Verlangen naar vrede
voelbaar
was
HET LICHT VAN DE WERELD
SflRIE EN JEN
GEESTELIJK
LEVEN
IN PRAAG WERD ERNSTIG GEWERKT
BOEKBESPREKINGEN
Dienst der Kerk
ZONDAGSBLAD
P. A. de Genestet
Deze maand ls het precies honderd jaar geleden dat
de bekende dominee-dichter uit de vorige eeuw, P.
A. de Genestet, stierf. Hij was geen calvinist; inte
gendeel, de jaren dat hij predikant was, was hij pre
dikant in de Remonstrantse Broederschap. Steeds
heeft hij zich tegen twee dingen verzet, tegen de ver
heffing van het verstand, dat ln die dagen nog de
rede heette, en tegen een wetticisme dat al spoedig
bij sommige mensen de plaats van waarachtige or
thodoxie innam. Zo schreef hij eens:
Naar uw eng fantastisch hemelpoortje
Strompelt gij op 't afgebakend pad,
En uw reisweg schijnt u woord voor woordje
Uitgeschreven op een heilig blad.
Op des Geestes brede diepe stromen
Drijven, zwerven, zoeken, lijden wij;
Nachten dalen hoge waat'ren komen
En - wij zijn zo rustig niet als gij.
Toch vooruit steeds streven wij en staren
Als Columbus, 't hoofd omhoog gericht.
Reizen w' op de wentelende baren
In 't geloof dat ginds een wereld ligt!
t
Zij weten dat heel 't mensdom diep
in Adam is gevallen,
En dat verdoemd zijn, reeds voorlang,
De meesten, zo niet allen!
Intussen schijnt het hun vrolijkheid
Voorlopig niet te storen,
Of daar, op één die zalig wordt.
Tienduizend gaan verloren.
Maar ook de modernen moesten het van hen
Zo schrijft hij over Jan Rap en zijn maat
van hem:
Jan is niet kerks; dat spreekt vanzelf,
Hij denkt zo heel verheven:
„Zijn tempel is het blauw gewelf.
„Zijn godsdienst is zijn leven!"
Zoek hem in 't zondagmorgenuur
Niet bij de vrome scharen!
Hij. wel zo goed ln Gods natuur,
Houdt kerk en rookt sigaren!"
Tussen de versteende orthodoxie en de verschraalde
vrijzinnigheid heeft hij zijn leven lang gezocht naar
de kern van het geloof. Hij was de man die zocht
naar het persoonlijk geloof en daardoor was hij te
vens de man die niet in een richting was op te slui
ten. Hij zocht zozeer het leven dat hij vaak over
hoop kwam te liggen met de leer en na de dood van
zijn vrouw zelfs schrijft: „Doch in het leerstuk der
H. Triniteit vind ik generlei troost". En hij dicht:
„Niet ln de scholen, neen heb ik gevonden.
En van geleerden, och weinig geleerd;
Wat ons de wijzen als waarheid verkonden.
Straks komt een wijzer, die 't wegredeneert".
Maar juist daarom kon hij zeggen:
Daar is geen priester
Die U verklaart.
Doch U zoekt niemand
vergeefs op aard.
en later:
„Ik voel mij iedre dag een wankle schrede nader
Tot u, o bloedig kruis, tot U o reddend Vader,
Al ben 'k bij die van verre staan;
zijn, zij mogen zonder schromen
die steeds nabij wilt komen;
door prof. dr. A. I. Rasker
p\E algemene christelijke vredesconferentie van Praag
behoort al weer tot het verleden. Deze conferentie
wilde een vredesconferentie zjjn, maar tegelijkertijd
wilde zij algemeen-christelijk zijn. Het is dus dienstig
voor wij iets schrijven over de besluiten die werden ge
nomen een ogenblik aan deze beide facetten van Praag
aandacht te schenken.
Het vredesmotief was het eigenlijke onderwerp, zowel
van het hoofdrefraat van prof. J. L. Hromadka en
van de vijf referaten, als van de discussie in de tien
discussiegroepen. Het ging er om, dit vredesmotief
christelijk, bijbels, te funderen, en voor deze bijbelse
fundering uit te komen voor de naar vrede hunkerende
mensheid en de zich om vrede afmattende staatslieden
in Oost en West.
Ook, die
Tot U. die i
De vreemden neemt G' als
Een dominee heeft eens van De Genestet gezegd, dat
niemand de religie meer kwaad gedaan heeft dan hij.
De man had gelijk. De Genestet moest niets van re
ligie weten, omdat hij God zocht.
IN Praag werd dit jaar een alge
meen-christelijke vredesconfe
rentie gehouden die bijgewoond
werd door vertegenwoordigers en
waarnemers van kerken uit Oost en
West. Deze conferentie was een ver
volg op de Praagse vredesconferen
ties, die in de afgelopen jaren
werden gehouden. Het doel was, om
als kerken uit Oost en West samen
te proberen, de weg naar de vrede
te zoeken.
De conferenties van Praag worden door
gelovigen uit het Westen geheel ver
schillend gewaardeerd, van scherp
afwijzend, naar sterk toejuichend. Een
man, die vrijwel steeds de conferen
ties in Praag heeft meegemaakt is de
Leidse hoogleraar, prof. dr. A. J. Ras
ker.
Vorig jaar hebben wij op deze pagina
duidelijk uiteengezet, dat wij ernstige
bedenkingen hebben tegen dergelijke
conferenties.
We hebben echter prof. Rasker ge
vraagd om zijn visie op de conferentie
van dit jaar te geven, opdat onze le
zers zelf hun standpunt kunnen be
palen ten opzichte van deze pogingen
om samen als kerken van Oost en
West de weg naar de vrede te vinden.
In een eerste artikel zet hij de achter
gronden van deze conferentie uiteen
en volgende week zal hij een over
zicht geven van de resultaten.
In de „Boodschao", die in de
laatste vergadering van de confe
rentie vrijwel eenstemmig door
alle deelnemers is aanvaard,
wordt het begrip „Vrede" uitge
werkt in vier aspecten: vrede-
verzoening-gerechtigheid-geduld.
indrukwekkende parallellie
Het kerkje van Rruba Lhota, een
bergdorp in Wallachije, gebouwd
in 1783 kort na het „Religions-
patent", waarin de protestantse
kerken werden getolereerd.
deze herleving van het byzantinls-
me hoort ook dat kerk en staat
elkander vinden in een groot
wantrouwen tegen het Vaticaan,
als geestelijke bron en inte
gratiecentrum van een anticom
munistische kruistochtstemming in
de westelijke politiek; en bij het
horen van de rede die aartsbis
schop Nikodim namens de Rus-
sis ch-Orthodoxe Kerk hield voelde
men de hele antithese van het
duizendjarig schisma aan dé dag
Protestants karakter
Men moet zich echter niet voor
stellen, dat de geest van de Rus-
sisch-Orthodoxe Kerk en haar
nieuw-byzantinisme het karakter
van de conferentie bepaalde.
Daarvoor was het protestantse
element uit Oost en West al te
zeer overheersend, niet alleen
naar het aantal, ook naar de
geest. Het is uit de Tsjechische
protestantse kerken dat deze con
ferentie gegroeid is en dan
denken we aan drie grote namen
die deze kerken aan de wereld
hebben geschonken Jan Hus
S'JZ tan. I. «at steïïlg een riskante
2T5ÜÏ^omadS nuVetert "«ken worden er fouten ge-
StTmT m dïe naiïën Semen m"aM- M««r nu niet dl"
ene, wel .anders dan bij ons. mei «g*» wTaTs'iS.tte «"'lom'
calvinistische traditie Hus
i het begin
munistische
zoudt ge
wordt gezegd, dat God in zijn voerd in de overtuiging, dat aan werd de martelaar zouut ge m,
Zoon Jezus Christus vrede heeft ^^^d^wfr^vTede if tot me, CtomÏÏSSfïSd SS^oen mond durven opendoen?"
gemaakt tussen zich
dat daarop alleen de
de onder de mensen gegrond kan daarvan
zijn; dat God in Zijn Zoon Jezus i^Qost
Christus de wereld met zichzelf tief getuige te zijn.
verzoend heeft en de zijnen op
grond daarvan tot de dienst der
verzoening geroepen heeft; dat
God in Zijn Zoon Jezus Christus
alle mensen zijn erbarmende ge-
vertrouwd Tn dat zij veel meer na de vrede van Munster in 1648 We moeten anderzijds beden-
dan tot nu toe geroepen is om dit protestantisme aan de contra- kerii dat de communistische lei-
Ook boven communistisch
Praag rijst hoog het kruis.
De vierkante toren van de
moderne IVenzeslaus-Jubi-
leumkerk bewijst dat de kerk
xich nog niet door het
atheïsme heeft laten ver
dringen.
deze" wereld, voor de reformatie werd
de volkeren en regerin- Hromadka is de
West,
prijs ge
algemeen
gegeven;
ders óók een groot
erken- men hebben, toen zc
hen, die sedert uit alle kerken van Oost
West Werd, en dat dit getuigenis zo
openlijk gegeven mocht worden?
Ook in Praag hebben de „Re-
effec- de leidsman
e,de stichting van de eerste Tsje- in praag hebben toegelaten,
choslowaakse republiek in een geen censuur hebben toegepast,
A,L herleefd protestants besef opston- ter conferentie volle vrijheid van
uecumemscn monei den, ^en theologische ^bezinning spreken hebben aanvaard, na de
Het oecumenisch motief bete- EvYngeli.Uiauu uu u»c Uumu
olie mpncpn 7ün erDarmenae ee- kent in dit verband, dat de ker- ook te spreken heeft inzake de meenten hebben laten bezoeken verricht te hebben dan mogen
alle mensen zijn erDarmenae ge k m dU getuigenis vraagshikken van het publieke le- die daar hebben gepreekt en ge- de uitwerking daarvan
rechügheid heeft doen wederva- ken geroepen zijn mi geuug ven. Het politieke spreken der sproken en vele persoonlijke ont- overlaten. Het is ons e
- jJ- in Nederland in moetingen hebben gehad, met de
dat wij op grond daarvan
dwars door het ijzeren gor- kerk door
geringsbanken" zo kunnen funge
ren! Als wij, die daar bijeen wa
ren, het besef hadden, onze op-
dracht op deze manier met ernst
~God
bemoe-
ging. dat de vertegenwoordige
an de Wereldraad van Kerke
rpfhtvaar- dijn heen, over de kloof die de calvinistische trant beoefend in volstrekte zekerheid, dat daar
geroepen zijn naar een recht w„e1d yn twee vamDen splijt, ge- geschiedenis van drie eeuwen heel wat andere dingen ge
dige orde onder de mensen te peven van vrijheid, werd in Tsjechoslo- zouden worden dan religieus
streven- dat God in zijn Zoon Je- zamenlijk te geven. z,ij geven Wakije hervonden als mogelijk- klede propaganda ten dienste u
daardoor een exempel van vreed- heid en roeping na drie eeuwen het heersende regime goed kon aanvahkelijk aarzelend tegenover,
coëxistentie, gegrond in de van vervolging. Daarom ging het keuren. J"
Christus ons tot heden
lankmoedigheid en geduld heeft
gedragen, en dat op grond daar-
de mensen op deze aarde reeds de conferentie
met elkaar geduld mogen heb-
af gezegd hebben: We stonden c
dienst der verzoening, waartoe SjSKIjL
Dat alles geldt niet slechts in
het persoonlijke maar ook het pu
blieke leven in zijn grootste
reldraad van Kerken in 1954 te
Evanston haar heeft opgeroepen.
Men heeft in de kringen welke de
initiatiefnemers zijn van de
Praagse vredesconferentie sterk
i de We- ken Un Tsjechoslowakije en West-
het pleidooi
AsjecnosiowaKije en west- dis(.UcSies èn
elkaar, daarin begmt zich £^chap uitdrukkelijk va
met liein ook de Russisch-Orthodo-
xe Kerk te oefenen.
evangplie van het Koninkrijk, de wel
menen nu toch wél dat
Praag oecumenisch en theolo-
pleidooi gisch ernstig gewerkt is, en dat
n in de we deze zaak positief moeten
het waarderen. Het ziet er dan ook
uit dat overeenkom-
Jezus stig hetgeen door de Praagse
g cnristus, ais ae eigei
Politiek spreken houdbare hindering i
dpr de volkeren uit;
enig ferentie in
brief i
de We-
vang en leidt tot de overtuiging, het besef van de roeping, datge-
wat in Evanston bedoeld
dSev^Se?^"alte'i^ ten uitvoer te leggen.
Voorbereiding op derde assemblee Wereldraad van Kerken
spanning op te komen tegen het
bewapeningsdrijven ir
West, tegen de geest
de oorlog, tegen oud-
De samenstelling van de confe
rentie was inzoverre wel „alge-
i-christelijk", dat door
Hiermee zijn
tot het belangrijkste wat
ze Praagse vredesconferentie te
overwegen geeft: de taak en de
problematiek van het politieke ge
tuigenis van de Kerk. Uiteraard
vrede on- reldraad gevraagd is de docu-
der de volkeren uitging. Is het menten van „Praag" te New Del-
nu gekomen niet een bijzonder voorrecht, dat hl, in december 1961, onderwerp
s ons deze mogelijkheid geschonken van bespreking zullen uitmaken.
d_ en nieuw- ruim 650 deelnemers uit alle
kolonialisme, vóór een menswaar- relddelen alle grotere kerken of bestaat er ln de westelijke wereld j*
dig bestaan voor alle mensen, kerktypen ruim vertegenwoordigd nogaj wat wantrouwen tegen deze 2
waren. Het bezoek uit de commu- t 2
nistisch geregeerde landen (de conferenties, want men zegt: Hoe g
i volhardend streven naar
te brengen in het geloof dat deze daar zegt)
vruchtbaarder zijn dan de offers ter dan in
die gebracht worden voor de be- de Wereldraad,
wapening en het opvoeren vi
wederzijdse bedreiging.
De besprekingen werden
i kerk, een kerkencon-
J1hetC"over- ferentie» werkelijk een vrij woord
bepaalde
nu eenmaal het
Evenals in andere landen is nu ook in Nederland de leidraad
„De overwinning van
verschenen die over de gehele wereld door christenen gebruikt zoeiüne" Gereehtivhekf der rCf"
In een volgend hoofdstuk worden
dan practiscbe consequenties ge
trokken uit deze studie in de lijn
van de Wereldraad van Kerken. Het thema van deze conferentie
te New Delhi zal zijn: „Jezus Christus het licht der wereld."
Dat is ook het thema geworden van dit boekje, dat keurig
verzorgd door W. ten Have in de Carillon-reeks werd uitgegeven. p
Het is geen bewerking voor Nederland, zoals indertijd is ge- assemblee aan *d"e orde: „getui-
jeugdconferentie van Lausanne, maar een letterlijke vertaling.
Het boekje wil in de allereerste semblee: „Jezus Christus, het
plaats gelovigen over de gehele licht van de wereld." Het is een
wereld in staat stellen zich mee bijbels getuigenis geworden, dat
te bezinnen op de problemen, die zeker in vele vrijzinnige ogen wei-
in New Delhi aan de orde komen, nig genade zal kunnen vinden.
practische consequenties moeten
dan voortvloeien uit de bijbelstu
die en dat lijkt ons een 'bijzonder
gezonde gedachte.
In een laatste hoofdstuk wordt
dan nog op eenvoudige wijze de
opdracht van de Wereldraad van
Kerken en zijn plaats in het mid-
de kerken uiteengezet. Dit
"Ck uur- Y»'4""'3 ■a-Vi. tlboekje is bedoeld om in kerkeli -
de geestelijke achtergrond van de- zeg» dat Hu het licht der wereld ke samenkomsten te gebruiken.
komende conferentie, zoals die is, ligt daarin opgesloten dat Hij
ln dit boekje openbaar wordt. De van God komt. Maar de God over
derde assemblee is geen soort sy- wie Hij spreekt, is niet zonder
node. Synoden houden zich bezig meer te verstaan als hetzelfde kën'Sier e.i wo.ue,. reeos
practische zaken, met kerk- Hoogste Wezen waarnaar andere schuchtere Doeineen in deze rich-
«liilro rg.ffoiing.pr, mpt hot var. ffnHcHipnc-pn r,-.„or scnucniere pogingen in aeze ncn
Gehoopt wordt zelfs dat interker
kelijke groepen de verschillende
onderwerpen samen zullen bespre-
daar worden reeds
ordelijke regelingen, met het ver- godsdiensten (waarover in
keer tussen plaatselijke kerken, rige alinea wordt gesproken) en
Op^ de openingsbidstond en het filosofieën zoeken. Hij is niet al-
de bron tot /erlichting
daarnaast 1
bezoekers uit „neutrale" landen.
Wel was er dit verschil, dat de eerste en het laatste woord wil
kerken uit het Oosten zoveel be- hebben? Blijft de speelruimte en
lang aan de conferentie hechtten. spreekruimte van de kerk niet be-
tertóiijkeïewa£diSfeeiSkledem P"*' datgene wet de per-
hadden gezonden als officiële ver- tij, de staat, de machthebbers aan-
tegenwoordigers, terwijl die uit genaam is? Zijn daar niet kort-
eTzSTmêeete?1toTS 3 «'uitingen tussen theologie en
van „waarnemers" hadden be- heersende politiek voor de hand
perkt; verder waren de meeste liggend en kan men die niet
deelnemersjiit^het ^westen^parti- bv ook duidelijk aanwijzen in
«,.i de rede die metropoliet Pitirim ln
de derde Praagse vredesconferen
tie in september 1960 hield en
ook nog in de weliswaar veel
betere rede van aartsbisschop
Nikodim in juni 1961, en is er niet
i dat ook
Orthodoxe kerken
:ewend. Het zal velen e
Prof. J. L. Hromadka
slotwoord van de voorzitter
hebben zij weinig „geestelijk
Het tegenovergestelde geldt voor
dit boekje. Natuurlijk zullen er
practische problemen aan de or
de komen, maar dit boekje is zo
opgesteld, dat deze problemen be-
-:-n zullen moeten worden in het Abral
van onze geest. Zijn licht bestaat
er evenmin alleen in, ons de weg
te leren die wij moeten volgen.
Neen. Hij is de Hoge en Heilige,
die Zijn naam heeft geopenbaard
Zijn geboden heeft gegeven aan
■MÏM Mozes en de profeter
ze problemen aan dc orde komen zeer nauw aan bij wat de ap<
wordt eerst de bijbelbespreking lische geloofsbelijdenis zegt
voorop gesteld. Uit die bijbelbe- Jezus Christus,
spreking moet dan de bespreking
van de practische vragen voort
vloeien.
Inleiding
De dagen onzer jaren, 1960. woord van prof. mr. L. W.
Uitgave Bosch Keunlng N.V., Scholten als een welkome
Baarn.
Een opmerkelijke plaats
de vertegenwoordigers
RuSSiSCh-Orthodoxe Kerk zowel hnrhnnldelHlc on ffp
als die van een aantal der Wel- Herhaaldelijk °P e«
nere autocephale Orthodoxe Ker- Hromadka reeds in zijn rede te
ken uit het Midden-Oosten in. Amsterdam 1948 en telkens weer
Reeds door het feit dat zij steeds daarna te gemakkelijk theologi-
hun ambtelijke gewaden droegen,
trokken zij ook bij het publiek de sche en progressief-cultuurfilosofi-
grootste aandacht en werden zij sche en politieke overwegingen
verreweg het meest door de ver- met elkaar verbond?
slaggevers gefotografeerd. Het
zelfbewustzijn waarmee de Rus- Dit zijn belangrijke kritische
sisch-orthodoxen (onder leiding vragen die we echter met kun-
van aartsbisschop Nikodim) op- nen afdoen met een eenvoudige
traden, trok sterk de aandacht, zekerheid dat bij ons in het wes-
Temidden van de vele protestan- ten dit alles wel in orde is. Ik
ten hebben zij het besef de ware herinner aan de regeringsbanki
kerk en de ware belijdenis te ver- die in ons land sedert de refo
tegenwoordigen; maar dat in een matie in vele
geest van broederlijkheid en be- werden en d
reidheid tot gesprek, ook bereid- zijn van een e
heid zich door het protestantse aanvechtbaar samengaan van
iken te laten sti- theologische en politieke interes-
;en. Al zijn die banken nu in de
Het levende verleden
:H ARME! Zo blij en opgeweki
a Opoe Slaker is binnengetreden, -
g komt ze wat later weer naar buiten. Weg is de zonneschijn: g
het regent erbarmelijk. Weg zijn de palmen en de ceders: j,
g grauw is de volkswijk, grauwer dan ooit tevoren. Weg zijn 5
2 de nachtegalen en de paradijsvogels: zelfs de mussen zitten g
mistroostig terzijde en onderhouden 'n moeizaam gekwetter
2 over de goede oude tijd, toen er tenminste nog ordentelijke g
paarden door de wijk reden en niet die ellendige auto's waar- 3.
g van je alleen maar stank kunt oogsten en niet één korreltje 4
graan. En traag wurmt Therma haar fiets los van de pui, en
g stapt naar de trottoirband om haar terugtocht te beginnen, j
<x „Jefrau!" zegt dan 'een
g schelle stem. Dat is de stem
Svan Opoe Zilver en haar
is als steeds wijd opengescho-
ven en ze bungelt er halsbre-
g kend uit.
„Dag mevrouw Zilver!" zegt Therma moe en ze maakt
g aanstalten om haar fiets te bestijgen. Laat dat mens me in
2 vredesnaam met rust laten denkt ze onderwijl. Ze is te
2 wellevend en te maatschappelijk om te veinzen dat ze deze
hele stem niet gehoord, deze uitgehangen gestalte niet gezien
■g heeft, maar ze is werkelijk niet in staat om haar nu zelfs
2 maar de schaduw van 'n glimlachje toe te zenden. Laat staan
5 om naar haar kwaadaardig gekwaak te luisteren.
■S „Jefrau!!!" zegt echter de stem opnieuw, en er zit n
g klank in, die geen tegenspraak duldt, geen ontvluchting toe-
g laat. Ze wenkt bovendien ook nog; al zou je overigens geen
hond op die manier wenken en al zou geen hond erover pein-
-t zen aan zulk een gebaar gevolg te geven. Het is of haar han-
c den klauwen zijn die je naar naar toetrekken denkt Ther-
2 ma. Gebiologeerd als 't spreekwoordelijk konijntje door de di-
2 to slang treedt ze tegen wil en dank en schoorvoetend nader-
,Modduhaure!" zegt Opoe Zilver, en dat betekent
ffpniaiut 2 veel als „Moet u horen!" „Wat?" informeert Therma, kort-
gepiaaist
zegt Opoe Zilver samenzweerderig
theologische denken te laten sti-
:em; teg
Thema's
Het boekje geeft dan
Sinds 1952 verschijnt dit jaar
boek, en meq behoort zich over
lei- deze verschijning te verheugen.
hetgeen
schied te beter te verstaan
beoordelen. Die terugblik omsluit
dan als een fijne symboliek hadden zij niets van de
muieren; tegelijk namen zij de sen. Al zijn die
testantse groepen uit het meeste gevallen buiten functie ge-
onhoffelijk.
„Ze wou niet, hè!'
„Dat kreng!"
is ge- Oosten als het ware onder hup ste
en te hoede. In hun positie temidden kei
m sluit van de communistische wereld de
tot het thema
Te vrijgevig
Een Afrikaans prrdikant brhan-
delde eens de tekst: „Wat baat liet
de mens zo li ij de gebcle wereld
wint en schade lijdt aan sijn ziel"
en zei o.a. ook. dat menigeen daar
door schade lijdt aan zijn ziel door
dat hij te vrijgevig is.
Zijn hoorders vroegen hem een nj-
„Velen", zo «i hij, „bezoeken Je
kerk, horen de preek en delen deze,
als hij geëindigd is, onder de men
sen nit: dit deel is voor die man, dat
Zo wordt er gesproken
heerlijkheid van God". „Het aan
breken van de dag". „Dienst
knecht - Koning", „Het licht der
-w JHBBI^_ Frithjov I
behoefte trekking hebbende op de verbrei-
Took teneinde het ding van het Woord
vervolgde kerk.
steld en worden ze in nieuwere
kerken zelden meer geplaatst
kortsluitingen waarvan zij
veelal getuige of symbool geweest
zijn, zijn ook bij ons nog niet
Gods door heeft
veeleer die van een kerk welke verdwenen, ook al zijn we
ervaring van veertig jaren daarvan, omdat het zo vaak
ondervonden dat ook de
an zelfs j
igingen
terugblik wil deze kroniek in fo- trouwens niet de
's en tekst bieden, en bovendien
daar het oriënterende voor
geschiedenis, dat i
bieat voor de verbreidin
evangelie over heel de i
Horstcahier, No. 10, Dr.
Boerwinkel en Dr. A. Th. van
Leenwen: „De dienst der kerk
ln een mondige wereld."
winkel dit onderwerp
Soms dragen kinderen lam
pendoor Annle Fenverda-
van den Berg.
Uitgave J. H. Kok N.V., Kam-
Achiter deze symbolische titel
vinden we een onderhoudend ge
schreven verhaal, dat vooral
Ifsprekende
dikwijls te
een bezoek aan „Praag",
de" zaak niet deren kan. Men juist de ontmoeting met de broe-
het krijgt de indruk, dat tussen kerk ders in „Het Oosten" kan ons
rid? en staat in Rusland alweer een daarvoor de ogen openen ook
soort van polaire relatie aan het ons werd daar een onthullende
ontstaan is, een gedistantiëerde spiegel voorgehouden,
broederschap, die voor de toe
komst van het christendom in de
oostelijke wereld van grote bete-
kenis kan zijn. Er ecMer ook een andere
kant aan de zaak. Naar hun
Bysantinisme eigenlijke in betekenen deze re-
geringsbanken immers het volgen-
In zekere zin kan dit een her- «e: „Geachte regering, het woord
leving van het oude byzantlnlame g^wd'h^ft Sk^ tartreSdngVop
Voorrecht
;eheel eigen aanpak blijkt duide
lijk uit deze uitgave en zijn arti-
De Horstcahiers, gestencilde kei is het overdenken ruimschoots nei ieven
"erk en Wereld" waard. J"1
ginnen al
deel i
die
Uitga'
in Driebergen
zekere vermaardheid
gen. Het tiende
middels verschenen me
van dr. F. Boerwinkel
Th. van Leeuwen.
Het artikel van
verkrij- Dr. Van Leeuwen sprak op de
is in- tweede Nyborg-conferentie van
artikelen Europese Kerken over „De
in dr. A. dienst der kerk in een wereld, gebruik gemaakt heeft
Zijn ders van opgroeiende kinderen zal betekenen, die in de Russische datgene wat U, ambtshalve, te
sfeer des te lichter kan ontstaan, verrichten hebt daarom nodi-
kerk ieder on ei een 8en we U uit> ambtshalve, onder
kerk ieder op eigen jet Woord ,e komen en daarom
land, dat hier wordt beschreven, manier zich erfgenaam van het hebben we een goede zitplaats
menige eigen gezinssituatie her- oude byzantijnse erfgoed weten, voor U gereserveerd". De protes-
kennen. Jammer, dat de schrijf- Wat Toynbee schrijft in zijn op- tentse^kerken m Tsiectaslowak.Je
ster aan het eind van haar boek stel „Russia's Byzantine Herita- dc, daarna een als zeer kleine
(In „Civilisation on Trial") minderheid getolereerde kerk, pas
de. Prof. J. C. Hoekendijk
togen wjn voor «In- zomlau*. gevraagd als spreker voor de
in geven zij dc hele pr*diking diesrede van „Kerk en Wereld".
I behouden niet. voor „cl,- «ou_ spreken over het onder.
die door ontkerstening wordt be- wej zeer goedkoop gegeven: de ziet men in een conferentie als de-
Uge^n"^ Sïfïï vrolijke dochter wordt door haar ze Praagse al, het ware a^aehou-
vader dronken aangetroffen ln een welijk worden, met alle bedenke-
bar. Bijzonder gezocht, aangezien lijkheid van theologisch-politieke
de vader zomaar wat door de kortsluitingen, ook met alle posi- ae s«ai levena neoDen noou
,o JTrv VMl gelegenheid gehad zich in
stelden vast dat vele der i
i zijn uitspraken als zeer een-
bestempelden. De rede
echter de tongen in bewe
ging en zal ook zeker nu nog pen
nen in beweeine zetten.
bracht
;ekomen en de Russisch-Ortho-
loxe Kerk. eeuwenlang tot 1918 in
en bedenkelijk bondgenootschap
met de staat levend, hebben nooit
2 niet. Maar dat Opoe Zilver door zou hebben waarom ze naar
2 Opoe Slaker toeging dat wil er bij haar beslist niet in; dat jj.
■K lijkt op zoiets als tovenarij en zwarte kunst.
2 „Wat bedoelt u?" zegt ze daarom effen en afwerend. Ze g
trekt er haar meest hooghartige gezicht bij. speciaal voor ge- J
<s legenheden als deze ontworpen. Maar een vraag is nooit effen
of afwerend genoeg: ze had beter gedaan om toch maar op
2 de fiets te stappen en weg te rijden. Helaas, ze is nu volledig g
binnen fluisterb'ereik van Opoe Zilver's slem gekomen. A
•S „Dacht je dat ik niet wist, waarom je daar op bezoek ging!" ft
zegt die smalend. „Mens, laat naar je kijken! Die jongen ft
2 van Okapoe wil in haar huisje komen en jij zou dat wel eens g
jy. eventjes voor mekaar brengen, hè! Maar jij weet niet al-
-3 les....!" Het klinkt honend. Het klinkt ook kleinerend en min- ft
2 achtend, maar dat is om de een of andere reden ook niet het g
2 ergste. g
jy „U schijnt wel alles te weten!" zegt Therma.Een vruch- ft
jt teloze poging om op haar beurt grof te zijn. Grof zijn moet ft
2 je tenslotte ook leren: het ligt niet iedereen. En voor olifanten- g
2 huiden zijn dergelijke beschaafde afweerwapènen trouwens g
toch altijd ontoereikend. ft
„Natuurlijk weet ik alles", constateert Opoe Zilver. Ze grijnst ft
2 en dan opeens schatert 'n soort demonische lach door de g
straat. „Jullie weet nergens van..." voegt ze er aan toe, g
•3 als ze uitgekrijst is. „Jullie weten niet dat Opoe Slaker ook ft
2 eens met 'n Okapoe is getrouwd geweest. Jullie denken dat ze ft
2 vroom is en 'n beste ziel of hoe je dat noemt dat weet ik g
a Maar ze mag dan duizendmaal weduwe Slaker zijn" ze g
■3 haalt dat woord „weduwe" lang uit met 'n onzegbare verach- ft
2 ting „Maar ze is ook nog de gescheiden vrouw van Kees g
2 Okapoe. En die Kees, dat was 'n broer van de grootvader g
jy van. die lieve Jan. Je moet het maar weten, mens. Maar toen a
2 ik je naar binnen zag gaan, heb ik me gewoon doodgelachen. ft
2 Daar krijgt ze d'r hele vroomheid op d'r dak, heb ik gedacht., g
2 Nou, ik hou van 'n lolletje: ze mogen bij mij intrekken, hoor. g
5 Ga ze dat maar zeggen. Dan wordt ze nog eens herinnerd ft
an de goede oude tijd!" ft
„Ik geloof dat U niets weet...", zegt Therma. „Tenminste g
voor Opoe Zilver zelfs i
- schelden kan.
deze tleve kansen die daarin zitten. Ik
kom daar later noe od terug. Tot oefenen. Als z
echt politiek getuigenis te
WIJKPREDIKANT. g
