DEKMRTMETDES
veróckil
%uimte
voor ons
Pagina
op een
afstand
blind kind
ZATERDAG 28 OKTOBER 196!
Als er gcrn invalidewagentjrs
buiten hadden gestaan op de
vierde verdieping van een verza
melgebouw aan de Goudseiingel
in Rotterdam muden we nooit ge
loofd hebben, dat de vele gelui
den, die de lurht vulden, ontston
den onder de handen van invali
den. De hamerslagen en de geur
van schroeiend ijier deden aan
een gewone fabriek denken.
Een van do ISO invalide arbei
der» die hier werken, hebben we
aan het woord gelaten. Klaas La-
grande wefd in de oorlog door
een granaat getroffen, waardoor
hij invalide werd en waarvan hij
een ernstig geschokt zenuwstelsel
overhield „Vroeger kon ik niet».
Met alles moest ik geholpen wor
den, na kan ik bijna alles alleen.
Misschien komt het wel doordat
je van anderen «iet, die er nog
gebrekkiger aan toe sijn dan jij-
self, wal aij kunnen."
De directeur van de AVO, de
heer Schippers, »ci, dat hij een
hekel had aan haastwerk. „Kwa
liteit is bij ons honderdmaal zo
belangrijk al» kwantiteit." We
knikten en genoten van de rust
om ons heen. Ondanks alle gelui
den die weerklonken, wa» het
veel rustiger dan in een gewone
of liever een ongewone fabriek.
Want een fabriek. waarin de
sfeer bedorven wordt door schel
dende baaen en lopende-band-
werk, is geen gewone fabriek.
Daarom waren we blij een
ogenblik te kannen rondlopen in
een werkplaats waar geen luide
stemmen tegen de wanden op-
begrijpen wat het doel van een
fabriek ia. Niet de hele dag pra
ten o/er wie het meest verdient,
maar het tot elkaar komen onder
het doen van nuttige arbeid. De-
re werkplaats is een van de aeer
weinige gewone fabrieken in Ne
derland
Het bedrijf <t bijna aan aijn
tw aal frnh.il (jarig bestaan toe,
ro hoorden we. Een vereniging
die aalo- en boottochtjes voor in
validen organiseerde, vatte in
10I0 het plan op. om ook het da
gelijks leven van hen tot een
nieuwe ervaring te nraken.
„Doordat ie maar een» in de
twee weken een vrije saterdag
hebben, werken »e nog langer
dan de mensen in het normale
bedrijfsleven", aldus de heer
Schipper». Toekomstplannen? Er
bleken er vele te lijn. „Sommi
ge werkiaamheden die hier ver
richt worden aoals het vouwen van
Mdan en het plakken van pnM-
regels op enveloppen kunnen ook
thuis gebeuren door mensen die
het bed moeten honden. Dan cal
er echter een vrachtauto nodig
xijn om de «pallen rond te bren
gen en voor het vervoer van de
invaliden die geen wagentje heb
ben. De kosten hiervan tullen on
geveer 8-000 bedragen."
In de lift hoorden we nog dat
het de liefste wens van de direc
teur i», nog eens een werkplaats
op de begane grond t« krijgen,
maar dat aal wel een wen» blij-
I
huil niet
in je handen rijdt je bloed
mooier auto dan op de van
bermen gesloten
toegen rode auto's het doen
huil niet
als je praat werpen je tanden
meer sneeuw op de verloren
voetstappen
straat dan de tuinier
hui! niet
in je lopen zitten meer wonderen
verborgen dan in het met
blauwe brillen
bedekte lichaam van de zon
huil niet
in iedere stap berg je een
monument
op waarvoor alle standbeelden
buigen
en de fontein zyn witte wimpers
neerslaat
huil niet
of
huil wel
jouw tranen zijn even door
zichtig als de mijne.
ARIE GELDERBLOM
Daar hij zichzelf in rijn
werk legt, spreekt de kunste
naar het gemakkelijkst vanuit
zijn werk. Hoe vreemd het
ook moge klinken, op ieder
schilderij Is hij achter de verf
laag aanwezig. Hij spreekt je
aan. Soms met trots en zelf
bewustzijn (één van de vroege
zelfportretten van Rem
brandt), met scherpe spot
(,,De potsenmakers" van Dau-
mler), of met een glimlach
vol zuidelijke charme (Re
noir). HIJ is er en ziet je zó.
dat je gedwongen wordt hém
te zien.
De schilder P. Moleveld von
den we echter niet alleen via
zijn werk. maar we maakten
Jw»K kennis "friet hem In rijn
woning te Den Haag. Hoe hij
ons bezag? Opgeruimd en met
openheid voor het leven.
..Vijf jaar geleden werd mijn
man als polio-patiënt in het
ziekenhuis opgenomen. U be
de dokter hem zei. dat
hij in de toekomst zijn handen
niet meer zou kunnen bewegen.
De dokter begreep ook
raadde hem aan met een pot
lood tussen de tenen te teke
nen. In het begin leek het veel
op kinderwerk, maar toen hij
vorderingen maakte kreeg hij
et zelf plezier in".
Dit vertelt mevrouw Mole
veld. want haar man valt lang
achtereen spreken moeilijk,
daar behalve de handen ook
daar behalve de handen ook De heer Moleveld Is nu aa
de ademhaling verlamd is. Die
wordt nu geregeld door het
ademhalingsapparaat dat de
plaats inneemt van de veel
grotere en zwaardere ijzeren
°Men beseft hoe moeilijk het
voor hem geweest moet zijn
toen hem dit overkwam op 37-
jarige leeftijd. Een leeftijd die
valt in de periode waarin het
zich ontplooiend talent tot
rust komt en de meeste kun
stenaars hun zuiverste creaties
maken. Daarom bewonderen
we hem. omdat hij na die slag
de energie had het penseel
Omdat hij
igeving ge-
nauwkeurig
vastlegde wat nerri BbeMf, v#4t
hij liefhad.
Veel geduld is er voor nodig
geweest. Uit mislukkingen
werd geleerd, totdat hij het
doel bereikte en met voldoende
techniekbeheersing zich volle
dig wist uit te drukken.
Voorjaar '57 voelde hij zich
in staat naast het bed te zitten.
De dokter wilde het eerst niet
met het oog op de ademhaling,
maar het bleek dat het werk
zittend beter ging dan liggend.
Daarop probeerde hij stiekum
te lopen wat ook lukte. In het
ziekenhuis volgde men zijn
schilderkundige prestaties met
zulk een belangstelling. dat
1 eigen atelier aanbood,
werkte hij tot hij in
- 59 tot blijdschap van
/rouw en drie kinderen
thuiskwam.
De heer Moleveld Is 1
De telefoon rinkelt en m'n buurman neemt op.
„Goed meneer" antwoordt hij en legt de hoorn weer neer.
„Of je even bij de directeur wilt komen," zegt hij tegen me.
Ik werk nog maar kort op kantoor en weet de weg in het
gebouw nog niet goed. Wei die naar de garderobe en de cantine.
maar bij de directeur ben ik nog nooit geweest. M'n collega
brengt me er even heen.
Als ik tegenover de directeur
zit valt er even een korte stilte.
Dan steekt hij van wal. Hij
vraagt me hoe ik het hier vind
en of ik nog wensen heb. Ik heb
het gevoel, dat hij ergens om
heen draait. Ik voel me niet bijs
ter op m'n gemak. Wat wil hij
van me? Weer valt er even een
stilte. Dan komt hij met: .Met
is voor mij prettig, van iedereen,
die hier werkt iets van zijn pri-
vê-leven te weten. Het kennen
ran achtergronden kan soms ver
helderend werken. Wat ij er
eigenlijk gebeurd, sinds u vier
jaar geleden dat ongeluk kreeg
en u hoorde, dat u nooit meer
zou kunnen zien? U vindt het
toch niet erg, dat ik er naar
Even aarzel ik, maar dan voel
ik de rust en de warme belang
stelling van de man tegenover
me. Hij geeft me een sigaret.
En dan vertel ik in summiere
bewoordingen, hoe ik eerst we
kenlang in het ziekenhuis heb ge
legen en daarna maandenlang
thuis ben geweest.
„Ginp u na uw herstel dan niet
meteen naar een blindenschool?"
„Nee. gelukkig niet. Eerst
moest ik op verhaal komen. Heel
m'n toekomst was in elkaar ge
stort en ik zag geen uitweg meer.
Ik heb in die tijd veel nagedacht
over het waarom en later over
het hoe. Aanvankelijk zat ik da
genlang op een stoel en als ik
me even in huis wilde vertreden,
moesten de huisgenoten me lei
den. Maar latér ontdekte ik, dat.
wanneer men alles op een vaste
plaats liet staan, ik ook wel al
leen door het huis kon gaan. En
dit was n.ijn eerste ontdekken
van 'n nieuwe, doch andere zelf
standigheid. Het was alsof ik uit
een tunnel kwam. Later kwam
de vraag in me op, of ik ondanks
mijn handicapniet iets zou kun
nen doen. Maar wat?"
„En toen?" vraagt hij gespan-
„Toen kwam er iemand van
een vereniging bij me. die over
een revalidatie-eentrum begon.
Ik voelde er niet veel voor. om
tussen allemaal „collega's" te zit
ten. Het leek me verschykkelijk.
Maar tenslotte is het er ge
lukkig toch van gekomen.
M'n eerste indrukken daar wa
ren overweldigend. Men leerde
er braille-lezen. stenograferen en
machineschrijven en bovenal
leerde men, hoe je met een dun
stokje de weg kon aftasten en zo
je eigen gang pdfrn. Drie weken
later kon ik m'n miste brief naar
huis schrijven, GÊrin ik vertel
de. dat ik die avffd tevorea^voor
het eerst met ere andere™ was
uitgeweest. We Wbdden samen
een glaasje bier gepakt. Het was
heerlijk, weer eens een normaal
leven te leiden. Het was geble
ken. dat de politie-agent op de
hoek onze grootste vriend was.
Toen we met ons vieren kwamen
aanlopen, legde hij het hele ver
keer stil, zodat we veilig konden
oversteken. Kijk, en dit geeft je
een gevoel van zelfvertrouwen."
Hij kucht. „Ga verder."
Na een half jaar deed ik exa
men typen en steno. Het behalen
van deze diploma's is voor ons
van veel meer belang, dan voor
een ziende. Het bewijst je, dat
je weer wat kan presteren.
Toen ik na een jaar weer thuis
was. was ik een ander mens ge
worden. Bijna weer net als vroe
ger. Ik kon b.v. m'n eigen aard
appels weer opscheppen en een
studie Duitse handelscorrespon
dentie zonder hulp van anderen
doen. Dit alles geeft je een ge
voel ran onafhankelijkheid.
,,Dat begrijp ik." zegt hij weer.
„Het was echter een grote te
leurstelling voor me, dat het acht
maanden moest duren, eer ik een
baan had gevonden. Er bestaat
ten opzichte van ons zoveel voor
oordeel, waar we tegen moeten
strijden.^het lijkt schier onbegon-
Maar in al die maanden heb ik
veel vrienden kunnen maken. De
buren hebben ervaren, dat ik
niet zo hulpeloos ben, als ze eerst
dachten. In het verenigingsleven
heb ik m'n oude plaats weer kun
nen innemen, maar voor dit al
les moet je vechtentegen een
muur van wanbegrip."
„En nu?"
„Nu kan ik weer leven net als
anderen. Een bioscoop is voor
mij niet inteijLiant meer, maar
wel kan ij^^Ween schouwburg
of een^:oW^W\llemaal
gesloten bij de Rémovos. I
waarvan hij op de voorwaarde I
dat hij drie werken per maand
inzendt, een vast honorarium I
ontvangt. Zijn werk verschijnt I
op verschillende internationale
tentoonstellingen van deze ver-
cniging. Zij geeft ook kalen- I
ders en prentbriefkaarten uit,
met reprodukties van met de
mond of voet schilderende I
schilders. Zo is hij op de Rc-
movoskalender '62 met zes
werken vertegenwoordigd.
Zijn vrouw werd uitgenodigd I
bij expositie-openingen o.m. in I
Zürich en Wenen en houdt le
zingen over de schilderijen I
van haari (nan. I
Het werk
In het werk zijn duidelijk
twee grensgebieden te onder-
scheiden. De periode waarin I
hij met de hand schildert, cn
de periode waarin hij met de
voet schildert. Het liefst is I
ons deze laatste.
De eerste waarin P. van
Boxel zijn leermeester was.
stamt uit de oude Haagse I
school en draagt alle kenmer- I
ken van het Hollands realisme.
Hoewel het fijn van sfeer, I
kleur en nuances is. ontstond I
het in donkere ateliers. Het
huidige werk getuigt van be-
vrijding en is lichter. Kleur- I
rijker. En zo hoopt hij verder
te gaan. Waar het lichaam ge-
Donden is. is de visie bevrijd. I
P.S. Bij het schrijven over
dit onderwerp hadden we he
laas één onaangename erva-
ring. die ons echter de kans I
geeft iets recht te zetten. Er
is namelijk in den lande hier
Ien daar een verkeerde voor-
stelling over de Rémovos. Be- I
weerd werd <o.m. in een week
blad 1 dat deze vereniging gc-
Iredigeerd wordt door een be- I
stuur, dat zijn leden „uitzoog". I
hun schilderijen voor een lut
tele vergoeding kocht en zelf 1
I tegen veel te hoge prijzen hun I
kalenders en prentbriefkaarten
verkocht. Wij vroegen de fa-
Imilie Moleveld over deze zaak. I
Het antwoord luidde: ..non- I
sens". En ..Wij zijn zelf lid
van de Rémovos en weten, dat
Ideze vereniging mooi werk I
doet. De leden worden, zónder I
commercieel belang, op grote
I wijze gesteund". En tenslotte I
„dit misverstand moet uit de I
weg worden geruimd". Bij de-
I» dan
Het gesprek heeft me helemaal
geen moeite gekost, realiseer ik
me als ik weer op m'n stoel zit.
En ik realiseer me gelijk, het
verschil tussen échte belangstel
ling en een alleen maar be
nieuwd zijn naar
Terwijl wij onverdroten doorgaan onze mening omtrent poë
zie aan de lezer op te dringen, rijst bij enkele van die lezers
de vraag of deze mening de enig juiste is. Het is eenvoudig
hier op te antwoorden met „neen". Wij voorkomen daarmee
tevens een enorme hoeveelheid post. omdat wij dus bij voor
baat ongelijk hebben (dit betekent natuurlijk niet dat u dan
wèl gelijk hebt).
Blijft nog de vraag waarom ons antwoord „neen" luidt. Het
zal u dan opgevallen zijn dat wij niet trachten een definitie te
geven van poëzie en dat in laatste instantie ons subjectieve
oordeel beslist. Wij geloven dat dit juist is, omdat wij menen
dat er voor poëzie geen sluitende definitie gegeven kan worden
en dat zelfs het stellen van normen slechts kan geschieden
van uit onze eigen achtergrond (van tijd, ontwikkeling, karak-
Als wij dus het volgende gedicht van Els Ameling een naar
versje vinden is dit voor ons juist, voor anderen kan dit „ge
dicht" echter wèl poëzie zijn, tenzij u zich door ons laat
overtuigen.
Bruid
zilver van je gedachten.
Gloeiende woorden verlichten je lichaam: heen zweeft het,
naar dit nieuwopspringend geluk.—
Hoor je niet dat wilde, witte zingen.... Voel je niet dit godde
lijk groot genot--?
Wazige, blauwe stralen vervullen de lichte ruimte van je
holle hart.
Nu vliegen stralende klanken om jullie samengebloeide har-
HOOFDFIGUUI
uit een
krantenbericht
Ger (hij heet anders,
wat doet het er toe) is achttii
Een jaar geleden was hij de hooi
figuur uit een vijfregelig krante,
berichtje: zeventienjarige schl
lier bij auto-ongeluk ernstig g<
wond. Gewond voor het levej
zoals moest blijken. Lopen....nooj
meer. Iets met je handen doetj
Half, want hij heeft er nog ééi
De ander is (nog) niet helemaj
van hem. Hij moet er nog ad
wennen. „M'n kunstgreep" zej
hij. kijkend naar zijn nieuwe pn
these en 't klinkt cynischer, da
wij hopen, dat hij bedoelt. Ov»<
het ongeluk praten we niet. G»
laat het er ook liever bij zittef*
We durven niet goed. Eerlijk gg
zegd voelen we ons zelf „akell
gezond". Alleen een „nou en toJ
ging het niet door" herinnert aa
het ongeluk. Je moet niet vragS
wat hij van binnen heeft door- a
meegemaakt eer hij dat zo harl
op kon zeggen.
Over een paar weken gaat hl
echter wél door. Dan wordt lm
weer scholier, een beetje een al
dere. maar die paar jaar zijn, al
thans wat het leren betreft, wl
in te halen. In ieder geval is hl
over de drempel heen. nog ma#
een enkele.weifelende stap. mal
't is er een. En die stap houdt dal
in het besluit in het studentensl
natorium te Laren de buiten zil
wil afgebroken studie weer op I
vatten. „Eerst m'n staatsexamen
Dan Nederlands, denk ik", 't I
maar een kort gesprek. Bijna I
ven kort 21s dat vijfregelige kral
tenbericht. We weten niet goel
wat verder te vragen. ..Hou dl
zonzij", zeggen ze voor de radiol
Wij zeggen dat niet. MisschiJ
zeggen ze het in Laren?
Er uit gelicht
VWWWVWWN»WWW [iel
Een paar weken geleden kreeg een van ons een prentbriefkaart in handen met
achterop een zinnetje in kleine letters. Reproductie van met de mond of voet ge
schilderd werk Die kaarten bestaan al geruime tijd, we weten het. Toch
was die kaart, waarop een geel-blauw landschap met melkbussen, de aan
leiding tot het schrijven van déze pagina. Nu was het en ook dat geven
we toe gauwer besloten, dan gedaan. Want als je over invalide jeugd
wilt praten, ontdek je als je ermee begint, dat je slechts de pro
blemen kunt benaderen. En dat zelfs nog maar op een afstand.
Immers: het zou onzinnig zijn om bijvoorbeeld over een ruimte
reis te vertellen, zonder er een te hebben meegemaakt. Je
zou daar nog wel over kunnen fantaseren. Met invaliditeit
gaat dat niet. We hebben daar eenvoudig het recht
niet toe, omdat onze fantasie hier geen stellingen
kan voortbrengen, die de waarheid ook maar in
de verste verte aantippen.
Wèl konden we interviewen. Dat hebben
we dan ook gedaan, waarbij we de
restrictie willen maken, dat de ge
geven visie en de aanpak van het
invalide-zijn niet representatief
hoeven zijn. Wie daarnaast
van ons volledigheid ver
wacht, moeten we te
leurstellen. We zou
den meer dan één pa
gina nodig hebben om
die volledigheid te bereiken.
Dus kom je tegen-, twee inter
views, eentje met de schilder van
de hierboven aangehaalde prent
briefkaart en eentje met een jonge in
valide. Verder schreef iemand een stuk
uit eigen ervaring, kun je wat lezen over de
A.V.O. en is er een impressie „er is nog hoop".
De rubrieken Duelloog (deze week van Hans
Kreuzen) en Dwarsfluiters spreken vanzelf. Redaktie-
namen achter deze pagina zijn: Rien de Witte, Arie
Gelderblom, Wim Rouw, Hans Kreuzen en Peter Mokveld.
Invalide is een mode-woord en dus
een net woord. Even netjes als
atoom-lioni rassen-discriminatie en
kanker-instituut. En even inhoud
loos. „Hij is invalide" zeggen de
mensen, ze hebben dan weer een
ander men? net^s ,grsp^teer(l en op
geborgen in hun vakjesmaatsehappij.
I11 een apart hokje, een hokje met
andere „gekke" (of „zielige") men
sen, zoals artiesten, dominees rn
psyehiaters. Boven dat hokje staat
het woordje „anders". Want de in
valide is anders en daarom een
beetje gek; we zijn zelfs een beetje
bang, denk ik. Je weet maar nooit
wat zo'n blinde allemaal hoort, wat
een doofstomme denkt. Per slot van
rekening hebben ze iets, dat wij niet
hebben. Dat onbewust minderwaar
digheidscomplex. dat ons parten
speelt is waarschijnlijk de oorzaak
van ons stuntelig rn onbeholpen
(hoewel goed bedoelde) optreden.
Wc kijken niet naar een verlamde,
oh nee, alleen als 'ie voorbij is.
maar dan draaien we ons ook hele
maal om.
We zijn direkt bereid en accepte
ren dat ook een dove een gewoon
mens is, maar het wordt op den
duur zo verdraaid irritant alsmaar
zo hard te moeten praten. Een blin
de moet geholpen worden, zeker,
maar als jc haast hebt kun je niet
altijd met je auto blijven wachten.
Zullen we eens gewoon gaan doen?
En accepteren, dat een 'invalide
met onze complexjes, tiejes en an
dere hebbelijkheden gewoon zijn?
En zullen we dat nou maar gewoon
aanvaarden? Alsjeblieft gewoon. Wc
zijn samen toch al gek genoeg.
Tijdens een interland-wedstrijd
niet Hongarije, had een omroepster
het hardnekkig over het N.E P -sta-
dion (en-ee-pec», zo lazen we in een
krant. Dat is echt fout, dame. Het
is gewoon Nep. dat betekent volk.
F.ëi'i volksdemocratie in NVderlèHd
is dus een Ncp-deniocratie in Hon
garije.
Albanië heeft liet gedaan bij de
USSR- Het rommunismr daar
vertoont duidelijke afwijkingen. Als
u nu weet, dat die afwijkingen de
zelfde zijn als China vertoont en te
vens de grootte van China, Rusland
en Albanië vergelijkt, ontstaat een
beeld, dal verdacht veel lijkt op
iets uit onze kinderjaren. Als wc
het toen niet met onze sterke, gro-
te broer eens waren, begonnen we
de zwakke, klein- teddy-beer te slaan.
De leden van de derde Bondsdag,
die niet herkozen zijn en dus naar
hui* gaan om zich waarschijnlijk
verdienstelijk te maken met het
houden van plaatselijke partijverga-
deringen, krijgen een flinke schade
loosstelling mee. Weer een eigen
aardig Duits staaltje van verkeerd
begrepen democratie. Het volk kiest
ons niet meer? Goed, dan moet het
volk betaleu. Zouden we het verkap
te chantage kunnen noemen?
Nu de kruitdamp rond de strijd
op Schiphol, toen de Russische che
micus Goloeb in 011s land politiek
asiel vroeg, wat is opgetrokken, kun
nen we de achtergronden van dit
incident beter bezien. Zo noemde
bet Belgische dagblad „De Nieuwe
Wij zijn eerder geneigd te gelovc
dal de Russen helemaal geen mani
ren hebben. En het gevolg is, d£
wanneer ze hun neus even buiten c
Sovjet-grenzen steken, ze tot
ontdekking komen, dat ze geen 1
ven hebben ook.
Een Japanse, de vijftigjarige Tli
sie Otsocka, is gepromoveerd 1
vaal. Acht jaar lang heeft zij fll
pels vatenwas bestudeerd in resta
rants en gewone huishouden?. Al
beste middel heeft zij het volgend
aanbevolen: heet water van 60 gi
den eelsius, gecombineerd met e
synthetisch afwasmiddel en ei
spons.
Wat een leergierigheid, mevroe
Otsoeka. En stoort u zich voor
niet aan uw moeder, die de va
altijd in water van 59 graden doi
geen spons gebruikt cn bovendii
nog klaagt, dat u acht jaar van e
leven heeft vergooid.
Ilicr is een zeer korte dwarsflu
ter: Volgens Prins Bernhard moete
tafelspceches en toespraken zo koi
zijn als een aardige vrouwenrok.
Chroesjtsjrf sprak op het 22e par
tijcongres acht uur. Kun je n
hoever de mode in Rusland achtci
