GRIEKENLANDS DODEN
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZATERDAG 20 MEI 1961
DE WERELD
25 JAAR
GELEDEN
<ioor
G. PUCHINGER
„Ik zal onder geen voortvaarde dulden dat de Venizelisten de regering in
handen krijgen!"
11
,Ik heb opgehouden te bestaan ah politiek manJ"
VENIZELOS. Eind januari 1936.
REEDS In het altijd
merkbare gevolgi
Troelstra, Nolens en Colijn te denken; ook
het politiek toneel terugtreden, vindt op
istïge Nederland heeft het
Men behoeft nog niet ee
ifscheid van partijleiders in de staatkunde
ts aan het heengaan van grote leiders als
figuren als Schouten, Drees en Romme van
st een klimaatsverandering plaats. Hieraan
valt te denken, wanneer wij ons verplaatsen in de hevige partijtwisten van Griekenland,
vijfentwintig jaar geleden: hoe daar het politiek toneel binnen enkele maanden geheel van a
gezicht veranderde door de plotselinge dood van vier grote politieke leiders: Kondylis in jai
ari 1936, Venizelos in maart 1936, Demertzis in april 1936 en Tsaldaris in mei 1936.
Het bijgelovig Griekenland was
in die maanden als met verlam
ming geslagen: het zag zijn voor
aanstaande politici stuk voor stuk
wegvallen na enkele maanden
was in Griekenland een geheel
nieuwe binnenlandse situatie ont
staan, die echter naast nieuwe
zekerheden óók nieuwe vastheid
schiep.
Griekenlands doden hebben hun
stempel gedrukt op het jaar 1936
en op de eerstvolgende jaren in
de ontwikkeling van de Griekse
natie.
Verkiezingen
Griekenland stond sinds maan
dag 25 november 1935 voor een
geheel nieuwe situatie: de koning
was weergekeerd, en de elkaar
scherp bestrijdende politici had
den in hem met een nieuw schaak
stuk te doen. Wie zou George II
blijken te zijn? Een pion of een
koning?
Enkele zaken werden al spoe
dig duidelijk: voor het eerst sinds
lange tijd heerste er rust in
Griekenland; de koning kondigde
diverse amnestiemaatregelen af
jegens vroegere tegenstanders,
poogde de politici zich met el
kaar te doen verzoenen, en won
aldus aan gezag en populariteit.
Maar, de verkiezingen waren
aanstaande, op zondag 26 janu-
*936. En juist in deze weken
verkiezingsvoorbereidingen
wist de door de politici koel ont
vangen koning zijn weg te vinden.
Op Kondylis na, die het regent
schap tijdens zijn reis naar Grie
kenland, had waargenomen, wist
de koning diverse politici door zijn
persoon aan zich te binden door
en welwillendheid. Voor het
sinds jaren vormde althans
het koningschap geen twistpunt
in de Griekse politiek. Veel-
ras de monarchie binnen en
kele weken het symbool gewor-
'en van staatse saamhorigheid.
Op speciaal verzoek van het
Griekse kabinet Demertzis reisde
de koning niet naar Engeland, óm
er de begrafenis van koning ^en,
George V bij te wonen. Grieken
land werd op deze begrafenis ver
tegenwoordigd door de kroonprins,
toefde. Hij had koningen bestre- De vice-premier Metaxas hield
den en generaals tot opstanden be- de lijkrede.
wogen, maar zich op het laatst En deze laatste werd, bij ge-
van zijn leven verzoend met de brek aan anderen tot premier ver-
zoon van het koningsgeslacht dat heven. Deze generaal, die nauwe-
hij levenslang als bittere vijand lij'ks een 'handjevol volgelingen in
had bestreden. het parlement wist te veroveren,
De koning en Demertzis zonden vatte het roer van staat in zijn
hun rouwbeklag aan de familie te krachtige handen, en wist dat het
Parijs, en een delegatie van de op dat moment ging tussen zijn
grote liberale Venizelistische par- dictatuur en de communistische
tij spoedde zich naar het Parijse anarchie.
sterfhuis. Op donderdag 29 april wist hij
Voor het laatst laaide de bitte- het evenredig kiesrecht met 155
re haat op tegen de gevreesde 123 stemmen door het parlement
staatsman, toen te Athene onlus- te doen aanvaarden, waarna hij
ten uitbraken om te protesteren de kamer tot 30 september met
tegen de plannen Venilezos vanuit reces' zond.
Athene te begraven. Op verzoek Thans had hij de tijd zijn maat-
van de familie werd daarop het regelen te nemen!
lijk op een Griekse torpedoboot Ook zijn bewind ving
rechtstreeks naar Kreta gevoerd, onheilen en ru
worden bijgezet, na stakingen uit
Roemenië en Joego-Slavië. Eén
der Griekse ministers sprak bij de
ter aarde bestelling
braken
Macedonië, en
nationale uitvaart. De Kreten- Saloniïu vormde een haard van
sers bereidden het stoffelijk over- verzet; de universiteit van Salo-
schot een grootse ontvangst. Vijf- niki moest gesloten worden we-
honderd kransen begeleidden de gens studentenonlusten,
baar, waaronder bloemstukken
de regeringen van Turkije, ISaldariS T
Maar opnieuw naderde de
het dood: in de nacht van 17 op 18
kabinet: „Hij was meer dan een mei werd Tsaldaris door een be
groot staatsman; hij was een held nauwdheid overvallen. verloor
van het hellenisme!" En zó inder- het bewustzijn, en stierf spoedig
daad zal de naam van deze bal- daarna.
ling bewaard blijven, want tot op **ij was een man van interna-
heden is hij de enige Griek wiens tionale vorming, die te Athene,
naam door allen gekend wordt Leipzig, Berlijn en Parijs gestu-
die iéts weten van het recente deerd had, en als leider der ge-
Griekse verleden. matigde monarchisten in de
De kroonprins Paul volgde na- herfst van het jaar 1935 de terug
mens de koning het stoffelijk komst des konings voorbereidde,
overschot naar zijn laatste rust- totdat ziïn rivaal, de dictator
plaats. Kondylis, hem de troeven uit
j. handen nam, en de eigenlijke
uemerrzis T daad verrichtte van de terugroe
ping des konings.
Een tijd van rust scheen aan- Op dinsdag 19 mei vond op
staande, na de dood van Kondylis staatskosten zijn uitvaart plaats,
en Venilezos. Venilezos' opvol- Opnieuw namen de koning en
ger miste het gezag van de reeds kroonprins deel aan de plechtig-
tijdens zijn leven tot legende ge- heden. Metaxas hield de lijkrede,
worden Venizelos. Reeds na en-
kele weken leed Venizelos' partij
aan de moeite van een partij die Het politieke toneel in Grieken-
zich vrijwel uitsluitend rondom land had zoveel spelers van for-
'*"1 een~j»aat jverloreu, dat een nieuwe
scheen te zijn ingeluid.
het heden en verleden
persoon had gegroepeerd.
Maar nauwelijks kon n
op dit verschijnsel concentreren, formaat
of opnieuw werd Griekenland op- leen Plastir;
geschrikt door een doodsbericht, toekom;
ditmaal van de minister-president kunnen
zich Tussenfiguren
1 verdwenen; al-
scheen zich in de
toekomst nog met Metaxas te
neten. Hel parlement
was voor langere tijd met verlof.
Venizelos de monarchie scheen
De- fundeerd.
Dat
de
;n kwam door één en an-
grote moeilijkheden; de
discussies over dit alles hadden
een kleine afscheuring ten gevol-
'konings broer, prins Peul, de |e jan een groep militante Ve-
huidige Griekse monarch. Men nizelisten.
1 Maar inmiddels, de ontevreden-
Bi; de Griekse verkiezingen
1936 ivas een balling de m
invloedrijke figuur: de in Pc
vertoevende revolutionair
Venizelos.
wilde liever dat de koning
Griekenland bleef.
In de schaduw van de Griekse
troon werden echter de partijtwis
ten ook des te duidelijker, als
zijnde de zeer persoonlijke strij
door de terugkeer des konings Venizelisten i
held over het bewind van Tsalda
ris en Kondylis (twee overtuig
de tegenstanders van Venizelos)
èn het bericht dat ook de koning
zich met Venizelos verzoend had,
deed vele kiezers overlopen naar
Venizelos, en zodoende wisten de
Demertzis.
Waren Kondylis
scherp omstreden figuren,
mertzis bezat als vertrouwde des
konings aller sympathie. Hij had
eens zitting gehad in één der ka
binetten van Venizelos,
president van Griekenland kunnen
worden, maar hij weigerde. Sinds een pi
1928 prefereerde hij het geleer- pa zo:
denleven als hoogleraar in het Ro- militai
meinse recht te Athene, en van I
schreef diverse wetenschappelijke nauwelijks gelegenheid had te
werken.
Maar hij volgde de roep
de pas
vachte als treffende gebeurtenis-
en die zich in Griekenland ge
had durende de eerste vijf maanden
jaar 1936 afsDeelden. in
iode waarin geheel Euro-
uiterst onzeker geworden. Allen
poogden door voorzichtigheid
rein te winnen: Kondylis,
durende enkele
behalen.
iviiq ppn? pp Van de driehonderd parlements-
L' roachtis zeteis wisten de Venizelisten er
nden .jachtig 197 ifo wrvuprwn de Volkspartij
De koning won deze laatste het premierschap. Zijn dood w
slag tegen Kondylis, en Demertzis ?en. ramP
kon aah de journalisten verzeke
ren: ,,Er bestaat geen schim van
mogelijkheid dat het leger zich
tegen de koning keert". Zo giijg
de laatste door Kondylis veroor
zaakte crisis zonder gevolgen
voorbij
En toch vormen deze maanden
een sleutel tot het verstaan van
de toestand in Griekenland, aan
staatslieden de vooravond van de komst van
;n Italiaanse krijgslieden,
wenste te die in het begin der veertiger ja
ren op barbaarse wijze hun han-
pril vond zijn uitvaart den zouden uitstrekken
Griekenland, want
in hem verloor men één der wei
nige onberispelijke
die niets voor zich zelf zocht,
slechts aller
alleenheerser, alvorens hij zijn Tea mans m ruiuuvus, u«.m
gezag als regent overdroeg aan eJn bondgenoot^hap 63 Me- §in Januari naar Thessalie
de weergekeerde koning, hield afgescheiden Venize- gebracht. Demertzis was door
zich op de achtergrond. Tsaldaris, {.a*aa de'SSSSSten l" verhinder
men zijn .slappe houding De overwinning van de Venize-
jegens de machtsneigin- listen was overtuigend mits men
- Kondylis. voorzag«jrnsti- bedenkt dat zij nog nèt niet de
ge (tegenslag voor zijn par j j at>soiute meerderheid wisten te
de verkiezingen. Demertzis, de v-rkri;„pn
minister-president regeerde in al- Jë
le rust, en wenste boven en bui
ten de partijschappen te blijven.
Een moeilijke kabinetsformatie voerd werd op
scheen op komst. Op woensdag- begeleid door -
Op 14
plaats, in aanwezigheid van ko- volk der Hellenen
Onder grote belangstelling werd "in.e George en kroonprins Paul. cultuurgoederen....
i hun oeroude
balling te zijn, de in Pai
ide Venizelos. Voor het
laatst zou deze revolutionai
Griekse verkiezing r
tige persoonlijkheid
Tsaldaris 69, Kondylis 'dank K™,dylis'_ jtofMijk jonrhuls,el_ be;
bondgenootschap 63. Me- ggbrac
ziekte verhinderd de plechtighe
den bij te wonen, maar de koning
woonde ondanks een lichte griep-
aandoening de rouwdienst in de
kathedraal bij. Kransen van Mus
solini en de oude staatspresident
van Griekenland, Zaïmis, verge
zelden de baar, toen deze, ge
dekt door de Griekse kleuren, ver-
kanonsaffuit,
Griekse
eindeloos veel
Chroesjtsjef en Kennedy naar Wenen - Geen kat, die
het nauw zit - Conflict met China slechts een aan
sporing - Betekenis van de aarzeling inzake Cuba en
Laos - Wie vrede wil/bereidt zich ten oorlog.
HET eerste gesprek tussen pre
sident Kennedy en premier
Chroesjtsjef zal dan eindelijk
plaatsvinden. Op het ogenblik,
dat we deze regels schrijven is
er nog geen officiële bekendma
king gepubliceerd, maar mag
worden aangenomen, dat het
topgesprek tussen de vertegen
woordigers van de twee groot
ste wereldmachten in de eerste
week van juni in Wenen zal
worden gehouden. Het is een on
derhoud, waar de gehele vrije
wereld met belangstelling naar
uitziet, zonder er evenwel won
deren van te verwachten. En
het kan haast niet anders, of er
wordt hevig gespeculeerd over
de beweegredenen van Chroesj
tsjef, die het initiatief tot de
ontmoeting zou hebben geno
men, over de rol, die commu
nistisch China in dit verband
kan spelen en over de wijze,
waarop president Kennedy zijn
tegenstander tegemoet zal tre-
Juist nu
We zijn van mening, dat voor
al dit laatste van bijzonder
groot belang is. Toen we het
eerste bericht in handen kregen
over een op handen zijnde ont
moeting tussen Kennedy en
Chroesjtsjef, hebben we ons
even afgevraagd, of dit topge
sprek nu juist onder de gegeven
voor het Westen zeker niet
voordelige omstandigheden
moest worden gevoerd. Het was
toen nog helemaal niet duidelijk,
wie het idee voor de conferentie
had geopperd en men zou er dus
gemakkelijk uit kunnen afleiden,
dat Kennedy in de bijzonder
moeilijke positie, waarin hij
zich bevond besloten had in
een persoonlijk gesprek met de
Russische premier te proberen,
de scherpe kanten van de con
flictstof tussen Oost en West te
verwijderen.
En als dit werkelijk de achter
grond van het organiseren van
een topgesprek zou zijn geweest,
zou er inderdaad reden zijn om
zich ernstig ongerust te maken
over de gevolgen er van voor
de internationale situatie.
Geen noodsprong
Er is echter reden om aan te
nemen, dat Kennedy ondanks
de betreurenswaardige gang
van zaken op Cuba en in Laos
niet gezienmoet worden als
een kat. die "rare sprongen dóet
als hij in het nauw zit. We heb
ben er al eerder op gewezen,
dat d£ invasie op Cuba als een
van verbeeldingskracht en durf
getuigende daad van de jonge
president zou zijn getekend
wanneer de Cubanen zelf niet
passief waren gebleven en de
revolte tegen het regiem van
Fidel Castro zou zijn geslaagd.
Ook Kennedy's waarschuwing
met betrekking tot Laos zou
werkelijk effect hebben gesor
teerd. wanneer Frankrijk en in
mindere mate ook Engeland
zich niet zo duidelijk van de po
litiek van de Amerikaanse pre
sident zouden hebben gedistan-
ciëerd. En ook wanneer Kenne
dy met Chroesjtsjef gaat pra
ten kan men vertrouwen hebben
in de houding, di^ hij zal aan
nemen, maar zal het effect daar
van afhangen van het gedrag
van zijn bondgenoten.
Uitgangspunt
Als Kennedy met Chroesjtsjef
aan de conferentietafel gaat zit
ten. moet hij zich realiseren, te
doen te hebben met een tegen
stander. die in zijn vaandel de
ondergang heeft geschreven van
de wereld, de samenleving, die
de Amerikaanse president ver
tegenwoordigt. En dat ook het
gesprek in Wenen er wat de
Russische premier betreft toe
zal moeten bijdragen, de dag
dichterbij te brengen, dat het
communisme over de gehele
wereldbol zal zegevieren. Als
Chroesjtsjef inderdaad het ini
tiatief heeft genomen tot de bij
eenkomst met Kennedy, moet
hij daarvoor interessante rede
nen hebben. Het kan zijn, dat
de snelle opkomst van commu
nistisch China .pls wereldmo-
gendheid en de verwachting, dat
deze enorme rode kolos over en
kele jaren zelf over kernwapens
zal beschikken 'en bereid zal
zijn ze te gebruiken!) voor de
Russische dictator opnieuw aan
leiding zijn geweest om met de
Amerikanen aan te pappen.
Daarbij kan hij gebruik maken
van de voor hem gunstige wen
ding. die de ontwikkelingen van
de afgelopen maanden aan het
verloop van de koude oorlog tus
sen Oost en West hebben gege-
Aansporing
Het zou echter niet juist zijn,
als we de in Wenen te «houden
topconferentie tussen de twee
staatslieden tegen deze achter
grond zouden beoordelen. Ergens
speelt de kwestie van de Rus-
sisch-Chinese tegenstelling een
heel belangrijke rol. Waar
schijnlijk ook in Chroesjtsjef's
overwegingen met betrekking
tot het gesprek met Kennedy.
Als we het goed hebben is het
evenwel zo, dat het conflict met
Peking slechts een aansporing
voor Chroesjtsjef is. in de be
trekkingen met de Verenigde
Staten zo voorzichtig mogelijk
te werk te gaan. Het is bepaald
niet zo. dat Chroesjtsjef met het
Westen tot een vergelijk tracht
te komen om zich volledig met
het Chinese probleem te kunnen
bezighouden.
Hij wil eerst het Westen on
daarmede de rest van de vrije
wereld op de knieën krijgen,
voordat een botsing met de ro
de kolos in Azië onvermijdelijk
wordt. En in deze pogingen, de
niet-cc
woede
Peking
trole. Is het in geheel China al
zo. dat men niemand kan ver
trouwen, zelfs zijn beste kennis
sen niet. in het leger zal hele
maal niemand het in zijn hoofd
halen, kritiek te leveren omdat
zelfs in de kleinste eenheden
communistische kaders zijn ge
ïncorporeerd. Dit neemt van
zelfsprekend met weg. dat juist
deze toestand de houding van het
Chinese rode leger onbereken
baar kan maken.
Geen vergelijk
De ontmoeting Kennedy-
Chroesjtsjef moet dus los wor
den gezien van de Russisch-Chi-
nese tegenstellingen, wil de
Amerikaanse president niet be
drogen uitkomen. Kennedy moet
er ook niet op uit zijn, met de
Russische premier tot een ver
gelijk te komen, want een ak
koord. dat in de kraam van
Chroesjtsjef past. heeft slechts
betrekkelijke, tijdelijke waarde
en zal op de duur slechts de
communistische zaak dienen. En
daarom zal de Rus waarschijn
lijk juist op een compromis
aandringen. Hij verlangt niet
terug naar de ijzig koude oorlog
die het communistische blok tij
dens het bewind van Stalin ne
derlaag op nederlaag 'bezorgde.
De politiek van de vreedzame
wedijver, zoals die vooral na de
dood van Stalin werd gepropa
geerd en langzaam maar zeker
verwezenlijkt, bracht het rode
kamp overwinning na overwin
ning.
En er zal voor Chroesjtsjef al
les aan gelegen zijn, Kennedy
zo lang mogelijk te vriend te
houden en hem in elk geval niet
tot een uitgesproken vijand te
maken. Slechts wanneer hij de
Amerikaanse president aan de
praat kan houden en kan voor
komen, dat de Ver. Staten er
gens in actie komen, is zijn suc
ces verzekerd.
Verleiding
Symbolen
Kondylis t
Bezinning van leken heeft niet
geleid tot bezinning van theologen
Maar de meest invloedrijke fi-
guur bij deze verkiezingen bleek morgen 29 januari stelde het ka- klederdrachten,
-iu. i„ i>«.« binet Demertzis zijn portefeuilles volk eromheen.
ter beschikking. Het was duide
lijk dat het thans ging om de
vraag of Kondylis, Tsaldaris 91
groots in
ternationaal verleden geheel be
heersen. En of de in Griekenland
Theotokis hield de lijkrede, en
herdacht namens de nationale
volkspartij de gestorvene, „die
ger in het Griekse vaderland, So-
vertoevende partijleiders het foeüs, te verzoenen. Maar zulks
wensten of niet, het ging opnieuw was njet het geval Reeds smeed
de vraag: voor of tegen Ve- men in het geheim opnieuw
nizelosü een anti-Venizelistische coalitie,
maar de koning vroeg zich af of
Het wonderbaarlijkste was dat mogelijk zou zijn de sterkste
de oude vos zich verzoend scheen partij geheel buiten de regering
te hebben met de monarchie. Hij te iaten.
deed daar wel aan, want hoewel Vrijdagmorgen 31 januari ont-
Venizelos t
De kabinetsformatie vervolgde
haar moeizame weg. thans
daan van één der
mededingers.
Nadat Sofoelis en
geen kans hadden ge;
kabinet te 1
irnaamste m
Tsaldaris s==
-andermaal de hulp
ten en anti-Venizelisten, begeerde wag dat Sofoelis zich niet wenste de g «fJ
het Griekse volk een verzoening te overhaasten, zodat niet alleen
tussen de koning en de oude een moejzamei maar ook een
staatsman- oWa* langdurige kabinetsformatie op
0,0 komst scheen. iceus zate
Juist die. yrijdagmiddag werd mede H t
de Griekse dagbla
den afgedrukt, en Venizelos leek
maar al te goed te verstaan wat
het Griekse publiek van hem ver
langde. Begin januari 1936 zond hij
het volgende telegram vanuit Pa-
zijn vriend
„Ik spreek met eerbied de hoop
uit, dat de koning door middel
van vrije verkiezingen erin moge
slagen, een regime tc herstellen
van een gekroonde republiek, zo
als Griekenland dat bezat gedu
rende de langdurige regering van
George I, opdat de sedert een
twintigtal jaren verscheurde
geheel Griekenland opgeschrikt
door het bericht van Kondylis'
dood. Men kon het niet geloven,
en verspreidde geruchten
vergiftiging en schijndood
gerechtelijke lijkschouw werd ge-
Demeri-
een lichte oogoperatie opgenomen,
maar kon op 12 maart een kabi
netsopdracht in beraad nemen, en
reeds zaterdag 14 maart
;reed. Het was opnieuw
zakenkabinet dat hij vormde,
afgezien van het feit, dat hij de
strijdvaardige, anti-Venizelisti-
geruenten over sche Keneraa] Metaxas als vice-
schijndood. jKen premjer jn zijn kabinet opnam.
direct gepubliceerde
rapport van de Atheense hoogle
raar Melissionos, die het lijk
schouwde en balsemde, luidde te
echter dat de doodsoorzaak een
beroerte was. ten gevolge van
het doorbreken van een slagader
gezwel, veroorzaakt door asthma
de generaal reeds jaren
lang leed.
uc«a^.u Zou de koning over dit sterven
de"Ckoning hierin getreurd hebben"
Aan de pers verklaarde Demert-
s: „De taak van de regering ls
nvoudig. maar het werk dat zij
verrichten heeft is moeilijk. Zij
zal, gesteund door de medewer
king van Metaxas en andere voor
aanstaande persoonlijkheden, een
nationale buitenlandse politiek r~-
strevcn, welke de goedkeuring
wegdragen van alle partijen."
tionale eenheid hersteld moge
hiervoor uiterst dankbaar zijn. 'A
De koning dankte Venizelos
voor dit telegram in warme be
woordingen. verstaande welke
steun dit telegram voor zijn re
gime betekende. Daarnaast
spreidde Venizelos 1 K'
list was het nieuwe kabinet n§
ïtreden, toen de doodstijding
„j*. u„5u.T.,.Venizelos het Griekse volk be- m
terugkeer des konings „met snode reikre. Griekenland wist dat heel m
dat hij bij deze verkiezingen 1
ondank aan kant was gezet". Hij Europa de dood
had geweigerd een Venizelistische vernam als die v
regering toe te staan, en dreigde van Europese vei
nog kort voor zijn dood met een kenland wist dat
staatsgreep. De koning had hem van Venizelos in
het bericht doen weten: „Ieder die het waagt we situatie
in dit
deze balling
;en staatsman
ardheid. Grie-
1 door de dood
1 geheel nieu-
gekomen, want
heel onpartijdïg wenste te blij- ogenblik onrust te veroorzaken,
ven. Zelfs Venizelos' liberale par- sla ik neer. Bij de eerste schre-
tij, geleid door de niet zeer po- de tegen
land zo kritieke sinds dertig jaar had Venizelos
de nationale politiek beheerst, als
minister-president of als opposi
tieleider, 't zij hij in Athene ze
telde dan wel in ballingschap ver-
Het meest opmerkelijk verschijnsel
van onze tijd is waarschijnlijk wel dat
dc bezinning op het werk van de Heili
ge Geest in ons land nog steeds niet ge
leid heeft tot een hernieuwde bezinning
van de theologen. Terwijl de theologie
vaak voorop loopt en de kerk achteraan
komt, loopt op het ogenblik de theologie
sterk achteraan en geeft zij zelfs de in
druk bezig te zijn met onderwerpen die
de man in de kerkbank op het ogenblik
nauwelijks interesseren.
Het eerste boek over de Heilige Geest
dat in ons land verscheen was een werk
van de Britse puritein John Owen:
..Eene verhandeling aangaande den
Heiligen Geest". Het verscheen in 1746.
Veel bekender is natuurlijk het werk
van Abraham Kuyper uit 1888 („Het
Werk van de Heilige Geest", dat hoe
wel verouderd nimmer geëvenaard,
maar ook niet geïmiteerd werd).
De Angelsaksische oogst is veel gro
ter. maar ook daar komen de boeken
in stromen of in het geheel niet. De
rijpste oogst dateert uit de dagen van
1880 tot 1910. Toen ging er vrijwel geen
jaar voorbij of er werd wel iets over
de Heilige Geest gepubliceerd Nog al
tijd geliefd is het boek van W. H. Grif
fith Thomas „The Holy Spirit of God",
dat dateert uit 1913. Een boek dat zeker
nog volkomen actueel is en een helder
antwoord geeft op de onbijbelse geestes
stromingen ook van onze tijd en dal
waard is om herdrukt te worden is het
boek van de bekende prediker G Camp
bell Moorgan: „The Spirit of God". Uit
dezelfde tijd stamt ook het boekje, dat
meer gericht is op de persoonlijke om
gang met de Heilige Geest, van de be
kende Zuidafrikaanse predikant An
drew Murray. Dit zal in de komende
maanden opnieuw in het Nederlands
worden uitgegeven door de redactie
van het blad „Vuur",
Een zeer uitgebreid werk van na de
oorlog is het boek van de president
van Dallas Theological Seminary. John
F. Walvoort dat in 1954 verscheen Het
is getiteld „The Holy Spirit" en gaaf
zeer uitvoerig in op vrijwel alle facet
ten die in het verleden vaak vergeten
werden in dergelijke studies. Niet ver
gelen mag worden natuurlijk het betrek
kelijk kleine werkje van Barth, dat ech
ter voor onze tijd bijna te beknopt is:
„The Holy Ghost ana' the Christian Li
fe"
het
,,Zur Lehre
Na de oorlog verschenen er eigenlijk
maar twee opmerkelijke boeken. Het
werk van Woelderink: „Van de Heilige
Geest en van Zijn werk" (1948) en het
een jaar later verschenen verzamel
werk „De Heilige Geest" onder redac
tie van prof. dr. J. H. Bavinck, dr. P.
Prins en prof dr. G. Brillenburg Wurth
(zie bespreking). Wel verschenen er een
aantal dissertaties onder andere van
prof. dr. S. van der Linde, dr. W. H.
Velema en prof. dr. A. A. van Ruler,
maar voor de hedendaagse beweging
en voor de leek zijn zij nauwelijks in-
Kracht van Omhoog" verzorgde eni
ge jaren geleden de heruitgave van een
Amerikaans werkje van dr. R. A. Tor-
rey. Ons grote bezwaar tegen dit werk
is dat het de doop met de Heilige Geest
en de vervulling van de Heilige Geest
identiek verklaart. Dit werkje is dan
ook in de loop der jaren vaak en fel
aangevallen en het is ons nimmer dui
delijk geweest waarom het vertaald
moest worden. Het komende werkje
van Andrew Murray heeft dan ook veel
meer waarde voor het persoonlijk ge
loofsleven, Zo juist verscheen nog een
werkje van notaris H. J. Zweers. „Het
volle Evangelie." dat elders op deze pa
gina wordt besproken.
Prof dr. Herman N Ridderbos ver
zekerde ons dat hij er bij zijn studenten
op zou aandringen om een studie te be
ginnen over de actuele vragen die door
de hedendaagse stromingen worden op
geworpen. Een dergelijke dissertatie
zou zeer waardevol kunnen zijn, want
er kan beslist gesproken worden van
een theologische leemte.
communistisch China: het laat
ons nog duidelijker zien. in wel
ke positie de niet-i
sche wereld zich bevindt,
sen en Chinezen omsingelen
langzaam maar zeker het Wes
ten, door een eind te maken aan
zijn macht en invloed in Azië,
Afrika en Latijns-Amerika. La
os, Kongo en Cuba zijn daar de
symbolen van. En we behoeven
ons geen illusies te maken, We
moeten vooral niet proberen, de
een (de Sowjetunie) tegen de
ander (communistisch China)
uit te spelen, want 'beide re
giems streven hetzelfde doel na.
Het is een eenvoudig rekensom
metje, dat de Verenigde Staten
en in nog sterkere mate "West-
Europa in economisch opzicht
tot ondergang zijn gedoemd, als
zij worden afgesneden van hun
natuurlijke hulpbronnen in de
rest van de wereld.
Een dergelijke ontwikkeling
tischc systeem in de westelijke
wereld. Want alleen landen niet
een dwangsysteem als de Sow
jetunie kent kunnen onder der
gelijke omstandigheden zichzelf
(ten koste van veel mensenle
vens) handhaven.
Mogelijkheid
Daar komt nog bij. dat ook
Chroesjtsjef rekening houdt met
de mogelijkheid, dat het com
munistische regiem in Peking
geen lang leven meer beschoren
is. Volgens berichten, die in
Hongkong binnenkomen is de
situatie in rood China alles
behalve rooskleurig. Een mas
sale opstand van miljoenen uit
gehongerde mensen moet niet
uitgesloten worden geacht, ook
al moet men zijn verwachtingen
in dit opzicht bepaald niet al te
hoog stellen. Wel zijn er in de
lange geschiedenis van China
voorbeelden te over aan te wij
zen. waarop de Chinezen zich
ontdeden van hun overheersers.
In die massale opstanden heeft
het leger echter altijd een be
slissende rol gespeeld. En ook
nu is het de vraag, welke zijde
het rode leger in geval van
massaal verzet tegen het regiem
van Peking zou aannemen. Dit
leger staat onder strenge con-
Kennedy moet Chroesjtsjef
duidelijk maken, dat hij nie
een dergelijke wijze met zich
zal laten spelen. Hij moet de
Russische premier de vaste
overtuiging bijbrengen, dat hij
graag zinvolle onderhandelingen
wil voeren, maar dat hij zonodig
gebruik van geweld zal maken,
wanneer het communistische
blok zou doorgaan met zijn po
gingen, de landen van de vrije
wereld stuk voor stuk langs
„vreedzame" omwegen achter
het ijzeren gordijn te trekken,
of zich te nestelen in strategisch
belangrijke gebieden als Cuba.
De Rus heeft na de gebeurte
nissen op Cuba en in Laos wel
licht de indruk gekregen, dat
Kennedy alleen maar dreigt,
maar niet tot daden durft over
gaan. Dat zou hem in de ver
leiding kunnen brengen, grotere
kelijkhejd verantwoord zou zijn.
Op dit gevaar dient Ghroesj
tsjef gewezen te worden.
Handelen
Overigens geldt voor Kennedy
thans wel in bijzondere
dat hij „indien hij de vrede
wenst, zich op de oorlog zal
moeten voorbereiden". Dat 1»
in de afgelopen jaren in de Ver
enigde Staten en in de landen
van de vrije wereld veel te
weinig gebeurd. Men ging het
wat al te gemakkelijk nemen
want zo oordeelde men ovei
het algemeen met Chroesj
tsjef viel wel te praten. Dat
was koren op de molen va
Russische premier. En daarom
moet er volledig gebroken
den met de ietwat zelfgenoegza
me houding, die het Westen
lang in het conflict tussen Oost
en West heeft aangenomen. Ie
mand heeft eens gezegd, dat we
nu al met de communistische
landen op voet van oorlog ver
keren. Hij heeft gelijk: we
in een strijd op leven en dood
gewikkeld. Daar moeten we on
ze ogen niet voor sluiten,
zullen handelend moeten optre
den, voordat we tot de ontstel
lende ontdekking komen, dat het
daarvoor te laat is.
