Haarlems Bavo-orgel: klankkarakter j
werd in oude pracht hersteld
B 6
dokterregan
Met grote spanning wacht orgelwereld
resultaat van restauratie af
Lk k
C.a.o. bakkerijbedrijf
tijdelijk verlengd
VRIJDAG 30 JUM 1961
Schauk-vruuy 114
Onderstaande stelling is afkomstig
uit een partij Svacina tegen H. Mül-
ler. Svacina, begerig op winst, is met
zijn koning opgerukt van dl naar c5
had hij het niet gedaan het was remi
se geweest. Nu heeft zwart hem „laten
komen" en de desillusie zal groot ge
weest zijn!
*4 k k
LL
Jl/TAANDAG zal het gerestaureerde orgel van de Grote of St-Bavokerk
te Haarlem officieel weer in gebruik worden genomen. De 14e maart
1735 nam de vroedschap van Haarlem het besluit om van stadswege een
j nieuw groot orgel in de St.-Bavokerk te doen bouwen, ter vervanging van
het grote orgel, hangend in het middenschip aan de noordzijde van het
j koor. Dü vroegere, zeer fraaie orgel is ons nog bekend door een schilderij
i van de schilder Pieter Saenredam. Het nieuwe instrument werd geplaatst
legen de westwand van de prachtige gotische kathedraal. Jammer genoeg
moest hierdoor het zgn. westraam, dat tot het grootste van Europa werd
gerekend, dichtgemetseld worden en de gebrandschilderde vensters zijn
uit de kerk verdwenen.
ten en zorgvuldig herinitonerem. door het
juiste klankkarakter geven. Men heeft
zich, voor het vormen vain een oordeel
ovcrr het klankkarakter, dift de bouwer.
Christian Miiiler, het in 1738 gaf, geluk
kig ineg kunnen richten naaT een vrij
wel onveranderd bewaard gebleven in
strument van deze bouwer, irl. het or
gel in de Waalse kerk te Amsterdam
(dat binnenkort ook een restauratie zal
Wit: Kc5, pi d4, e3, f2, g2 en g3.
Zwart: Ke6, pi d5, e4, f5, g4 en h5.
Opgave: zwart speelt en wint.
Dam-vruay 113
Dit was de stand:
Zwart: 7. 9, 10, 12, 17, 18, 19, 20, 25.
Wit: 21, 28, 30, 33, 34, 36, 37, 40.
En zo haalt wit de winst binnen:
3329. 17X26; 37—31, 26x37; 29—23,
(18X29; 23X3, 25x45; 3x4, 7—11!!;
4—22, 11—16; 22—6, 16—21; 3631!!!,
21—26!; 31—27 en wint
Bridye
A H 9 7 5 3
Q? 8 6 4 2
O V 7
A A 5
V 4 2
O A B 10 7 5
O A B
•MI 9 6
Zuid speelt een contract van 4 har
ten (10 slagen), na het volgende bied-
verloop: Zuid 1 harten West pas
I Noord 1 schoppen Oost 2 ruiten
Zuid 2 schoppen West pas Noord
3 harten Oost pas Zuid 4 harten.
West komt uit met ruiten 8. In
Noord wordt de vrouw gespeeld, Oost
zet de heer, Zuid neemt met het aas.
Vervolgens speelt Zuid hartenaas en
harten na, waarbij aan het licht komt,
lat West hartenheer-vrouw derde
ïeeft. West neemt in slag 3 met har
tenvrouw, incasseert hartenheer en
speelt ruiten na, welke Zuid met de
boer neemt.
Hoe moet Zuid het spel afspelen?
JACK DIAMOND.
InvuUpussel
Horizontaal woorden invullen waar
in de letters „In" als onderstaand
voorkomen.
De bouw van liet 60 stemmen (wa;
onder 15 tongstemmen) tellende insti
ment werd opgedragen aan de orgelbou
wer Christian Müller van Amsterdam.
Het werd zyn eerste grote instrument.
Dc 14e september 1738 werd het plech
tig in gebruik genomen.
Het i'nstrumen't heeft altijd een grote
bekendheid genoten. Vele groten hebben
het bespeeld, zoals de jonge Wolfgang
Amadous Mozart, die er in 1766
concert gaf. In 1956 werd ter herinne
ring aan dit feit een gedenksteen onder
het orgel geplaatst.
Sinds de bouw iin 1738 heeft het instru
ment bloot gestaan aan; allerlei ingrepen
die de klank nadelig hebben beïnvloed.
Vooral in de 19e eeuw werd dit orgel,
als zovele grote orgels in ons land en
daar buiten, van zijn oorspronkelijke
klankkarakter beroofd, door het ver
gen ven de 18e eeuwse registers
19e eeuwse ..vindingen", door het it
marvtische zin wijzigen van de aanwezige
stemmen, door opschuiven era omwerking
van de bestaande stemmen, zodat va
oorspronkelijke klank van het instrument
niet veel meer overbleef dan een brei-
achtige harmonium-klank, die nauwelijks
meer deed vermoeden, hoe het instru
ment eertijds zijn faam had kunnen
krijgen.
Restauratie
Het was dan ook een grote daad, die
het gemeentebestuur van Haarlem stelde
door 12 december 1956 te besluiten het
instrument door de orgelbouwer Mai
sen Sön te Aabenraa, Denemarken te
doen restaureen.
Na vele adviezen,,en na grondig onder
zoek gaf- men de restauratie in handen
van deze zeer ervaren' orgelbouwer, ge
zien het grote belang, dat de stadi Haar
lem, als orgeleemtrum (het internationa
le orgelconcours, internationale orgelaca-
d'emie etc bij dit instrument heeft. Het
was bovendien gebleken, dat de restau
raties. die tot 1956 door de Nederland
se orgelbouwers waren verricht aan. de
grote Nederlandse orgels, niet volledig
het gewenste resultaat hadden geleid,
tot het gewenste resultaat' hadden gé-
leid, zodat er miiatis anders overbleef dan
alB toentertijd meest ervaren orgelbou-
r van Europa, de fa. Marcussen
o uit Denemarken met deze restaura-
te belasten.
Iet ia fit. dia fa Marcussen ge
weest, die als eerste weer op het spoor
d'e geheimen van de oude orgaLbou-
5 is gekomen en deze reeds voor de
oorlog toepaste im haar eigen nieuwe in
strumenten. Dat dit voor de Nederland
orgelbouwers een teleurstelling bete
kende. zou men niet mogen ontkennen.
Maar zij hadden ruimschoots de gelegen
heid gehad met andere restauraties hun
kunnen te bewijzen, terwijl zij nu in de
gelegenheid werden gesteld van zeer na
bij te worden' geconfronteerd met hert: gro-
kunnen van de firma Marcussen.
1. kuiperij, slinke streek; 2. dag der
week; 3. baksteen van grote hardheid;
4. geliefde; 5. heeft een auto nodig om
te kunnen rijden; 6. beneden in iets;
7. echtgenote; 8. witgoud; 9. harige
Spaanse schapen; 10. deel van een
klok; 11. slanke toren met boven een
omgang bij een moskee; 12. recht
schapen.
OPLOSSING VORIGE PUZZEL
Horizontaal: 1. erebus-moe. 2. naald-
aard. 3. ga-Diest-de. 4. era-knap-el.
5. hnde-no-ik. 6. Ee-tante-en. 7. N.T.-
Elias-ra. 8. bede-ga-eva. 9. Aden-elk-
op.
Verticaal: 1. Engelen-ba. 2. raar-
iet-ed. 3. ea-Dante-de. 4. blik-Dalen.
5. Uden-enige. 6. sas-ant-aal. 7. mat-
poes-e.k. 8. orde-Ier-v.o. 9. edelknaap.
Kerk van Heesch
afgebrand
De uit 1868 daterende- neo-Gotische
kerk, gewijd aan St. Petrus' banden in
Heesch, bij Oss, is gistermiddag door
brand voor het grootste deel verwoest.
De ijlings uit de plaats zelf en uit Den
Bosch, Oss en omgeving aangerukte
brandweren, ook die van de vliegbasis
Volkel, konden nauwelijks iets uitrich
ten, omdat het vuur zeer snel om zich
heen greep.
Er waren vanmiddag werklieden op
het dak bezig een steiger rondom het
kleine op het middenschip staande to
rentje te bouwen.
De werklieden ontdekten het vuur
toen zich in de kerk ruim honderd ouden
van dagen bevonden voor de sluiting
van een triduum. De dienst werd afge
broken en de ouden van dagen verlieten
ijlings de kerk.
Toen het vuur nagenoeg was geblust
bleek dat het hele dak was verwoest.
Gedeelten van de gewelven zijn ingestort
en hoger boven de gewelven gelegen
muurgedeelten zullen moeten worden
omgetrokken.
De burgemeester van Heesch. dc heer
A. van Hulst, was spoedig ter plaatse.
Omstreeks zes uur arriveerde ook mgr
W. Bekkers, bisschop van Den Bosch,
die dc schade en het nablussen in ogen
schouw nam. De kerk is tegen brand
verzekerd.
Resultaat
t is d3n ook met grote spanning,
:'.v, de Nederland-se orgelwereld het re
sultaat. dat maandag a s. te horen zal
zijn, afgewacht.
Iln hoewel het orgel pas maandag
officieel in gebruik zal worden genomen,
zijn wö toch reeds in staat u iets over
i het resultaat mede te delen. Dit over-
i treft namelijk in het algemeen wel de
verwachtingen, ook van de vaste bespe
lers, de beide stadsorganisten Piet Kee
-n Albert de Klerk,
i Al was het zeer moeilijk in de toe-
.and waarin hert instrument verkeerde.
icg het oude. oorspronkelijke klankka-
j akter te onderkennen, toch is het de
1 orgelbouwer gelukt dit in zijn volle glo-
I -ie te doen herleven, terwijl het ook het
oude Bavo-orgel" is gebleven. Men zou
het kunnen vergelijken met de restaura
tie van een oud schilderij, waarvan de
oude kleuTen, die men vaak nog slechts
coder een bruinige massa kan ven
rten, weer in oorspronkelijke glans zijn te
i bow onderen. Dit resultaat is hoofdzake
lijk verkregen door hert geheel uit el
kaar nomen van een groot deel van dt
IÖ990 pijpen, die het instrument telt, zorg-
j vurdig wegwerken van latere iirgre-"-
I zoals kerneteken, en weer in elkaar
Voor de roodbruine en bruingele verf.
die er nog in 1905 is opgebracht, zijn de
oorspronkelijke kleuren (ill. zalmkleur.
grijsreze. marmerkleuren. ornamenten
en beelden in, goud en lichte kleuren')
weer in de plaats gekomen. Ook dit werk
eist een kennis van de vakgeheimen van
de oude schilders, die in onze tijd. waar
alles (odk zelfs kleuren in blik te
verkrijgen is, niet of nauwelijks meer
bekend1 zijn. Ook op dit gebied za'l het
Haarlemse orgel dus een belangrijke
vooruitgang in restauratie-techniek te
zien geven.
Een schaduwzijde van het grote Haar
lemse feest is echter dat op 11 oktober
jl. het hoofd van de fa. Marcussen, de
heer Sybrand Zachariassen is overleden
Het restauratiewerk aan het orgel van
de Sint Bavokerk is dus het laatste werk
van deze grote orgelbouwer geweest.
Stadsorganisten
van de kerkdiensten tot taak heeft Dat
deze instelling inspirerend werkt blijkt J
wel uit het feit. dat zowel Klaas Bolt als
Piet Kee meer dan eens het inrternatio-
ralc orgel-concours te Haarlem heeft ge- j
In het kader van deze orgelfeesten
wordt van 3 tot 30 juli een Tentoonstel- J
ling „Nederlandse orgelpracht" in de J
vlees- en in de vishal gehouden die ten
doel heeft enkele facetten van de orgel-
pracht, in het bijzonder de Nederlandse.
die meestal aan de aandacht Wan hertpu-
bliek ontsnappen, in het volle licht te
stellen
De bloei van de orgelcultuur in vroe
ger eeuwen manifesteerde zich niet al
leen in een soms uitzonderlijke hoogte
van orgelspelkunst. orgelcompositie en
orgelbouw, maar heeft ook inspirerend
gewerkt op andere kunstvormen.
Er is dan ook eon zeer belangwekken
de en omvangrijke collectie bijeenge
bracht, waarover wij later uitvoerig
zullen berichten
Tijdens deze tentoonstelling zal een
tal speciale concerten worden gegeven, 1
op de 'tentoongestelde oude instrumenten!
Dispositie
?c Iiefh<?bbers volgt ten slotte
Bavoïrg«fen'WOOrdi0e dispositie van he!-
Toneeltelevisie
i de laatste opvoering voor het luchtige eenakter van Arthur Hailey
fi „De metamorfose van Chester-Brown"
en om 9.45 uur ccn liedjes programma
met twee paren Daniels. Een Hitchcock-
film „afrekening", besluit om 10.05 uur
de uitzending, maar dan moeten de
kinderen naar bed zijn.
Het KRO-televisieprogramma, dat
Dc Kaukasiiche Krii.kri»» kunnen cc fliaaï»
kort zijn. Het betrof een dxrecte repor- show van Max Bygravcs zien. ook nu
tagc uit de Amsterdamse Stadsschouw- weer met La Picdola Pupa begint con
Holland Festival. Over de inhoud
over de kwaliteiten van de opvoering^
onder regie van Richard Flink hebt u
reeds uitvoerige beschouwingen in ons
blad aangetroffen. Rest ons dus de be
oordeling van de overneming op het
scherm. Zoals te verwachten was bleek
het moeilijk te zijn de bewegingen op
het grote toneel voortdurend goed in
de camera's te kijgen; het resultaat
was echter toch loffelijk. De oude be
zwaren van ongelijke geluidskwalitei
ten lieten zich helaas weer gelden.
In de pauze werd door VARA en
VPRO een gefilmd vraaggesprek, dat
Joop Simons heeft gehad met generaal
Nasution,
van defensie uitgezonden. Dit r
waarin de 'minister dezelfde
K vanavond
De VARA zendt vrijwel de gehele
gevarieerd muziekprogram-
grammo-
Maladon en om half tien oude liedjes,
gezongen door Rita Huyskens. Om tien
sport e
dedelingen deed als later ter perscon- luchtige muziek voor de zomeravond.
ferentie te Bonn zal maandagavond
worden gevolgd door een tv-gesprek,
waaraan onder meer prof, mr. I. A.
Diepenhorst deelneemt.
Nieuwe KRO-rubriek
„Kamera Klub"
Bij de KRO is het tussen 8.15 en
11.30 uur opera van het Holland Festi
val. U hoort in ccn directe uitzending
uit de Stadsschouwburg in Amsterdam
Verdi's ..Simon Boccanegra", door so
listen koor en orkest van de Ned.
Opera.
Programma voor morgen
Nasard 22
Nachtfaoorn 2'
Flageolet li•-
Sesquialter2-st
Mixtuur 4-6-st.
Cimbel 3-st.
Schalmey 8"
Dulciaan 8'
Vox humana 8
Trechterregaal 8'
Octaaf 8'
Holfluit I
Quintpre
Mixtuur 10-st.
ZONDAG 2 JULI 1981
Hilversum I. 402 m. 716 kc/s. NCRV:
8 00 Nws cn weertoer 8.15 Gram. 1KOR:
8.30 Goede
9.30 Nws
In het radioprogramma t
start op dinsdag 4 juli a.
tussen 10.40 en 10.55 uur
rubriek, getiteld „Kamera Klub". Hier
in worden tips gegeven i
die hun liefhebberij maken
graferen en filmen.
Dit programma, samengesteld
menwerking met de Stichting tot be- Boekbespr ÏL
vordering van de Amateurfotografie, be- certgebouwonk' mannenkoor cn sol I5.0o
vat korte raadgevingen over aankoop, Wat ons bezig houdt, lezing 15.10 Grain
onderhoud en mogelijkheden van de 16.00 Sport 16.30 Vespers CONVENT VAN
ow- zwart-wit- pn kleuren- KERKEN; 17.00 Gereformeerde kerkdienst
zwan-wit- en Kleuren- NCRV: 18.30 Gram 19.00 Nws uit de
kerken 19.05 Gewijde muz 19.30 Gemeen.
degenen plechtige Hoogmis 11-50 Gram 11.45 Plano-
*~tO- recital 12.15 Buitcnl comm 12.25 Gram 12.35
Lichte muz 12.55 De kerk zljt gij. lezing
13.00 Nws 13 05 De hand aan de ploeg.
,a" lezing 13-10 Gram .320 Strijkork
s film, belichtingsmeters en projectie-
v schermen, kortom, over alles wat aan
foto's maken en filmen te pas komt.
De tips, die afgewisseld worden door
j vrolijke muziekjes, zijn zowel
Heiligen, lezing. KRO: 19.45
de r
WILLEM TALSMA.
r gerouti-
ondergaan en wel door de fa. Ahrend
Brunzema uit Leur. die o.a. het orgel
in de Haagse Zorgvlietkerk, op zijn naam
beeft staan).Al te grote risico's konden
daardoor vermeden worden. Dart een en
andier voor een orgelbouwer een grote
opgave is. zal duidelijk zijn. Hij moet
teer grote vakkennis en veel inzicht
hebben, voordat hert hem mogelijk is,
zijn eigen stijl te verlaten om als het
„in de huid van een ander te krui-
Dit is wel gelu'kt. Vooral de tong
werken zjin van een grote schoonheid,
dc prestanten zijn over het algemeen
goed geslaagd, ook de volgens dc
oude dispositie herstelde bijgebouwde
men passen zich goed aan. Enkele
fluitstemmen zouden misschien nog aan
schoonheid kunnen winnen, maar
het is nog geen maandag! Het goed be
oordelen van hert resultaat is bovendien
na veel horen rooselijk.
Nieuwe kleur
is met het fraaie instrument ech-
ïog meer gebeurd. Niet alleen het
innerlijk, het klankkarakter, is in zijn
oorspronkelijke toestand hersteld, ook aan
het uiterlijk is grote zorg besteed. De
orgelkas, ontworpen door de beeldhouwer
Jan van Logteren te Amsterdam, kreeg
zijn oorspronkelijke kleuren, die destijds
beoaald werden door de Haagse kunst-
(Ohilder Hendrick van Limborch, terug.
bruik worden genomen met een bespe
ling door de beide stadsorganisten. Piet
Kee en Albert de Klerk. Zij doen dit met
een Bach-programma: her orgel is nl. ge
bouwd in de tijd waarin de wellicht
grootste orgelcomponist. Joh. Seb. Bach,
zijn fraaiste werken componeerde.
Het zal u waarschijnlijk verbazen te
horen spreken over stadsorganisten
Dit is een instelling, die, in ons land. al
leen nog in Haarlem uit vroeger tijd ge
handhaafd is. Het was zowel vóór als
de reformatie, zo dat de burgerlijke o«
heid behalve het kerkgebouw ook de
gels in haar bezit had. Deze situatie Is
gebleven tot de definitieve scheiding
sen kerk en staat.
Aan dit feit hebben wij het ook te t
ken, dat de oude orgels nog bestaan. Het
was nl. de stedelijke overheid, die
16e eeuw tegen de wil van de kerkelijke
gemeenten in. het oreel niet uit de ker
ken verwijderde
De organisten, die met de reformat it
ook hun kerkelijke taak zagen verdwij-
ne (de kerken van de reformatie kenden
nl. geen orgelspel in de eredienst; de ge
meentezang werd bovendien nog niet door
hert orgel begeleid) kregen een nieuwe op
dracht die bestond uit het verzorgen van
vaak dagelijkse, orgelbespelingen. Hier
van zijn ons zelfs enige berichten over
geleverd in gedichten van Vondel, die de
bespelingen van vader en zoon Sweelinck
vaak bezocht. In tegenstellling tot ande
re steden nu heeft de stad Haarlem deze
instelling gehandhaafd, de beide stadsor
ganisten zijn alleen aangesteld voor het
geven van orgelbespelingen. Er is nog
een derde organist in dienst van de St.
Bavo, nl. Klaas Bolt. die de verzorging
Onrust onder
personeel
(Van onze sociaal-econ. redactie)
TTET College van Rijksbemidde-
AA laars heeft partij enin het bak
kerijbedrijf nog geen toestemming
gegeven de nieuwe c.a.o., die van
daag had moeten ingaan, toe te pas
sen. De oude c.a.o. is tot nader order
verlengd verklaard. Het wachten is
op minister De Pous, die uitsluitsel
moet geven over de vraag of
broodprijzen verhoogd mogen wor
den.
Naar bekend kwamen werkgevers
werknemers onlangs een behoorlijke
betering van de arbeidsvoorwaarde®
overeen. De lonen zouden met ingang
van heden met vijf procent worden
hoogd en de bakkersgezellen, die op
terdag werken, zouden een toeslag
nog eens vijf procent ontvangen. Er v
den voorts nog een aantal andere 1
beteringen overeengekomen.
Het College heeft de bakkers laten
weten dat het wel akkoord wil gaan
met de loonsverhoging van 5 procent,
maar dat de overige voorstellen moeten
blijven liggen todat minister De Pous
zich over de gevraagde doorberekening
zou hebben uitgesproken. De bakkers
hebben dit aanbod niert geaccepteerd.
Zij zien hun voorstellen als een en on
deelbaar en hebben de minister telegra
fisch gevraagd om een onderhoud ovei
de voorstellen als geheel.
Minister De Pous heeft op het ver-
zoek van de bakkers nog niet gerea
geerd. Daardoor weten in feite ook het
College van Rijksbemiddelaars en diens
44
Liza's tengere lichaam richtte zich op: „Dat zaj
ik je niet laten doen, Adam, al ben je dan dokter'
Hij zal erin blijven en ik wil zijn dood niet op
mijn of jouw geweten hebben".
„Als u het mij niet laat doen, moeder, zult u
werkelijk zijn dood op uw geweten hebben." Hij
spande zich in om zijn stem zo zacht en zo vrien
delijk mogelijk te doen klinken. „Geduldig moet
je zijn; kalm blijven; zelfs al zou je ze de domme
koppen willen slaan" hij herinnerde ziich weer
de raad van een oude dokter.
„Ik ga Delmus opereren, moeder, ik ga indien
enigszins mogelijk, zijn leven redden. U zult er mij
niet van weerhouden."
Liza begon weer te wenen en knielde bij de krib
waarop Delmus lag, neer. Ruby keek naar Adam.
las op zijn gezicht de stalen wil tot handelen, en
haalde de schouders op.
..Wil je het hier, op de hooizolder, doen?" vroeg
zij.
„Neen. We moeten hem naar beneden zien te
krijgen. En nog wel heel voorzichtig ook, zodat hij
niet meer bloed verliest. Claude, misschien wil je
Grover Purdy even gaan halen: we zullen het me»
z'n vieren moeten doen. Van een deur of iets
dergelijks, zullen we een draagbaar moeten zien
te maken."
Adam keerde in de keuken terug en legde de
instrumenten die hij van dokter Phillip had geërfd,
op een tafeltje. Martha en haar man stonden tegen
de muur gedrukt, verschrikt toe te zien. Hij vroeg
Martha de grote tafel, waaraan sinds mensenheu
genis de Regans hadden gegeten, schoon te maken
en de zwachtels die hij nodig had uit te koken
Hijzelf doopte intussen zijn instrumenten in een
pan met kokend water.
..Ruby", zei Martha, „haal jij dan Liza naar
beneden en houd haar rustig. Breng haar naar haar
slaapkamer. Ik help dan Adam hier. Jij, Liza en
Mei zijn Laughlinsde Laughlins zijn overge
voelig en vallen gemakkelijk flauw. Adam en ik
zijn Regans cn de Regans deinzen niet terug voor
wat gedaan moet worden.
„En wat doen we met Claude?" vroeg Adam. „Ik
heb iemand nodig om de retractor vast te houden
'V
door
Helen Topping Miller
en iemand anders' om voor de ether te zorgen."
„Claude is ook een Laughlin. Je hebt waarschijn
lijk meer aan Grover, hij heeft een stevige maag
en zal niet tegen je aanvallen." zei tante Martha.
„Ik zelf zal Delmus wel de chloroform geven als
je me wijst hoe ik het moet doen."
Toen Adam zijn instrumenten inspecteerde, zag
hij, dat hem één ding ontbrak. Er zouden vast en
zeker scheurtjes en gaatjes in Delmus' ingewan
den zijn en hij beschikte niet over een Murphy-
knoop die de einden van de doorgesneden zilver-
glanzende darm naar elkaar toe zou trekken en
tegen elkaar houden totdat ze aaneen zouden zijn
gegroeid.
Met gefronste wenkbrauwen overlegde hij bij
zichzelf, wat hij daarvoor in de plaats zou kunnen
nemen. Het moest iets zijn dat uitgehold zou kun
nen worden en gesteriliseerd: het moest verteer
baar zijn en verdwijnen nadat het zijn taak had
volbracht.
Opeens klaarde zijn gezicht op. „Breng me een
stuk of vier aardappelen, tante Martha." zei hij
..Langwerpige dunne. En wilt u ze even schillen?'
,.Je zult er Delmüs beslist niet toe krijgen iets
te eten", verklaarde zij. ..zelfs geen kippenbouillon
wil hij. Hij heeft er geen slok van willen nemen,
ofschoon Liza het hem bijna op haar knieën heeft
gesmeekt.
„Hij zal die aardappels verteren, zonder dat hij
het zelf weet," zei Adam droogjes.
„Rauwe aardappelen?" vroeg zij ongelovig.
„Dun, moesten ze zijn, lang en ongekookt. Wast
u ze maar; daarna zal ik ze in stukjes snijden,
dat ze dienst kunnen doen voor het doel
lk ze nodig heb."
Op dat moment kwam Claude terug; hij bracht
Grover Purdy. en diens vader Rafe mee. „Ik dacht
er beter aan te doen. ze allebei mee te brengen,
Adam. Delmus is wel niet groot, maar hij is toch
zwaar genoeg."
„Wij hebben hem naar boven gebracht, Adam.
we zullen hem dus ook wel weer naar beneden
krijgen," zei Rafe. „Ga je die kogel eruit peu
teren?"
„Tenminste, daar wil ik mijn best voor doen,"
zei Adam. „Oom Mei is een deur gaan halen, een
die groot genoeg is en niet te zwaar. Geef de
mannen een stevige hartversterking, tante Martha.
Ruby houdt moeder bezig, ik wil haar niet heb
ben voordat ik met de operatie klaar ben." Al
pratende steriliseerde hij het nodige verband.
„Grover," zei hij ten slotte, toen de mannen op
het punt stonden Delmus te. gaan halen, „denk je.
dat je me zult kunnen helpen om die kogel eruit
te krijgen? Zul je niet beroerd worden?"
„Hijzelf heeft er eens een uit mijn been gehaald
toen mijn geweer per ongeluk was afgegaan,"
zei Rafe. „Het heeft een hele tijd geduurd, voor
dat de wond genezen was. maar nu zie je niet eens
meer waar ie gezeten heeft."
Daar lag zijn broer vóór hem op de keuken
tafel. Even voelde Adam zich onzeker worden.
Dan gaat hij er op los, snijdt, zweet, vloekt en
gromt. Het was hem alsof hij het professor Deever
wéér hoorde zeggen. Ook jij zult jezelf worden
«zodra zich zo'n noodgeval voordoet. Er zal dan
niemand in de buurt zijn die je hulpeloze blik
beantwoordt; niemand om je te zeggen wat je doen
moet; niemand om de ader af te sluiten die je
per abuis raakte. Als dat ogenblik komt, zul je
snijden en hechten net als wij alien; water en
bloed zul je zweten; 's nachts wakker liggen, je
steeds maar afvragend wat je verkeerd kunt heb
ben gedaan maar je zult door dat alles heen
komen, eruit te voorschijn komen als chirurg
(Wordt vervolgd)
adviesorgaan de Stichting van de Ar
beid moet wat er mot de voorstellen
moet gebeuren. Voor de loonsverhoging
zien beide instanties wel ruimte, maar
voor de zaterdagtoeslag niet. In d? spel
regels voor de gedifferentieerde loon
vorming is de mogelijkheid van prijs
verhoging niet uitgesloten. Er kan ge
coördineerd worden of wel prijsverho
gingen kunnen acceptabel zijn als er
prijsverlagingen elders tegenover staan.
Inmiddels is cr onder het bakkery-
personeel onrust ontstaan over deze gang
van zaken. Op vergaderingen hebben de
gezellen en bezorgers reeds uitdrukking
gegeven aan hun ontstemming over het
trage verloop, waarin de verbeteringen
tot stand komen. Zij zeggen dringend
aan loonsverbeteringen toe te zün en er Is
vrijwel niemand die hen daarin on ge
lijk geeft. In kringen van de bakkerij
worden daarom moeilijkheden verwacht
ais de kwestie van de doorberekening
niet spoedig wordt opgelost.
De problemen waarvoor de bakkerij
komt te staan als die oplossing niet wordt
gevonden, zijn groot. Reegis nu zitten vele
bakkerspatroona met moeilijkheden Aan
de ene karvt zitten zij met kapitaalsvra-
gen als gevolg van de bedrijf®?anerine
Aan de andere kant daalrt het broodvcr-
bruik 'elk jaar 47.500 ton bloem minder)
en wordt de bezorging steeds duurder (elk
jaar 70 000 huizen erbij).
Bloempriis
De bakkers willen daarom nu wel
eens met de minister praten over de wij
ze. waarop de Stijgende loonkosten (de
grootste post voor de bakker) kunnen
worden opgevangen. Zij menen dat een
deel van die kosten is in te brengen in
de bestaande gesdhillenregeling van de
bloemprijs.
Die regeling is indertijd getroffen ten
einde de steeds stijgende en dalende
bloemprijs op te vangen. Een sieoelo
hantering van die regeling kan al heel
wat kosten opvangen, menen de bakkers
Anderzijds leeft in de kring van de mid
denstand evenals in die van de coöpera
ties de gedachte dat een verhoging van
de broodprijs toch niet zulke ernstige
gevolgen zal hebben, als wel eens wordt
voorgesteld. „De strijd om de welvaarts
gulden wordt allang ..niet moer uitge
vochten in hert vlak van de cent." zei on
langs de voorzitter van de Chr M'dden-
standsbond dc heer H. de Mooij.
De patroonsbonden van bakkers zijn
van mening dat het gaat om de vraag of
er op zaterdag nog gebakken zal wor
den, of dart de consument op maandag
nog brood van vrijdag zal moeten consu
me secretaris van de Bond van
Chr. Bakkerspatroons, de heer D Zuid
zei ons gisteren dat de bonden posi-
van mening zijn dat de werknemers
beter loon verdienen. De bonden zijn
bereid die betere beloning te geven, maar
verwachten daarbij van de regering
royale medewerking, opdat de broodvoor.
ziening niert in gevaar komt. aldus de
heer Zuidhof.
Gemeenten krijgen
groter voorschot
De gemeenten zullen iets meer arm
slag krijgen, omdat de dit jaar tot stand
gekomen wet tot beperking van het
verhaalsrecht op grond van de armen-
cn de wet, houdende maatregelen
verband met de financiële positie
het algemeen burgerlijk pensioen
fonds. de gemeenten voor hogere fi
nanciële lasten hebben geplaatst.
Had de regering vorig jaar reeds be
sloten, in afwachting van de totstand
koming van de financiële verhoudings
wet. die deze week in de Eerste Kamer
besproken, voor dit jaar uit 't gemeen
tefonds aan de gemeenten voorschotten
te verstrekken tot een bedrag per in-
gelijk aan 104 pet. van het to-
tale bedrag der uitkeringen per inwo
ner over 1960, thans is besloten, dit
voorschot te verhogen tot 107 pet.
20.00 Gram 20.30 Act of eram 20.35
Promenade-ork ca sol 2120 Triptiek voor
moord, hoorspel 22.15 Gram 2225 Boekbe
spreking 22.30 Nws 22.40 Avondgebed
22 55 Limburgs Symf ork en sol 33.40
Gram 2356—24.00 Nws.
Hilversum II, 298 m. 1007 kc/s. VARA:
:.00 Nws en_ postduivenber 8 18 Gevar
R: 10
VPRO:
uit de kenken. AVRO: 13.00 Thel-
solist 12.30 Meded en cvt. post-
r 1222 Orgelspel 13.00 Nws 13.07
;rckt. lezing 13.17
Progr v d
_>r 1420 Ko'
14.45 Fiknpraatje 15.00 Kamerork
15.40 Gram 1555 Liohtc muz 16.30
trevue. VPRO: 17.00 Nieuwe we#m
I lezing 17.15 Van Vlaam.w bodem, le/.lng.
VARA: 17.00 V d jeugd 17.50 Nws, sport-
sportjourn.
Gram 19.30 Cabaretprogr. AVRO:
ws 20.05 Lichte gram 20.45 Zin en
goede manieren, lezing (1) 21.00
Gram 21.30 Lichte muz 22.00 Gram 22.30
en meded 2240 Act 22.55 Zang cn
23.10 Tour de Franco 23.20 Bock-
i bespr 2355—34.00 Nws.
Televisicprogr. NTS: 1430—19.00 Auto-
atlctlakwedstrijdien te
Eind(hö\
Aker
hipplque
ïlovizier 20 25 Film.
ju.no—22.00 Gevar progr. NTS:
Fllnwerslag Tour de France.
AVRO: 20.
Programma voor maandag
MAANDAG 3 JULI 1961
wijde
9.35 1
9 .40 1
10.10
10.20 Theologische etherleergang
recital 11.35 Voordracht 11.55
12.25 Voor boer en tuinder 12.30
Land- en tuinbouwmeded 12.33 Gram 12 53
Gram of act 13.00 Nws 13.15 Promenadc-
ork en solist 14.00 Gram 14.0» Schoolradio
14.35 Man en paard, wedstr 15.56 Gram 16.00
Bijbeloverdenking 16.30 Pianorecital 17 00
V d kleuters 17.15 V d jeugd 17.30 Gram
17.40 Beursber 17.45 RegeringsailtzDe
ontwikkeling van het onderwijs ln Nieuw-
Guinea, door ds Is Kljne.
18 00 Orgelrecital 18.30 Koor. sol en
Ins tram ensemble 19.00 Nws cn weerber
19.10 Jiddische volksliederen 19.30 Radio
krant 19.50 Gram 20 '>0 Fiat Volutas, hoor
spel 21.10 Holland Festival: Haarlemse or-
gebnaand 196; 22 00 Pari comm 22 15 Gram
22.30 Nws en SOS-bcr 22 40 Avondoverden
king 22.95 Boekbespr 23.06 Lichte muz
23 40 Esperanto 50 jaar in dienst van het
Evangelie, lezing 23.55—24.00 Nws.
II, 298 m. 1007 ke/s. AVRO:
7.00 Ni
8.15 Gr
groente
ding 10.00 Gi
9-00 Gym
15 Gra
1.00 Vc
Mor
wtj-
irdracht 11.20
Land
Omr ork cn soliste 12.00 Zang
1220 V h platteland ]2.30 Land.
bouwmeded 12.33 Lichte muz 13.00 Nw
1315 Meded cn gram 13.25 Beursber mo
Lldhic muz 13.00 Nws 13.15 Meded en
gram 13 25 Beursber 13.30 Lichte muz 14.00
n\-,!£°2.. M«tr°P°le ork 16 30 Lichte
muz 17.00 Tjroolsc muz 17.30 Gram.
18.00 Nws 18 15 Pol lezing 18 2:, Poolse
19 00 HÓ^andntFettteWimbIpdDn
bouwkwlntet 19 35 Tc
V d jeugd 20.00 Nv
1991: Concert«e-
19.45
z, 20 05 Voordracht
lichte muz 20.4 4 Tour de France 20.55
Am us muz 21.20 Gram
32.00 Holland Festival
bouwkwlntet (verte 32 30
vart New York 22 45 Act
00 Nws.
NTS20.00 Journaal en
■ÜUÉÉH fllm-
21.30 Jazzmuziek
1961: Concertge-
Nws cn beursber
23.00 Gram 23.15
Oude
•visiepro
'verz. VPRO 20 20 Elndcx»,,^,,
"Vn 1962„ 30 40 ^h-dlsche rubric!
films 21.35 Inleiding tot de dans
c 21.10
Fllmvcrslag Toi
da
GRAMMOFOONPLATENPROGRAMMA
DRAADOMROEP
(over dc 4e lijn)
Maandag 3 (uil 1961 van 18-20 uur. T.
°"mr^lbLn°"i: Concert0 'n d kl.t, op.
ah l< A,?b0 m slr'ik"rke.'.t. Allegro
£Uegro' 1 Virtuosi dl Roma
Zanfinl,
Allegro. I Virtuosi
GaluppiCoi
t Gravs - Andante
dl Roma olv. Rcnatc
Rcnato Zanfini
Visa!,
tQ - Allgero. I Mu-
leluccl en Anna Ma-
hobo). IV. Fr;
In- c gr t. op. 3 nr
strijkorkest Largo (F
tlssimo Natale) - Lai
slci (met Roberto M:c
Ha Cotogni. viool i. V. F ra
anl: Concerto in bc; gr.t. op. 7 nr. g aj,,.
iSLVcfs;" asri-n' £r„i„"r
Janlgro in Johann Sebastlaan
Bach Concert In
mbel
1 kl t
flul
viool.
Antoni
Adagio, 1 I
Solisten van Zagret
piAkiv». I™'. "A5S.»SR:".'i5iïIE
IX Geo-g
In g gr.t voor altviool
Janlgro 'met Stefan Passagen, ait
Anton Heiller. ciavccymbel).
