Duyvï
Kon. Nederlandse Grofsmederij
Leiden bestaat 125 jaar
te
4-DEUGE SLA-SET
Teeltrecht tulpen, narcissen
en hyacinten uitgebreid
se
In 1836 begonnen met 80 man
Militair werd de stichter
en koning Willem I sag
er wel wat in
HEUWE LEIDSCHE COURANT
WOENSDAG 26 JUU 1961
Agenda voor Leiden
en Den Haag
Woensdag
Pieterskerk, 7.30 uur: Avondstil/U.
Den Haag: Kurzaal, 8-15 uur: Resi
dentie Orkest o.l.v. Hans Schmidt Jsser-
itedit; soliste: Geza Anda, piano.
Nieuwe Kerk, Spui, 815 uur: Charles
de Wolff, orgelconcert.
Donderdag
Speeltuin Oostertowatrtder 10 uur:
Vakantie schooljeugd, The Marico'r
Speeltuin Zuiderkwartier, 3 uur:
Vakantie schooljeugd, The Marico'i.
a a g: Gebouw K. en W, 8 uur:
Musical My Fair Lady.
Kurzaal, 8.15 uur: Spaanse dansgroep
Sonidos Negros.
Houtrusthallen, 8 uur: Kon. Militaire
Kapel o.l.v. R. van Yperen.
Binnenhof, 2 30, 3-30 en 9 uur: Toneel-
poep Arena met ..Nu noch".
Vrijdag
Speeltuin Westerkwartier, 10 uur: Va
kantie schooljeugd, The Marico's.
Speeltuin Morskwartier, 3 uur: Vakan
tie schooljeugd, The Marico's.
i a g, Gebouw K. en W., 8 uur:
Musical My Fair Lady.
Kurzaal, 8.15 uur: Residentie Orkest
J.v. Hans Schmidt Isserstedt; soliste:
Geza Anda, piano.
Zaterdag
i a g, Gebouw K. en W., 8 uur:
Musical My Fair Lady.
Binnenhof, 2.30, 3.30 en 9 uur n.m.:
Toneelgroep Arena met „Nu noch".
Apotheken
Geopend voor spoedeisende gevallen
apotheek Van Driesum, Mare 110. tele
foon 20406.
Films
Casino (7 en 9.15 uur): Rio Bravo (14 jr).
Casino (2.30 uur): Robin Hood (a.l.).
Lido (2.30, 7 en 9.15 uur): lm weissen
össl (a.l.).
Luxor (2.30, 7 en 9.15 uur): Jerry als
ruimtevaarder (a.l.).
Rex (2.30, 7 en 9.15 uur): De verleidster
m de Nijl (14 jr.). Donderdagcyclus: De
levensroman van Richard Tauber (14 jr).
Studio (2.30, 7 en 9.15 uur): Amerika
ronder masker (14 jr).
Trianon (2.30, 7 en 9.15 uur): Zeventien
a nog nooit gekust (a.l.).
Tentoonstellingen
Lakenhal, schilderyen en tekeningen
ran Kees Verwey (tot 4 september).
Rijksmuseum voor Oudheden, Vier
honderd jaar Romeinse bezetting (tot 20
augustus).
Rijksmuseum voor Volkenkunde, „Vang
die vis" (t/m 1 oktober).
Rijksmuseum voor geschiedenis der
natuurwetenschappen: „Uit de kinderja
ren van de elektriciteit" (t.m. 29 okto
ber).
Hortus '61 (bot 5 augustus)'.
Opdracht aan Leids bedrijf
De gemeenteijke woningdienst van
s-Gravenhage heeft het bouwen van 110
woningen in het plan Waldeck opgedra
gen aan de N.V. J. de Waters Aanne-
mmgsmaatschappij te Leiden, die bij de
aanbesteding op twee na de laagste in
schrijver was, voor f 1.717.000.
honderdvijfentwintig jaar. Een feit, dat, mede gezien haar aandeel
in de industriële positie van Leiden, zeker het vermelden waard is. De
Grofsmederij, waar honderden mensen werk vinden, heeft zich ontwikkeld
tot een levenskrachtig bedrijf, dat er ook in de crisistijd van omstreeks
193S, toen op zeer bescheiden wijze het eeuwfeest is gevierd, allerminst
hopeloos voor stond. In moeilijke perioden waren er steeds ook tekenen
van opleving, vrucht van een doelbewust beleid en het ernstige streven
naar handhaving van de in de loop der jaren verworven reputatie.
Bij Kon. Besluit van 15 juli 1836
werd aan W. A. Bake c.s. te Leiden
vergunning verleend „tot het oprigten
eener Grofsmederij met ijzeren kamers
en pletrollen, gedreven door één of
twee stoomwerktuigen". Eind augustus
van dat jaar reeds was de oprichting
een feit.
Ter gelegenheid van het eeuwfeest
wijdden wij 25 jaar geleden een uitvoerig
artikel aan het ontstaan en de groei van
de Grof. Daaraan is een deel van het
volgende ontleend.
De oprichters
Bij de wieg van de Grofsmederij ston
den blijkens de akte van oprichting, be
halve notaris A. B. Barkey Nz, de bur
gemeester van Leiden, jhr. mr. J. G. de
Mey. jhr. D. F. van Alphen, lid der
Tweede Kamer, luitenant-kolonel W. A.
Bake, voorts de heer B. Alberdingk te
Amsterdam, minister J. baron v. d. Bosch,
minister H. J. baron v. Doorn en een
aantal andere comparanten, die met el
kaar hadden aangegaan een naamloze
maatschappij, gevestigd te Leiden, tot
het versmeden van oud ijzer en het ver
vaardigen van zwaar ijzerwerk.
Het kapitaal werd bepaald op f 200.000,
verdeeld in tweehonderd aandelen van
f 1000 elk, waarin Z. M. de Koning der
Nederlanden deelnam voor twaalf aan
delen. Ten tyde van het verlijden der
akte van oprichting werd reeds voor een
bedrag van f 181.000 aan aandelen ge
plaatst en op 18 december van hetzelfde
jaar was het gehele kapitaal bijeen. Het
bestuur der „Sociëteit" werd opgedragen
aan vier commissarissen, te weten de
heren A. Hartevelt Jzn., C. Leembrug
gen, A. L. Lezwijn en mr. J. C. Bucaille,
en aan de directie tezamen vormende
de Raad van Administratie.
De directie werd toevertrouwd aan de
heer W. A. Bake en diens zoon H. A.
Bake als adjunct-directeur.
In de vergadering van „deelhebberen"
d>d. 4 september 133D werd besloten
hert aandelenkapitaal tot f 300.000 uit
te breiden; Z. M. de Koning gaf weder
om blijk van zyn goede gezindheid je-
eigen rekening in het nieuwe kapitaal
gens de Nederlandse industrie door voor
voor f 25.000 deel te nemen en er zijn
goedkeuring aan te heohten, dat de res
terende f 75.000 werden verstrekt uit het
Fonds tot aanmoediging der Nationale
Nijverheid. Een gedeelte dier aandelen
is nog in het bezit der Koninklijke fa
milie, aldus onze courant van 1936.
Op 15 september 1836 werd in „het
logement aan den Bergb" publiek
aanbesteed „het maken van een ge
bouw, benoodigd tot het oprigten
eener Grofsmederij, op een terrein,
gelegen op de Vestwalle tusschen
de Zeyl- en Hoogewoerdspoorten".
I De bouw werd voor f 23.000 opge-
LTET P.V.S. heeft dc teerling geworpen! Na een discussie die nagenoeg
anderhalf uur duurde, besliste het bestuur gistermiddag dat het
areaal der hyacinten met 7 °/o uitgebreid zal worden, dat van de narcissen
met 5 °/o en dat van de tulpen voorlopig met 7 8/o. Mocht, wat dit laatste
artikel betreft, er plantgoed genoeg zijn, dan zal er nog eens 3 bij
komen. In de vergadering die het P.V.S. op 29 augustus zal houden, zal
men bekijken of er voldoende plantgoed aanwezig is om het teeltrecht
van de tulpen in totaal met 10 uit te breiden.
Tot i
het j
dat i
i 15 1
vember geen bloembollen
Duitsland mochten worden gestuurd. Dit
^-ted men om te voorkomen, dat goed
kope restanten op de Duitse markt zou
den komen op het moment dat de klein
handelaren wellicht nog met flinke
Voorraad zouden zitten, die tegen nor
male prijzen was ingekocht.
Van de zijde van de Bond van Detail-
bloembollenhandelaren en van het Be
drijfschap voor de Bloembollenhandel
*as een verzoek binnengekomen deze
datum te verschuiven. Het gebeurt vaak,
dat men orders krijgt na die datum en
dan kan men de opdracht niet meer uit
voeren.
De voorzitter van het PVS wilde dit
«zwaar onderkennen. Hij stelde dan
ook voor aan de Duitse organisaties te
«ten weten dat men geen onderhandelin
gen over het sluiten van de grenzen na
«paalde data meer kan voeren, wanneer
leen ontheffing kan worden verleend
voor orders die tegen normale prijzen
worden uitgevoerd en voor bollen die op
"ormale tijd zijn besteld.
Wat betreft de uitbreiding van het
•oeltrecht voor de drie hoofdsoorten
öerkte dr. Verhage op, dat de commissie
Van bjjstand zich over dit probleem uit
voerig had beraden. Uiteindelijk was men
»t een advies gekomen: 5 pet voor nar
den, 7 pet voor hyacinten en voorlopig
Pet voor tulpen.
Afremming
Dat de bestuursleden van dit punt geen
«nierstuk zouden maken, kon ieder be-
Jhjpen. De heer Van Braam wilde
Kralt betoogde, dat men voor tulpen nu
maar meteen de knoop moet doorhakken
en tot een uitbreiding van 10 pet moet
besluiten. De prijzen van de bollen liggen
nu te hoog en dat gaat de verkoop in
het buitenland afremmen. Bovendien is
het met de tulpen nu zo, dat men bij
de minste geringste kink in de kabel
voor een tekort aan bollen komt te zit
ten. De exporteurs trekken er ieder sei
zoen weer met een bang hart op uit en
durven niet alle remmen los te gooien,
omdat men vreest voor tekorten te ko-
Wanneer we de tulpen met 10 pet
uitbreiden zal het plantgoed wellicht
duurder worden maar de teeltbewijzen
goedkoper.
Mr. Nederveen bracht naar voren dat
zowel de organisaties als de commissie
van bijstand voor het merendeel zijn
voor een uitbreiding van 5 pet voor nar
cissen, van 7 pet voor hyacinten en van
7 pet plus eventueel 3 pet voor tulpen.
Afzetproblemen zijn er niet Wat de vo
rige jaren is aangeboden, heeft de export
allemaal weten te verkopen. In zekere
zin bedraagt het surplus 0.0
De heer Kralt had er twijfel over uit
gesproken, of men op 29 augustus de
plantgoedsituatie beter zal kunnen beoor
delen. Is dat zo?, wilde de heer Neder
veen weten. Als we het dan niet kunnen,
laten we dan nu maar tot een uitbreiding
van 10 pet besluiten voor de tulpen. Sor
wees erop, dat enkele jaren geleden ook
een slag om de arm is gehouden en dat
men toen ook eind augustus pas de defi
nitieve beslissing nam.
Dr. Verhage meende dat men op 29
augustus niet nauwkeurig kan weten, ho#
hyacinten met 5 pet volstaan. De heer de situatie op de plantgoedmarkt is, maar
zuilen dan althans meer inzicht heb-
Afzetgebiteden
De heer De Geus memoreerde een uit
spraak van de voorzitter dat men zich
wat de grote lijnen van het beleid aan
gaat, niet moet laten beïnvloeden door
toevallige omstandigheden. Hij had uitge
rekend dat wanneer men thans 10 pet uit
breidt en volgend jaar een goede oogst
heeft, het aanbod in 1962 wel eens 25 pet
meer kan bedragen dan nu. Zijn er dan
geen afzetproblemen?
De heer Van Braam meende, dat er nu
wel degelijk afzetproblemen zijn. Neem
bijv. de dikke maten hyacinten. De heer
Elfering zag ook weinig moeilijkheden
voor de export zolang de huidige si
tuatie niet wordt doorbroken. Hij was
van oordeel, dat men nu de grote stap
maar moet wagen, ook al wordt er wat
leverbaar aan de markt onttrokken. De
heer Schuddebeurs deed het voorstel de
uitbreiding alleen te realiseren met
nlanbgoed. dit om de angst voor een ont
trekken van leverbaar aan de markt weg
te nemen. Dr Verhage vroeg hoeveel con
troleurs hij dan in dienst dacht te nemen.
Duizend? En dan gaat het nog niet
De heer Th. de Vroomen vond de prij
zen van de tulpen thans te hoog en wees
er verder op dat de kwekers dc laatste
jaren geen ernstige ziekten in de hyacin
ten hebben gehad. Had bijv. het geelziek
weer flink om zich heen gegrepen, dan
zouden er nu reeds hyacinten tekort zijn
Met algemene stemmen werd besloten
het narcissenareaal met 5 pet uit te brei
den. Op twee na de heren De Geus
en Van Braam waren ook alle be
stuursleden voor een uitbreiding van het
hvaclntenteeltrecht met 7 pet (de ver. De
Hyacinth had 3 pet geadviseerd), terwijl
met 12 tegen 5 werd besloten dc tulpen
voorlopig met 7 pet uit te breiden en op
29 augustus te beslissen of het 10 pet
wordt of niet. Teren stemden de heren
Kralt, Roelofs en Schuddebeurs die met
een naar 10 pet wilden, en de heren De
Geus en Van Braam die met een geringer
i percentage wilden volstaan.
Het hoofdkantoor, de smederij
en de mechanische werkplaats
van de Grofsmederij, tussen
Zuidsingel en Zijlsingel.
dragen aan de aannemer Karei
Blansjaar Jr.; de levering van een
40 P.K.-stoommachine voor f 17.000
aan de firma Bögel en Dinnendahi
te Ysselboscb.
Eind 1837 kon de directeur meedelen,
dat het bedrijf in werking kon worden
gesteld en op 12 juni van 't volgende
jaar kwam het college van Burgemeester
Wethouders de fabriek bezichtigen
Contact met Marine
1 in de eerste jaren werd contact
verkregen met de Marine en dat contact
de eerste eeuw nimmer verbroken
geweest. Nog geen tien jaar na de op
richting werd met het Ministerie van
Marine een overeenkomst gesloten voor
de aanmaak van ijzerwerk ten bedrage
minstens f 20.000 'sjaars. Tot dat
ijzerwerk behoorden ankers en in latere
jaren ook klokbakenboeien, terwijl in
opdracht van het Departement van Ko
loniën ook „ligters" werden vervaardigd.
In 1839 ontstond een conflict tussen
oommissarissen en directie, hetgeen ertoe
leidde, dat eerst de adjunct-directeur en
het volgende jaar ook de directeur af
trad.
Zij werden opgevolgd door de heer
W. Wolters, voordien boekhouder.
Op 1 Juni 1840 genoot de fabriek de
eer van een persoonlijk bezoek van
Z. M. Koning Willem I, die bü deze
gelegenheid zyn beschermende me
dewerking toezegde.
Een rechtstreeks gevolg van dat be
zoek was wellicht zijn opdracht tot
het vervaardigen van een ijzeren
oranjerie in zyn paleis voor de som
ma van f 30.000 en van de ijzeren
kribben voor een in aanbouw zjjnde
kazerne te Den Haag.
Hoezeer het Koninklijk Huis de ont
wikkeling van het bedrijf met be
langstelling gadesloeg, bleek ook in
1850, toen aan de Grofsmederij op
aanvraag het predikaat „Koninklijke"
werd verleend.
Het eerste dividend
Over het boekjaar 1850 werd een
winst behaald van bijna f 13.000, welk
resultaat aan commissarissen vrijheid
gaf aan de vergadering van aandeel
houders voor te stellen de eerste
dividenduitkering ad 2 pet te verrich
ten.
In de daaropvolgende jaren groeide
dit dividend geleidelijk tot gemiddeld
7 pet. De vermeerdering der werkzaam
heden maakte een uitbreiding van
fabrieksterrein noodzakelijk, die werd
verkregen door van de gemeente 900
vierkante ellen gronds aan de Stadsvest-
wal aan te kopen. Het debiet, dat In
1851 nog f 159.000 bedroeg, was in 1860
reeds tot f 300.000 gestegen, met
winstcijfer van f 28.000
Na de dood van de directeur, de heer
Wolters, in 1861, bleek, dat de inventaris
ongeveer f 100.000 te hoog op de balans
voorkwam, zodat besloten werd geen
dividend uit te keren voordat liet verlies
as ingehaald.
Dank zij de voortvarende en bekwa-
e leiding van de nieuwe directeur, de
heer D. L. Wolfson. voordien kapitein-
luitenant ter zee bij het Indische Zee-
n en laatstelijk directeur van de
fabriek voor de Marine en het Stoom-
n te Soerabaja. was dat reeds na
sleohits twee jaren het geval, zodat in
weer 2% pet. dividend kon worden
uitgekeerd en het volgend jaar zelfs
8 pet.
Onder zijn leiding kwamen verschei
dene grote uitbreidingen tot stand en
beleefde de Grofsmederij een tijdperk
an grote bloei.
Tot leedwezen van commissarissen
•erd de heer Wolfson in 1867 benoemd
tot directeur der Nederlandsche Stoom
bootmaatschappij te Rotterdam.
Tot zijn opvolger aan de K.N.G. werd
benoemd ir. P. van Bleiswijk Ris, die
ook de heer Wolfson in Soerabaja was
opgevolgd.
Toen deze zijn directoraat aanvaardde
bleek het hoogtepunt bereikt
Magere jaren
De vette jaren werden door magere
gevolgd en het boekjaar 1872 toonde
zelfs een verliescijfer van f 10.
welk nadelig saldo voornamelijk
ontstaan door de slechte uitkomsten
van de ..stafijzerfabricage".
Dit leidde zelfs tot de benoeming
van een commissie ad hoc, die tot taak
had de ivenselijkheid van voortzetting
of liquidatie 'van het bedrijf te onder
zoeken.
In de algemene vergadering van 31 mei
1873 werd met 23 tegen 9 stemmen be
sloten de fabriek bij wijze van proef ge
durende de jaren '73 en '74 gaande te
houden, met deze restrictie, dat in die
jaren geen stafüzer zou worden geprodu
ceerd.
In het voorjaar van 1875 werd de be
slissing verdaagd tot het volgende jaar
en toen werd, nadat de voorgaande jaren
alle een bescheiden winstsaldo hadden
j opgeleverd, met algemene 6temmen tot
Voortzetting besloten. Het balanstekort
was toen teruggebracht tot f 49 000 en
1877 geheel verdwenen.
Zelfs kon een schuld ad f 48.000 aan de
boedel van Koning Willem II worden af-
gelost.
i Met ingang van 11 mei 1886 vroeg
verkreeg ir. Van Bleiswijk Ris eervol
ontslag als directeur en werd hij opge
volgd door de heer C. Bonger, sedert
1871 als ingenieur aan het bedrijf
bonden.
In 1889 bezocht de minister van Marine
andermaal de Grofsmederij en in hetzelf
de jaar werd ook begonnen met de fabri
cage van z.g.n. 6tokloze ankers volgens
»n vinding van de directeur.
In het jaar 1897 werd de recordomzet
an f 900.000 behaald, hetgeen belang
rijke afschrijvingen en reserveringen
mogelijk maakte.
Kettingfabriek gebouwd
Bovendien wend In dat jaar overge
gaan tot de aankoop van een groot fa
brieksterrein te Leiderdorp met de be
doeling hier een fabriek te stichten voor
de aanmaak van kettingen volgens een
Amerikaans systeem.
De kosten van de bouw van de ket
tingfabriek bedroegen in totaal f 302.791,
•van de technische installatie
f 126.811 vorderde.
Gelijktijdig werd aanbesteed de bouw
ui nieuwe directie- en constructiege
bouwen op het oude terrein der K.N.G.,
welk werk voor f 71.000 werd gegund.
een en ander te kunnen financieren
werd een geldlening van f 300.000 ge
sloten.
De bedrijfsuitkomsten wettigden der-
gelijke uitgaven volkomen.
Immers, over 1897 werd een winst
behaald van 175.000, over 1898
150.000 en over 1899 f 120.000 en
nog altijd stroomden de orders bin
nen. Het contract met de Marine
William Archibald Bake, gene-
raal-majoor der artillerie, werd
de stichter van de Koninklijke
Nederlandse Grofsmederij.
werd op nog gunstiger voorwaarden
dan voorheen verlengd tot weder
opzegging; met Koloniën werd op
dezelfde basis een overeenkomst ge
sloten. Uruguay, Argentinië en China
verstrekten grote orders.
Er was zóveel werk, dat op- verschil
lende belangrijke aanvragen niet kon
worden ingegaan.
Daarna volgde een tijdelijke inzinking:
voor het eerst lazen wij in de notulen
van 1910, dat 80 a 90 man (het personeel
omvatte toen bijna 450 man') wegens
slapte in het bedrijf moesten worden
ontslagen. Vooral de kettingfabriek leed
daaronder.
Gelukkig bleek de teruggang slechts
van tijdelijke aard: in 1911 nam het
aantal orders weer aanzienlijk toe
werd overgegaan tot de aankoop van
een groot fabrieksterrein aan het Bui
ten-Spaarne nabij Haarlem, waar eei
montagewerf werd ingericht.
In 1912 werd het omzetpeil van 190!
weer behaald en in de eerste maanden
van 1914 lag zóveel werk op uitvoering
te wachten (voor ruim f 500.000!) dat
geen sprake kon zijn van het aanvaarden
van nieuwe opdrachten met redelijke
levertijd.
Goede tijden
Na een bijna 19-jarig directoraat werd
met ingang van 1 mei 1920 eervol ont
slag verleend aan de heer Haitink, wiens
plaats werd ingenomen door ing. A. M
Touw, sedert 31 jaar als ingenieur aan
het bedrijf verbonden, als technisch
directeur en door de heer N. C. F. van
Ginkel, procuratiehouder en chef der ad
ministratie en reeds gedurende 23 jaar
bij de K.N.G. werkzaam als commercieel
directeur.
Onder hun leiding ging het bedrijf een
nieuw tijdperk van verhoogde bloei tege-
Nadat in de beide voorgaande jaren een
crisisreserve was gevormd van f 100.000
bleef in 1919 een bedrag van f 100.000
aan onverdeelde winst over, welke be
dragen werden bestemd voor de vorming
van een vernieuwingsfonds van f 200.000.
Het jaar 1920 werd voor de K.N.G. een
record; de bestellingen beliepen in dat
jaar het kapitale bedrag van f 3.166.000:
het winstsaldo was f 425.000.
De crisis komt
Kort daarna deden zich echter symp
tomen voor, die wezen op een kentering.
Reeds in 1923 deelde de directie mede.
dat het er met de werkzaamheden treu
rig uitzag. Teneinde niet tot ontslag te
moeten overgaan, werd besloten tot de
bouw van een grote baggermolen, waar
door 6 a 7 maanden werk verzekerd
was en welke molen eerst in 1927 werd
verkocht. Daarna werden nog meer mo
lens op risico gebouwd en na verloop van
kortere of langere tijd afgeleverd.
Speciaal dc baggermolens der K.N.G..
waarvan cr ook een aantal heeft dienst
gedaan bij dc inpoldering van de Zui
derzee. waren vermaard.
In 1926 klaagde de directie in de verga
dering van commissarissen andermaal
over het geringe aantal bestellingen te
gen zeer lage prijzen, waaraan de buiten
landse concurrentie niet vreemd was.
Het volgende jaarverslag gewaagde
ook van minder gunstige resultaten
en nog slechtere vooruitzichten; al
leen aan de kettingfabriek was nog
volop werk, maar geleidelijk namen
de orders af en de bouw van een
zeesleepboot voor rekening der Ar
gentijnse regering was een van de
belangrijkste bestellingen der laatste
jaren. Bij het steeds toenemende
aantal schepen, dat uit de vaart werd
genomen, kan het geen verwonde
ring wekken, dat de omzet, die in
1930 f 1.509.000 bedroeg met een
winstcijfer van f 34.000, In het boek
jaar 1935 was ingekrompen tot
f 578.000 met een nadelig exploitatie
saldo van f 63.000.
Dividend-uitkering had sinds 1931
niet plaats gehad, terwijl de montage-
werf te Haarlem ook al verscheidene
jaren buiten bedrijf was.
Rest ons over deze periode nog te ver
melden, dat ir. A. M. Touw op 1 januari
1931, na een ruim 40-jarige, eervolle staat
dienst, uit de directie trad, die van
dat tijdstip af alleen werd gevoerd door
de heer Van Ginkel, terwijl met ingang
van dezelfde datum ir. F. C. Rauwenhoff
als hoofdingenieur zijn intrede deed.
Deze bleef aan de fabriek verbonden
tot 1 mei 1936. Daarna werd de positie
hoofdingenieur bekleed door ir. M.
C. de Jong.
De personeelssterkte, die in de goede
jaren tot circa 600 steeg en in 1930 nog
500 bedroeg, liep onder de druk der alge-
tijdsomstandigheden terug tot onge
veer 250 op 1 juli 1936.
De toestand van de Kon. Ned. Grof
smederij was dus niet rooskleurig, maar
toch allerminst hopeloos. Er waren ook
tekenen van opleving. Het bedrijf had
zich aangepast en was in staat elke ver
betering die zich in het economisch
leven mocht voordoen, direct op te van
gen. Zo waren er met succes bekroonde
proeven genomen met het elektrisch las-
ïn van ankerkettingen.
Museumstuk
Dat is in forse lijnen de hoofdmoot van
de geschiedenis van de Kon. Ned.
Grofsmederij. De 80 man personeel, met
in 1836 werd begonnen, zijn uitge
groeid tot ongeveer 900 medewerkers
(volgens gegevens in het N.S.-blad „Tus-
:n de rails" van enkele jaren geleden).
De oude stoommachine van 47 paarde-
krachten is een museumstuk geworden
heeft plaats gemaakt voor elektro
motoren van 1000 pk.
De oude fabriek aan de Zuidsingel
huisvest de smederij en de mechanische
werkplaats. In de smederij staat een
smeedpers van 1000 ton, waaraan ook een
interessante geschiedenis verbonden is.
Vóór de tweede wereldoorlog
men al met de bouw ervan begor
maar onder de Duitse bezetting voelde
men er niet veel voor de grote pers af
te maken om hem dan als „Liebesgabe"
de toen bekende weg te zien opgaan.
Daarom ging men wel verder met de
bouw, maar stopte alle gereedgekomen
onderdelen zorgvuldig onder de grond.
Na de bevrijding kon de pers heel
spoedig gemonteerd worden
heel wat nuttiger werk doen dan hij
ongetwijfeld verricht zou hebben
de bezetter-van-weleer.
Met de bijbehorende 3 ovens, waarin
een temperatuur van plm. 1200 graden
heerst, vormt de smeedpers een mach
tig geheel.
In de fabriek op het eiland De Waard
zijn ondergebracht de kettingfabriek, de
gieterij en de constructie-hall.
In de kettingfabriek worden anker- en
transportkettingen gemaakt, waarvan de
schakels of schalmen een ijzerdikte van
5 millimeter kunnen hebben, maar even
goed van 75 mm.
In de constructie-hall wordt de con
structie voltooid van grote werkstukken.
Dit kunnen zijn: verkeers- of spoorbrug
gen, cokesbluswagens, blustorens, gasrei-
nigingsinstallaties, sluisdeuren, aanleg
steigers of. ja, wat eigenlijk niet,
aldus de genoemde publicatie.
Over de allernieuwste ontwikke
ling van de Grofsmederij en de stand
van zaken op dit ogenblik zal de
directie ons binnenkort wellicht nog
inlichten. Gezegd kan reeds worden,
dat de soliditeit van het bedrijf
der de heer M. C. de Jong, voorheen
hoofdingenieur, thans directeur, in
geen enkel opzicht is verminderd.
In binnenland en over de grenzen
heeft de Grof haar goede naam
eten te handhaven. Bij een even
tuele jubileumviering zal dat onge
twijfeld blijken.
Vissengeluk op de
Leidse Aqua Hortus
De heer J. L. L. Vorst, Gerrlt Kasteln-
straat 14, Lelden, schreef ons over d*
aquariumtentoonstelling in de Hortus,
Aqua Hortus, het volgende vermeldens
waardige voorval.
De aquarium-.en terrariumtentoorv-
stellina „Aqua Hortus '61" heeft er
inmiddels een attractie bij gekregen,
waarvan zelfs de organisatoren niet
durfden dromen. Niet minder dan een
vissenpaar zelf zorgde voor een zeld
zaam gebeuren. De grote stroom be
zoekers, die dagelijks deze tentoon
stelling komt bezichtigen, is voor een
Brazilaans maanvissenpaar geen belet
sel gebleken om voor zijn nakomeling
schap zorg te dragen. Onder het oog
van vele toeschouwers werd maan
dagmiddag door het maanvissenecht-
paar een groep Cryptocoryneplanten
zorgvuldig geïnspecteerd en schoonge
maakt. Hierna werd op een breed blad
van de uitverkoren plant een groot
aantal eieren afgezet. Dinsdag her
haalde zich dit gebeuren, waarvan
een insider ons verklaarde, dat het
zeldzaam genoemd kan worden, dat
het afzetten van eieren plaats vindt
tijdens een druk bezochte tentoonstel
ling.
Thans staat een overgelukkig manen-
paar op wacht by zijn legsel. Wee de
belager van hun geluk
Zie voor stadsnieuws
ook pagina H
V oedselbergplaalsen
De rijksgebouwendienst te 's-Graven
hage heeft het verbouwen van de voed-
selbergpaats van het pharma co logisch
laboratorium opgedragen aan de firma
Meiman en Mazuxel te Leiden voor
f 25.070.
Burgerlijke stand van
Leiden
GEBOREN: Jan Willem, z v H van
Crevel en J Sohaiberg, Gqrrit Jo-
hannes Theodorus z v A Netjes en
A T v d Meij, Petra Nella Helena,
d v P Langezaal en H G Wortman,
Nick Johan z v K v d Bent en J C
van Duijn, Oscar, z v F Pijnnaken en
G G v d Poel, Louise, d v L Steen-
voorden cn A Jongenengel, Aartje
Anette, d v J v d Merwe en S Snij
der, Robert, z v L v d Mark en J P
van Egmond, Francine Louise, d V
P Metselaar en J C van Hooff, Ger-
truida Maria, d v J C Warmerdam
en E M Vrijburg, Theresia Barbara,
Maria, dvH Buskenmolen en M J C
Wesselman, Eric Rutger Cornelis, z v
C J W de Best en H A J Rotteveel.
OVERLEDEN: L G Trompert, 68 J.
man, F Zwanenburg, 62 j, man, K
van den Burg, 63 j, man; J H van
Leeuwen, 24 j, man; P J Heijkoop,
52 j, man; D Broers, 82 j, wed van
J Pardon; C Sohook, 59 j, echtgen v
D Kuil; W J Mol, 6 weken, zoon; M
van Hoore 70 j, echtgen v A Cossee.
GEHUWD: D W Gesink en A Ko-
renhoft
Elektrische installatie A.Z.
De rijksgebouwendienst te 's-Graven
hage heeft het uitbreiden van de elek
trische installaties in het Academisch
Ziekenhuis opgedragen aan de N.V.
Iemco te Leiden voor f 48.690.
Royale stimulans
Toen de Grofsmederij ont
stond, kon over de sociale toe
stand in Leiden niet worden
geroemd. De wel zeer schrale
troost voor dc Leidse bestuur
ders was, dat Leiden niet de
enige gemeente was; de depres
sie na de overheersing der Fran
sen was vrij algemeen.
Koning Willem I meende, met
andereu, dat de weg van de
industrialisatie moest worden
ingeslagen. Daaraan moest veel
meer aandacht worden besteed.
Aan de tijden dat het merendeel
van het volk met landbouw al
leen enige welvaart kon ver
werven, was een eind gekomen.
De stichter van de Grofsme
derij deelde de koninklijke vist#
op „de nieuwe tijd". Hij was
werkzaam geweest als adjunct
directeur van de IJzeren -Ge-
schutsgieterij te Luik, was belast
geweest met het aankopen van
geschut in Engeland en had
zodoende de nodige kennis en
ervaring opgedaan.
Voor de uitvoering van zijn
plannen met betrekking tot in-
dust/ievestiging in Leiden wend
de hij zich per brief ook tot de
Koning. En de Koning hono
reerde dit initiatief met een
inschrijving van twaalf aan
delen van 1000 gulden.
Voor
van Duyvis
én de lekkerste sla van het seizoen
4-delige Sla-Set
voor slechts vier
Duyvis - kroontjes
2^ plus 1 gulden.
Vraag uw winke
lier hoe u in het
bezit komt van dit
elegante sieraad
voor uw tafel.
Begin morgen met
kroontjes sparen.
-k met Salata: de lichte, zachtkruidige slasaus-der-traditie
