Léon Blum,
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
eerste socialistische premier van Frankrijk
ZATERDAG 3 JUNI 1961
DE WERELD
25 JAAR
GELEDEN
door
G. PUCHINGER
„Men verandert van gezichtspunt wanneer men Regeringschef wordt."
Léon Blum tot De Gaulle (1936) Charles de Gaulle, Mémoires I, pag. 19.
de
„Hij legde het accent op de vermeerdering der salarissen en op de vermindering van
werktijd. Vanuit electoraal standpunt bezien had een dergelijk program een onge
le aantrekkingskracht. De overwinning ivas zeker. Maar het waren de communisten
de grote overwinnaars waren, terwijl de radicaal-socialisten het gelag betaalden."
Paul Reynaud: „Au coeur de la mcice, 19301945", pag. 194. (1951).
feite nam hij de taak van Jaurès
over, maar hoe .geheel anders dan
Jaurès, de man uit het volk!
LÉON BLUM
1936
IN 1914 wijdde mr. G. A. Diepenhorst (de vader van de tegenwoordige hoogleraar) zijn
proefschrift aan het onderwerp „socialistische ministers in een niet-socialistisch rfiinisterie".
Hij kon zijn uitgangspunt nemen in het jaar 1899, toen president Loubet van Frankrijk na de
val van het kabinet Dupuy aan Waldeck-Rousseau opdroeg een nieuw kabinet te vormen „ter
verdediging van de Republiek". Waldeck-Rousseau deed na enkele mislukkingen de noodsprong,
en bood de portefeuille van handel, industrie, post en telegrafie aan, aan een socialist:
Alexandre Etienne Millerand, en deze aanvaardde het aanbod. Groot was het tumelt tussen
revolutionairen en reformisten binnen de socialistische partij in Frankrijk en daarbuiten.
Vele socialisten achtten het ten
enenmale onjuist om, door aan
vaarding van een portefeuille in
een „burgerlijk" ministerie. de
aanvalskracht van het revolutio
nair socialisme op de gehate
staat te verzwakken. De strijd die
dit met zich meebracht wordt door
mr. G. A. Diepenhorst op instruc
tieve wijze beschreven.
Wat Millerand aangaat, hij
werd in 1904 uit de socialistische
partij geroyeerd, maar hij wist
zijn politieke leven voorbeeldig
te redden: hij werd met de jaren
conservatiever, en was zelfs vier
jaar lang president van Frankrijk
(1920—1924).
Maar ook het Franse socialisme
maakte zijn ontwikkeling door:
Léon Blum zou het tot de zege
brgngen, om de leiding van de
Franse regering te kunnen aan
vaarden, weliswaar aan de voor
avond van Frankrijks diepste na
tionale vernedering, maar des
ondanks als fase van het groot
ste belang voor het Europese so
cialisme. Wie was de nieuwe pre
mier?
Léon Blum
Anders dan de oppervlakkige
beoordelaar zou verwachten, was
de eerste socialistische premier
van Frankrijk geen volkstribuun,
geen man van de massa, geen
„streber", die eindelijk de macht
verwierf, maar een verfijnde aris
tocraat. die een kostbare biblio
theek bezat, méér literator dan
politicus! Tijdens zijn bezoek aan
Engeland als premier in juli 1936.
waarbij over zeer ernstige zaken
moest onderhandeld worden, was
de officiële gast plots van het po
litieke toneel verdwenen: hij had
de wijk genomen naar het British
Museum, en vertoefde daar alsof
hij eindelijk weer ergens „thuis"
Léon Blum was één dier voor
beelden van verbinding van poli
tiek, kunst en wetenschap, zoals
men ze zoveel aantreft in de
Franse en Engelse politiek. Toen
Eden hem eens bezocht, vlotte
het gesprek niet best, maar na
wat redetwisten viel de naam van
Proust, en een uur lang wissel
den beide staatslieden hun ge
dachten over Proust; het persoon
lijk contact was gelegd, en de
onderhandelingen verliepen beter.
Blum genoot filosofieonderricht
van Henri Bergson, was klasge
noot van Eduard Herrlot, had ver
trouwde literaire omgang met
Paul Valéry, André Gide cn Ana-
tolc France, om slechts enkelen te
noemen. Hij schreef boeken over
Stendhal. Goethe en Eckermann,
en publiceerde in 1907 een wijs-
gerig-psychologische studie over
het huwelijk: „Du Marriage".
Als socialist was hij de enige
die de sympathie, ja de bewonde
ring van Poincaré verwierf, en
van al zijn tegenstanders was hij
alleen niét bevriend met Eduard
Daladier. Drie van zijn naaste
medewerkers scheidden zich in
1933 van hem af, als neo-socialis-
tén, omdat zij de socialistische
oppositie moe waren: Marquet,
Déat en Renaudel, maar on
danks het. feit dat Marquet een
vooraanstaande plaats kreeg toe
bedeeld in het gezagvolle kabi
net van Doumerque '1934). waren
deze uitgetreden opposanten spoe
dig vergeten. Blum wist te zwijgen
en zijn partij tot de overwinning
te voeren, op het moment dat hij
het wenste. Hij kon minister wor
den wanneer hij het wilde, maar
slecht éénmaal «gedurende de
eerste wereldoorlog) nam hij
deel aan het gouvernement: steeds
maar was hij oppositieleider, en
speelde zijn rol bij het optreden
en ten val brengen van diverse
Franse kabinetten. In mei 1936
boekte hij zijn grote overwinning
met de verkiezingen, en kreeg de
prijs die ieder groot oppositielei-
Nu mocht Blum al een verfijnd
aristocraat zijn, als hoofd van de
socialistische partij moest hij een
harde strijd voeren, jaren lang,
aleer hij de macht veroverde, een
macht die hem overigens slechts
enkele jaren zou zijn toebedeeld.
Want niet de partijleider, maar
de partij was gehaat bij de te
genstanders, die vreesden voor
wat er geschieden zou als de so
cialisten de macht in handen had-
Als partijleider begreep hij dat
vele socialisten in de dertiger
jaren haakten naar het moment
van de machtsovername, en ook
begreep Blum dat de socialisten
alléén die macht nooit zouden
kunnen veroveren. Toen de socia
listische partij sterk genoeg was
om als volwaardig bondgenoot op
te treden, sloot Blum op 17 juli
1934 een verbond met de commu
nisten, een verbond dat veroor
zaakt werd door de economische
crisis en uit angst voor Hitier.
De radicaal-socialisten, de vak
bonden en véle intellectuelen slo
ten zich min of meer aarzelend
aan bij dit verbond, en zo ont
stond het z.g. „Volksfront", dat in
mei 1936 een klinkende overwin
ning bij de verkiezingen behaal
de. Links kreeg 381 zetels, rechts
slechts 237 De communisten ste
gen van 10 tot 72 zetels. Vooraan
staande politici-tegenstanders van
Blum, als Herriot. Bouisson.
Yvon Delbos. Marquet en Paul
Reynaud. werden met een slechts
zeer geringe meerderheid herko-
Loopbaan
Geboren uit een Joods Elzas-ge-
slacht. waaruit welgestelde stof
fenhandelaars te Parijs voortkwa
men. werd Léon Blum op 9 april
1872 te Parijs geboren. Daarmee
was hij met André Tardieu één
der weinige Franse politici die te
Parijs geboren waren.
Hij behaalde aan de universiteit
graden in de rechten en in de fi
losofie, en was advocaat, litera
tor en journalist. Sinds 1902 refe
rent bij de Raad van State, ver
overde hij de hoogste juridische
ambten van staat.
De Dreyfus-affaire bracht hem
in aa.iraking met de machtige so
cialisten-leider Jaurès, en de ver
fijnde literator stichtte met de ge
boren volksleider Jaurès in 1906
het dagblad „rHumanité". Jaurès
viel grof aan. Blum schreef pun
tige artikelen. De combinatie van
stijlen veroorzaakte een meester
lijke synthese in aanvalstactiek.
Blum wilde daarnaast liefst to
neelcriticus blijven, maar Jaurès
vorderde hem op als kamercan-
didaat. Aanvankelijk weigerde
Blum hardnekkig, maar nadat
Jaurès aan de vooravond van de
eerste wereldoorlog vermoord
«ras kende Blum zijn taak: in
„Voor de Kamer zal een rege
ring van het Volksfront moeten
verschijnen. De Socialistische
Partij is de machtigste groep ge
worden van de gehele Kamer. Wij
zijn bereid zonder verwijl de rol
te vervullen, die ons toekomt,
d.w.z. om mede te werken aan de
totstandkoming van „een rege
ring van het Volksfront, en
er de leiding aan te geven".
Anders dan toen Laval aftrad,
in januari 1936, was thans duide
lijk wie premier zou worden,
maar men besloot het Kabinet
Sarraut de lopende zaken rustig
te laten afwikkelen. Meer dan een
maand lang bleef Sarraut nog in
het zadel, bleef het oude kabinet
rustig aan het bewind, terwijl
Léon Blum, nog zónder opdracht
tot kabinetsformatie, maar reeds
als erkende aanstaande premier,
de vorming van zijn kabinet voor
bereidde.
Het was een lange, merkwaar
dige tussenperiode, maar een pe
riode waarin veel schokkends ge
schiedde.
De kabinetsformatie
Eerste vraag van belang was
thans of de communisten en de
radicaal-socialisten Blum nu wer
kelijk zouden steunen als bond
genoten bij de eigenlijke kabinets
formatie. De onzekerheden waren
in mei 1936 groot, vooral van de
financiers, die een forse muntde-
valuatie vreesden.
Vrijdagavond 8 mei had Blum
een langdurig onderhoud met pre
mier Sarraut en Daladier. Sar-
raut's commentaar na deze con
ferentie was: „Niets rechtvaar
digt onrust en paniek"
Blum liet voorzichtig door
schemeren, dat hij geen devalua
tie beoogde. Maar wat algemeen
opviel, was dat Blums verklarin
gen. nu hij eenmaal de
ning had behaald. vaag en ge
matigd werden. De tegenstanders
waren verontrust over de vaag
heid, zijn partijgenoten over de
gematigdheid!
Voorts maakte Blum zijn voor
nemen bekend om de sinds 1906
functionerende kamercommissies
voor buitenlandse zaken, finan
ciën en oorlog af te schaffen,
aangezien deze commissies in fei
te parlementen binnen het parle
ment vormden, en veel te veel
macht hadden. Hoewel ook Poin
caré deze mening vroeger was
toegedaan, oogstte dit voornemen
van Blum veel verzet, en geluk
te het niet.
Wie Blum inmiddels in zijn kabi
net zou opnemen, hield hij volko
men geheim. Blum wenste een
overgangsperiode zonder schok
ken en zonder tussentijdse con
flicten.
Inmiddels werd Herriot, on
danks het feit dat velen gebeten op
hem waren, omdat hij het ont
staan en de overwinning van het
z.g. „Volksfront" had tegenge
staan. candidaat gesteld voor het
kamerpresidentschap, want Bouis
son scheen deze functie niet lan
ger te ambiëren.
Op vrijdag 29 mei kwam het
kabinet Sarraut voor het laatst
Inmiddels besloot de socialisti
sche partij (als om Blum vast aan
de partij verbonden te houden) dat
Blum partijvoorzitter zou blijven,
terwijl Vincent Auriol (de latere
president) algemeen secretaris
bleef.
En inmiddels kondigden ook de
pppositieleiders zich aan: Paul
Reynaud, Flandin en Piétrl.
Zo waren alle dingen gereed,
toen Blum op donderdag 4 juni
eindelijk zijn ministerslijst be
kend maakte: de radicaal-socia
listen namen aan het nieuwe ka
binet deel; de Communisten zou
den het steunen, maar bleven bui
ten de eigenlijke formatie.
Blum werd premier. Daladier
vice-premier; als ministers van
staat traden op Chautemps, Faurc
en Violette; Paul Boncour bleef
Volkenbondsafgevaardigde, en
Ivon Delbos ging buitenlandse
zaken beheren. Als voornaamste
figuren traden voorts toe: Pierre
Cot (Luchtv.), Vincent Aurlol
(Fin.), Salengro (Binnenl. Z.) en
Georges Monnct (Landb.
Blums kabinet was het 102de ka
binet van de derde republiek, en
opvallend groot was het aantal
aangetrokken personen: 36. Iets
nieuws was dat er vijftien staats
secretarissen van deel uitmaakten.
Voor het eerst namen ook drie
dames in een Frans kabinet zit
ting, waaronder Madame Jollot
Curie, de dochter van de befaam
de Nobelprijs-winnares Madame
Curie, als Staatssecretaris voor
Wetenschappelijk Onderzoek.
Op vrijdag 5 juni verklaarde
Blum tot de journalisten: „Zater-
die tussenperiode van
een maand waren dingen geschied,
die voor Frankrijk en Léon Blum
noodlottig waren, al kan men
over de interpretatie der feiten
in belangrijke mate verschillen!
Stakingen
In die tussenperiode, gelegen
tussen de stembuszege en de de
finitieve kabinetsformatie, konden
de socialisten en communisten
hun ongeduld niet langer bedwin
gen. op 26 mei braken in diverse
Parijse fabrieken stakingen uit,
bedoeld als pressie tot loonsver
hoging, verkorting van de arbeids
duur en vacantietoelage.
Velen vroegen zich aanvanke
lijk af of de overwinning de ar
beiders naar het hoofd was ge-,
stegen, maar al dra had men geen'
tijd meer zich te bezinnen op de
psychologische achtergronden:
de massale staking ontwrichtte
het openbare leven.
Een geheel nieuwe stakingsme
thode werd toegepast, niet alleen
staakten de arbeiders door niet te
werken, maar zij bezetten de fa
brieken, brachten voedsel mee,
lectuur, speelden kaart, en brach
ten ook de nachten door in de fa
brieken. Anderen werden verhin
derd het werk te hervatten, slechts
de diverse directieleden liet men
hun werkkamers betreden. Zo
bleef men op zijn post om de
staking als het ware te bewaken!
Op deze manier werd én voort-
werken én sluiting van de fabrie
ken een onmogelijkheid.
Vooral de autofabrieken Re
nault en Citroën en de wapenfa
brieken vormden een centrum
van stakingsactie.
Toen eindelijk Renault en Ci
troën tot een compromis waren ge
komen met bun personeel, hoopte
men op een einde der stakingen,
maar een nieuwe stakingsgolf
vloog over het land: levenmidde-
lenbedrijven. dagbladen en hotels
alsmede restaurants kwamen toen
aan de beurt. Een ware sta-'-
kingsepidemie teisterde het onge
lukkige Frankrijk. Men hoopte
dat^men na Pinksteren weer het
daarvan,' minstens twee weken
duurde deze actie, -de nadagen
van het kabinètr Sarraut beheer
ste, en die voortduurde toen het
Kabinet Blum was opgetreden.
De anti-socialisten hadden
slc-hts één commentaar: nu ziet
men waar eciv socialistische v. -
klezingszege op uitloopt: op wan-,
orde en ontwrichting van de na
tionale-economie!
Op 28 mei besprak Blum de sta
kingsaffaire met Sarraut,maar
met weinig succes. f
Direct na zijn optreden kwam
Blum op vrijdagmiddag^ om half
één voor de radio, en sprak: „Het
regeringsprogram is het program
-van het Volksfront. De punten
hiervan zullen in de kamer wor
den medegedeeld. Thans kan ik
reeds mededelen, dat zij betrek
king zullen hebben op een 40-uri-
ge werkweek, collectieve arbeids
contracten en betaalde vacan-
ties. Alle punten dus, die wor
den verlangd door de arbeiders."
Na een beroep te hebben gedaan
op de arbeiders, om weer aan
het werk te gaan, besloot Blum
zijn toespraak met de woorden:
„Een grote toekomst opent zich
voor de Franse democratie. Als
hoofd der regering bezweer ik
het land de weg daartoe op te
gaan met de rustige kalmte, wel
ke de waarborg is voor nieuwe
overwinningen."
De rede van Blum stelde alom
teleur. De anti-socialisten misten
een waarschuwing aan het adres
der stakers; de stakers zelf hoor
den wel de nieuwe premier, maar
niet hun oude partijaanvoerder,
van wie zij openlijke sympathie
voor hun stakingsactie hadden
verwacht.
Hoewel niets vernield werd, en
niemand wezenlijk bedreigd werd
was de strijd fel.
Toen de aftredende minister
van P.T.T., Mandel, zijn dëparte-
mentsgebouw voor het laatst ver
liet, haddei\ departementsambte
naren zich aan de ingang opge
steld, en zongen de Internationale
en riepen hem toe: „Slaat hem
dood! Weg met hem! Wij zijn.
blij dat we je kwijt zijn."
Zaterdag 6 juni kwam de kamer
bijeen.
De vergadering ving aan met de
verkiezing van Eduard Herriot
tot Kamerpresident. Na zijn in
stallatie gaf Herriot ln een rede
te kennen wat hij op dat moment
voor Frankrijk noodzakelijk acht
te: 1. Handhaving van de Repu
bliek. 2. Herleving van het econo
misch leven. 3. Handhaving van
de binnenlandse en internationale
vrede. Hij herinnerde aan het
woord van Robespierre: Alleen
in een democratie is de staat in
waarheid het vaderland van alle
individuen, en kan hij rekenen
op even zovele belanghebbende
verdedigers van zijn zaak. als hij
burgers telt."
Daarna legde Blum zijn Rege
ringsverklaring, af. Het was de
eerste premier die dit niet deed
in het zwart gekleed, maar in het
grijs. Blum verklaarde onder
meer: „De regering behoeft geen
meerderheid te zoeken. Ze heeft
reeds een meerderheid."
Met vermoeide stem las Blum
zijn verklaring voor, onderbroken
door krachtig applaus, maar te
vens onder groot tumult.
Paul Reynaud viel het kabinet
scherp aan, en ook anderen deden
zeer persoonlijke aanvallen op
Blum. Zelfs dorst men de nieuwe
premier toeroepen: „Voor het
eerst regeert een Jood Frank
rijk!" Blum, diep verontwaar
digd. wilde de zaal verlaten, maar
werd door anderen daarvan afge
bracht, en keerde terug naar de
ministerstafel. De nieuwe kamer
president antwoordde evenzo ver
ontwaardigd: „In Frankrijk kent
men slechts Fransen." Na een
fel debat werd de motie van ver
trouwen aanvaard met 384 tegen
210 stemmen.
Inmiddels duurde de staking
Blum weigerde geweld te gebrui-
dium "ging hij er tóe 'over om sa^
menschoüngcn te verbieden.
Inmiddels bemiddelde Blum
tussen het gouvernement en de
arbeiders, en op vrijdag 12 juni
aanvaardde de kamer met 385 te
gen 175 stemmen de veertig-uri-
ge werkweek.
Ook de senaat aanvaardde
financier en politicus Caillaux de
grote opponent van Blum. In zijn
rede voegde hij Blum toe: „Het
experiment van Blum is een af
spiegeling van het Rooseveltisme...
...Het is onze plicht de regering
te waarschuwen tegen de gevol
gen van haar program."
Na twee weken kwam er einde
lijk weer rust in Frankrijk, maar
tot op vandaag is er discussie
mogelijk of de uitgebroken sta
king Blums optilden heeft be
moeilijkt of gestimuleerd.
Opmerkelijk is een toespraak
die de socialistische minister van
binnenlandse zaken, Salengro. te
Rijssel hield, en waarin hij ver
klaarde. „De Republiek en het
proletariaat komen sterker te
voorschijn uit deze prachtige
strijd, die het gevilg was van het
geweldigste socialeconflict dat
men ooit heeft gezien, en die ein
digde met een overwinning van
een 1.000 000 arbeiders....In nog
geen twintig dagen hebben wij
gedaan dan anderen
Volksfront zal leven i
het
de klanken, die de s
lusten over de grens geslagen:
toen eindelijk de stakingen in
Frankrijk bedwongen waren,
sloeg de stakingsgolf naar België
over, waar het kabinet. Van Zee
land zijn ontslag had aangeboden.
Karakteristiek
van Blum -
Op zondag 7 juni vierden de
socialisten in een grote vergade
ring de overwinning der verkie
zingen en het optreden van het
Volksfront-Kabinet.
Daar sprak blum: ,",Wij zijn de
-regering, die gij gewenst- hebt, en
haat val zou de arbeidersklasse
zelf raken, zodat het nodig is,
dat gij niet moeizaam- gaat on
derhandelen over de samenwer
king met ons. Als gij niet in ons
vertrouwt, zal het ons niet mo
gelijk zijn onze taak te volbren-
Het is met betrekking tot deze
vergadering dat de bekende jour
nalist John Gunther in zijn be
faamde boek Inside Europe" een
treffende karakteristiek vastlegde
van de persoonlijkpiid van Léon
Blum, via een brief van één
zijner vrienden, die daarin deze
vergadering beschrijft, een be
schrijving waarmee wij ditmaal
eindigen willen:
De menigte in "her gebouw is
geweldig. Bijna iedereen is in
hemdsmouwen. De atmosfeer is
zwaar en rumoerig. Een uiterma
te gewillig en spontaan gehoor,
dat ieder ogenblik de Internatio
nale of de Carmagnole aanheft.
Plotseling wordt- het lawaai ge
weldig. Omgeven" door schreeu
wende. duwende en transpireren
de baanmakers, verschijnen een
dame en een heer. Een kleine
goed-geklede vrouw en een lange,
magere, perfect geklede meneer
met grijs haar, beiden met een
pince-nez op en beiden schijnbaar
weinig op hun. plaats in die brul
lende massa. Het is Blum met
zijn vrouw die altijd bij hem
Bracks, de bedaagde veteraan
van de socialisten, bevindt zich op
het podium. Blum kust hem op
beide wangen, zoals een leerling
hét zijn geliefde meester doet.
Blum is levendig, maar toch rus
tig in actie als Bracke zich ge
reed maakt te spreken. Hij groet
een paar vrienden en kennissen,
lacht sommigen herkennend even
toe, fluistert snel even met een
partijman, een en al leven. Geen
enkele aanduiding dat hij iets te
zeggen heeft. Geen enkele aandui
ding, dat hij een grootse rede over
politiek gaat houden op een his
torisch ogenblik. Zijn manieren
zijn niet die van de arbeider,
maar stammen uit de salons.
Bracke spreekt. Blum verzinkt
in het niet. Hij zakt in zijn stoel
als een oude man, uitgeput. Hij
schijnt opzettelijk de belangstel
ling van zich af te wenden. Hij
beaëkt het gelaat met een van
zijn fijngevormde har.den Links
van hem zit Mevrouw Blum, op
gewekt, belangstellend l.i oneindig
beschermend. De volgende spre
ker, mevrouw Germaine Pieard-
Moch, komt aan het woord. Zij
gebruikt een woordspeling, die
als caviaa-r voor het gewone pu
bliek is, en- door de menigte niet
begrepen wordt. Blum merkt
haar op, werpt zich achterover
in extase over de aardigheid en
applaudisseert klaterend met
zijn lange, magere handen. De
woordspeling was te fijn om door
het publiek te worden begrepen.
Geen applaus. Maar onder Blum's
leiding zonder twijfel onopzet
telijk gaat het er in, eerst op
het podium, en dan in de zaal.
En het applaus, hoewel laat be
gonnen, dondert door de zaal.
Als mevrouw Moch haar rede
over Vrouwenkiesrecht be
ëindigd heeft, is er op het podium
geen stoel vrij. Blum is de eer
ste om het op te merken, springt
op en biedt haar de zijne aan
en kust haar hand, terwijl hij dat
doet. Wel een eigenaardige leider
•voor het stevige, rumoerige, rau
we en dynamische Volksfront
Hij is de aristocraat,.die alleen
door zuiverheid van geweten,
door zijn verlichte geest, door de
menigte wordt aanvaard.
Chroesjtsjef kreeg al een voorproefje Oorlog riskeren
om West-Berlijn? Hervatting van kernproeven?
Joseph Alsop over het Westen en Berlijn.
pHROESJTSJEF heeft in de
afgelopen weck reeds een
voorproefje gekregen van wat
hem zeer waarschijnlijk op de
topconferentie in Wenen, die van
daag is begonnen en morgen al
eindigt, te wachten staat. In de
Amerikaanse pers en met name
in de New York Herald Tribune
is uitvoerig ingegaan op de si
tuatie met betrekking tot West-
Berlijn. En na Je gesprekken,
die president Kennedy met pre
sident De Gaulle heeft gevoerd,
valt op te maken dat het Wes
ten na wat er gebeurd is op
Cuba en ln Laos eventuele Rus
sische pogingen om de hand op
West-Berlijn te leggen tot elke
prijs zal trachten te voorkomen.
Tot elke prijs betekent dan ook,
dat er geweld zal worden ge
bruikt, als de Sowjetunie zou
overgaan tot het sluiten van
een vredesverdrag met het ma
rionettenregiem ln de Sowjet-
zone van Duitsland en een nieu
we blokkade van West-Berlijn
daarvan het gevolg zou zijn.
Confrontatie
Dit is slechts één van de
problemen, waarmee Kennedy
en Chroesjtsjef tijdens hun ge
sprekken geconfronteerd zullen
worden. Geen van beiden zal er
overigens iets voor voelen, dit
vraagstuk uit de weg te gaan.
De Russische premier heeft al
enige tijd geleden het 'totdus-
ver eenzijdige) debat over deze
kwestie geopend en het lijdt bij
na geen twijfel, dat hij er zelf
over zal beginnen om te pogen,
met Kennedy tot een regeling te
komen. Dat het tot een derge
lijk- akkoord kan komen is niet
Uitgesloten, maar dan zal
Chroesjtsjef heel wat water in
zijn wijn moeten doen. omdat
de Verenigde- Staten (en dat
geldt ook voor Engeland en
Frankrijk) niet alleen pal moe
ten staan voor de vrijheid van
West-Berlijn, maar tevens zich
gebonden moeten weten aan een
regeling, die slechts voor geheel
Mocht er dus al van een com
promis-oplossing sprake kunnen
zijn, dan zal deze slechts be
trekking kunnen hebben op nieu
we garanties van Russische zij
de, dat de rechten en vrijheden
van de Westberlijnse bevolking
op geen enkele wijze zullen wor
den aangetast. En juist wat dit
laatste betrefi is er geen enkele
reden om aan te nemen, dat
Chroesjtsjef daartoe bereid is.
Vandaar dan ook, dat de wes
telijke mogendheden plannen be
ramen, die met allerlei eventu
aliteiten rekening houden en die
er op gericht zijn, een regel
rechte" bedreiging van West-Ber-
lljn zonodig met geweld in de
kiem *e smoren. Vanzelfspre
kend is het de bedoeling, dat
de maatregelen die ir het voor
uitzicht worden gesteld, een pre
ventieve werking hebben. Met
andere woorden wil men
Chroesjtsjef nu reeds de conse
quenties voorhouden, die een
eventuele nieuwe blokkade voor
de Sowjetunie zou meebrengen.
Kernproeven
Een ander vraagstuk, dat in
Wenen onderwerp van gesprek
zal uitmaken is dat van het ver
bod van proeven met kernwa
pens, waarover nu al enkele ja
ren in Genève wordt onderhan
deld. Van het begin af heeft er
een reële mogelijkheid bestaan,
dat hierover een akkoord zou
worden bereikt. Maar telkens
als een ook voor het Westen
aanvaardbaar verdrag de veili
ge haven leek te zijn binnenge
loodst, kwam de Sowjetunie met
nieuwe bezwaren. Enkele maan
den geleden maakten zij een
verder gesprek vrijwel onmoge
lijk, toen zij eisten, dat een
driemanschap aan het hoofd
moest worden geplaatst van de
organisatie, die controle moet
uitoefenen op de naleving van
de te maken afspraken. Dit drie
manschap zou moeten bestaan
uit een vertegenwoordiger van
de westelijke mogendheden, een
van de neutrale landen en een
van het communistische blok.
In dit driemanschap (ook voor
gesteld ter vervanging van Dag
Hammarskjoeld als secretaris
generaal van de Verenigde Na
ties) zou het communistische
blok n.et alleen het recht van
veto hebben, wat op zichzelf
reeds onaanvaardbaar is: het
zou in bepaalde gevallen zelfs
op de steun van de neutrale
vertegenwoordiger kunnen reke-
het
recht gebruik behoeven te
v,hma
Terecht maakt men zich voor
al in de Verenigde Staten dan
ook ernstige zorgen, nu de proe
ven met kernwapens vrijwillig
voor onbepaalde tijd zijn ge
staakt, zonder dat men in het
Westen ook maar enige zeker
heid heeft, dat de Sowjetunie
niet in het geheim voortgaat
met het nemen van (onder
grondse) proeven met nieuwe
Kernwapens. In de Amerikaanse
pers heeft men zich ook hier
mede druk beziggehouden en Jo
seph Alsop heeft in de New
York Herald Tribune de veron
derstelling geuit, dat de houding
van communistisch China de
oorzaak is van de obstructie,
die de Sowjetunie nu al zo lang
voert. Toen de besprekingen in
Genève begonnen mocht nog" ge-
•hoöpt worden, dat ook commu
nistisch China zich zou-aanslui
ten bij de ondertekenaars van
een akkoord over het verbieden
van kernproeven.
Naarn^ate echter het conflict
tussen de Russen en de Chine
zen ln omvang en hevigheid
toenam, werd duidelijk, dat
hiervan geen sprake meer kon
zijn en dat men in Peking met
een sneltreinvaart pogingen is
gaan doen, zelf een kernwapen
tot ontwikkeling te brengen. En
naar algemeen uordt aangeno
men zal het niet lang meer du
ren, of de Chinezen zullen dit
wapen op zijn doeltreffendheid
gaan beproeven.
Gebonden
Het ziet er dus naar uit, dat
het geen zin meer heeft, het Ge-
neefse gesprek over het verbie
den van proeven met kernwapens
voort te zetten. Voor Chroesj
tsjef heelt het geen enkele zin
meer, tot een akkoord met het
Westen te komen, omdat hij
daardoor tegelijkertijd tegenover
de Chinezen ook aan handen en
voeten gebonden zou zijn. Voor
de Amerikanen en de andere
westelijke mogendheden geldt in
wezen hetzeltde. De Sowjetunie
heeft geen enkel bezwaar tegen
het voortduren van de huidige
situatie, omdat zij er in feite
hetzelfde mee bereikt als met
een akkoord, zonder dat zij op
eigen grondgebied controle be
hoeft toe te staan en zij dus
in het geheim zou kunnen
doorgaan met het nemen van
proeven. En het ligt voor de
hand, dat men in het Westen
voor deze toestand niets voelt.
In de Ver. Staten gaan dan ook
op, die verlangen, dat
ter van buitenlandse zaken was,
werd later uitgewerkt. Het kan
evenwel pas worden uitgevoerd,
wanqeer ook Engeland er volle
dig achter staat Mogelijk is het
nog aan veranderingen onderhe
vig. maar die kunnen slechts be
trekking hebben op onderge
schikte punten. Berlijn kan al
leen maar verdedigd worden,
als het Westen bereid is zonodig
een oorlog te riskeren. Chroesj
tsjef doet het de laatste tijd
voorkomen, alsof het Westen
niet He moed heeft, een derge
lijk risico te lopen. En de.wes
telijke mogendheden menen op
hun beurt, dat juist de Sowjet
unie er niets voor voelt, om
Berlijn een wereldoorlog te ont
ketenen.
Als dit laatste werkelijk zo Is,
kan alleen reeds een vastbera
den houding van het Westen het
gevaar van oorlog of overgave
wegnemen. Dat Is ook het geval
geweest, toen Quemoy door de
Chinese communisten werd be
dreigd. Op „verzoek" van de
Sowjetunie gaven zij hun plan-
nen op, omdat men in Moskou
vreesde, dat dc aanvallen
een wereldoorlog zouden kunnen
leiden, waarin van kernwapens
gebruik zou worden gemaakt.
Zonder twijfel meent Chroesj
tsjef op het ogenblik nog, dat
het met de vastbeslotenheid van
het Westen wel losloopt. Eisen
hower heeft te lang geaarzeld
en Engeland bewijst slechts lip-
Kendicnst aan de bereidheid van
et Westen, om Berlijn een i
log te riskeren. De Britten zijn
bereid, het communistische re
giem in de Sowjetzope van
Duitsland te erkennen en genoe
gen te nemen met controle op
het verkeer tussen West-Duits-
land cn West-Berlijn door o
munistische politie uit de z<
Er zou dan geep militaire actie
nodig zijn, tenzij het regiem in
de Russische zone regelrecht
zou aansturen op het beperken
van de rechten van de weste
lijke mogendheden met betrek
king tot West-Berlijn.
Als deze eonorssles geda:
zijn, staan heel moeilijke onder
handelingen-met het regiem van
de Sowjctzone voor de deur. De
westelijke mogendheden kunnen
dan niet in actie komen, zoals
nu nog wel het geval Is, omdat
zij in dat geval het recht van
het communistische regiem in
dc Sowjctzone op controle over
de toegangswegen lot Berlijn
zouden hebben erkend.
Vragen
Onder druk
Terecht zal Kennedy Chroesj
tsjef op de man af vragen, hoe
het nu verder moet. Veel wij
zer zal nij met worden, omdat
de Russische premier moeilijk
kan toegeven, waarom hij ob
structie blijft plegen. Wat de
kwestie Berlijn betreft liggen de
zaken anders. De ontwikkeling
van de situatie daar hangt vol
komen af van het optreden van
Chroesjtsjef zelf en het heeft
voor Kennedy dus wel degelijk
zin de Rus onder druk tc zet
ten en hem er van te weerhou
den bereken ingsfouten" te
maken. Joseph Alsop, wiens
artikelen voor de New York
Herald Tribune regelmatig in
ons blad verschijnen, heeft en
kele dagen geleden uitvoerig bij
dit onderwerp stilgestaan. Hij
haakt in op een beschouwing
van Don Cook in hetzelfde blad,
waarin deze in het kort het wes
telijke plan beschrijft, dat in
werking zal treden, als een
blokkade het gevolg zou zijn
van het ondertekenen van een
vredesverdrag tussen de Sow
jetunie en het marionettenre
gime in de Sowjctzone van
Duitsland.
Deze stappen houden in: een
militaire actie van de westelij
ke grote drie tegen bepaalde de
len van de Sowjctzone en het
zenden van een zwaarbewapen
de militaire kolonne van West-
Dultsland naai
Wat moet het Westen doen,
als de Oostduitsers het vervoer
van bepaalde goederen aan be
perkingen onderhevig maken en
dat van andere helemaal ver
bieden? Wat kan het Westen be
ginnen, als ze eerst het vervoer
van bustehouders verbieden en
(wanneer de westelijke mogend
heden daar niet tegen proteste
ren) later dat van wapens en
munitie? Zal het Westen dan
een zwaarbewapende militair,
kolonne sturen, hoewel het zijn
door de Sowjets gegarandeerde
rechten reeds heeft prijsgege
ven? Dit zijn de vragen, die
Fransen en Duitsers stellen, als
de Britten zeggen dat zij on
danks hup bereidheid om con
cessies te doen net zo hard
als de anderen voor de vrijheid
van Berlijn willen vechten. Het
zijn ook vragen, die De Gaulle
aan Kennedy heeft voorgelegd,
omdat de Franse president pre-
zijn. En achter al deze vragen
staat het harde, ernstige cn al
lesbeheersende feit, dat Berlijn
slechts verdedigd kan worden,
als de westelijke mogendheden
bereid zijn, er zonodig voor te
vechten", aldus Alsop.
Begonnen
:rlljn.
Voorbeeld
Dc besprekingen met De Gaul
le zijn achter de rug. Het ge
sprek met Chroesjtsjef Is inmid
dels begonnen. En volgende weck
zullen we wellicht iets meer we
ten over de houding, die Ken
nedy In Wenen aanneemt cn
over de wijze, waarop Cbroesj.
tsjcf reageert op de waarschu
wende woorden, die de Ameri
kaanse president ongetwijfeld
zal laten horen, hoe hard dc
Russische premier ook zij" best
zal doen, zijn jeugdige gespreks
partner van de wij» te brengen.
