iederland los van het goud
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 30 SEPTEMBER 1961
DE WERELD
25 JAAR
GELEDEN
G. PUCHINGER
„Het uas hard van die erepositie afstand te moeten doen, en het besluit is
de regering dan ook onnoemelijk zwaar gevallen, maar persoonlijke gevoelens
moeten wijken voor het belang van het land."
DR. H. COLIJN.
Radiorede na de devaluatie,
maandagmorgen 28 september 193b.
Thans gelde als wachtwoord: niet meer blijvei
gegaan, vooruitzien naar de toekomst
aan het verleden, dat is voorbij-
DR H. COLIJS.
Radiorede na de devaluatie
maandagmorgen 28 september 1936.
Men heeft de maand september van het jaar 1936 wel de maand der verrassingen genoemd, en
zeer zeker is september 1936 dat geweest. Twee verrassingen van uiterst tegengestelde aard
voltrokken zich. Begin september 1936 verloofde zich prinses Juliana met prins Bernhard. Maar
even onverwacht werd Nederland1 eind september verrast door de muntdevaluatie.
Onverwacht in dubbele mate, omdat Nederland een kabinet bezat dat zich in zijn geheel tegen
de devaluatie had verklaard.
Toen mr. M P L Steenber-
ghe op 25 juni 1934 optrad als mi
nister van economische zaken,
om mr. T. J, Verschuur op te
volgen, die op 17 april 1934 was
afgetreden wegens gezondheids
redenen. maakte hij een voorbe
houd inzake het devaluatievraag-
stuk. Maar de overtuiging van
mr. Steenberghe groeide. dat
aan devaluatie niet te ontkomen
zou zijn. Dit had ten gevolge dat
hij op 6 juni 1935 aftrad, en di
rect werd opgevolgd door prof.
dr ïr. H. C. J. H. Gelissen. Sinds
dien achtte men do muntwaarde
onder dit kabinet verzekerd, te
meer omdat minister Colijn her-
haarldelijk had doen weten dat hij
muntdevaluatie in feite gelijk
vond aan muntvervalsing.
Maar. ook een kabinet dat op
zeker punt homogeen is. kan juist
betreffende dat punt in tegen
overgestelde richting gedwongen
worden te regeren!
Het devaluatie-
vraagstuk
Nu is het devaluatievraag-
stuk één der moeilijkste vraag
stukken in de monetaire politiek,
en zeker was het dat in de der
tiger Jaren. waarin de proble
men van werkeloosheid en pro
ductie niet alleen centraal «ton
den. maar ook bepalend
binet achtten zich geroepen tot
de handhaving van de *.g. rou-
den standaard, hetgeen wil zeg-
5en dat de waarde van één gul-
en verbonden is aan een vaste
hoeveelheid goud. De Nederland
se Bank diende in dat geval be
reid te zijn tegen de som van
eén gulden 0.6048 gram goud af
te leveren. Ook andere landen in
Europa koppelden hun munteen
heid aan een vaste hoeveelheid
goud. zodat in de dertiger jaren
aanvankelijk een constante waar
deverhouding der diverse munt
eenheden bestond.
Deze inwisselbaarheid van goud
had grote invloed op de import
en de export, en dus op de wel
vaart van Nederland. Onze ex
port bleef echter in de dertiger
jaren al meer achter bij de im
port. De koers van de gulden
zakte met de Jaren zo ver. dat
het voordeliger werd uit Neder
land goud te verzenden, zodat de
De schaduwen van
Keynes
Colijn zag vooral de te hoge
firijzen en kosten van de Neder-
ar.dse goederen als de oorzaak
van de voortdurende goudaf
vloeiing. en achtte (enigermate
ten onrechte) het gebrek aan koop
krachtige vraag in het buiten
land 'zulks als gevolg van de
wereldcrisis) van secundair be
lang.
Maar juist op dit tweede punt
werd door de Engelse econoom
John Maynard Keyne» (1883-1946»
met kracht gewezen. Colijn wilde
..aanpassen", hij wilde het Ne
derlandse prijs- en kostenpeil
drukken, om op deze manier
weer gemakkelijk te kunnen uit
voeren. en langs deze weg
aan de goudafvloeiing een halt
toeroepen.
Keynes daarentegen wilde
..koopkracht inspuiten" en daar
toe een politiek van werkver
schaffing voeren. Aan deze politiek
koppelde Keynes de eis tot de
valuatie. maar niet als laatste uiU
weg (die Colijn juist niet wenste»,
maar als essentieel onderdeel
Eerst een devaluatie zou volgens
Keynes de natie in staat stellen,
de handen vrij te maken voor de
uitvoering van een program van
binnenlands economisch herstel.
Op zich zelf is dat nog geen los
making van het goud; dat is het
in Nederland eerst, wanneer de
Nederlandse Bank weigert goud
geven, en de Nederlandse
lering de gouduitvoer verbiedt.
in devaluatie geen
de werkeloosheid te
re® -W9—,
Colijn zag
middel om
bestrijden. Keynes daarentegen
zag haar als noodzakelijke scha
kel om de nationale positie der
arbeidsmarkt en ook van de
werkgelegenheid in het algemeen
te verbeteren. Waar Colijn en
zijn mede-ministers Cw.o. de mi
nister van financiën, mr. P.
J. Oud) de devaluatie zagen als
een noodsprong die de bestaande
internationale economische ver
houdingen nog onzekerder maak
ten. valt te verstaan, dat zij zich
uit dien hoofde tegen dc devalua
tie verzetten.
Frankrijk
Op 6 Juni 1936 had de pas op
getreden Franse minister-presi
dent Leon Blum
met klei
be-
klaard: ..GU
hoeft niet bang te
sUn, dat wU op een
goede morgen de
muren bedekken
«uilen met de affi
che van een deva
luatie. de affiche
van een monetaire
staatsgreep.
Maar aedert juni
1936 was de situa
tie in Frankrijk
gewijzigd: de in
komsten vielen te
gen, de economi
sche politiek wierp
(althans op korte
termen) niet dc
nodige viuchten af
cn zo overwoog
het Franse kabinet
via een plotselinge
devaluatie de han
del kunstmatig te
stimuleren- Maar
dit bood. al even
zeer zyn moeilijk
heden. Men vroeg
zich af. of in dat
&al het kabinet,
zijn woord had
gegeven inzake de
waardehandhavi n g
van de franc, niet
diende af te tre
den. Daarbij, de
Kamer diende met
de maatregelen ak
koord te gaan. en
zou deze daartoe
bereid zijn? In de
ze mist van finan
ciële onzekerheid
i ging de Franse
1 minister van fi
nanciën, Vincent
Aurtol (de latere
president), ertoe
1 over. het disconto
van de Banque de
France van 2 tot
5 pet. tc verhogen.
Op donderdag
middag 24 septem
ber zond het Fran
se kabinet een af
gevaardigde van
he< Franse kabinet
naar de ministers
Oud en Colijn. om
ze vertrouwelijk
mede te delen dat
Frankrijk de Fran
se franc zou deva
lueren tot tussen
de 25 en 33 procent. Tegelij
kertijd liet de afgezant bemer
ken. dat de Franse regering het
op prijs zou stellen, indien ook
Nederland bereid was zijn munt
eenheid daarbij aan te passen,
en eveneens tot devaluatie over
te gaan. Maar de ministers Co
lijn en Oud wezen dat verzoek
met kracht af, en deden de vol.
gende dag een communiqé ver
schijnen: ..In verband met de
zich opnieuw openbarende bewe
ging op de wisselmarkt deelt de
regering mede. riat «IJ hare mo
netaire politiek onveranderd
handhaaft."
Voor velen was de Franse de
valuatie een onverwachte slag.
en het Franse publiek was ver
ontwaardigd. omdat de Franse
regering had toegezegd dat zij
niet tot muntdevaluatie zou over
gaan. Inmiddels werden de wis
selmarkten te Parijs, Londen en
New York enige dagen gesloten,
en vond een grondig overleg
plaats tussen dc ministers van fi
nanciën Auriol i Frankrijk), Ne
ville Chamberlain i Engeland) en
Morgenthau (U.S.A.). Zij hoopten
dat deze nieuwe samenwerking
tot algehele opklaring zou leiden
in de wereld. De Amerikaanse
minister van financiën, Morgcn-
tbau, verklaarde zelfs: ,.Ik ben
van'mening, dat dit het beslissen
de ogenblik zal zijn voor de we
reldvrede. De internationale mo
netaire stabilisatie is het funda
ment. dat gelegd moet worden, al
vorens wij een duurzame vrede
en een werkelijk herstel kunnen
verwachten Ik voorzie geen en
kele wezenlijke wijziging in ver
band met dc dollar en het pond
sterling, en men spreke niet van
een ,.neo-devaluatic" van de dol
lar".
Zaterdagmiddag 26 september,
na de devaluatie, verklaarde Léon
Bium aan de pers: „Wat we
doen is niet devalueren. maar
meewerken aan een internationa
le regeling."
Zwitserland
Op zaterdag 26 september
kwam dc Zwitserse Bondsraad
vier uur lang bijeen. Zwitserland
was met Nederland, na de Fran
se devaluatie, het enige land dat
nog trouw gebleven was aan de
gouden standaard. Hoewel men
zaterdagmorgen' nog niet geloofde
aan de devaluatiemogelijkheid
van Zwitserland, ging men ern
stig twijfelen, toen een nadere be
kendmaking van de Bondsraad
uitbleef. Eindelijk verscheen er
een communiqué, van de volgen
de inhoud: ..Na kennisneming
30 pet. te devalueren, is de Bonds
raad van mening, dat het belang
van de nationale economie ook
Zwitserland dwingt zijn valuta
aan te passen aan de leidend»
wereldvaluta's".
De Nederlandse gezant te Bém.
ridder Van Rappard, was bij het
voorberaad betrokken, maar vast
sta.it wel dat het Zwitserse deva-
luatiebesluit tégen het advies van
dc Nederlandse gezant in gen»-
Nederland devalueert
Die zelfde morgen kwam het
Nederlandse kabinet bijeen. Nog
hoopte men dat de Zwitserse
Bondsraad zou volhouden, maar
's middags kwam het voor het
Nederlandse kabinet fatale Zwit.
serse besluit binnen, 's Avonds
kwam het Nederlandse kabinet
opnieuw bijeen op het departe
ment van koloniën, waarbij te
genwoordig waren mr. Trip, d»
resident van dc Nederlandse
ank. mr. de Beaufort de direc
teur van de Nederlandse Bank,
jhr Van Asch van Wijck, de se
cretaris-generaal van het departe
ment van financiën, en de heer
Hardeman, de financiële adviseur
van het departement van kolo-
Daar werd het besluit genomen
om als laatste land dat nog trouw
..aan hei goud" was. de gouden
standaard te verlaten.
De liberale fractieleider mr. W.
C. Wendelaar verklaarde later:
,.In elk geval verdient dr. Colijn
deze grote pluim op de hoed. dat
hij de laatste is geweest, die da
burcht heeft overgegeven."
Op maandagmorgen 28 septem
ber verscheen dr. Colijn voor de
radio, om aan het Nederlandse
volk mede te delen dat het kabi
net noodgedwongen tot devaluatie
was overgegaan, en met ingang
van zondag 27 september de goud-
uitvoer had verboden.
Vanaf die dag werd de regering
overladen met werkzaamheden,
omdat het gehele economische Ie-
ven aan de nieuwe toestand moest
worden aangepast. Dr. Colijn deed
een klemmenn beroep op het Ne
derlandse volk om geen paniek te
doen ontstaan, geen banken te be-
stormen, terwijl hij maatregelen
beloofde om prijsverhoging te
voorkomen.
Inmiddels maakten Tsjecho-Slo-
wakijc en Italië eveneens gebruik
van de situatie om opnieuw te de
valueren.
Wekelijks schreef minister-pre-
sident Colijn rapporten aan ko
ningin Wilhelmina, om haar in te
lichten over de economische en
monetaire situatie van Nederland
na dc devaluatie.
In alle landen die gedevalueerd
hadden, werden de maatregelen
door de volksvertegenwoordiging
goedgekeurd, en ook de ministers
Colijn en Oud kregen de steun
van de overgrote meerderheid der
beide Kamers voor hun beleid.
De radiorede van dr. Colijn heeft
allerwege indruk gemaakt, voor
al omdat men begreep dat deze
beslissing hem niet gemakkelijk
was gevallen, wijl het niet-deva-
lueren een integraal punt van zijn
persoonlijke politiek vertegen
woordigde. Typerend is in dit ver
band de aanvang van een brief
van de gouverneur van Suriname,
prof. mr. J. C. Kielstra, die op 2
oktober 1936 aan minister Colijn
vanuit Paramaribo schreef: „Het
is mij eene behoefte U meer per
soonlijk te schrijven dan ik zelfs
in mijn officieuse brieven kan
doen. Wel moet U het besluit van
de vorige week om het tot depre
ciatie van den gulden te laten ko
men „onnoemelijk"
gevallen, zooals U 1
dio
jiorede, die wij des nachts belui
sterden, hebt gezegd. Het was
trouwens aan Uwe stem ondanks
alle zelfbeheersching te hooren
hoe U onder den indruk waart van
het gebeurde en onvermijdelijke.
Ik kan niet ten volle overzien wat
U dwong tot het doen van dezen
stap. zoo lang vermeden, en leg
mij in vol vertrouwen op Uw oor
deel neer bij Uwe meening dat
het niet anders kon. Maar dat wij
zigt natuurlijk mijn inzicht om
trent depreciatie of devaluatie en
hare gevolgen in het algemeen
nietzoo min als het dat van U
zal hebben veranderd."
Dat de devaluatievraag destijds
geen probleem vormde dat per po
litieke partij kon worden uitge
maakt. of in die dagen ook maar
kón worden uitgemaakt, blijkt
uit een interview dat de bekende
socialistische voorman, het Ecr-
ste-Kamerlid W. H. Vliegen dat
weekeind verleende, en waarbij
hij verklaarde: ..Dat de devalua
tie op dit ogenblik niet te ontgaan
was, daarmee ben ik het eens Ik
ben altijd tegenstander van deva
luatie geweest, zolang dat moge
lijk was. Ik was. naar U zich her
innert. voorzitter van de commis
sie uit de S.D.A.P. en het N.V.V.,
die deze zaak indertijd heeft be
studeerd. en die een rapport daar
over heeft uitgegeven: Pro en
Contra. Ik behoonie tot de meer
derheid, die tegen devaluatie
Beoordeling moeilijk
De beoordeling inzake het
vraagstuk van de devaluatie in
de dertiger jaren, is en blijft
moeilijk, vooral met het oog op
dc algehele politieke koers die
dr. Colijn voorstond. Het is heel
eenvoudig hem bij voorbaat tc
veroordelen, of hem bij voorbaat
vrij te pleiten. Een evenwichtig
oordeel werd onlangs uitgespro
ken door dra. B. Goudzwaard,
wetenschappelijk medewerker van
de Dr Abraham Kuyperstichting
te Den Haag, die, naar zijn me-
Dr. H. COLIJS
ning gevraagd over dit alles, op
merkte: „Kan men nu Colijn
wijten maken, dat hij voor
andere methode dan die van Key
nes gekozen heeft? Men zal hier
mede uiterst voorzichtig moeten
zijn. Wat Colijn verdedigde, was
een politiek, die door de Klassie
ke School in de economie
zijn dagen nog voluit werd
gestaan, en ook veruit het meest
aannemelijk scheen. Hoe zou
reële volkswelvaart van het in
spuiten van geld in de samenle.
ving het gevolg kunnen zijn?
De meeste economen in zijn tijd
o.a. de grote Engelse eco
noom Pigou waren dan ook
van een aanpassingspolitiek
stander, en beschouwden de the
orieën van Keynes veelal nog als
gevaarlijke nieuwlichterij. In
het beroemde Engelse blad „The
Economie Journal" is na g
nog jarenlang gediscussieerd
juist deze onderwerpen. Eerst
omstreeks het begin van de
Tweede Wereldoorlog kon lanj
zamerhand worden vastgesteld,
dat Keynes bij het merendeel van
de economen het pleit gewonnen
had.
Is het Colijn kwalijk te nem
dat hij zijn land niet wenste
storten in wat door de meest
vooraanstaande economen
zijn dagen nog veelal als eei
vaarlijk avontuur werd
schouwd?"
bloei
Rozen ln bloei, door Foka van
Loon. Uitgave La Rivlère en
Voorhoeve te Zwolle.
Een tuin met bloeiende rozen, is
er iets mooiers denkbaar? Kleu
ren, rood, rose, wit en geel drin
gen zich aan u op. Door die schit
terende kleurenpracht schijnen zij
u te willen laten vergeten
doornen, die toch altijd aanwezig
zijn....
Ook in dit boek komt de
tot bloei, zij het dan misschien
meer figuurlijk dan letterlijk.
Want het lelijke onderwijzeres je
Dineke en wat wordt dat lelij
ke vaak naar voren gehaald
dit boek komt toch langzaam,
heel langzaam door de zenuwcri
sis heen. Misschien is het een wal
simplistische vondst om haar zie
ke mensen te laten verplegen; ir
ieder geval weet zij nu haar be
stemming: verpleegster.
Een andere roos die tot bloei
komt is Hanske, de vrouw
Joost, die Dineke weer tot rust
en kalmte wilde laten komen in
haar rustige huishoudentje,
faalde hierin echter.
Misschien zijn de oplossingen
allemaal wel iets teveel voc
h«nd liggend, als lectuur voor
meisje* van 15—20 jaar zal dit
boek het wel doen.
Opstand in Syrië van grote betekenis - Succes zou
prestige van Nasser enorme klap geven - Clay be
doelde niet wat men hem liet zeggen - Kennedy door
Chroesjtsjef genegeerd - Nixon springt niet verder
dan zijn polsstok lang is.
De opstand in Syrië Is van
grote betekenis voor de ver
dere ontwikkelingen in het Mid
denoosten. Vooral in de eerste
jaren van het bestaan van de
Verenigde Arabische Republiek
had deze nnlc tussen Egypte en
Syrië een grote aantrekkings
kracht op de omringende volke
ren. Het scheelde maar weinig,
of ook Irak had zich bij de VAR
aangesloten, ware het niet, dat
op het juiste ogenblik een man
als Abdel Karlm Kassein naar
voren kwam, die een tegenvoe
ter van Gamal Abdel Nasser
blijkt te zijn. Nu geloven wij
niet, dat de gebeurtenissen in
Syrië het gevolg zijn van de
wedijver tussen de Arabische
paladUnen Nasser en Kassem.
Zij zijn het zoveelste bewijs, dat
er van een hecht verbonden Ara
bische wereld geen sprake is en
dat ook en vooral in de Arabi
sche landen het nationalisme
hoogtij viert. De Syrlërs voelden
al geruime tijd, dat zij een
Egyptische vazalstaat waren ge
worden, waarin zij slechts de
positie van onderhorigen konden
innemen. Een man als Serraj,
die zich thans als een vurig na
tionalist ontpopt, kon daar ten
slotte geen genoegen mee nemen
en zijn breuk met Nasser moest
onherroepelijk leiden tot een po
ging van Syrische officieren, dc
banden met Egypte te verbre-
Folen
Is de opstand in Syrië dus
reeds een blijk van het falen
van een nieuwe poging, het sa
mengaan van bepaalde Arabi
sche landen na te streven, de
rebellie is ook een slag in het
gezicht van Nasser omdat zo
als de Londense Times het uit
drukte de mystiek rondom de
Egyptische dictator als symbool
van de Arabische eenheid als
sneeuw voor de zon zal verdwij-
hij
slaagt de opstand neer te slaan
en althans de schijn op te hou
den, dat de rebellie slechts een
groeistuipje is geweest. Slaagt
Nasser er echter niet in, een
einde aan de rebellie te maken,
dan zal de VAR onherroepelijk
uiteenvallen en daarmee zal het
laatste bolwerk van deze moder
ne pharao bezweken zijn. Hij is
dan volkomen geïsoleerd van dc
rest van de Arabische wereld en
zal wellicht zijn aandacht meer
gaan richten op Afrika, waarvan
Egypte deel uitmaakt.
Er ls nog een element in dc
gebeurtenissen ln Syrië, dat niet
verwaarloosd moet worden: de
betrekkelijke rust. die rondom
Israël heeft geheerst, zal spoe
dig worden verstoord. Het is zo
langzamerhand een afgezaagd
verhaal geworden, dat een fi
guur als Nasser een agressieve
houding tegenover Israël aan
neemt en dit land beschuldigt
van aanvalsplannen (met name
wat Syrië en Jordanië betreft),
wanneer hij in dc knoei zit. Ook
nu ligt het voor dc hand. dat hij
naar dit wapen zal grijpen.
Het andere
Het nieuws van de opstand in
Syrië heeft in de afgelopen da
gen het overige nieuws wat naar
de achtergrond verdrongen. En
er is nogal het een en ander ge
beurd, dat belangriik of interes
sant was, zoals de uitgelekte
ontboezeming van de Ameri
kaanse generaal Clay, de prach
tige redevoering van de Ameri
kaanse president Kennedy in de
Assemblee van de Verenigde Na
ties, de rede van de Russische
minister van buitenlandse za
ken Gromyko (een dag daarna,
zonder dat meto ok maar één
woord werd ingegaan op de
voorstellen van de Amerikaanse
president.), de Russische voor
stellen, die daarna in een pro
gramma van acht punten aan de
volkerenorganisatie werd voor
gelegd als een inleidende
regeling om te komen tot alge
hele en algemene ontwapening
en last but not least, de mede
deling van Richard Milhouse Ni
xon. dat hij in 1964 niet zal din
gen naar de kandidatuur van de
republikeinse partij bij de Ame
rikaanse presidentsverkiezingen.
Dit laatste is op het ogenblik
helemaal niet belangrijk, maar
de mededeling van Nixon is wel
bijzonder interessant.
Realiteit
tegenwoordiger In Berlijn), dat
het tijd wordt, de realiteit van
het bestaan van twee Duitse sta
ten te erkennen, werd gemaakt
ln een vertrouwelijk gesprek.
De generaal bedoelde precies
wat hij zei. maar niet meer. Dat
laatste hebben de Duitse jour
nalisten er van gemaakt, die
vandaag zouden worden afgeslo
ten, zullen wellicht op niets uit
lopen. Dan zal het misschien tot
november duren, voordat nieu
we pogingen worden gedaan om
tot onderhandelingen te komen.
Westelijke leiders schijnen
hiervan overtuigd te zijn, om
dat het alternatief van een op
lossing voor Berlijn slechts een
kernoorlog kan zijn. Kennedy
heeft dan ook niet gezegd, dat
er geen gesprek mogelijk is.
Hij heeft alleen gewaarschuwd,
dat het Westen vastbesloten is,
Berlijn met alle middelen die
het opgedrongen worden te ver
dedigen.
Erkenning
Kennedy heeft ook gezegd, te
erkennen dat Duitsland verdeeld
kan worden gehouden door ka
nonnen en 'tanks. Deze behoed
zame mededeling hield in, dat
e«n dergelijke aanvaarding ten
slotte kan leiden tot een zich
aanpassen van het Westen aan
een communistisch gezag over
Oost-Duitsland, zonder tot erken
ning er van te zullen overgaan.
Chroesjtsjef heeft zoals bekend
v,eet.D steeds geeist, dat de westelijke
NAbbbK mogendheden het Oostduitse
communistische regiem zouden
dachten met de uitlating van erkennen- De implicaties van wat
Clay een politieke rel te kunnen Kennedy gezegd heeft liggen
veroorzaken. Zoals zij het echter (zoals gemeld) ver van
nieuws vorige week zateraag volledige erkenning verwijderd,
brachten, leek het er op als hetgeen echter niet wegneemt,
zou de Amerikaanse generaal dat er sprake van kan zijn, dat
hebben gezegd. dat Amerika de westelijke landen „zich neer-
overweegt. tot erkenning van de leggen" bij de bestaande situatie,
communistische zgn. Deutsche
□emokratische R?publ,k over k»"
te gaan «1 van West Duitjland 7 J
verwacht, dat het dit ook zal ï'"1"'";
doen. Dan zou er inderdaad fhooden door troepen
snrake ziin geweest van een tanks. Een regeling zou moge-
d?alScte wu£SVJ" Amc- Sowjetunte af
rikaans. buitenlandse politiek. Mannen van Tet Wes-
Nu vormt de mededeling van ten in Berlijn veilig te stellen,
Clay slechts een bevestiging ook en vooral, als de Oostduit-
van wat ook ln het Westen al se communisten het heft in han-
geruime tijd gemeengoed is, nl. den nemen,
dat het geen zin heeft zich te
gen een vredesverdrag tussen NieUW-Guinea
de Sowjetunic en het commu
nistische regiem in Oost-Duits- Hartverheffend is de gunstige
land te verzetten, als dc positie reactie van vele kanten op het
van het Westen in Berlijn maar Nederlandse aanbod, Westelijk
onaangetast zou blijven. Nieuw-Guinea onder bestuur
van de Verenigde Naties te
plaatsen. De wijze, waarop het
Kennedy Nederlandse voorstel is ingc-
Dat is in wezen ook, wat Ijend waarborgt, dat er geen
president Kennedy maandag in dingen kunnen gebeuren, die
de Algemene vergadering van de i>ns land met gewenst heeft.
Ver. Naties heeft verklaard. De Zo is het onmogelijk, da. net
president zeide nl., dat Ameri- do°r miruster Luns gedane er
ka niet gebonden is aan eniger- toe leidt, dat de Algemene ver
lei strakke formule en hij be- gadering een besluit neemt,
doelde daarmede te zeggen, dat Westelijk Nieuw-Guinea on<J.er
Amerika bereid is, compromis- bestuur van de Verenigde Na-
sen en concessies te overwegen, f»es te plaatsen om het na een
omdat er „voor beide partijen bepaalde periode aan Indonesië
in het geschil toch geen vol- ^er te dragen. In Indonesië
maakte oplossing tot stand kan gaan reeds stemmen op om
worden gebracht". Maar Kenne- plannen in die richting te lan-
dy voegde hieraan onmiddellijk ceren. Maar minister Luns heeft
toe, dat alleen een overeen- nadrukkelijk het voorbehoud
komst .ot stand kan komen, als gemaakt, dat Nederland slechts
de vrijheid van West-Berlijn, de bereid is, het bestuur aan de
aanwezigheid van de geallieer- Verenigde Naties over te dra
den in dit stadsdeel en de vrije §en> ah» gegarandeerd wordt,
toegang tot de vroegere Duitse jat het volk van Westelijk
hoofdstad afdoende worden ge- Nieuw-Guinea gelegenheid zal
waarborgd. te
krijgen, over zijn eigen lot tc
beschikken. Is er onder die
En de grote vraag is thans, voorwaarden geen meerderheid
of Chroesjtsjef (als hij na af- (van tweederden) in de Alge
loop van het 22ste congres van mene vergadering te vinden, dan
de Russische communistische blijft alles bij het oude.
Eartij in Moskou, dat binnen-
ort begint, de handen weer aanbod van Nederland
vrij heeft) bereid kan worden *aI dan onverkort van kracht
gevonden, een oplossing als blijven als een symbool van de
Kennedy voor de geest staat pede bedoelingen die het
mogelijk te maken. heeft, zowel ten aanzien van de
bevolking van Nieuw-Guinea als
met betrekking tot de rol, die
het in Zuidoost-Azië wenst te
Er zijn enkele aanknopings- spelen. Het grote winstpunt van
punten in de redevoering van het Nederlandse aanbod is dan
Kennedy, die een beter lot ver- ook al geweest, dat het vertrou-
*- land sterk is toegc-
Genegeerd
Nixon
diend hadden, dan nu hun deel ven in c
zijn geworden Met geen woord
heeft Gromyko gereageerd op
het aanbod van de Amerikaan
se president, in te stemmen met Tenslotte nog een paar woor-
een verbod op het overdragen den over de mededeling van dc
van het beheer over kernwa- vroegere Amerikaanse vice-pre-
pens aan landen, die zelf niet rident Nixon, dat hij in 1964
over dergelijke wapens beschik- liet zal dingen naar de kandi-
ken. Hier heeft Kennedy aan latuur van de Republikeinse
de Russische premier de moge- Jartij bij de presidentsverkie-
lijkheid geboden, dóór middel tingen, die dat jaar moeten wor-
van een akkoord tussen Oost en len gehouden. Wel zal hij eind
West te voorkomen, dat de eolgend jaar dingen naar de
Westduitsers op een kwaad ogen- ïouverneurszetel van Califor-
blik zelf de beschikking krijgen ilë, dc staat waar Nixon gebo-
over atoomwapens. Ook in de ren en getogen is.
voorstellen, die de Russen enke-
Ie dagen later aan de Verenig- .Nixon heeft er bij verteld, dat
de Naties hebben voorgelegd, is "1 van plan is, de volle vier
niets terug te vinden van deze »aren u't te dienen, als hij tot
waardevolle suggestie van Ken- ïouvemeur zou worden gekozen,
nedy. N" 's het zo. dat de staat Ca-
lifornic (evenals de staat New I
En hieruit kan men gerust de York) bij het verkrijgen
gevolgtrekking maken, dat het ie kandidatuur van een partij
de Sowjetunie er niet om begon- aij de presidentsverkiezingen
nen is. een serieus gesprek over 2en zeer belangrijke rol speelt,
het oplossen van de wcreldpro- Deze beide staten bieden hun
blemen te voeren, maar dat zij ?ouverneur als het ware een
er slechts op uit Is. propagan- (pringplank naar de kandidatuur
da te bedrijven. Was dit niet -oor het Witte Huis. En Nixon
het geval, dan zou Chroesjtsjef '-ou Nixon niet zijn, als zijn
de rede van Kennedy niet zo "nededeling met bedoeld was om
volkomen hebben genegeerd, als ie mogelijkheid, dat hij Cali-
thans het geval is geweest. 'ornië volgend jaar in de wacht
;leept. sterk te vergroten. Men
Gesprek 'al Nixon eerder serieus nemen
r ils gouverneur van Caiifornic
Niettemin meent men in VN- als hij toezegt, zijn ambtster-
kringen te New York. dat de -nijn van vier jaar volledig te
6rote omtrekken van een imoge- cullen uitdienen, dan dat men
jke overeenkomst tussen Oost le indruk zou hebben, dat hij
en West om een eind te maken le eerste twee jaar van dip
aan de onenigheid over het Duit- ambtstermijn al z
se probleem, zich beginnen af jruiken om de campagne v.
te tekenen. De jongste ontwik- le presidentsverkiezingen
kelingen zouden er op wijzen, 1964 voor tc bereiden,
dat de Sowjetunie en de weste
lijke mogendheden het eens zul- En wat zou Nixon letten
len worden over een compro- als hij volgend jaar gouver-
mis voor het beginnen van on- icur van California zou worden,
derhandelingen om na te gaan '.ich in 1963 of 1964 toch dc
of een vergelijk mogelijk is. kandidatuur voor dc kandida-
Het wordt échter onwaarschijn- uur van de Republikeinse par-
lijk geacht, dat een formule uit- lij bij dc presidentsverkiezingen
gewerkt kan worden in de be- 'c laten aanleunen? Zal iemand
sprekingen tussen Rusk (de iem dan nog kwalijk nemen.
Amerikaanse minister van bui- lat hij op 27 september 1961
tenlandse zaken) en Gromyko besloot, zich niet beschikbaar
(zijn Russische collega). Deze :e stellen? Wc kunnen het nau-
inlcidende besprekingen. die welijks aannemen.
gaan ge-
