil bij de plaats waar drup
pels en straaltjes, beekjes en
stroompjes al een zwellende ri
vier zijn geworden. Merkwaardig
genoeg is dat in Nederland. Kort
na de eerste wereldoorlog op het
kasteel Oud-Wassenaar. Daar wa
ren een zestigtal kerkelijke lei
ders bijeengekomen uit verschil
lende landen die een jaar daar
voor nog als kemphanen tegen
over elkaar stonden. Christenen
leerden elkaar kennen en teke
nend voor dc geest van deze con
ferentie was wel het moment
waarop de Zweedse aartsbisschop
Söderblom spontaan begon te zin
gen: „Dankt. dankt nu allen
God." De vijanden waren in
Christus broeders geworden.
Toch vormden niet de resolu
ties de belangrijkste vrucht van
dit samenzijn, maar de aandrang
van Söderblom om een wereld
conferentie te organiseren. HIJ
stelde voor om te komen tot een
Oecumenische Raad van Kerken
die sociale en Internationale pro
blemen van de mensheid kon be-
Stockholm - 1925
De conferentie werd gehouden.
In 1925, twee jaar dus voor de
eerste wereldconferentie van
„Faith and Order" kwamen 661
gedelegeerden uit ?7 landen in.
Stockholm bijeen. De conference
kwam precies 1600 jaar na de
oecumenische synode van Nicca
bijeen en kreeg al spoedig de
naam „Nicea van de ethiek". Die
naam is tekenend. Het gaat hier
om de „daad" in zijn wijdste be
tekenis. In de uitnodiging wordt
dan ook gezegd: „De nood van
de wereld is zo hoog gerezen en
het verlangen naar een gemeen
schappelijk handelen van alle
christenen m deze kritieke tijd
is zo sterk, dat wij het ons niet
kunnen veroorloven de vervulling
van de intense hoop op een her
enigd christendom af te wachten,
eer we onze harten en handen
'.richten >ojv enzo gemeenschappe
lijke plicht opdat Gods wil op
«I aarde l jjcsc^iicden."
ccnkomen?" Daar ligt ook niet
de waarde.
Als we naar de referaten zien,
merken we dat ze elkaar tegen
spreken. Op een dag botsten twee
inleiders. de Engelse bisschop
van Winchester. F. T. Woods en
de Duitse bisschop van Saksen.
Shmels. De een meende dat de
Kerk tot taak had het Koninkrijk
van God op aarde te vestigen, de
ander zei ronduit dat het ramp
zalig
ren. Men had
geprobeerd theologische discus
sies te vermijden om de aandacht
gericht te houden op practische
daden. Maar dat lukte niet. Deze
conferentie werd dan ook geken
merkt door spanningen rond het
thema van het „Koninkrijk Gods."
De vruchten van Stockholm zijn-
dan ook veeleer de daden die
volgden. Mensen gingen experi
menteren. Heel wat van deze ex
perimenten mislukten, maar men
ging door. Dc conferentie had c
groep van menscu gekozen om
i rijwielre-
werkt hij?" - vroeg de overzijde, en Sarie zei „Bij Jansen
Toen waren ze nog even ver en de meneer verlangde te we
ten bij wélke Jansen. „Bij Piet Jansen op de hoek!" - bleek
daarop nog steeds de gewenste klaarheid te ontberen. Tenslot
te kwamen ze overeen dat Jan bediende was in ee
paratiebedrijf en dat was al heel wat.
„Wat doet zijn vader?" Dat probleem was thans
de. Ja. dat wist Sarie echt niet. Wel dat hij met haar moeder
ging trouwen, maar niet wat hij voor werk verrichtte. Ook dat
hij alvast bij moeder inwoonde en zelfs wat hij bij benadering
thuisbracht in z"n loonzakje, maar niet waarmee hij deze pen
ningen oogstte. Er werd opnieuw een minnelijke schikking ge
troffen en men werd het eens op fabrieksarbeider.
TVTOG EENS: ik bewonder alleen maar het geduld waarmee
-t* deze ambtenaar op rotsen wilde ploegen. En ik begrijp j
dus dat hij daarna ontoepasselijk vroeg wat de vader van Sa
rie uitvoerde. Maar Sarie verstomde op hetzelfde moment, en
ze kwam pas weer bij toen de scherprechter ontdekte dat de
ze vader onbekend had "willen blijven, als 'n verbijsterend
soort anonyme gever. Toen werd ze zo pienter dat ze zichzelf
voor clubleidster uitgaf, waarop de meneer „Lieve tijd nog an
toe!" zei. En ik vrees dat hij nooit een cent voor dergelijk
clubwerk over zal hebben, terwijl ik diep in mijn hart hoop
dat zijn ervaringen hem nochtans tÖt milddadigheid zullen
WIJKPREDIKANT
En nog ging de inquisitie door.
■ü-ü-ü-tr-ü-trCcb-tvirfrivtrivtririrtvtT-tT-iftT-Crtrirtr-ti-trir
Söderblom
rcdachten verder
het Practlsch Christendom".
Deze conferenti
vulling van Söderbloms droom.
Deze aartsbisschop van de Zweed
se Kerk had zijn jeugd doorge
bracht in een arme pastorie, waar
evangelische vroomheid en zen
dingsliefde de sfeer vormden. Hij
was als student sterk gegrepen
door de Christelijke Studentenbe
weging. waardoor hij ook over
de grenzen leerde zien. Vele
eerste contacten legde hij als
predikant van de Parijse gemeen
te. waar hij in aanraking kwam
met de christelijk-sociale bewe
ging. Zijn professoraat in Duits
land maakte deze Zweed tot een
echte Europeaan. Hij was als lu
theraan irenisch en schonk grote
waarde aan wat andere kerken
?;eloofden. Hij was voor deze con-
erentie met zijn on-Zweedse ken
nis van Frans. Duits en Engels
de aangewezen man. Men heeft
wel gezegd: „Als er geen Söder
blom was geweest, was Stock-
holm-1925 niet gehouden en als
Stockholm-1925 niet gehouden was
zou de Wereldraad nu niet be
staan, althans niet in de huidige
Experimenten
Wat waren de resultaten van
Stockholm? Moeten dergelijke
conferenties tot resultaten leiden?
Daar ligt niet hun kracht. Ook
voor New Delhi geldt dat. Stock
holm kwam met een eenvoudige
resolutie, waarvan menig christen
in die dagen zei: „Dat weet ik
al lang. moet men daarvoor bij-
a» ver. Geschiedenis grijpt in
Het is de vraag of deze bewe
ging oen lang leven beschoren
zou zijn geweest, als niet twee
gebeurtenissen de geschiedenis
van de oecumene hadden beïn
vloed. Stockholm openbaarde
reeds verschillende visies. En ook
in de jaren daarna werden tel
kens weer dc tegenstellingen
openbaar. De beweging moest
zich voortdurend bezinnen op so
ciale en politieke problemen. Een
segment, en vaak een vrij groot,
van deze kring leefde uit de ver
wachting dat een verbetering van
de levensomstandigheden automa
tisch zou leiden tot een verbete
ring van de harten van de men
sen. De periode van na de twee
de wereldoorlog met zijn wel
vaart en soms welvaartshysterie
hoeft deze visie wel de genade
klap toegebracht, maar zij had
voor de oorlog de beweging min
stens kunnen doen stranden, zo
niet vermoorden.
Maar de oorlog van 1939 maak
te een einde aan de debatten.
Niet langer ging het om de vraag
of „alleen daden doen" voldoende
was. of dat deze daden moesten
voortkomen uit het nieuwe leven,
de beleefde eenheid in Christus.
In 1945 moesten de Europese
Kerken geholpen worden. Zonder
zich om principes te bekommeren -
gingen dc Kerken van de neutra
le landen cn vooral Amerika aan
de slag. Practisch Christendom
en zijn problemen loste op in de
practijk van de Interkerkelijke
Hulpverlening. Toen dc Kerken
van SMropa weer overeind ston-
nen aandacht schenken
s delen van de wereld,
vooral aan de Jonge Kerken. Het
enthousiasme voor dit daad-chris-
tendora laaide zo hoog op dat
men zelfs al begon te denken aan
Interchurch Aid als de opvolger
van de zending, die „immers" aan
het uitsterven was. Dat dacht
men nog maar enkele jaren ge
leden. Andere vragen en andere
problemen kregen de overhand.
Bovendien werd in 1948 de We-
geruimd voor „Faith and Order",
en voor „Life and Work". De
naam verdween wel; in het boek
„Van Evanston naar New Delhi"
dat een overzicht geeft van het
werk in de jaren tussen 1954 en
1961 komt dc naam in de inhouds
opgave niet meer voor. en wordt
zij in het register slechts drie
maal genoemd, maar toch bleef
de visie en in de doelstelling
spreekt de Wereldraad uit het
Nieuwe scheiding'
De visie bleef en werd opge
vangen in een „afdeling voor oe
cumenische actie". Onder dat
hoofd komt Interchurch Aid niet
meer voor. omdat Evanston-1954
besloot een aparte afdeling te
stichten voor dit werk, omdat het
zo enorm groeide. Of dat een
wijs besluit was? Dat zaj in de
rapporten in New Delhi wel uit
komen. In ieder geval bracht het
enigszins een scheiding tussen de
bezinning op de daad en de daad
zelf, wat men echter ook weer
niet al te tragisch moet opneme
In ieder geval staat het gebn
aan eenheid van gevoelen
uitgangspunt nu niet het pra<
handelen in d© weg.
In het rapport voor New DeU|
wordt even een poging gedaai
de waarde van deze InterkerkelJ
ke Hulpverlening te omschrijv
Het boek zegt: „Interchurch Al
zoals deze zich op het
openbaart, is terecht e
van de Kerken en van de WerelJ|
raad van Kerken. Dat zal
leen blijven als zij haar blijv*
zien als een opdracht die hen J
opgelegd tot volmaking v
gemeenschap met elkaar i
tus. als een uiting van h
heid in Hem en als een
ment dat in Zijn (Gods) hand*
wordt gelegd voor de vernieuwir
van de Kerk."
Interchurch Aid Is e(
Daarom konden dc gereformcct
den twee jaar geleden zeggeii
We doen mee. Voor sommigd
was dat een merkwaardige sta|
De gereformeerden, die altijd z
veel waarde hechten aan de pri
cipcs, schenen ze te vergete
Beter gezegd: ze gingen uit
hun eigen principes, die lang r
door alle leden van de Wer"
raad aanvaard worden.
mee doen. maar door buiten
Wereldraad te blijven gingen
niet mee bezinnen. Dat dit moj
lijk bleek is een bewijs dat
twee aspecten van de zaak in 1
kader van de Wereldraad ver u
elkaar zijn gegroeid. Practisd611
lijkt dat en voordeel, maar feni
het een blijvend voordeel zal bit
ken? Kan men de hand (actif"
van het hoofd (bezinning) of hoke
hart (liturgie) scheiden? We zit.*
benieuwd of deze kwestie ln Nif^
Delhi nog ter sprake zal komef 1
lan
Ir is
Adenauer heeft het niet meer alleen voor het zeggen -
Grootste gevaar dreigt thans in Zuid-Vietnam
HET WAS wel een bijzonder
kleine marge waarmee de
WesldulUe Bondsdag deze week
Adenauer opnieuw als bondskan
selier heefl aanvaard. Met een
meerderheid van slechts acht
stemmen werd hij voor de vier
de maal gekozen, niet voor de
volle vier Jaar. maar voor ^n
periode van een tot twee jaar.
al naar gelang de Internationa
le situatie itch ontwikkelt en
„Der Alle" een goede gezond
heid blijft genieten. De marge-
wijst er al op. dat de samen
werking tussen christendemo
craten cn liberalen ln dc nieuwe
coalitie nkt bijzonder hartelijk
Ie. Niet minder dan 51 afge
vaardigden van beide regerings
partijen waren niet In de Bonds
dag verschenen of brachten hun
stem tegen Adenauer uit en
niet minder dan 26 afgevaardig
den onthielden zkh van stem
ming. En minister Erhard
(economische zaken)
den. lllj liep na de stemming
de taal uit. zonder Adenaurr
selfs maar san te kijken. De
vraag Is dan ook gewettigd, of
dit Tierde kabtziet aan Adenauer
Engeland
De Engelse pers is niet bij
zonder enthousiast over de te
rugkeer van Adenauer als bonds
kanselier en de wijze, waarop
de Westduitse regering is ge
vormd. Dat hoeft niet te verwon
deren. omdat de Britten er
nooit een geheim van hebben
gemaakt, dat ze ..de oude" niet
mogen. En iedereen kan weten,
dat dit niet alleen aan Adenauer
ligt De onafhankelijk-rechGc
Daily Express merkt op:
„Adenauer is een oud afge
leefd man en zijn politiek is ge
vaarlijk en absurd- Hij doet al
het mogelijke om moeilijkheden
tussen Oost en West te veroor
zaken en is dan ook het strenge,
onbuigzame symbool van de
koude oorlog. Door hem te her
kiezen hebben de Duitsers de
wereld getoond, dat zij niet zijn
veranderd". Een ontboezeming,
waarmsds zelfs de tegenstan
ders van Adenauer, het bepaald
niet eens mee zullen zijn.
De Daily Telegraph (conser
vatief) schrijft: „Adenauer ziet
er sjofel nit met zijn kleine
meerderheid, na de terugslag
om sljn persoonlijke positie en
als gevolg van een coalitie die
tenzij hij haar als een vodje
papier kan beschouwen wel
licht een gevaarlijke breuk ln dc
regering ls. Duitslands vrienden
hopen aldus het blad dat
het evenwicht In de coalitie zal
worden gehandhaafd. Maar dit
kon slechts hrt geval iljn, wan
neer de coalitie Is gebaseerd op
werkelijke samenwerking. In
plaats van op belachelijke ver
dragen". Dit blad benadert het
probleem van een meer verant
woorde kant. hetgeen ook het
geval Is met de liberale Guar
dian.
Gevaar
De Guardian wijst op dc
stemverhouding in de Bondsdag
cn concludeert dat vele libera
len hun bezwaren tegen Ade
nauer hebben gehandhaafd. „De
uitslag, wat men ook van Ade
nauer en Mende als Individuen
mag denken, kan nauwelijks on
gelukkiger zijn voor Duitsland
en het westelijke bondgenoot
schap. Een zwakke regering in
West-Duitsland is een potentieel
het duidelijkst aan de dag tre
den door voortzetting van de
twisten en intriges, die de vor
ming van een nieuwe regering
zouden hebben vertraagd." Mi
nisters in een coalitiekabinet
moeten doorgaans meer energie
besteden aan hun verdediging te
gen ambitieuze rivalen dan aan
het beheer van hun departemen
ten. zo meent de Guardian, die
meent, dat deze consequences
zich nog heviger doen gelden,
wanneer de deelnemers aan een
coalitie het over politieke kwes
ties niet eens zijn en niet door
persoonlijke loyaliteit jegens
hun leiders worden verenigd.
Het grootste gevaar Is volgens
het blad. dat het nieuwe kabi
net wellicht niet bereid is. tot
constructieve stappen op Inter
nationaal terrein te komen, uit
angst, de onzekere greep op de
Bondsdag te verliezen.
Breuk?
De situatie is Inderdaad niet
rooskleurig.De liberalen nemen
oen zeer sterke positie in. Zij
kunnen bij wiize van spreken
de bondskanseln
teken aan de wand. Wanner
Adenauer zou proberen, de libe
ralen als een stelletje meelopers
te behandelen, dan zou het wel
eens kunnen gebeuren, dat zij
hem de rug toekeren. Er zijn
dan twee mogelijkheden: in ds
eerste plaats zouden zij kunnen
aansturen op verheviging van
het conflict binnen dc CDU
(Chr. Dem. Unie van Adenauer)
en trachten, op die manier een
coalite onder leiding van prof.
Erhard tot stand te brengen;
maar ook kunnen zij de samen
werking met de CDU volledig
opzeggen, Adenauer ten val
brengen en oen nieuwe coalitie
met de socialisten vormen.
Dit laatste zal niet spoedig
gebeuren. Het feit dat dc libe
ralen zich tijdens de verkie
zingscampagne zo definitief heb
ben uitgelaten over hun weige
ring, met de socialisten in zee
te gaan. moet het moeilijk ma
ken nu toch er toe over te gaan.
Maar dat neemt niet weg, dat
de liberalen na een mislukt sa
mengaan met de CDl: onder
Adenauer, zich van hun vroeger
gedane beloften ontslagen zou
den kunnen achten.
Veranderd
Zo ver is het echter nog lang
niet. Eerst moet nu een serieuze
poging worden gedaan, in de
praktijk een vorm van samen
werking te vinden, die zowel in
het belang van dc Duitsers als
van de westelijke wereld is. in
het bijzonder wat d( oplossing
van het Duitse probic :m betreft.
Want daarom gaat iet in we
zen: hoe zal mede als ge
volg van de libera'.t invloeden
in het kabinet dr toekomstige
houding van West-Duitsland zijn
tegenover de benadering van het
Duitse probleem (hereniging.
Oder-Neissegrens. de situatie in
Berlijn), het Euripesè vraag
stuk en de samenwerking bin
nen Atlantisch verband. Of
de Britse vrees perechtvaardigd
is, wagen we vo iralsnog te be
twijfelen. Wel vrezen we. dat
minder waarde moet worden
toegekend aan liet persoonlijke
optreden van Adenauer (die
binnenkort weer met Kennedy
Laos
Overigens heeft Kennedy nog
andere problemen aan zijn
hoofd dan alleen het Duitse
vraagstuk. Minder tot de ver
beelding sprekend, maar mins
tens even belangrijk als dc Bcr-
lijnse crisis is nl. de strijd, die
in Zuid-Viëtnam wordt gevoerd
tussen communisten (krachtig
gesteund door Noord-Viëtnam,
via Laos en niet-communistcn.
In het artikel van de hand van
Joseph Alsop heeft men kunnen
lezen, hoe gevaarlijk de situatie
in dat deel van de wereld is, van
welke grote betekenis de uit
slag kan zijn van de strijd, die
daar gestreden wordt en voor
welke moeilijke beslissing de
Verenigde Staten zijn geplaatst,
nu blijkt dat de Viëtnamezen
het zonder hulp van buiten af
niet meer kunnen bolwerken.
premier van het bedreigde land
en het feit, dat Laos thans door
de communisten wordt gebruikt
als uitgangsbasis voor de ope-
Niet binden
Het ligt voor de hand. dat
president Kennedy cr op uit is,
een herhaling van het Laotiaan-
se drama te voorkomen en wel
in tweeërlei opzicht: in de eer
ste plaats wil hij vermijden,
dat nlj opnieuw in een weinig
benijdenswaardige positie wordt
gebracht, zoals met betrekking
tot Laos het geval is geweest;
maar tevens wil hij bereiken,
dat de Sowjetunie
nistisch China
Harde les
Nu hebben de Amerikanen al
een harde les gekregen ln Laos.
Kennedy bad de Sowjetunie ge
waarschuwd, dat cr om Laos
gevochten zou worden, als de
onafhankelijkheid van dat land
door toedoen van de Sowjet
unie. communistisch China en
communistisch Noord-Viëtnam
zou worden bedreigd. Toen het
eenmaal zo ver was, bleek er
van dit Amerikaanse voornemen
niets terecht te zijn gekomen.
Dc onafhankelijkheid van
Laos is reeds geruime tijd een
holle frase. De neutralistische
politicus prins Soevannah Phoe-
ma. die sterk heeft geleund op
de steun van de Sowjetunie en
communistisch China, is thans
Een bindende verklaring ten
opzichte van de ontwikkelingen
In Zuld-VIëtnam zal Kennedy
beslist niet meer geven. De ad-
vlezen, die hij van mensen als
generaal Maxwell Taylor en
Averell Harrlman krijgt of
reeds heeft gekregen, zullen ze
ker niet ln die richting gaan.
Maar wel ls het duidelijk, dat
de Verenigde Staten achter de
schermen (voorzover dat moge
lijk Is) alles in het werk
stellen om de strijdkrachten
van Zuld-VIëtnam (die hebben
laten zien dat zij bereid zijn te
vechten) van de modernste wa
pens en uitrusting te voorzien
cn zoveel mogelijk mannen op
te leiden voor de geregelde
troepen en voor operaties tegen
de communistische guerlllastrlj-
ders.
Nog even willen we terug
komen op de Duitse kwestie, zulks
naar aanleiding van het proef
ballonnetje, dat Chroesjtsjef heeft
opgelaten om de reactie van de
westelijke mogendheden te peilen
op een op het eerste gezicht veel
belovend voorstel. Nu is het zo.
dat het aan de Russische premier
toegeschreven nieuwe plan inder
daad een andere benadering te
zien geeft van de Berlijnse crisis
en de Duitse kwestie, waarvan
zij een onlosmakelijk onderdeel
vormt. Het is evenwel niet waar.
dat er een wezenlijk onderscheid
bestaat tussen de oude en de
nieuwe aanpak van dezelfde
problemen.
In belde gevallen wil de Sowjet
unie bereiken, dat West-Berl(jn
een zgn. ..vrije stad" wordt, een
niettemin de stad. waarin de westelijke mo
gendheden vrijwel niets meer te
vertellen hebben en waarvan de
bewoners letterlijk en figuurlijk
aan de willekeur van de Russen
en hun Oostduitsc communisti
sche handlangers zullen zjjn
overgegeven.
Tevens wil Chroesjtsjef er op
aansturen, dat het Westen op de
een of andere wijze hoe is
voor hem niet zo belangrijk meer,
nu de vluchtelingenstroom naar
het Westen vrijwel volledig is
geblokkeerd overgaat tot er
kenning van het communistische
regime in Oost-Duitsland. In we
zen is er dus niets veranderd.
Het enige lichtpuntje ls wel
licht, dat de Sowjetunie er blijk
van heeft gegeven, dat zij niets
bereikt met dc methoden, die zij
In de afgelopen maanden heeft
toegepast. Zij bedient zich nu
weer van een andere tactiek. .Maar
dat doet zU slechts om hetzelfde
doel te bereiken, dat haar altijd
voor ogen heeft gestaan.
