DE POLDER
bedreigt boeren van Hoofddorp
ZATERDAG 20 MEI 1961
Hoofddorps boeren
stand is verontrust. Zij
voelt zich bedreigd door de,
vele goede hectaren verslin
dende, slokop Schiphol. Moe
ten wjj verdwijnen? Moeten
wij ons bedrijf stoppen? Of
zullen we elders grond
krijgen? Het zijn vragen, die
de landbouwers op dit stuk
van 900 hectaren grond, één
van de vruchtbaarste ge
deelten van Nederland, al
geruime tijd bezig houden.
Schiphol breidt zich uit. Oude
startbanen worden vervangen
door nieuwere, langere. Het
straaltijdperk eist banen van
zeker 3300 meter. En dat bete
kent dat de luchthaven de gren
zen van eigen terrein moet
doorbreken en een uitweg zoekt
op de omliggende grond. Grond,
die wordt gebruikt voor de
landbouw. Door boeren, die er
al vele jaren hun bedrijf op
voeren en gesetteld zijn. Ze
moeten verdwijnen. Dat is hun
toegezegd door de luchthaven
directie.
Dan wordt begonnen
leg van de derde ..straalbaan".
Een van de vier banen, die zijn
ontworpen in het kader van het
zgn. tangentiële plan. Twee hier
van zijn al gereed. Een ten koste
van de buurtschap Rijk. die
men zal het zich herinneren
moest worden afgebroken. Vele
hectaren zijn er toen verloren ge
gaan. overigens zonder veel na
delige gevolgen voor de boeren.
De aanleg
ging
Amsterdam zal echter aanzienlijk
méér grond vergen. Negenhonderd
kostbare hectaren klei meet het
terrein dat straks zal worden
doorkruist door Schiphols beton-
Zeshonderd hec
taren daarvan zul
len nog voor de
akkerbouw behou
den kunnen blijven
door verkaveling,
maar 300 hectaren
zullen voorgoed
verloren gaan. En
dat betekent dat
zo'n vijftien bedrij
ven zullen moeten
verdwijnen.
„We hebben nog
niet alle hoop op
gegeven", zegt ir.
L. Troost, voorzit
ter van de commis
sie van deskundi
gen. die voor de
boeren onderhan
delt met de lucht
havendirectie. „We
hebben alle begrip
voor Schiphols
standpunt en we
moeten toegeven
dat men ons zoveel
mogeiyk terwille
wil zyn, maar waar
het ons om gaat is
dat wü nieuwe
grond krijgen.
Grond in de nieu
we polders!"
Daar. bij die nieuwe grond,
klemt het probleem van Hoofd
dorps boeren. Want dat is genoeg
zaam bekend: juridisch hoeft de
luchthaven alleen maar met geld
te vergoeden. Maar voor de land
bouwers is de zaak daarmee niet
af.
Goed, voor iemand, die zijn be
drijf wil beëindigen kan die scha
deloosstelling nog een behoorlijke
som betekenen. Vier a vijf mille
is het bedrag dat per hectare
wordt uitgekeerd. En het doorsnee
bedrijf heeft toch wel zo'n ruim
twintig hectare grond, zodat er
meestal wel een ton vergoed
wordt. Maar wat moet een land
bouwer. die met zijn land ver
groeid is en er nooit zelfs maar
aan heeft gedacht te stoppen met
zijn bedrijf, met dat geld begin
nen? Moet hij op een flatje gaan
wonen?
Voortzetten
Zeker een boer met een jong
gezin zal dit nooit doen. Die wil
zijn bedrijf voortgezet zien en
een toekomst voor zijn zoons ge:
garandeerd. En in deze hoek van
de Haarlemmermeer wonen nogal
wat van deze boeren. In tegen
stelling tot de vorige annexatie
van Schiphol. Toen konden ver
scheidene boeren, die toch al plan
nen hadden voor beëindiging van
hun bedrijf tevreden worden ge
steld met een geldsom. Bovendien
kon door vrijwillige verkaveling
het vraagstuk voor een belangrijk
gedeelte worden opgelost.
Maar nu bij de laatste uitbrei
ding van de luchthaven liggen de
moeilijkheden ernstiger.
Waar moeten we naar toe?
..Dat is de grote vraag van de
•boeren in Hoofddorp", zegt ir. L,
Troost. Een vraag die nog verre
van beantwoord is. Natuurlijk,
ook bij deze annexatie zal door
vrijwillige ruilverkaveling een ge
deelte van de landbouwersgrond
in deze hoek van de polder kun
nen worden behouden, maar zeker
de helft zal naar elders moeten
verhuizen.
De luchthavendirectie doet alle
mogelijke moeite om de gedu
peerden daarbij te helpen. Maar
grond is schaars in Nederland.
En voor de nieuwe IJsselmeer-
polders hebben de ministeries al
zulke lange wachtlijsten staan
Op Schiphol
Enkele boeren kan Schiphol
evenals bij de vorige annexatie
het geval was op eigen terrein
helpen Die krijgen de stroken
grond langs de start en landings
banen toegewezen én een moder-
Poelgeest staat er op het hek
van deze boerderij te lezen. Hel
bedrijf behoorde vroeger bij het
kasteel tvaarop het oud-Hollandse
geslacht der Poelgeesten heeft
gewoond. Het kasteel is op een
torentje na geslecht het hoeren
bedrijf is gebleven.
Ir. L. Troost, voorzitter van de
commissie van deskundigen van
de drie boerenorganisalies in de
Haarlemmer, welke onderhandelt
met de luchthavendirectie: wat
wij nodig hebben is nieuwe grond.
r het uitkopen
ren bij Schiphol".
Liever nog zien Hoofddorps
landbouwers zich land gegeven in
al gesettelde streken. Ir. Troost
denkt hierbij aan de Wieringer- I
meer. Heeft minister Zijlstra niet
nog onlangs in de Kamer gezegd,
dat hij overweegt dertig van 123
staatsbedrijven in deze polder af
te stoten? Het is
In ieder geval geloof ik wel, dat
de landbouwers zich er beter op
hun plaats voelen dan bijvoor
beeld in oostelijk Flevoland.
„Maar een ideaal bedrijf wordt
dat nooit." zeg* ir. Troost, ,,op
een steenworp afstand van de
straalvliegtuigen".
.Uiteraard stellen we dit ge
baar van de luchthavendirectie
zeer op prijs, van de wet hoeft
men bet tenslotte niet te doen".
Waarom kopen de pachters
geen grond in de omgeving? De
vergoedingen, die zij krijgen, zijn
daarvoor toch ruimschoots vol
doende?
..Dat is vrijwel onmogelijk",
zegt ir Troost. Pachters mogen
geen pachters uitkopen boven de
door de wet bepaalde maximum
prijs".
,,De enige oplossing is nieuwe
grond. En die is nog steeds niet
gevonden. De overheid laat de
boeren in de kou staan. Waarom
stelt zij die grond niet beschik
baar? Het zou haar minder geld
kosten. Zij zou dan immers geen
grote vergoedingen hoeven te ge-
Vooral de oudere boeren, ligt I
het pionierswerk in nieuw-Neder- I
land niet zo. Zij verkassen niet
meer zo gemakkelijk. Zij zullen I
zich beter op hun gemak voelen I
in een al gesettelde streek. En
dat is de Wieringermeer.
Als een zwaard
Maar ondanks die dreiging blij-
de schade te beperl
worden afgebroken. Straks zal
het land, waarop vele jaren lang
met zoveel vlijt is geploegd en I
geoogst, braak worden gelegd. Be- I
tonnen startbanen zullen er voor
in de plaats komen. Méér straal- I
vliegtuigen zullen er overheen ra- I
zen. De luchtvaart slaat de vleu
gels uit. En daarvoor moet Hoofd- I
dorp zijn tol betalen.
Wie helpt de
burgemeester
Burgemeester Q. Waverijn
Is misschien wel de enige bur
gervader in Nederland die uit
gever is van een krantje.
..Gemeente-post" heet het
krantje, dat een contactblad is
tussen het gemeentebestuur en
de inwoners van Koudekerk
aan den Rijn. Huis-aan-huis
wordt het gestencilde blaadje
verspreid.
Gemeente-post is nog jong,
maar al gauw kon burgemees
ter Waverijn melding maken
van grote belangstelling. Oud-
Koudekcrkers overal in het
land vroegen toezending van
het blad. Geëmigreerde dorps
genoten schreven artikelen
over het nieuwe vaderland. Ook
aan de geschiedenis van het
interessante dorp wordt aan
dacht besteed.
Burgemeester Waverijn richt
In zijn blad ook een oproep tot
hen die platen of foto's van
oud-Koudekerk bezitten en die
willen afstaan voor het foto-ar
chief van de gemeente. Ook
ons verzocht de burgemeester
de lezers te vragen oude prent
briefkaarten e.d. af te staan,
aan welk verzoek wij bij deze
gaarne voldoen.
OP een mooie dag
is er niet veel
voor nodig om
een jachtige grote
stadsbewoner met de kool-
monoxyde van de west-
Nederlandse „agglomera
tie" nog in de longen, weg
te lokken van de grote
weg. Rijdende op de Hoge
Zij van de Rijn is een
blik over de rivier naar
Koudekerk al voldoende
om de bestuurder het
stuur te doen wenden en
zijn wagen over de klap-
brug te laten wippen, zó
in het romantische dorpje
dat zo sterk contrasteert
met de grote steden zo
vlak in de buurt.
In een tijd dat het meest
Hollandse dier de koe voor de
bewoners van dit deel van on*
land steeds meer een beziens
waardigheid wordt, is het toe
ven in een landelijke omgeving
zoals die van Koudekerk een
verademing. De lezers die in
plaatsen wonen waar de ste
nen steden <nog> minder im
mense afmetingen hebben aan
genomen. zullen dit niet zo be
grijpen. Voor hen zij dan nog
vermeld dat de gemeentelijke
plantsoenendienst van 's-Gra-
venhage het nodig en nuttig
heeft geoordeeld een plan te
maken om tussen de stenen
stad en de glazen stad (het
Westland) een recreatiegebied
te maken dat.zal laten zien
hoe het Zuidhollandse land
schap er oorspronkelijk uit
zag. Er zal een boerderij ko
men met de dieren die daar
thuis horen. Dit alles om te
voorkomen, dat de kinderen en
latere geslachten niet geheel
zullen vervreemden van de ar
beid van de boer.
In Koudekerk zijn wij op een
mooie dag op bezoek geweest
bij enkele boeren, wier hoeven
daar niet stonden ..tot leerin-
ghe ende vermaeck" van de
stadsbewoners maar om huis
vesting te geven aan de man
en zijn gezin die hetzij uit
roeping, hetzij uit traditie de
landen bewerkt en het vee
verzorgt.
Als men enkele Koudekerkse
boerderijen binnengaat, stapt
men meteen in de geschiede
nis van dit dorp. dat volgens
sommigen zyn
het feit, dat het
kerkje temidden
van de lage velden
en onbeschut voor
de winden lag: een
koude kerk. Ande
ren willen be we
iets te móiken heeft
met een volksstam
Cauchen genaamd,
die in het begin
van onze jaartelling vooral aan
de mond van de Elbe leefde
en waarvan er volgens deze op
vatting enkele vertegenwoordi
gers zich zouden hebben geves
tigd op de plaats waar nu Kou
dekerk ligt.
Rijdend over de Honsdijk
ziet men twee fraaie zuilen
aan het begin van de oprij
laan naar een prachtige boer
derij. De zuilen, vertelt ons
boer Koot, zijn ongeveer twaalf
jaar geleden gerestaureerd
door Monumentenzorg. Op
iedere zuil staat een familie
wapen. Het linker van de fa
milie Fontaine, het rechter
van de Valckeniers. De boer
derij was in de tweede helft
van de 17de eeuw in het bezit
van een echtpaar Fontaine-
Valckenier.
Den Boogaard is de naam
van de boerderij die wat ver
derop ligt en waar de heren
Goedhart wonen. Aan de voor
gevel van het huis ziet men al
dat deze hoeve hier niet sinds
vandaag of gisteren staat. De
bakstenen hebben diverse for
maten en zijn van verschillen
de ouderdom. De oudste ste
nen zijn wel de middeleeuwse
kloostermoppen die afkomstig
zijn van een kasteel dat in de
nabijheid lag en werd ge
slecht. De muur is onderaan
wel vijftig centimeter dik. Toen
een gat in de muur werd ge
hakt om een deur te maken,
hebben de Goedharts een fles
gevonden met een briefje erin.
Wat erop stond? Een jaartal,
maar welk zijn vader en zoon
Goedhart vergeten. Een boer
let niet zo op historische vond-
Toen de schoorsteen niet
meer nodig was om er ham en
spek in te roken, heeft men
die ruimte weggebroken, tege
lijk met een kast en een bed
stee. Daardoor ontstond een
intiem hoekje waarvan de wan
den zijn bezet met oud-Holland
se witte tegeltjes en de schouw
met tegeltjes waarop bijbelse
voorstellingen staan. Het is in
dit hoekje dat de boer (81
jaar oud) graag zijn sigaartje
rookt.
,LEG ER 'S AN'
Historie van graafschap Holland
De heer H- J. de Kort heeft de
geschiedenis van Koudekerk tot
zijn hobby gemaakt.
kende twisten van een Hoek tot
een Kabeljauw te maken. Dit feit
was voor een aantal Hoekse ede
len aanleiding om haar in Den
Haag te vermoorden toen zij van
het hof van haar geliefde (het
Binnenhof) liep- naar haar wo
ning. Nauwelijks was zij de poort
«nu de Gevangenpoort» uit of zij
werd door enkele ridders neerge
sabeld il392>.
Als zoenoffer werd het koor
van de uit de 10de eeuw* stam
mende kerk gebouwd, maar de
financiën waren niet voldoende
de bouw. De bisschop be-
40
Poelgeest
In het Koudekerkse vindt men
ook een ijzeren hek dat het apar
te wereldje van een boerderij af
sluit van de rest van de wereld.
Op het hek staat te lezen ..Poel
geest". Dan zit men midden in de
historie van het graafschap Hol
land en in die van het dorp Kou
dekerk. Als men daar iets meer
van wil weten, moet men gaan
praten met de heer H. J. de
Kort (37 jaar), die in de oorlogs
jaren op de idee kwam de lange
winteravonden te korten met het
opzetten van een verzameling
over folklore, antiek en de ge
schiedenis van zijn dorp.
Hij vertelde ons over het grote
verschil tussen de bewoners van
Koudekerk en bet slechts enkele
kilometers landinwaarts gelegen
Hazerswoude. Koudekerk lag van
ouds aan de Rijn en had daar
door contacten met andere stre
ken. De mensen van Hazerswou
de waren daarentegen niet zo di
rect in de gelegenheid hun ge
zichtskring te verruimen.
In deze omgeving lagen ver
scheidene kastelen, later buiten
plaatsen. De belangrijkste van
deze oude burchten waren Groot
hebben gespeeld in de middel
eeuwse geschiedenis van het
graafschap. Op Klein Poelgeest
werd bij voorbeeld Aleida van
Poelgeest geboren. Later zou zij
minnares worden van Albrecht
van Beieren, graaf van Holland.
D«m graaf wist zij tijden* de be
loofde toen ieder die
gelds schonk een aflaat
Alleen nog torentje
Van het kasteel Groot Poel
geest is alleen een torentje, be
horende bij de toegangspoort, be
houden gebleven. Het ligt op een
eenzaam eilandje bij de plaats
waar de Luttike Rijn In de Oude
Rijn uitmondde.
Tot 1717 is het kasteel Groot
Daarna heeft het omvang
rijke bouwwerk lang leeggestaan
en is het in verval geraakt om
ten slotte te worden afgebroken.
Het puin werd gebruikt om de
dijken te verstevigen.
Vetvrije papiertjes
De heer De Kort is werkzaam
op een notariskantoor en daarbij
secretaris-penningmeester van
een aantal waterschappen Hij
staat dus niet vreemd te kijken
bij oude archieven. Hoe graag
had hij niet een blik geworpen
in de oude papieren die betrek
king hadden op de historie van
Koudekerk en het kasteel. Deze
documenten werden vroeger al
tijd bewaard op het kasteel. La
ter verhuisden ze naar de boer
derij die bij het slot behoorde.
De oude geschriften waren van
perkament en de boer zag hier
al gauw iets in. Dat was immers
in de tijd dat er nog geen vet
vrije papiertjes waren. Welnu,
leenden de perkamenten zich niet
uitstekend voor bet verpakken
van boter? Zeker,
er was natuurlijk
met inkt op gé
schreven. Maar zo
erg „kreen" waren
ze in die tijd niet,
zegt de heer De
Kort. En het in de
Rijnstreek veel ge
bruikte woord
„kreen" heeft de
betekenis van pre
cies, niet zo nauw
Ter nagedachte
nis aan de laatste
bewoonster Alida
van Schellingwouw
hangt in de Kou
dekerkse kerk nog
een rouwbord.
Het koetshuis
van het kasteel be
staat nog. Dit uit
1648 stammende
gebouw is thans in
gebruik als graan-
pakhuis.
De heer De Kort
heeft talrijke oud-
Koudekerkers aan
geschreven met het
doel zijn verzame
ling uit te breiden.
Veel trok hij ook
dorpsgenoten, die
levering weten te
vertellen. Hij toont
ons een foto uit
1866. waarop de
eerste Koude
kerkse brug. een
stenen boogbrug, staat afgebeeld.
Natuurlijk ontbreekt ook in zijn
verzameling niet een foto van de
zo langzamerhand legendarisch
wordende ..barre winter van 1890".
Toen was de Rijn bevroren en
hielden de boeren harddraverijen
met de ..arretikker". een Rijnlands
woord voor arreslede.
Van de oude dorpsgenoten heeft
hij heel wat verhalen opgetekend.
Aan de andere kant van de weg
bij de boerderij Bronstee ligt een
terrein dat „de vette lap" wordt
genoemd, vertelt de heer Do
Kort. Daar stond in vroeger Ja
ren een jeneverstokerij. Op het
uithangbord van de zaak
stond:
Leg er 's an
Leg er 's an
Ik tap jenever bij de kan
Ik tap jenever bij het glas
Ik wou dat hier geen water was
„Kar vol geld"
En dan de merkwaardige boer
derij Hoogkraan die schilderachtig
is gelegen bij een vijver weer
zo geheel anders dan de andere
oude boerderijen waaromheen
men nog stukken van een verde
digingsgracht terug vindt. De
Hoogkraan wekt de indruk een
buitenhuis te zijn, maar achter
het midden 19de eeuwse gedeelte
dat zo'n voornaam aanzien heeft,
ligt toch de echte boerderij met
een rieten dak.
Vreemd is. vertelt de folklorist
De Kort dat dit groots opgezet
huis is gebouwd door een boer
die niets minder was dan een
vrek. Hoewel hij in 1878 is ge
storven, weten velen nog van zijn
gierige aard te vertellen.
Ontzettend rijk moet de man
die vrijgezel was. zijn geweest.
De kachel mocht nooit voor half
november aan. Om zich dan te
gen de koude te beschermen, wik
kelde hij zich 's avonds in een
oude gewatteerde deken.
Wie van de Hoogkraan naar de
overkant van de Rijn wilde, moest
gebruik maken van een ..over-
zetje". De ene veerman, die dicht
bij woonde, vroeg voor zijn dienst
de somma van één cent. Veel
verder woonde de man die de
roeiboot graag voor een halve
cent naar de andere oever van
Vader Rijn trok.
U begrijpt het al: de rijke boer
liep veel liever een stuk verder
dan dat hij gebruik maakte van
de diensten van de dure veerman.
Toen hij was gestorven, weet
de heer De Kort nog te vertellen,
moest men een boerekar nemen
om alle kisten met effecten, geld
en andere kostbaarheden naar
Leiden te vervoeren om het daar
veilig op te bergen....
Koudekerk waar wij even een
kijkje namen en een tipje van de
sluier oplichtten die ligt uitge
spreid over de romantische res
ten uit de tijd der edelen, ligt
óók aan de Rijn die in Duitsland
zo veelbezongen is. De afmetin
gen van de burchtruines mogen
in Duitsland groter en indrukwek
kender zijn, voor het graafschap
Holland was Koudekerk eens een
belangrijke heerlijkheid. Wie zich
van de grote weg laat lokken om
Koudekerk te „doen" komt niet
bedrogen uit.
Hij zal het eens zijn met de
dichter die reeds in vroeger eeu
wen zong:
Zo lang men Kalk en steen tot
bouwing nodig heeft;
En Pannebakkerij bestendig
voordeel geeft,
Zal 't Koudekerk ook niet aan
'l nodige ontbreken,
Dit Dorp roemd altoos op haar
goede en vruchtb're grond
Bij 't welk den Landman steeds
zijn meeste voordeel vond
't Draagt voorts den naam van
een der aangenaamste streken.
iim 80-jarige boer Goedhart
laat zien hoe hij vroeger een
„pijpje" ronkte. Tegenwoordig
houdt hij zich maar bij een
sigaartje.
