HE
KRONIEK
Graf Esch teleurstelling
voor archeologen
Actief verzet tegen
communisme niet wijs
Wetenschappelijke raad
kernenergie ingesteld
Aantal onderwijzers vrij
van dienstplicht
Een ivoord voor vandaag
Ds. A. Hueting gisteren
ten grave gedragen
2
ME
ANDERZIJDS
EEN-ZIJN
In „Opbouw" heeft prof. dr. H.
J. Jager enkele artikelen over de
kerkelijke eenheid geschreven.
Over het een-zijn schreef hij on
dermeer het volgende:
er verschillende kerken zijn, die
oe naam van Gereformeerd voeren,
die ook dezelfde Formulieren van
Enigheid als accoord van gemeen
schap hebben en die toch naast en
soms tel tegenover elkaar staan.
Waar ligt de oorzaak van de ge
brokenheid en waarin bestaat de
eenheid? Men zal antwoorden, dat
de veelheid van Geref. kerken zijn
oorsprong heeft ln de zonde, want
die verdeelt en verscheurt. Maar
daarmee schieten we niet zoveel
op. want de zonde zit ook in de
verschillende kerken en toch ver
breekt de zonde de daar bestaande
eenheid niet. Ik wil wel eerlijk zeg-
die bij het nadenken
deze kwestie bij mij opkwamen.
Een van de oorzaken van de ge
brokenheid Is m.i. de misvatting,
dat EEN-ZIJN alleen bestaan kan.
wanneer de leden der kerk het
EENS-ZIJN. Dat is dunkt mij een
van de oorzaken geweest van de
breuk in 1892. Velen waren het niet
eens met bepaalde leringen van
Kujrpcr en daarom meende men.
dat vereniging met de dolerenden
n:ct mocht plaats hebben. Terwijl
die leringen van Kujrper niemand
bindend werden opgelegd. In de
zelfde misvatting ligt ook een der
oorzaken van de breuk van 1944.
De synode vroeg instemming met
de leer van het houden voor we
dergeboren. althans niet-bestrijding.
Ik was het er niet mee eens. was
het er zelfs grondig mee oneens,
maar was van mening, dat we
daarom toch wel in één kerk kon
den zijn. De synode was evenwel
van overtuiging, dat allen zich aan
dat ..houden voor wedergeboren"
moesten conformeren. Men meende,
dat eenheid alleen mogelijk was
als men het hierover eens was.
Dat was m.l. een verkeerde me
ning. waarvan velen nog niet gene
zen zijn.
rtAAR LIGT dunkt mij een fout
van heel het Gereformeerden-
dom. Vandaar de eindeloze samen-
sprekingen met de Christelijke Ge
reformeerden. Het is miln overtui
ging. dat we nooit e n zullen
worden, als we het eerst eens
moeten worden. We moeten het wel
eens worden daarover, dat de HEE-
RE wil dat we samenleven. Maar
we mogen best over allerlei dog
matische kwesties van mening ver
schillen. Zulke meningsverschillen
zijn in alle kerken, maar ze bren
gen geen scheuring teweeg. Zouden
ze dan wel een verhindering mogen
zijn voor vereniging of hereniging?
Ik noemde zo even de Formulie-
Enigheid. Ik hoop, dat al-
Belijdenisgeschriften maar zeer ten
dele en van de verklaringen weten
ze nog minder. Formules van sy
noden gaan totaal aan hen voorbij,
ze snappen er meestal niets van.
ze trekken zich er ook niets van
aan. Maar ondertussen bewerken
ze scheuring of verhinderen ze ver
eniging. waarvoor gebeden en ge
werkt moest worden. Het is maar
een trieste geschiedenis.
TK VRAAG xnij wel eens af
A waarom leden van verschillen
de kerken wel één kunnen zijn.
terwijl se het in alles lang niet
eens zijn. En waarom dit bij de
kerken niet kan. Ik had een vriend
die het in vele opzichten met mij
was. Hij dacht anders
ken daar wel eens over en over
tuigden elkander niet. Toch wisten
we ons hartelijk één in het geloof
in Jezus Christus. We hadden niet
de minste moeite elkander als broe
ders en dat wel in volle zin te er
kennen. Hij werd ernstig ziek. Een
van de laatste keren dat ik hem
bezocht sprak hij over de grond
van zijn vertrouwen in leven
en sterven. Wat was het rust
punt van zijn hart? Het Evangelie
van de rechtvaardiging van de god
deloze of van de vergeving der
zonden om des bloeds van Chris
tus wille. Hij verwachtte niets van
zichzelf, steunde niet op z'n weder
geboorte, maar wist zich door het
geloof het eigendom van Jezus
eigei
iristus. Hij Is getroost heenge-
geen haar op m'n hoofd
mooie
rekend zoud
gen allen, die daarmee instemmen.
zij moeten vereni-
daarmee instemmen,
we staan voor het vreemde
Enigheid als
coord van gemeenschap erkennen,
terwijl zij toch maar niet een ver
band of verbond met andere ker
ken van dezelfde Belijdenis willen
aangaan Instemming met dezelfde
Belijdenis blijkt nog niet voldoende
te zijn voor echte eenheid. Het
schijnt ook nog nodig te zijn, dat
men het eens Is in verklaring van
de Belijdenis. Tot in kleinigheden
toe. Weer diezelfde misvatting
dunkt mij dat men het in alles
eens moet zijn om één te kunnen
zijn. Dat komt er praktisch op
neer. dat de leidende theologen
het eens moeten worden. Want een
groot deel der gelovigen kent de
Chi
gaan
twijfelt aan zijn behoud.
Hoe is het mogelijk dat er wel
persoonlijke verbondenheid en één
heid kan zijn. hoewel men het in
alles lanf niet eens is, terwijl dit
tussen kerken wel onmogelijk
schijnt? Zou dat niet hiervan ko-
dat wij elkaar niet binden
weinig resultaat hebben, omdat
daar theologische discussies wor
den gevoerd?
T^E EENHEID der kerk bestaat
m.L niet in het eens-zijn in
theologische vragen. Als wij en de
Christelijke Gereformeerden met
vereniging zullen wachten tot de
samensprekende theologen het in
alles ongeveer eens zijn. dan zal
er van die vereniging nooit iets
komen. En dan zal er van her
eniging met de met-vrijgemaakte
kerken ook nooit iets komen. Als
we het in alles eens moeten zijn,
dan komen er niet minder maar
steeds meer kerken. Wat wel nie
mand een aanlokkelijk vooruitzicht
zal vinden.
De eenheid bestaat ook niet daar
in. dat alle leden van de kerk de
zelfde zeden of gewoonten hebben.
Want die zijn anders in het Noor
den dan in het Zuiden. Ja in één
plaatselijke kerk zijn de zeden ver
schillend. Als ik de kerkgangers
eens bekijk dan zie ik onder hen
dragers van zeer ouderwetse kle
ding naast figuren, die naar de
laatste mode uitgedost zijn. Ze
gaan naar dezelfde kerk, en vor
men best een eenheid, ofschoon
hun zeden en gewoonten wel niet
alleen in kledij zeer verschillend
zullen zijn.
Zo zou ik meer kunnen noemen.
Maar liever wil ik nog de vraag
steHen. waarin de ware eenheid
dan wel bestaat? Niet in gelijkheid
van meningen, niet in gelijkheid
van zeden en gewoonten, niet in
gelijkheid van stand en ontwikke
ling Maar in eenheid des GE
LOOFS en ln eenheid der LIEF
DE en in eenheid der HOOP.
Lilje tot Oostduitse christenen BeroepillgSWerk
In een uitzending voor de West-
duitse televisie heeft de bisschop
van Hannover, dr. Hans Lilje,
verklaard, dat de christenen in de
Oostzone niet naar de wapenen
mogen grijpen. Hij stelde met na
druk, dat er een onoverbrugbare
kloof tussen christendom en mar
xisme is, die de christen tot ver
zet oproept Maar dat wil niet
zeggen, dat daaruit een massale,
bloedige, gewelddadige tegenstand
moet ontstaan.
Woordelijk antwoordde de bisschop,
die de plaatsvervangende voorzitter van
de Duitse Evangelische Kerk is en de
voorzitter van het moderamen va^
Bond van Duitje Lutherse Kerken
hem gevraagd werd of de christenen in
het communistische Oost-Duitsland niet
alleen gebruik moeten maken van
passieve verzet, maar ook van
actieve: „Ik wil mijn broeders aar
andere kant van de grens niet in
vaar brengen door eenvoudig „ja'
zeggen. Maar ik denk het wel. In de
stc plaats echter denkt de waarachtige
christen nimmer aan geweld. Dat is
niet zijn opdracht De tegenstelling is in
wezen zo scherp dat niets die overbrug
gen of oplossen kan.
In onze discussies over de marxisti-
conclusie gekomen dat christendom
marxisme onverenigbaar zijn. Maar dat
betekent niet dat de christen daaruit de
conclusie kan trekken dat hij daarom
geroepen wordt tot een massaal en
bloedig verzet. Integendeel, hij wordt
opgeroepen om onder die omstandighe
den zijn geloof te bewaren. Bovendien
zou ik onder de huidige omstandigheden
niemand de practische raad willen ge
ven om naar de wapenen te grijpen.
zou helemaal geen wijs -
zijn als do kerk van oost en west zich
vrijwillig in een westelijke en oostelij
ke kerk zou splitsen om een moed
willige splitsing door het communisme
te voorkomen, antwoordde de bisschop:
..Beslist niet. Als God het straks mis
schien toestaat dat de leden van de bei
de kerken elkaar niet meer kunnen ont
moeten. zal de kerk daardoor niet on
dergaan. Maar wij zullen
brengen."
Natuurlijk kwam ook in het gesprek
de verhouding tot Martin Niemoeller
ter sprake, die moedwillig de kerkedag
heeft geboycot en een demonstratieve
reis door de Oostzone heeft gemaakt.
Bisschop Lilje werd gevraagd, wat hij
daar van dacht. Subjectief menselijk
gesproken, denk ik er het mijne van
en dat is niet veel. In zoverre kan ik
begrip opbrengen voor Martin Nie
moeller, omdat hij een van onze dap
perste mensen t*. Ik ben echter hele
maal niet gelukkig met zijn reis door
de zone en ben ook van mening dat de
christenen in Oost-Duitsland helemaal
niet zo blij met zijn toernee geweest
zijn, als hij wel heeft gedacht.
besluit
Krachtige bestrijding
van pijn of griep
zonder de maag van
streek te maken!
ledsr tablet Chefarlne „4" bevat 4 beroemds
geneumlddelen, die elk afzonderlijk In de hels
wereld beroemd zijn geworden. Een van deze
middelen Is Chefarox en dient In het bijzonder
om de maag te beschermen. Ook zij die een
gevoelige maag hebben kunnen zonder be
zwaar Chefarlne „4" gebruiken. Het Is sen
ideaal middel om pijn ot griep snel sn doel
treffend te bestrijden. r
Chefariite.4
^HHttrrTP77TrrnT777TW
L BÊKBBr.iir.ks.'-iiimKBÊBL
llllll
BORGWARD
Df Borgward-fabrirkrn in Bremen zullen
binnenkort, soalt gemeld, hun poorten gaan
«luiten, hetgeen betekent dat meer dan
1J.OOO merendeel* geschoolde arbeider*
werkloo* worden, of te werk ge*teld tullen
worden in bedrijven, waarin lij voorlopig
geen gebruik kunnen maken van hun
niirhe capaciteiten. De lea, die hieruit
worden geleerd, ia volgen* De T
graaf, dat self* op de top van een hoog
conjunctuur een bedrijf te gronde kan
gaan, ook al beitaat er een reer grote vraag
naar gijn produkten en i* de leiding tech
nisch voor haar taak berekend. Ala te wei
nig aandacht wordt gcachonken aan andere
problemen, van financiële of eommerciélc
aard, dan i» ren déraillement mogelijk
kan ook overheidssteun geen redding m
betekenen.
Een apeling van het lot wil, dat de o\rr
Europee automobielfabrieken het nieuw*
met andere ogen sullen hetien, omdat voor
de toekom*! een overcapaciteit in de Euro-
pe«e automohielproduktie niet uitgesloten ii
Ilrt takrnleven ei-t, ook voor grote ror
rern«, nog «teed» de allergrootrte in»par
ning, op «traffe van ondergang.
De Volkskrant aegt er dit van„De
ineenstorting van een mainmoetconcern al
de Borgward-fabrieken heeft niet alleen li
de Bondrepubliek een »chok veroorzaakt
De oorzaken. die tot dit ernstige bedrijft
failliet in het naoorlogse We«l-Dnit*l«nd
hebben geleid, in een periode dat bijna
geen prodnktiehedrijf mankracht genoeg
beeft om aan de whirr tomelose vraag m
goederen te voldoen, mijn wel ro ongrvi
bekend. I»e leiding van het bedrijf. gee<
eentreexd in een enkeling, heeft een aan
ernstige beleidsfouten gemaakt.
liet feit dat fouten van enkelen ralke
de«a«tren>e gevolgen hebben, ia bepaald t
hut-end en mag ook door het Nederlandi
bedrijfsleven al» een ernstige waarschuwing
worden genomen. De waarrhnwing name
lijk, dat ook in een met welvaart overspoel
de conjunctuur, een onderneming ten onder
kan gaan al» het de leiding aan wijsheid,
voorzichtigheid en verantwoordelijkheid
ontbreekt.
Ervaring h»eft geleerd, dat jniet In
riodea van boogronjunctuur door onderne
mingen gemakkelijk de ba»i* v«
gang kan worden gelegd. Steed» weer moet
geconstateerd worden, dat al te veel bedrij
ven de atijging van He vraag op de voel
willen volgen door overhaaste uilbreidinj
van de produktiecaparileit die dan kort»
tijd later «trurtureel niet geheel of «elft
helemaal niet verantwoord blijkt. In kot
afwegen van het aanbod tegenover de hui
dige en vooral toekomstige vraag, whuilt
voor iedere ondernemer uiteraard het ty
pisch* ondernemenrisiro. Maar mei
groeten der ondernemingen beperk'
ririro rich niet tot dit enge begrip. Het
tawit dan overhuifd door de groeiende
Bij Koninklijk Besluit is thans
ingesteld een wetenschappelijke
raad voor de kernenergie. Tot de
instelling van deze raad is over
gegaan, zo deelt het ministerie van
onderwijs, kunsten en wetenschap
pen mee. omdat de vele activitei
ten, die zowel nationaal als inter
nationaal, op het gebied van de
nucleaire wetenschappen worden
ontwikkeld, het gewenst maken te
beschikken over een permanent
terzake kundige wetenschappelijke
adviesinstantie.
In dit verband mogen ln herinnering
worden gebracht de grote verdiensten
door de cornmiMie K jyver en de com
missie-Kramers als adviescommissies ad
hn- op d:t gebied bewezen
Daar het gemis van een permanent
advlesllchaam rich ateeds sterker doet
gevoelen, wordt vooruitlopend op een
eventuele regeling ln de kernenergiewet
bij het onderhavige Koninklijk Be
sluit een voorlopige regeling getroffen
▼o de onafhankeiljke advisering op dit
gebied.
Er van uitgaande, dat de kernenergie
uiteraard met uitsluitend op zich zelf
kan worden beschouwd, is bepaald, dat
de raad bij zijn advisering de verhouding
tot en met de ontplooiing van andere
gebieden van wetenschap in acht neen.t.
De raad dient voorts desgevraagd me
de van advies over zuiver wetenschap
pelijke en wetenschappelijk-techniscne
Advertentie
getting
lotion
aangelegenheden op andere gebieden der
natuur- en technische wetenschappen
Van deze mogelijkheid kan gebruik wor
den gemaakt naarmate de behoefte als
zodanig om afhankelijk advies zich ook
op deze gebieden doet gevoelen en de
gekozen opzet aan de verwachtingen
blijkt te voldoen.
De raad zal voorlopig met een vierle
dige bevoegdheid zijn belast. Dat is in
de eerste plaats het uitbrengen van ad
vies over aangelegenheden van zuiver
wetenschappelijke en wetenschappelijk-
technische aard betreffende de kernener-
ioniserende stralen, zowel a
regering als aan de commissie
atoomenergie met het oog op de be
leidsvoorbereiding. als aan instellingen
instanties zoals het Reactor Centrum
Nederland, de Stichting voor fundamen
teel onderzoek der materie (F.O.M.), de
instellingen van wetenschappelijk onder
wijs, particuliere laboratoria enz. Van
Mn
de mogelijkheid, dat ook particuliere la
boratoria de raad zullen inschakelen,
niet uitgesloten maf worden.
Voorts zal hij adviseren inzake de sa
menwerking tussen de op dat gebied
werkzame instellingen, alsmede het uit
brengen van advies en het verlenen van
hulp ten behoeve van de sub a genoem
de instanties bij de opstelling van werk
programma's. ontwikkelingsplannen enz.
Daarnaast adviseren inzake de coördi
natie van de nationale en internationa
le activiteiten met het oog op de af
stemming van de Nederlandse program
ma's op buitenlandse, de uitwisseling
over en weer in verband met de uitvoe
ring. de bezetting van commissies enz.
en advies uitbrengen over de opleiding.
Minder aktenbezit bij
ulo-leerkrachten
Oec. avondmaalviering
in Amsterdamse
geref. kerk
In de gereformeerde Woestduinkerk
te Amsterdam is zondag op initiatief
de gereformeerde kerkeraad een
oecumenisch avond gevierd.
De voorganger was ds. W. van Boeij-
die onder zijn gehoor de deelnemers
an het oecumenisch werkkamp had
»t van half juli tot half augustus in de
Amsterdamse Jordaan wordt gehouden.
Zij zijn afkomstig uit Europa, de Ver
enigde Staten en Afrika en behoren o.a.
tot de Methodistische, de Lutherse. Ang
licaanse en de Ned. Hervormde Kerk en
de Doopsgezinde Broederschap.
Met hen zaten tien leden aan van de
Gereformeerde Kerk. bij wie de buiten
landers die dag te gast waren. Aan deze
viering was een korte voorbereldings-
NED. HERV KERK
Aangenomen naar Berkhout: A. Ver-
straaten te Wormcr c a het beroep van
de generale synode, als pred. voor bui
tengewone werkzaamheden (vlootpred.)
A. L. van Melle. kand. te Goes, naar
Nieuwland en Oosterwijk: C. J- v. d.
Broek te Ridderkerk
Bedankt voor Tienhoven: A. v. d. Bo
ven kamp te Engwierum: voor Bar-
neveld. noodgem.: R. J. IJbema te Har-
denberg.
GEREFORMEERDE KERKEN
Tweetal te Oosternijkerk: B. Fidder.
kand. te Emmen en J. Rowaan, kand. te
Zeist.
Beroepen te Minnertsga: J. J Brink
man. kand te Hecrde: te Hoofddorp:
drs J. Vlaardingerbroek te Grijpskerke.
te Krabbendijke en te Oosternijkerk: B.
Fidder. kand. te Emmen.
Benoemd tot hulppred. te Hoofddorp:
S. Oegema. vlootpred. te Haarlem.
Aangenomen naar Eindhoven, vac. A.
Vellema: drs W. v. d. Zwaan te Amers
foort
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Tweetal te Hijken: p. Deddens, kand.
te Kampen en A. Kamer. kand. te Rot
terdam.
CHRIST. GEREF. KERKEN
Tweetal te Alphen a d. Rijn: G. Blom
te Meerkerk en J v. Doom te Tholen.
Beroepen te Haamstede en Kerkwerve:
H Biesma. kand. te Lisse. die bedankte
voor Wildervank: te Wildervank: J. P.
Versteeg, kand. te Amsterdam.
Aangenomen naar Nijmegen: Th. Rut-
ters te Enschede.
Bedankt voor Edmonton 'Alberta. Ca
nada». Free Chr. Ref. Church: J. P-
Geels, te Haarlem-C.
Dr. Victor Wiesskopf
directeur-generaal
van de C.E.R.N.
Dr. Victor F. Wiesskopf. hoogleraar in
de natuurkunde aan het Massachusetts
Institute of Technology, heeft vandaag
het ambt van directeur-generaal va
CERN. de Europese organisatie
kernonderzoek, aanvaard.
Professor Wiesskopf. een vooraanstaand
theoretisch natuurkundige, zal deze func
tie twee jaar bekleden. Hij is de opvol
ger van de Britse dr. John B. Adams
die het ambt sinds april 1960 heeft be
kleed.
dienst in het werkkamp voorafgegaan,
naar calvinistische ritus, in aanwezig
heid van enkele ouderlingen. Een angli
caan en twee orthodoxen mochten van
hun kerk aan dit avondmaal niet deel
nemen. De buitenlandse gasten verklaar
den dat het gebruik om het avondmaal
zittend rondom de tafel te vieren hen
het meest had getroffen.
Ministerie van defensie deelt mee:
Oplossing voor
Zuidhollandse
eilanden
De staatssecretaris van defensie
heeft aan de staatssecretaris van
onderwijs, kunsten en wetenschap
pen, drs. G. C. Stubenrouch mede
gedeeld, dat aan de onderwijzers,
die in het afgelopen schooljaar
uitstel van eerste oefening hebben
genoten voor het vervullen van
een onder wijsbetrekking, thans
vrijstelling zal worden gegeven,
indien aan de volgende voorwaar
den wordt voldaan:
Het uitstel moet in de eerste plaats
zijn verleend, omdat bU het onderwijs
een plaats werd ingenomen, welke
beslist niet onvervuld kon worden
gelaten.
De desbetreffende onderwijzers moe
ten op deze plaats ook thans nog
onmisbaar zijn en in hun vervanging
moet op generlei wijze kunnen wor-
De vrijstelling dient bij de burgemees
ter te worden aangevraagd. Tot en met
het schooljaar 1963/1964 zal de vrijstelling
een tijdelijk karakter dragep. daarna zal
zij voorgoed worden verleend en zullen
deze onderwijzers niet meer behoeven te
voldoen aan de eis van het werkzaam
blijven aan de school, ten behoeve waar
van hun uitstel werd verleend voor het
schooljaar 1960/1961.
Voorts heeft de staatssecretaris van
defensie medegedeeld, dat voor het
schooljaar 1961 1962 aan een beperkt aan
tal onderwijzers uitstel van eerste oefe
ning kan worden verleend, indien de be
trokkene een vacature vervult of gaat
vervullen aan een twee- of driemans-
school bij het gewoon-, voortgezet- of
uitgebreid lager onderwijs in Zeeland, op
de Zuidhollandsc eilanden of in een afge-
gen gehucht ln het overige gedeelte van
het land.
Evenals voorheen zal in zo ruim moge
lijke mate vervroegd verlof worden ver
leend aan dienstplichtige onderwijzers,
die een functie willen gaan vervullen bij
een school voor lager onderwy3. Uiter
aard zal hierbij rekening moeten worden
gehouden met de wettelijke minimum-
duur der eerste oefening, terwijl in ieder
afzonderlijk geval zal worden nagegaan
of de militaire dienstbelangen zich niet
in al te ernstige mate tegen vervroegde
huiswaartszending verzetten.
Paulus verstaat de kunst om de moeilijke vraagstukken, in
die tijd moeilijk en in onze tijd moeilijk, tot heel simpele
grondwaarheden terug te brengen. Een voorbeeld hiervan: het
sociale vraagstuk. Toen slavernij, in onze dagen ook principieel
een bijzonder ingewikkeld complex.
Paulus zegt dit tot de slaven: „Wat gij ook doet, verricht uto
werk van harte, als voor den Here en niet voor mensen; gij
weet toch, dat gij van den Here tot vergelding de erfenis
zult ontvangen! Gij dient Christus als heer."
En dit zegt hij tot de werkgevers: „Heren, betracht jegens1
uw slaven recht en billijkheid; gij weet toch, dat ook gij een
heer in de hemel hebt!"
En dit tot beiden: „Want wie onrecht doet zal zijn onrecht
terugontvangen, en er is geen aanzien des persoons!"
Het klinkt allemaal heel simpel. Tè simplistisch? Kan de
werknemer hiermee het vraagstuk van de staking niet aan
en weet de werkgever hieruit niet hoe hij aan moet met hetj
vraagstuk van de medezeggenschap? Inderdaad, de Bijbel is:
geen sociaal handboek. Maar ook bij zulke vraagstukken is
het goed terug te gaan naar de grondwaarheden: recht èn j
billijkheid moeten de verhoudingen beheersen. En bij allen
de wetenschap, dat ons werken is dienst aan God.
Een zendingsnestor ging heen
(Van een medewerker) zonder vrucht. „Maar eenmaal zullen wij
slagen", zo verzekerde ds. Baarda en hij
heeft gelijk gekregen.
Nog maar 27 jaar oud vertrok ds. Hue
ting in 1896 naar zijn arbeidsveld om
werkzaam te zijn onder de Tobelorezen.
Reeds kort daarop brak aldaar een op
stand uit tegen het Nederlandse gezag.
De gemoederen waren zeer verhit over
de komst van een nieiAv aangesteld, maar
door de inboorlingen niet geaccepteerd
hoofd. Midden in de nacht trad een jonge
In de ouderdom van ruim 92 jaar
is de eeuwige rust ingegaan ds. A.
Hueting, een van de oudste, zo niet
de oudste, zendingspredikanten
van de Ned. Herv. kerk. Hij mocht
op een lang en vruchtbaar leven
terugzien en is tot op hoge leeftijd
groen en fris gebleven. Wie zich
het beeld van ds. Hueting voor de
geest roept, denkt niet alleen aan
Halmaheira, waar hij zo lang en
gezegend heeft gewerkt, maar
wordt er ook duidelijk bij bepaald
hoezeer het leven van onze zende
lingen is als een zaaien met tranen.
Welhaast 34 jaar heeft deze dienst
knecht onder de tropenzon ge
arbeid en op de dag waarop hij
mocht terugzien dat hij voor
zestig jaar uitgezonden werd
ds. Hueting was toen hij ging een
jongeman van 27 jaar kon het
getuigenis niet anders luiden dan:
„Ik was een werktuig in Gods
hand.'
Een stem uit de praktijk had hem ge
grepen en hij gaf zich met zijn gehele
persoonlijkheid voor het werk van de
zending. Op de jongelingsvereniging,
..Elk gezond jong mens kan zendeling
worden". Het bracht bij Hueting een ge
voelige snaar aan het trillen en kort
daarop begaf hij .-zich .naar Utrechtse
zendingsschool, waar hijvin vijf Jaar»
JHHi_ hueting zen.
opvolgen. Deze was reeds hoog bejaard
en had tal van jaren in de zending op
Halmaheira gewerkt, naai
kiek mee!
Grote HUNTER fotowedstrij'd
„Vader en Zoon"! 150 Prijzen van
f.1000.- tot f.25.- Zie affiches;
Sigaret..? HUNTER!
Vijfdaagse schoolweek
gedurende zomer?
Een commissie van het N.V.V. is
van mening, dat een aanpassing van
de lagere school aan de vijfdaagse
werkweek niet behoeft te worden afge
wezen. Het belang van een dergelijke
aanpassing ziet zij voor de zomerperi
ode evenwel aanmerkelijk duidelijker
dan voor de rest van het jaar. Daarom
zou volgens de commissie kunnen wor
den overwogen om een vijfdaagse
schoolweek in te voeren gedurende de
zomermaanden. Deze conclusie steunt
mede op de overtuiging, dat reeds
thans het gevaar bestaat, dat onder de
druk van de vijfdaagse werkweek het
absentisme op zaterdag zal toene
waardoor het onderwijs zou kunnen
den ontwricht.
Minder kostbaarheden dan verwacht
Geen Romein maar
Romeinse in
andere zes graven, die eerder in
deze omgeving zijn aangetroffen
zit^in d^iagè^e^kt^Fmn?' iï jSaÏÏd ZoaIs bekend is dateren de graven
van%44 in 1057 tot 36% in i960; dc over-luit het begin van de jaartelling,
eenkomstige percentages voor de lagere jj, de grafkuil. *o bleek uit het onder
akte Duits rijn 39 en 32: Engels 45 cn 40 zofk is Mn houten kist geplaatst, die
handelskennis 30 en 26 Alleen het ongeveer 2.15 meter lang cn 1.70 meter
Archeologen van de Rijksdienst
voor oudheidkundig bodemonder
zoek in Amersfoort hebben in het
laatste Romeinse graf dat enkele °TcltklSt
maanden geleden in het Brabantse
Esch is blootgelegd, minder kost- 8] krEien |nUct aangetroffen. Het Is ge
baarheden ontdekt dan in de
MAARVERSTEYIGEk
houdt uw
kapsel
mooi in
model
PER HACON VOOR
J 4 «HANDELINGEN
bezit van de lagere akte wiskunde bleef
vrijwel gelijk (20%L
I Dit blQkt uit de zojuist verschenen pu-
i blikatie van het Centraal Bureau voor de
l Statistiek: ..Statistiek van de bcvoegd-
heden der leerkrachten bij het lager on
derwijs I960'
Het gemiddelde aantal ..ulo-akten"
'moderne talen, wiskunde, handelsken
nis» dat een ulo-leerkracht bezit, bedroeg
in I960 1,71. tegen 1.99 in 1957 en 2.42 in
11953 Pi) het openbaar uJ.o. ligt dit ge
middelde aktenbezit per leerkracht op
1 72. hi) he* prnt christelijk iets hoger
op 1.78 en bij het roomskatholiek iets
lager. nL op 1.64. Nieuw aangestelde
leerkrachten bezaten gemiddeld slechts
breed is gewekt en die vervaardigd
van 4 cm dikke eikenhouten planken.
De begraving heeft niet, zoals werd
verwacht, betrekking gehad op een ver
mogend Romein, maar op een vouw. die
overleden moet zijn tegen het eindo van
de tw«ede eeuw en wier gebeente ge
cremeerd is. De crematie bleek niet te
zijn bijgezet in een kistje, maar lag ver
spreid langs de binnenzijde van een der
wanden van de kijt.
Alle stukjes crematie waren bedekt
met een bruine vrij dikke aankorsting.
Op de plaats waar zich de Crematie be
vond. werd bovendien een langwerpig.
eerKraenten oezaten gemiooeia siecnw onregelmatigspoor gezien Dit-welwaar-
8 akfe Het relatief grote aantal nieu-j schijnlijk op het vergaan van een kleding-
we leerkrachten verklaart voor een be- siulr
lanfr, rt„l da <1.1,nj van het totale Tj« bOiaven heeft behoord een
:aktenbezi' veelkleurige armband (of halsketting?),
Bij het glo.. v.g.lo en blo. bleek bestaande uit twee snoeren van kralen,
verantwoording voor "r werkgelegenheid'hef afctenbexit der -ndeiwuzcra vruwddie v«>r het merendeel vervaardigd iffn
der werken ia het bednjL" I ge la aifck
Kuwel die voor het merendeel vervaardigd sffn t Een grnte scherf van een ruwwand
iraa giaa «4 glispnl» Maal aagi bnuatnjam-i' Ogmarkaiuk
lukt deze te conserveren en grotendeels
ln de oorspronkelijke volgorde aaneen te
rillten.
Ze zijn rond (groen, roodbruin, blauw,
okerkleurig. wit cn verzilverd», langwer
pig rond (donkerbruin en wit) en lang
werpig in de vorm van een schilddak
iwit. tweemaal doorboord» Een biconi-
sche kraal is van goud. en de veertien
achtvormige platte, zwarte 'bruine) kra
len. die tweemaal doorboord zijn. waren
wellicht van git gemaakt
Aardewerk
Aan aardewerk is gevonden: 1. Een licht
bruine kruikkamfoor met platte oren.
De hp moot reeds beschadigd, zijn
geweest toen de amfoor in het graf
werd geplaatst. De opening bleek ge
heel afgesloten door ijzerroest. Dc
inhoud bestaat uit een Rrotc hoeveel
heid vloeistof met veel bezinksel.
2 Een deukbekcr van witte aarde met
blauwgrijs „vernis". Deze is aan de
bui'enzijde. rondom de deuken, la
barbotine. versierd met kleine streepjes
en blaadjes.
3. Een scherfje van een blauwgrijs
„geverniste" jachtbvker van witte aarde
met een gedeeltelijke afbeelding van
4. Een grnte scherf van een ruwwandig.
dat hierop aan do binnenzijde vele
stukjes houtskool waren neergelegd.
Ai6ez,en van sterk verspreide parti-
ketljes houtskool, die kennelijk secun
dair in de kist zijn geraakt, is nergens
elders in het graf houtskool gevonden.
Verder zijn sporen ontdekt van een
houten met rode verf beschilderd kistje.
Hierbij zijn geen voorwerpen te voor
schijn gekomen. Vermoedelijk heeft in
het graf nog een tweede rood beschilderd
kistje gestaan. In de nabijheid van de
sporen die op dit laatste betrekking heb
ben. is bladgoud gevonden. Dit materiaal
is echter uiteengevallen. Van andere
stukken bladgoud is er een circa 8 bij
6 cm groot. Aangezien het materiaal
waarop dit goud bevestigd moet zijn ge
weest. vergaan is. bestaat er weinig
kans dat de oorspronkelijke functie en
de eventuele reliëfversiering nog achter
haald kunnen worden.
In de nabijheid van dc crematie kwam
een zadeldakvormig stukje puimsteen
aan het licht, waarvan drie vlakken ge
heel glad zijn.
Raadselachtig
De meest raadselachtige vondsten be
staan uit een nog niet gedetermineerde
organische stof. een kurkachtig materi
aal. Hiertoe behoren o.m. twee voor
werpen die zolen lijken te zijn met spits
toelopende punten. Uit hetzelfde mate
riaal vervaardigd zijn diverse langwer
pige stukken, o m. twee die resp. 24.5 en
15.5 lang en 4.5 en 3 cm breed zijn.
In het graf ia geen glaswerk, brons of
barnsteen aangetroffen. Behalve de stop
van de kniikamfoor Is de enire vondst
van Ijser een rechthoekig, geheel ge-
axyéaord plaat)*.
in het wit uit het donker i
ren. Het was de toewan blanda, ds. Hue
ting, die eens met de opstandelingen
kwam praten, al ging het Tobelorees hem
d^n ook moeilijk af. Maar hij predikte
het evangelie en hij won de harten.
Honderden kwamen des anderen daags
om meer van die wondere boodschap van
de zendeling te horen. God opende deu
ren. het werk van de oude ds. Baarda
ging rijke vruchten dragen en bij tien
tallen heeft ds. Hueting christengemeen
ten mogen institueren. Ds. Hueting ver
zuimde zijn kansen niet: er kwam een j
kweekschool en ook een ziekenhuis.
Hueting zag de kerk groeien tot een zelf
standige gemeenschap met meer dan
dertigduizend zielen.
Van dorp tot dorp ging de evangelie*
boodschap verder. Ze resulteerde ook
hierin, dat een van de voornaamste lei
ders, die in opstand was gekomen, met
zijn gehele familie tot het christendom
overging, dat heidense cultus-voorwerpen
openlijk verbrand werden en men het
catechetisch onderwijs zocht. Een en an
der leidde er ook toe, dat er belangrijke
verbeteringen kwamen in de sociale toe
standen. Toen Hifeting kwam was er op
Halmaheira met zijn vele en moeilijk te
bekeren heidenen maar een kleine chris
tengemeente, die van zendeling v. Dijke.
Velen hebben bij deze zendeling ook
genezing gezocht voor opgelopen ver
wondingen en men maakte daarvoor rei
zen per prauw vele dagen lang, want
immers dc blanke heelmeester kon hel
pen. Ernstige aanvallen van tyfeuze ma
laria brachten ds. Hueting en zijn gada
aan-de rand van het graf en maante een
verpleging in het zendingshospitaal te
Ternate noodzakelijk. Maar ze mochteu
herstellen en weer het werk ter hand
nemen. Opnieuw mocht ds. Hueting een
opstand bezweren nadat hij de raad van
enkele Chinezen om te vluchten naar een
ander eiland, waar nog meer Europeanen
vertoefden, in de wind geslagen had. Een
gesprek met de oudsten in hun landstaal
brak de spanning en wekte nieuwsgierig,
heid om meer te weten van het christen
dom. Velen waren bereid zich te laten
dopen en zo kon de zending het werk
aanvatten.
In 1906 kwam het echtpaar met een
verlof van twee jaar en in 1908 ging
het opnieuw naar Halmaheira. Maar
het zou van korte duur zijn, want ds.
Hueting werd overgeplaatst naar Boe
roe, een grotendeels tot bekering ge
komen eiland. Met vernieuwde energie
maakte de zendeling zich de landstaal
eigen. Contact kwam er maar moeilijk
en waar men de toewan blanda zag
naderen ging men op de vlucht, de
jungle in. Het feit, dat men overgegaan
tot het christendom en komend tot de
kerkdiensten, toch thuis aan oude hei
dense gebruiken vasthield, was daaraan
niet vreemd. Maar ook hier wist ds.
Hueting de weg te vinden naar het hart
van de bevolking. Het christendom
moet zijn stralen kifnnen zenden naar
de mensen, maar ze moeten er zich
voor openstellen, zei Hueting. Wie on
der een tentje gaat zitten wordt niet
bruin, voegde hij er aan toe.
Vijftien jaar heeft zendeling Hueting
op Boeroe gewerkt en er onder vaak
ontmoedigende omstandigheden zijn
beste krachten gegeven. Ernstig dia
beticus geworden, moest de zendeling
in 1930 voorgoed repatriëren. In 1931
kreeg ds. Hueting eervol emeritaat. In
1934 ging zijn vrouw hem voor naar
een beter Vaderland. Van rusten wist
ds. Hueting ook toen nog niet. Tien jaar
is hij daarna nog werkzaam geweest
als ziekenhuis-predikant in het Stads
en Academisch ziekenhuis te Leiden.
Ook met de pen heeft ds. Hueting
zich verdienstelijk gemaakt voor het
land. dat zijn liefde had. Hij schreef
twee boeken, resp. getiteld .De zen
dingsgeschiedenis van Halmaheira' en
.De zendingsgeschiedenis van Boeroc'.
Ook heeft hij volksverhalen van Hal
maheira te boek gesteld, in zijn verlof
tijd een omvangrijke dictionaire ver
vaardigd en een grammatica verzorgd.
Door de Ned. Herv. Kerk worden
geen zendingsarbeiders meer naar Hal
maheira uitgezonden. Het werk van de
Utrechtse zendingsvereniging is bij de
invoering van de nieuwe kerkorde op
1 mei 1951 door de kerk overgenomen.
De spanningen, die sedertdien zijn op
getreden niet in de laatste plaats rond
om Nieuw-Guinea, maakten het na 1950
niet meer mogelijk om zendingsarbei
ders op Halmaheira te plaatsen. Maar
de verhouding en het contact met de
kerk aldaar is goed en vanuit Neder
land steunt men haar met subsidies,
studiebeurzen, enz.
Ook is de gemeente van Utrecht niet
neer de zendende kerk. want het contact
iet de kerk op Halmaheira wordt thans
onderhouden door de gemeenten in dc
provincie Limburg. Het is niet belangrijk.
Christus' kerk is geplant en deze kerk
drijft nu zelf zending onder meer dan
vijftigduizend heidenen en twintigduizend
mohammedanen. Dat werk blijft in stand.
ant de Here der kerk zorgt voor Zijn
eigen zaak.
Hij werkt door mensen en dat mocht
gisteren, toen het lichaam van ds Hue
ting op de dodenakker te Utree»it geaaid
werd. dankbaar worden getuigd. Veel
heeft de Hervormde Kerk aan ds Hue-
zijn werk te danken. Hij heeft ge
pionierd onder uiters' mocilüke .unstan-
digheden. Maar hij bleef op zijn post.
omdat hij zich geroepen wist Zijn zaaien
met tranen is. als bij zovelcii. die met
hem in de zending hun leven verteerd
hebben, veranderd in wederkomen met
gejuich. Opgenomen in de wolk der ge
tuigen zullen allen, die in de zending
werkzaam zijn. Hueting en zijn arbeid
met eerbied blijven gedenken.
