De dominee op een prentje S5RIEEN
GEESTELIJK
LEVEN..
Ds. Gensel leeft en werkt als de zon is ondergegaan
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
T—
ZATERDAG 8 JULI 1961
Jaloezieën
9 5 Dat gaat niet doorl
Met het overlijden van Simon Stylitus een reïncar
natie van de pilaarheilige uit het verre verleden
verloor het Amerikaanse blad Christian Century een
scribent, die op rake maar blijmoedige wijze de vin
ger legde op vele grote en kleine wonde plekken in
de kerk. Zijn rubriek is overgenomen door een aan
tal medewerkers onder de naam Pen-ultimate".
Het artikel van Theodore A. Braun heeft voor alle
tijden iets te zeggen, het was echter zo eigentijds
en Amerikaans dat het niet te vertalen was. Daar
om hebben we het maar in het Nederlands over
gezet niet alleen naar woord, maar ook naar geest:
,.Er is in Schotland een museum dat een unieke
oplossing heeft gevonden om censuur uit te oefenen
op bepaalde schilderijen, die alleen voor boven de
achttien geschikt zijn. Het betreft een schilderij van
een vrouw, dat opvalt door de afwezigheid van kle
ding. Het museum heeft voor het schilderij een ja
loezie gehangen en er een zaalwachter naast gepos
teerd. Als middelbare scholieren de zaal binnen ko
men, wordt de jaloezie vlug naar beneden gelaten,
zijn ze weg dan komt de dame weer voor de dag.
Hoewel de psychologen dikke boeken kunnen schrijven
over deze Schotse oplossing, zullen wij toch de eer
ste steen maar niet werpen, want helaas hebben ook
wij in ons land dergelijke jaloezieën onze ker
ken zijn er allerminst vrij van. U vindt ze echter
niet voor de gebrandschilderde ramen die zijn
doorgaans veilig genoeg, maar wel voor een ander
soort ramen.
Het is woensdagavond. De centrale kerkeraad is in
volledige zitting bijeen. Ouderling Jansen, oud in ja
ren en jong van hart, komt met een voorstel. Wat
hij wil is behoorlijk radicaal, maar er zit iets in.
Het is een volledig nieuwe gedachte. Maar als hij
is uitgesproken, staat ouderling Smit op. We weten
bij voorbaat al wat hij gaat zeggen, want het zijn
woorden die door de jaren heen telkens weer wer
den uitgesproken: ..Maar zoiets hebben wij nog
nooit gedaan!" Zip!" glijdt de jaloezie naar bene
den.
Het is zondagochtend, ongeveer in het midden van
de preek. De predikant heeft gesproken over ver
antwoording voor elkaar en over gemeenschap. Plot
seling heeft hij het over de krotwoningen van wijk
zes. Drie eigenaren van de woningen zitten in de
kerk. „Zip!" valt de jaloezie.
Het is donderdagmiddag. In de kleine zaal van het
verenigingsgebouw is de vrouwenvereniging bijeen.
Het onderwerp aan de orde is het aantal stands
voor de volgende bazar. Het rad van avontuur en
de grabbelton liggen aan de kop. Dan vraagt zuster
Van Woerden het woord: ,,Ik geloof dat het goede
boek het over ons heeft als we in Lucas 10:40 lezen:
Martha echter werd in beslag genomen door het
vele bedienen." Soms heb ik het gevoel dat we zo
druk zijn met de tulbands die gebakken moeten wor
den en de verversingenstand, dat we geen tijd heb
ben om ons werkelijk bezig te houden met de dingen
die door ons gedaan moeten worden. Laat me u een
tekst voorlezen uit het tweede hoofdstuk van Open
baringen in een moderne versie: ..En schrijf aan
de engel der gemeente van de Bloemwijkkerk: ..Ik
ken uw naaiwerk en uw liefde voor de keuken en
uw lieftallig haakwerk en uw volharding en dat uw
laatste bazar beter bezocht was dan de eerste. Ik
weet waar ge woont in de versierde grote zaal van
het verenigingsgebouw dat bij de kerk behoort....
maar ik heb een paar dingen tegen u".
Toen ze zo ver was. ging er een geroezemoes door
de zaal en 38 verschillende zips klonken tegelijker
tijd. De moderne vertaling werd weer de oude ver
taling. een snelle stemming wees urt, dat het rad
van avontuur het toch weer gewonnen had.
Onze kerk heeft heel wat jaloezieën. En zij bepalen
de sfeer. Ik had er nog een paar willen noemen,
maar mijn vrouw roept me. Ze wil de stad m om
aan een nieuwe hoed te komen. Of ik mee ga.
Plotseling herinner ik me dat ik nodig die Griek
se studie voor mijn volgende preek moet afmaken.
Zip!"
t EE1L
(Van een medewerker)
Binnenkort is een publicatie
te verwachten over een portret
van ds. Hendrik de Cock, „de
vader der afscheiding", dat men
te Groningen ontdekt heeft. Dit
zal velen maar matig interes
seren. Voor ieder, die zich wel
eens verdiept in de kerkgeschie
denis der vorige eeuw, is het
Ook het beroemde Arp-Schitgerorgel van
uit de kerk werd weggehaald, in verband
bombardementen, is eindelijk op zijn plaat
pijpen, die lussen de JI meter en de een
jaar 1512. Het opmerkelijke van dit orgel i:
venhoofden. De plaatselijke o;
le Hamburgse Jacobikerk, dat in 1942
net het gei aar van beschadiging door
teruggekeerd. De oudste van de 3500
centimeter lang zijn, dateert uit het
dat de zestig registerknoppen versierd
tanist, die dit orgel vooortaan zal be
teerd gespeeld t
i fuga t
het i
tvat op dit orgel
■MAAST de ziekenhuispredi
kant, de gevangenispredi
kant, de jeugdpredikant en de
evangelisatiepredikant, kennen
de Amerikaanse kerken voor
taan ook de „jazz-predikant'.
Dat is geen dominee die Jazz-
diensten houdt, zoals wij die in
ons land wel kennen, maar een
predikant die zich speciaal be
moeit met de jazzmusici. Het
is de lutherse predikant ds.
John Garcia Gensel, die de
taak heeft gevonden van gees
telijk verzorger van deze musi
ci.
Ds. Gensel heeft de erkenning
verworven van de jazzmusici zelf,
die steeds meer tot hem komen
met hun problemen en hem al
lang beschouwen als hun predi
kant. Maar ds. Gensel heeft ook
de erkenning verworven van de
commissie voor de binnenlandse
zending van de Lutherse Kerken
in New York. die een hulppredi
ker hebben aangesteld voor zijn
gemeente aan de beroemde straat
Broadway, zodat hij meer tijd
kan besteden om zich te bekom
meren om het jazz-nachtleven
van deze wereldstad. Bovendien
heeft de Lutherse Jeugdbond hem
gevraagd volgend jaar op hun
grote nationale vergadering iets
PREDIKANT VOOR JAZZ-MUSICI
te komen vertellen over zijn
Ds. Gensel werd onlangs door
het bekende weekblad Newsweek
..de enige dominee voor jazzmu
sici" genoemd. Hij werd dit door
dat hij het beroep aannam naar
de gemeente van Broadway en
niet omdat hij zo'n speciale be
langstelling had voor de jazz, al
is hij een verwoed jazzliefhebber.
Zijn gemeente van 200 lidmaten
omvat twintig verschillende natio
naliteiten en tenminste drie ras
sen. Ds. Gensel zelf is een Porto-
Een groot aantal gemeenteleden
zijn musici, maar de meesten
gingen maar zelden naar de kerk.
In 1956 was er van de gemeente
niet veel meer over, dan een
handjevol oude mensen die dc
diensten bezochten. Vanaf het
ogenblik dat ds. Gensel echter
het beroep aannam en zijn intre
de deed, brak er een verandering
Deze predikant merkte al
spoedig dat in zijn wijk
slci per vierkante kilometer wo
nen dan ergens elders ter wereld.
Hij begon zich in het bijzonder
voor hen te interesseren, vooral
ook omdat velen van hen negers
waren of Portoricanen, evenals
Ds. Gensel stond niet vreemd
tegenover zijn toekomstige ge
meenteleden. Van huis uit had
hij een liefde voor de jazz geërfd.
Al sedert 1931, toen hij voor het
eerst de band van Duke Ellington
hoorde spelen, bezocht hij ieder
jazz-concert, dat in de omgeving
werd gehouden. De zuster van de
ze bandleader bezoekt tegenwoor
dig bijna iedere zondag de dien
sten in zijn Broadway-kerk. De
musici voelden een zekere ver
wantschap met deze 43-jarige pre
diker, die zich niet schaamt voor
zijn roeping.
Ds. Gensel ontdekte dat de kerk
niet moet gaan zitten wachten op
deze musici, maar zelf op pad
moet gaan. De meeste musici
wonen in hun koffer. Ze zijn al
tijd op reis van de ene stad naar
de andere en daarom is het moei
lijk voor hen een regelmatig con
tact met een kerk te onderhou-
it-********************.**#*»»******************»
den. Daar komt bij dat zij vrij
wel altijd 's nachts leven en over-
slapen.
Als de zon daarom ondergaat,
trekt deze dominee er op uit. Hij
bezoekt de verschillende café's,
dancings en nachtclubs, in de
vorm van huisbezoek. Hij vindt
zijn merkwaardige ..gemeentele
den" altijd wel bereid voor een
rustig gesprek ergens in een
hoekje van de even onrustige
zaal. Hij behoeft het gesprek niet
te forceren om er een geestelijk
tintje aan te geven. De musici
zelf komen met theologische pro
blemen aandragen. Het zijn men
sen die niet geneigd zijn alles te
slikken, maar zij zitten vol vra
gen en zij willen over het alge
meen toch luisteren.
Om vier uur 's morgens kan
het gebeuren dat er een musicus
naar hem toekomt en vraagt:
„Wilt u voor me bidden?" Ds.
Gensel zegt nimmer: „Neen."
Dat weten deze musici en daar
om komen zij naar hem toe met
hun huwelijksmoeilijkheden, hun
spanningen, hun geestelijke pro
blemen, om zich te laten trou
wen of om familieleden te laten
begraven. Ds. Gensel, zo drukte
het blad van de Lutherse Kerk in
de Verenigde Staten het onlangs
uit, is het vaste punt in hun wis
selvallig leven geworden.
echter verrassend. Want er
wordt altijd beweerd, dat het
doorgaans gangbare portret van
Hendrik de Cock slechts een
caricatuur is en dat echte af
beeldingen van hem onbekend
zijn.
Smijtegelt met ridderorde
Op aanwijzingen van mevrouw
De Cock, heeft men na de dood
van haar man een portret gete
kend, dat later weer nagetekend
is. Geen wonder dat de familie
tenslotte wel moest verklaren, dat
het nergens op leek.
Van een andere afgescheiden
predikant, ds. H. J. Budding te
Biggekerke, die vele jaren in
Goes de vrije evangelische ge
meente voorging, was evenmin
een portret voorhanden. Budding
voelde er niets voor om zich te
laten vereeuwigen.
Toen hij gestorven was. hebben
de kerkeraadsleden in Goes, die
wel begrepen dat velen graag een
afbeelding van hun dominee wil
den hebben, op weinig piëteitvolle
manier voor een foto gezorgd.
Zij hielden het lijk van de pre
dikant rechtop, trokken hem toga
en bef aan en lieten zo een af
beelding maken. Waar nodig werd
het een beetje bijgewerkt, maar
aan de ogen kan men wel zien,
dat hier amateurs aan de gang
zijn geweest. Buddings portret
maakt een vreemde indruk, ook
als je van de voorgeschiedenis
niets weet.
Waar de zucht naar het portret
van de een of andere vereerde
figuur toe leiden kan, blijkt ook
uit een afbeelding van de gelief
de „oude schrijver", ds. Bernar-
diis Smytegelt van Middelburg,
die voorkomt in een uitgave van
zijn preken, „Keurstoffen", van
1914.
Prof. dr. M. J. A. de Vrijer,
die een boek over Smytegelt
schreef, heeft ontdekt waar dat
portret vandaan kwam. Het was
de afdruk van een kopergravure,
in het bezit van een boer te Breu-
kelen. Bij het zien van deze gra
vure kon prof. De Vrijer onmid
dellijk vaststellen dat het Smyte
gelt niet was.
„Het stelt een heer in midden
19e eeuws geklede jas met vader
moorder voor; in het knoopsgat
het ridderlint van de orde van
de Nederlandse Leeuw." (Smyte
gelt leefde van 1665 tot 1739).
Toch hield de boer vol, dat het
Smytegelt moest zijn. Bewijs:
„Smytegelt was tegen de gelijk
vormigheid aan de wereld van
pruiken en dit portret heeft géén
pruik, dus...."
Rembrandt en Vondel
In zijn pasverschenen disserta
tie over de piëtist Gerhard Ter-
steegen (169717691 verklaart dr.
C. P. van Andel, dat Ter steegen
zich nimmer liet portretteren.
Toch bestaat er een kopergravu
re, die voor het conterfeitsel van
Tersteegen doorgaat, en waarvan
dan ook braaf reproducties ge
maakt zijn. Maar volgens dr. Van
Andel wijzen kleding en haartooi
van de afgebeelde persoon er op,
dat het hier iemand betreft, die
tientallen jaren na de dood van
Tersteegen leefde.
In dit jaar van de Menno-Si-
monsherdenking is wederom vast
gesteld, dat van de doperse refor
mator geen betrouwbare portret
ten bestaan, al zijn er veel af
beeldingen van hem in omloop.
Soms worden portretten ontdekt
van personen, die men wèl reeds
van afbeeldingen kent. Calvijn
b.v. is meermalen naar het leven
geschilderd. Maar enkele jaren
geleden heeft men op het slot
Asbach bij Bamberg een portret
ontdekt, dat Calvijn zou voorstel
len, door niemand minder dan
Holbein op hout geschilderd. Prof.
dr. Jan Weerda te Erlangen wijd
de hier een uitvoerig geschrift
aan, waarin hij vaststelde, dat het
portret inderdaad van Calvijn is.
Alleen staat niet vast dat Hol
bein het heeft gemaakt.
In de 17e en 18e eeuw zijn heel
wat schilders, graveurs en teke
naars in de weer geweest voor
het maken van domineesportret
ten. Er kwamen dan vaak onder-
NIET ALLE
AFBEELDINGEN
ZIJN
BETROUWBAAR
schriften bij, waarvoor de dich
ters een kans kregen.
Eens hebben Rembrandt en Von
del bij zo'n portret samengewerkt.
Het betrof de afbeelding van de
doopsgezinde predikant Cornelis
Claesz Anslo te Amsterdam, in
1641. Rembrandt maakte eerst
een ets. Daar schreef Vondel
bij:
Ay Rembrandt, mael Cornells'
stem!
Het sichtbre deel is 't minst
van hem;
't Onslchtbre kent men slechts
Wie Anslo zien wil, moet hem
hooren.
Het heet. dat Rembrandt in dit
onderschrift een ongunstig waar
deringsoordeel van Vondel meen
de te beluisteren en dat dit hem
aangezet heeft tot het vervaardi
gen van een bekend schilderij, nog
in hetzelfde jaar, waarop wij
Anslo afgebeeld zien als hij een
weduwe troost met woorden uit
de Heilige Schrift, die voor hem
opengeslagen ligt.
In het maken van onderschrif
ten was men verbazend sterk. Ds.
Wilhelmus Eversdijk, die rond
1700 te Rotterdam stond, kreeg
een bijschrift bij zijn portret, dat
aldus begint:
Sle hier Heer Eversdijk na 't
Leven uytgebeeld
Die door 't gepreekte Woord
den Heere kindren ieeld....
En toen ds. H. Pauw in 1806
afscheid van Breda nam om naar
Den Briel te vertrekken, werd de
dominee op een prentje gezet en
daarbij kwam dit onderschrift:
Dit's Pauw. die zwier van taal,
die roerende gebaaren
Met godgeleerdheid, smaak en
oordeel weet te paaren.
Breda vereert dit beeld, om
zijn vertrek benard.
Opdat hij in haar oog steeds
blljv', als in haar hart.
Uit de praktijk van een
MAATSCHAPPELIJK
WERKSTER
verrukte, nieuw-toegeruste, bekrachtigde Therma
fietst naar Opoe Slaker, in haar hart overtuigd dat alles
nu voor mekaar is. Ze ziet de wereld in de meest heldere
kleuren: de volkswijk baadt alshetware in zonlicht,
palmen en andere tropische gewassen staan te wuiven, en
tussen de takken kwinkeleren louter nachtegalen en paradijs
vogels. Goed. goed, het regent, en de hele volkswijk is
practisch ontboomd, want de anderhalve nieuwe aanplant
wordt door de jeugd snel en vakkundig van de schors ont
daan, terwijl alleen binnenshuis wat kanaries in de ruitijd,
verkeren maar wat hindert dat? Wie een keerpunt beleef
de, is een herboren mensdie kan alles weer aan.
EN zo vindt Therma alles lie
felijk, tot en met Opoe Zil
ver, die tegenover Opoe Slaker
woonten dat zegt wat. Want
terwijl Opoe Slaker een lief en
braaf en vriendelijk en vroom
mens mag heten, is Opoe Zilver
één brok venijn, kwaadaardigheid, ondeugd en boosheid. Terwijl
Opoe Slaker een ingetogen binnenkamerleven leidt, is Opoe Zil
ver verzot op de straat en de geneugten daarvan. Opoe Zilver
leeft alshetware op de straat: ze staat er mee op en ze gaat
er mee naar bed. Dat is voor vreemdelingen altijd 'n wonder
lijke mededeling, want die zien Opoe Zilver slechts bij 'n open
raam zitten, dan wel uit dat open raam hangen, en ze verbazen
zich hoogstens dat iemand zelfs in hartje winter bij onkenbare
hoeveelheden sneeuw en minimumtemperaturen-sinds-honderd-
jaar zo bij 'n open raam toeft. Maar wij weten beter. Wij weten
dat Opoe Zilver vanuit dit raam alles hoort en alles ziet en alles
meemaakt. Iemand heeft dit open raam eens vergeleken met
het hol van de adder en het nest van een gifslang en die
iemand wist wel waarover hij sprak. Maar op dit gedenkwaar
dige moment ziet Uier-ma haar zelfs voor 'n heilige aan en wuift
haar vriendelijk goedendag, terwijl ze haar fiets tegen de pui
van Opoe Slaker's woning poot en daarna aanbelt.
DAAR IS Opoe Slaker dan. O, zij is een vrouw van open ra
men: zij zit genoegelijk en haar stoeltje en ze leest De
Blijde Boodschap of De Open Deur en op de achtergrond van
dit stilleven houdt een dominee een radiobijbellesing maar daar
is haar gehoor net niet goed genoeg meer voor, maar het geeft
toch die wijding aan het geheel, die opnieuw de beste dingen
verwachten doet. Bovendien: Therma kent Opoe Slaker en Opoe
Slaker kent Therma. Die leven in de allerbeste verstandhouding
met elkaar. Dat is 'n geschiedenis apart en ik ga er niet op
in, maar ze hebben alle reden om elkander te waarderen. Wat
zou hier nu nog mis kunnen gaan?
„Ik kom eens even met U praten!" zegt Therma. „We
hoorden dat die mensen van Thomassen 'n eigen huis krijgen
en dat die andere kamer vrijkomt. Dat is toch zo. hè?"
„Ja", zegt Opoe Slaker. Ze knikt er genoegelijk haar hoofd
bij en ze herhaalt nog eens: „Ja!"
„En U hebt die kamer nog niet aan andere mensen toege
zegd, wel? Hij is nog helemaal vrij, hè?" vorst Therma
verder.
OPNIEUW antwoordt Opoe Slaker: „Ja!" En ze bevestigt dat
met 'n tweede hoofdknik.
„Als wij nu 'n ander leuk gezinnetje weten, mag ik dat dan
noemen?" is de derde vraag van Therma. En voor de derde
maal luidt het antwoord bevestigend en voor de derde maal
wordt er vriendelijk geknikt.
„U kent misschien wel dat meisje van dinges, vanSarie
bedoel ik?" het lijkt wel 'n verhoor, zult U denken. Een ver
hoor met 'n bijzonder gewillig getuige, want aan de beamingen
komt maar geen eind. „Zou dat dan iets voor U zijn? Ze wil
len zo graag trouwen. En U kent ze al. En ze is nog zo'n beetje
vriendin met dat vrouwtje, dat nu bij U woont: ze zijn nog op
dezelfde club geweestEn voor de zoveelste keer is er lou
ter ontvankelijkheid voor de verzoeken welke Therma doet. En
zelfs het feit dat Sarie trouwen moet. brengt geen ontstemming
teweeg: alles is goed en best. en jongemensen hebben 'n dak
boven hun hoofd nodig, en je bent op de wereld om elkaar
te helpen.
Op dat moment schijnt alles in kannen en kruiken. „Wat zul
len ze 't heerlijk vindenmediteert Therma. „En ze heeft
zo'n flinke jongen. Jan heeft die. Jan Okapoe!" En daar wil
ze nu ook de lof van zingen. Maar opeens zegt Opoe Slaker:
„Nee!" Hard. Hardvochtig. En ze schudt haar hoofd en zegt:
„Nee. DAT GAAT NIET DOOR!"
WIJKPREDIKANT
Het ambtsgeheim
van de zielszorger,
door dr. Pta. J. Huij-
ser. Uitgave J. H.
Kok N.V., Kampen.
Dat de behandeling van dit on
derwerp een boek werd van ruim
vijfhonderd bladzijden is gevolg
van het feit dat er in ons land van
protestantse zijde weinig of niets
over is gepubliceerd én van de
grondige wijze waarop dr. Huijser
deze stof heeft bestudeerd en boek
vorm heeft uitgegeven. Wat me
nigeen misschien niet van zulk een
dik boek over dit onderwerp ver
wacht, is dat het merkwaardig
prettig leest. Al lezende wordt men
overtuigd van het grote gewicht
van dit onderwerp. Al of niet ge
gronde onzekerheid over de zwijg
zaamheid van de zielszorger, weer
houdt velen om juist dat te bespre
ken wat hen het meest plaagt. Dit
zou naar onze mening niet als der
de, maar als eerste argument
moeten zijn vermeld bij het ver
zoek dat dr. Huijser deed om de
zwijgplicht in de Geref. Kerkorde
vast te leggen. Het geschiedde
niet. Wel schreef de Ned. Herv.
Synode de ambtelijke geheimhou
ding voor. Waarschijnlijk ontstond
aldus de interessante figuur, dat
prof. dr. P. J. Roscam Abbing,
hoogleraar vanwege de Ned. Herv.
Kerk. deze studie van een Geref.
predikant met een woord vooraf
inleidt. Dit boek worde gelezen en
De Bijbel over het paradijs,
over de prediking van het woord,
over de christelijke eenheid, over
volgen en navolgen, vier geschrif
ten, resp. door drs. B. Hemelsoet,
dr. G. Kahmann, dr. J. Lescrau-
waet en dr. G. Bouwman.
Betreffende de bovenvermelde
onderwerpen wordt in deze vier
boekjes van elk ongeveer honderd
bladzijden, gezocht en overdacht
wat de Bijbel er van zegt. Aan de
ze door de titel aangewezen op
dracht houden de geleerde rooms-
katholieke auteurs van deze semi-
populaire geschriften zich nauwge
zet. Al zal de protestant zich niet
in elke passage kunnen vinden, het
hier verrichte Schriftonderzoek,
dat blijk geeft van deskundigheid
en bekwaamheid, is aandachtige
lezing ten zeerste waard en kan
belangrijk helpen het inzicht in en
nadenken over de behandelde stof
te verdiepen.
opnieuw beginnen,
door Helmut Thie-
licke, uit het Duits
vertaald door ds. D.
J. Couvée. Uitgave
N.V. Gebr. Zomer
en Keuning, Wage-
Ook dit boek van Helmut Thie-
licke is het vertalen waard. Over
de bergrede is men nooit uitge
dacht en een boek als dit steunt
dit denken zeer bijzonder. Wat be
langrijker is, het raakt de lezer
zozeer, dat deze haast onontkoom
baar de Bergrede moet betrekken
op zijn eigen leven. Als zout der
aarde, niet als honing der aarde.
„Wanneer men vele christenen
met hun vaak weke, vrouwelijke,
zoetelijke aard ziet, zou men kun
nen menen dat zij er prat op
gaan de honing der wereld te
zijn", zegt Thielicke. „Zij verzoe
ten en ver6uikeren de bitterheid
van het levenslot door een al te
goedkope voorstelling vari onze
lieve Heer". Een passage éls de
ze laat zien dat de auteur uiter
lijkheid en oppervlakkigheid ont
maskert en zich inspant om tot
een echte ontmoeting te brengen
met de Heer van de Bergrede.
Wie dit boek leest, zal dankbaar
zijn het zich te hebben aange
schaft.
Israel dringt door in de ruimte - Engeland neemt
Koeweit in bescherming - Nieuwe tegenslagen in
Kongo - Waarom geen verkiezingen - Mohamme
danen achter Abbas - Frankrijk met rug tegen de muur
HET MIDDENOOSTEN staat
weer in het centrum van de
belangstelling, niet alleen als
gevolg van de dreigende situa
tie in en om het olierijke sjeik-
dom Koeweit, maar ook door
de geslaagde lancering door
Israel van een ruimteraket.
Men weet, dat er enkele maan
den geleden hardnekkige ge
ruchten de ronde hebben gedaan,
dat Israel betig Is
gehouden met de mogelijkheid,
dat dc Israëliërs binnen niet al
te lange lijd over de mogelijk
heid om dergelijke wapens tc
vervaardigen tal beschikken. Nu
Israel er In geslaagd is, een
ruimteraket met succes te lan
ceren kan dit vermoeden alleen
nog maar versterkt worden. Dit
alles zal van grote Invloed zijn
op de toekomstige ontwikkelin
gen ln het Middenoosten- Ener
zijds kan de wetenschap, dat
Israel binnen afzienbare tijd
over afschrikwekkende wapens
kan beschikken, de omringende
Arabische landen van hun nog
nooit opgegeven veroverings
plannen afbrengen. Anderzijds
bestaat evenwel het gevaar, dat
zij zo lang het nog niet te
laat lijkt zullen proberen, de
Israëliërs net een slag voor te
zijn. De gebeurtenissen met be
trekking tot Koeweit hebben dc
verwijdering tussen bepaalde
Arabische staten vergroot; wel
licht kan een gezamenlijk op-
Koeweit
Wat Koeweit betreft: Enge
land bevindt zich door de troe
penlandingen in dit oliestaatje
in het Middenoosten opnieuw in
een kwetsbare positie. De her
nieuwde aanwezigheid van de
Britse troepen in Koeweit zal
in de Arabische landen willens
en wetens worden uitgelegd als
of zondag op
Koeweit binnen te vallen. Ook
Engeland had die zekerheid niet,
toen het op verzoek van dc
sjeik tot handelen overging. Het
wilde echter het zekere voor
het onzekere nemen, om te ver
hinderen dat 1. de onafhanke
lijkheid van Koeweit om hals
zou worden gebracht, 2. de
Britse oliebelangen in het sjeik-
dom verloren zouden gaan en
3- de positie van Irak door an
nexatie van het oliestaatje zo
danig zou worden versterkt, dat
Engeland
Engeland heeft Koeweit nog
maar enkele weken geleden vol
ledige onafhankelijkheid ver
leend. Het deed dit omdat het
zelf daarbij het grootste belang
had. Voor het overgrote deel is
Engelands economie afhanke
lijk van de oliebronnen van
Koeweit, dat sinds de val van
het Ottomaanse rijk een Brits
protectoraat is geweest aan de
uiterste zuidpunt van Irak. De
Britten hadden belang bij het
voortbestaan van deze enorme
oliebron als onafhankelijke staal,
toen zij zioh realiseerden, dat
aan de Britse protectie geen be
hoefte meer bestond en men in
Koeweit zijn zaken zelf wilde
regelen.
Ook Internationaal stond En
geland veel sterker na de sou-
verelnlteltsoverdracht. Nu be
vinden zich weer Britse troe
pen in het sjeikdom. Maar zij
zijn daar niet als de militaire
macht van een koloniserende
mogendheid, maar op verzoek
van de sjeik en als de strijd
krachten van een bevriend land.
In feite Is er inderdaad weinig
veranderd, maar men ziet dat
er toch een groot en belangrijk
verschil is met vroeger.
Saoedi-Arabië
Ook Irak heeft dat begrepen
en de felle reacties van dit land
zijn dan ook verklaarbaar. Koe
weit is een kunstmatig gevormd
staatje aan de Perzische golf.
Als er geen enorme olievoorra
den onder het woestijnzand aan
wezig waren geweest, zou nie
mand er over gepeinsd hebben,
zich druk te maken over de
toekomst van het kwart mil
joen mensen, dat in dat gebied
woont Er zijn echter meer sta.
ten in het Middenoosten, die een
kunstmatig karakter hebben,
zoals Jordanië en in zekere zin
ook Irak zelf.
Toen Ibn Saoed ln het begin
van deze eeuw de Hasjemieten
van het Arabische schiereiland
verdreef, stichtte Engeland de
staten Jordanië en Irak en
plaatste het aan het hoofd
daarvan twee telgen uit dit
vorstenhuis: Abdoellah en Fel-
sal. die op gespannen voet heb
ben geleefd met Saoedi-Arabië.
Dit laatste verklaart ook. waar
om Irak thans Saoedi-Arabië
tegenover zich vindt, want Koe
weit grenst ook aan het land
van Ibn Saoed!
Maar hoe
Engeland zal er dan ook goed
aan doen, zo snel mogelijk naar
een oplossing van de kwestie
Koeweit te komen, opdat het
zijn troepen kan terugtrekken,
zonder dat voor verwezenlijking
van de Iraakse plannen behoeft
te worden gevreesd. Van de zij
de van de Labourpartij is in
het Lagerhuis gesuggereerd, de
verantwoordelijkheid voor de
onafhankelijkheid van Koeweit
geheel aan de Verenigde Na
ties over te dragen. Het zal
echter niet eenvoudig zijn, dit
te verwezenlijken, omdat ver
wacht mag worden. dat de
Sowjetunie zich tegen een der
gelijke oplossing zal verzetten,
zo lang de uitvoering van de
besluiten van de Verenigde Na
ties nog uitsluitend aan secreta
ris-generaal Hammarskjoeld zal
worden toevertrouwd.
Er zal dan ook in een andere
richting gezocht moeten worden,
bijvoorbeeld naar garanties van
de zijde van vrijwel alle Ara
bische staten, die zich reeds in
verklaringen tegen dc eisen van
Irak hebben gekeerd. Al met
al bevindt Koeweit zich in de
smeltkroes van het wereldge
beuren en ziet het er naar uit,
dat de jongste ontwikkelingen
ook grote invloed zullen hebben
op de toestand in het patrlar.
chaal geregeerde olierijke sjeik-
Kongo
Weinig bemoedigend zijn ook
de berichten, die ons in de af
gelopen dagen uit Kongo en Al
gerije hebben bereikt. Eigenlijk
tegen beter weten in hebben we
enige tijd aangenomen, dat er
een mogelijkheid zou bestaan
op een betere verstandhouding
tussen de elkaar bestrijdende
groeperingen in Leopoldstad,
De New York Times schreef de
zer dagen nog. dat de hoop op
..hereniging" van Kongo op
nieuw is afgenomen door nieu
we ruzies tussen de Kongolese
leiders. Wijzend op Tsjombe's
verwerping van de aaneenslui
ting en de vrees van presidènt
Kasavoeboe en generaal Mo-
boetoe van de centrale regering,
dat premier Gizenga van het
tegenbewind in Stanleystad het
parlement zal gaan overheer
sen, schreef het blad:
„Het enige verstandige in de
ze situatie zou niet zijn, een
uiteengeslagen parlement dat
een jaar geleden onder geheel
andere omstandigheden geko
zen werd, opnieuw bijeen te
brengen, maar om nieuwe par
lementsverkiezingen te houden
onder toezicht van de Ver. Na-
tics. Op die manier zou het
Kongolese volk zelf in staat
worden gesteld, een oordeel te
vellen over de meningsverschil
len tussen dc stam- en groeps
leiders.
Waarom niet
Men zal zich herinneren, dat
we in deze rubriek al enige
maanden geleden hebben gewe
zen op de bezwaren, die ver
bonden zijn aan het bijeenroe
pen van het vorig jaar gekozen
Kongolese parlement. In de eer
ste plaats zijn er heel wat af
gevaardigden letterlijk en fi
guurlijk in de strijd gebleven
zij zijn of gedood of gevan
gen genomen, of krijgen geen
gelegenheid, zich naar Leopold
stad te begeven. En vele van
de parlementsleden, die wel de
zitting zullen bijwonen. staan
onder pressie. Dit geldt in elk
geval degenen. uit Oostpro.
vincie en Kivoe en wellicht ook
de vertegenwoordigers van Ka-
tanga.
Toen de Times zijn commen
taar op dc gebeurtenissen in
Kongo schreef, wist dit blad
nog niet, dat er in Oostprovin
cie en Kivoe troepenbewegingen
plaatsvonden, die er op gericht
zijn de bevolking en met name
de parlementsleden uit deze ge
bieden te intimideren. Presi
dent Kasavoeboe heeft tegen 15
juli het parlement bijeengeroe
pen. Op het ogenblik dat we de
ze regels schreven was het
evenwel dc vraag, of deze
plannen zullen doorgaan.
Algerije
In Algerije zijn in de afgelo
pen week dingen gebeurd, die
van grote invloed zullen zijn op
de betrekkingen tussen Fransen
en mohammedanen en de toe
komstige verhouding tussen
Frankrijk en Algerije. De be
treurenswaardige gebeurtenis
sen van woensdag en donder
dag hebben de positie van de
tegenregering van Ferhat Abbas
versterkt. President De Gaulle
behoeft in Algerije echt geen
referendum uit te schrijven om
aan de weet te komen, hoe de
mohammedanen denken over
de toekomst van hun land. De
verdelingsplannen van de gene
raal heeft men unaniem van de
hand gewezen.
Franse autoriteiten hebben
openlijk toegegeven, dat niet
minder dan 90 pet. van dc mo
hammedanen gevolg heeft ge
geven aan de oproep van het
FLN, op woensdag jl. te sta
ken en te demonstreren. En na
het door de Franse troepen
veroorzaakte bloedbad, dat ve
le tientallen mensen het leven
heeft gekost en honderden an
deren zwaar lichamelijk letsel
toebracht, zal de stemming te
genover Frankrijk en met na
me dc Fransen in Algerije be
paald niet zijn verbeterd.
Gevaarlijk
Het Algerijnse avontuur
krijgt voor Frankrijk een steeds
gevaarlijker karakter, ondanks
het feit. dat generaal De Gaul
le nu al drie jaar zelf de touw
tjes in handen heeft. Gehan
dicapt door het verzet van de
extremisten onder de Europese
bevolking van Algerije heeft
De Gaulle zijn Algerijnse poli
tiek niet kunnen verwezenlijken.
De generaal heeft er naar ge
streefd. de mohammedaanse
bevolkingsgroep aan Frankrijk
te binden door ze op grootmoe
dige wijze tegemoet te treden.
Hij heeft lang de overtuiging
gehad, dat op deze wijze een
blijvende band tussen Frankrijk
en Algerije mogelijk zou zijn en
dat de mohammedanen hem
hun vertrouwen zouden schen
ken. Het is thans de vraag, of
dit laatste nog tot de politieke
mogelijkheden behoort. Ook De
Gaulle heeft zich dit reeds
voor het bloedbad van deze
week gerealiseerd.
Vandaar zijn waarschuwende
woorden over een mogelijk
verdeling van Algerije in een
Europees en een mohamme
daans gedeelte waarschuwin
gen overigens, die slechts ge
leid hebben tot verslechtering
van de betrekkingen tussen de
tegenover elkaar staande par-
Dieptepunt-
Er is een dieptepunt aange
broken in de Frans-Alggrijnse
betrekkingen. Frankrijk is be
zig, zijn laatste schepen achter
zich te verbranden en het is
betreurenswaardig, dat dit
wellicht onbedoeld onder lei
ding van De Gaulle gebeurt.
Beide partijen, die aan de on
derhandelingen te Evian les
Bains hebben deelgenomen, heb
ben in de afgelopen weken ge
probeerd. hun positie aan de
conferentietafel te versterken.
De Gaulle heeft zijn verdelings
plannen als stok achter de deur
gebruikt, maar het is hem
slecht bekomen, want deze
stok heeft als een boemerang
gewerkt. De tegenregering van
Ferhat Abbas heeft hard en
doeltreffend teruggeslagen en
het bewijs geleverd, dat zij en
niemand anders zich kan op
werpen als vertegenwoordigster
van vrijwel alle tien miljoen
mohammedanen in Algerije.
Haar onderhandelingspositie is
daardoor uitermate versterkt.
Bovendien bebbcn de Fransen
nog de grote fout gemaakt, hun
mitrailleurs op dc mohamme
daanse demonstranten leeg te
schieten. Alle kogels, die deze
week werden afgevuurd waren
eveUzovele blijken van de haat
en de minachting, waarmede de
bevoorrechte Fransen hun mo
hammedaanse tweederangs-me
deburgers bejegenen. De nieu
we wonden, die zo wreed ge
slagen werden, zullen de mo
hammedanen alleen maar on
verzoenlijker maken....
