Nieuwe Leidsche Courant | 1961 | 12 mei 1961 | pagina 9

Nieuwe opzet loonbeleid
in handen van Loonraad

Moedige hulp van Noors
verzet aan de Joden

Arbeidsvoorwaardenwet naar S.E.R.

Steun gevraagd voor het
nieuwe werk in Kenya

JEUGDIG

FRIS

Overeenstemming tweede fase
van loonvorming

Nozemrel op
landdag van
de AVRO

Getuige tegen Eichmann over:

Denemarken als één man
achter zijn 7700 Joden

Hitiers opkomst in 1933
voor Joden al merkbaar

NIEUWE LEIDSCHE COURANT

9

VRIJDAG 12 MEI 1961

(Van onze parlementsredaotde)

Staatssecretaris B. Roolvink (sociale zaken) heeft thans het reeds ge
ruime tijd geleden aangekondigde voorontwerp Arbeidsvoorwaardenwet
voor advies aan de Socdaal-Economische Raad voorgelegd. Dit ontwerp
bevat een nieuwe institutionele opzet van het loonbeleid in die zin, dat
de verantwoordelijkheid voor dit beleid meer dan voorheen bij het georga
niseerde bedrijfsleven zelf, d.w.z. bij de S.E.R., komt te liggen. De bevoegd
heden, die het College van Rijksbemiddelaars thans nog op het stuk van
lanen en andere arbeidsvoorwaarden uitoefent, wil de regering te zijner
tijd in handen leggen van een Loonraad, een aan de S.E.R. toe te voegen
nieuw orgaan.

Deze Loonraad, waarin werkgevers,
irerknemers en onafhankelijke deskundi
gen (Kroonleden) zitting zullen hebben,
ral het dagelijkse beleid ten aan
de vaststelling der arbeidsvoorwaarden
moeten voeren en wed binnen de gren-
an het door de S.E.R. aan te geven
ilgemene beleid. Krachtens het Buiten
gewoon Besluit Arbeidsverhoudingen
1945 beslist op het ogenblik het College
ran Rijksbemiddelaars over loonregelin-
sn c.a.o.^s aan de hand van alge
mene aanwijzingen, die het van de mi
nister van socöale zaken heeft ontvan
gen. In de nieuwe opzet neemt de Loon
raad deze taak over met o.a.
joh 11, dat de raad de loonvoorstellen niet
meer toetst aan regertngsa an wijzingen,
maar aan algemene beleidsregels die door
de SE.R. worden vastgesteld, r
gels behoeven steeds ministeriele goed
keuring en moeten kloppen met de so
ciaal-economische doelstel! in gen van hel
regeringsbeleid. Het B.BA en het Col-
zan Rijksbemiddelaars vervallen in
deze constellatie. Ook voor de looncom-
missie van de Stichting van de Arbeid
in feite geen taak meer weggelegd.

In de Loonraad zullen evenveel werk
gevers als werknemers zitting hebben.

Het aantal onafhankelijke deskundigen
kan kleiner zijn dan een derde
totale aantal leden. Alle leden
raad worden door de S.E.R. benoemd. De
benoeming van de voorzitter geschiedt

raadpleging van de Loonraad
overeenstemming met de minister van
sociale zaken. Dit laatste geldt ook
de benoeming van de Kroonleden. Met
het oog op een ruime keuzemogelijkheid
is bepaald, dat de raad niet uit S.E.R.-
ieden behoeft te bestaan. Het feitelijke
aantal raadsleden is opengelaten; wel zal
de wet een minimum, en maximum-
:ns worden voorgeschreven.

„BEWAKEN"

Het voorontwerp omschrijft de taak
in de Loonraad als „het bewaken van
de concrete ontwikkeling van de lonen
en de andere arbeidsvoorwaarden". De
daartoe aan de raad ter beschikking ge
stelde mogelijkheden worden als volgt
onderscheiden;

i Elke loonverordening van een be
drijfschap en elke c.a.o. behoeft de
goedkeuring van de raad.
ra De raad beslist over de algemeen
verbindend- of onverblndendverkla-
ring van de bepalingen van een c.a.o.
De raad kan bindende regelingen
vaststellen, zowel voor werkgevers
en werknemers In het algemeen als
voor bepaalde groepen of bepaalde
personen.

A De raad kan dispensatie verlenen

van de geldende bepalingen.
C De raad heeft het recht Inlichtingen

te verlangen.

De raad kan de voorwaarden of voor
schriften vaststellen, die h(j voor de
uitoefening van zijn taak nodig acht.
De besluiten van de Loonraad zijn vol
gens het ontwerp geen verordeningen.
Zij komen dus met een gewone stemmen-
meerderheid tot stand. De raad is be-
daaraan behoefte be
staat, een algemene beleidsregel nader te
preciseren. Zo'n nadere regeling behoeft
dan echter de goedkeuring van de S.E.R.
De Loonraad is niet bevoegd op eigen
gelegenheid een algemene beleidsregel
interpreteren of aan te vullen wan-
:r hij die onduidelijk of onhanteerbaar
aoht. In zo'n geval wordt de S.E.R. ge
hoord. Acht die aanvulling of wijziging
de beleidsregel niet nodig cn meent
te kunnen volstaan met een uiteen
zetting van wat hij met de regel heeft
bedoeld, dan gedraagt de Loonraad zich
naar deze door de S.E.R. gegeven inter-

RICHTLIJNEN

De S.E.R. zal z(jn algemene beleids
regelen voor de Loonraad met
derheid van tweederde moeten vaststel.
Ien. Wordt die meerderheid niet gebaald,
dan Is de regering bevoegd zelf de richt
lenen aan te geven.

Het karakter van de algemene beleids
regelen is niet, dat ze rechtstreeks ar
beidsvoorwaarden scheppen of wijzi;_
Dit blijft in eerste instantie voorbehou-
n aan de partijen zelf. Wel zullen deze
verstandig aan doen zich
leidsregels te voegen. Wil het opstellen
van dergelijke regels enige zin hebben,
dan zal ook de Loonraad deze bij zijn
coördinerend toetsingsbeleid moeten han
teren. Het ontwerp schrijft dan ook uit
drukkelijk voor, dat de Loonraad de
gels in acht neemt. Voor de partijen ont
staat echter de rechtsplicht tot naleving
de beleidsregels eerst door tussen
komst van de Loonraad. Voor het opstel-
zijn richtlijnen kan de SE.R.
onderzoek instellen naar de so
ciaal-economische toestand.

Verder zal de S.EJt. zich bezig moe
ten kunnen houden met elke concrete
beslissing van de Loonraad tot goedkeu
ring, vaststelling of dispensatie
beidsvoorwaarden. Het ontwerp laat het
aan de verantwoordelijkheid
S.E.R. over, welke beslissingen
Loonraad hij nader wenst te bezien. De

zelfs bevoegd de taak vi
Loonraad over te nemen als dat
zijn oordeel noodzakelijk is om snel uit
de impasse te geraken. Onthoudt ii
geval de SE.R. zijn goedkeuring a
loonverordening van een bedrijfschap,
tegen die beslissing (d.L geen ver
ordening) beroep op de Kroon mogelijk.
Ten slotte kan de door de SEE. overge-

de Loonraad weer v
den overgenomen door de minister
sociale zaken.

TAAK OVERHEID

De functie van de overheid bij het
gelen van arbeidsvoorwaarden komt vol
gens het ontwerp in grote trekken op het
volgende neer:

l De algemene beleidsregels

SE.R. moeten steeds door de minister
van sociale zaken worden goedge
keurd en kunnen, wanneer dat nood
zakelijk is, ook door hem worden
vastgesteld,
i Besluiten van de Loonraad,

1 diens plaarts van de SEE.,

slechts ministeriële goedkeuring
wanneer ze een algemene werking
hebben.

Alle besluiten van de Loonraad, of
van de S.E.R., kunnen door de Kroon
worden geschorst en vernietigd
gens strijdigheid met de wet of het
algemeen belang. In zo'n geval die
nen Loonraad of S.E.R. krachtens de
Wet op de Bedrijfsorganisatie
nieuw in het vernietigde te
Dit minimum van bevoegdheden wordt
volgens de toelichting op het vooront
werp noodzakelijk geacht, wil het
de overheid mogelijk zijn te verzekeren,
dat het loonbeleid wordt afgestemd op
de aspecten van het algemene sociaal-
economische beleid, waarvoor zij de ver
antwoording draagt. De bewindslieden
sociale zaken hopen en vertrouwen
echter, dat bovengenoemde bepalingen
(en de daarmee samenhangende
schriften betreffende de ministeriële
tegenwoordiging bij Loonraad en SEE.)
in de eerste plaats zullen fungeren als
het kader voor een vruchtbare samen-
werking tussen de overheid en het be
drijfsleven.

Het ontwerp kent de Loonraad geen
bevoegdheden toe voor wat betreft de

pretatie. De raad kan van de S.E.R. op- arbeidsvoorwaarden van overheidsperso-

Geref. Zendingsbond in Hervormde Kerk

In de Nieuwe Badkapel te Schcvenln-
fen Is gistermiddag voor de tiende maal

gecombineerde zendingsmiddag
de Gereformeerde Zendingsbond in de
Ned. Herv. Kerk gebonden. De sprekers
wekten de aanwezigen op om het w
van de bond te blijven steunen, ook
de bond zUn werkterrein in Indonesië
(Celebes) heeft verloren. Over
maanden wordt nieuw werk aangevat in

Uit Den Haag. Leiden, Katwijk, het
Westland en Zoetcrmeer waren velen
naar Scheveningen gekomen om van hun
belangstelling voor het werk van de bond
blijk te geven. De opening werd verricht
door ds. H. Talsma uit Den Haag, die de
aanwezigen opwekte om het zendings
werk ook financieel krachtig te steunen.

De eerste spreker was ds. H. G. Abma
te Putten, die in zijn toespraak onder de
titel „In dienst en op wacht", de aan
dacht vestigde op het werk van de eer
ste zendeling in Europa Paulus. Via zijn
eerste (kleine) gemeente van Thessalo-
nika vond zijn boodschap in ons wereld
deel verbreiding. Zoals Paulus een open
oor vond bij de Thessalonicenzen, zo
vond de Geref. Zendingsbond gehoor bij
de Toradja's. En uiteraard wordt gehoopt
dat dit ook kan worden gezegd van de
negers in Kenya.

In het vervolg van zijn toespraak
schonk ds. Abma aandacht aan de dienst
van God in het gezin. Het Bijbelwoord
-Ik en mijn huis zullen de Here dienen"
heeft ook in deze moderne tijd geldings
kracht Het hoofd van het gezin heeft de
opdracht om zijn kinderen de noodzaak
van de dienst des Heren bij te brengen
cn mag hen niet zoals in vele gezinnen
gebeurt, zelfstandig laten kiezen welke
weg zij zullen gaan.

De ruimtevaart van Gagarin
is slechts kinderspel vergeleken bij de
„ruimtevaart" van Christus en dat
ze boodschap in Afrika, zo besloot ds.

Reden lot blijdschap

De tweede preker was ds. C. den Boer
uit Sliedreoht, die zich in zi
..Met grote blijdschap" afvroeg of de
Hemelvaartsdag reden tot blijdschap
geeft zoals Kerstmis of Pasen. Deze vraag
moet bevestigend worden beantwoord;
het geheim van de blijdschap zijn de
zegenende en schenkende handen var
Jezus, die voor ons, nietswaardige zon
daars, optreedt als advocaat bij de Va
der. Jezus is de grote Zendeling en hel
staan in Zijn dienst betekent grote blijd
schap

De laatste spreker was de zendingsdi-
rector ds. J. de Lange, die begon met te
herinneren aan het zendingsbevel
daarbij op wees dat de Hemelvaart vol
gens Jezus niet het einde maar een nieuw
begin betekende. Hij is met
de voleinding der wereld en laat Zijn
werk niet afbreken.

De Geref. Zendingsbond werd opgericht
in 1901, doch het duurde tot 1913 voordat
een zendeling in dienst van de bond kon
uitgaan. Vier jaar later werd hij in zijn
woning door inboorlingen vermoord. Hoe
zeer ook het tegendeel moge schijnen.
God is met ons. Hij maakt Zijn belofte
waar: „Ik ben met Ulieden". Deze be
lofte geeft ons moed cn kracht om het
werk in Kenya te beginnen en uw gebe
den, zo besloot spreker, zullen ons In
onze arbeid sterken.

Het ontwerp kent de overheid dc be
voegdheid toe tot tussenkomst In arbeids
geschillen. De toekenning geschiedt ech.
ter niet rechtstreeks aan de minister
sociale zaken, maar aan een of meer
bemiddelaars, die door de minister
een langere periode worden aangewi
De bemiddelaar kan slechts van
zijn als hij in staat wordt gesteld zich
een oordeel te vormen over de omstan
digheden van het geval. Het ontwerp be
vat daartoe wel de verschijningsplicht
voor wie door de bemiddelaar is opge
roepen, maar niet de inlidhtingenolicht.
De bemiddelaar kan in tegenstelling tot
de Loonraad geen beslissing geven. Het
ligt niet in de bedoeling al direkt tot de
aanwijzing van een of meer bemiddelaars

De regering veronderstelt, dal
beidsgeschillen zich onder het nieuwe
bestel niet in sterkere mate zullen gaan
voordoen dan onder het oude. Zij
trouwt integendeel, dat de grotere
antwoordelijkheid van het bedrijfsleven
belangrijk zal bijdragen tot handha
ving van de arbeidsvrede, juist omdat
de uiteindelijke beslissing ligt bij de
Loonraad, c.q. de SE.R., en niet bij
een overheidsorgaan.

Het ontwerp laat onaangetast de pri
maire bevoegdheid van de bedrijfstakken
zelf met concrete voorstellen voor de
vaststelling van lonen en andere arbeids
voorwaarden te komen. Daarbij wordt
niet slechts gedacht aan c.a.o.'s, maar
nzeer aan de vaststelling van lonen
andere arbeidsvoorwaarden bij ver
ordening van een bedrijfschap. De mi
nister en de staatssecretaris van sociale
zaken vertrouwen, dat juist de nu ge
boden mogelijkheden een stimulans voor
de bedrijfschappen zullen inhouden om
het Instituut van de „loonverordening"
ieer tot ontwikkeling te brengen.

NIET DEFINITIEF

De regering heeft het ontwerp de vorm
in een voorontwerp gegeven om de in
druk te vermijden, dat ze zich reeds vóór
het uitbrengen van het S.E.R.-advies een
afgerond definitief oordeel over de ma
terie zou hebben gevormd. Intussen zUn
veer alle facetten van de loonpoli-
bij de S.E.R. in beraad. Over de ma
teriële inhoud van het loonbeleid (crite
ria) zal de commissie-Schouten straks ad
vies uitbrengen.

Wat het Institutionele kader betreft:
reeds In 1954 drong de Stichting van de
Arbeid in een op eigen initiatief uitge
bracht advies er bij de regering op aan
de verantwoordelijkheid voor de loon-
vaststelling in meerdere mate dan voor
heen in har\den van het bedrijfsleven te
leggen. Ook de SEE., die het jaar daar
op advies uitbracht, stelde zich op dit
standpunt. Een meerderheid in de S.EE.
pleitte reeds toen voor de instelling van
Loonraad. Een belangrijke meerder
heid, t.w. het Centraal Sociaal Werkge-
Verbond, bleek echter de voorkeur
te geven aan handhaving van het College
Rijksbemiddelaars.

GANGETJE. 12

G. N. Bührmanns Papiergroothandel
boekte in de eerste 4 maanden belangrijk
gestegen omzetten en een forse winststij
ging; in 1960 namen de omzetten in all<
sectoren 15 tot 20 pet toe; door toevallige
oorzaken in het buitenland iets minder,
doch ook thans is de buitenlandse order
stand zeer goed; nieuwe artikelen worden
ontwikkeld en daarom zal men sterk
de winst blijven inhouden; of men ooit
tot papierfabricage zal overgaan hangt af
van Euromarkt en E.V.A.; directie zal
mogelijkheid bestuderen om machines er
gebouwen op vervangingswaarde op ba
lans te brengen en kwartaalmededelingen
te verstrekken.

DEODORANT

NIEUW Baad in weelderig

schuim van 8x4 toiletzeep - het
deodorant werkt, houdt uw
huid jeugdig fris, een klokje rond.
Sympathiek.

Ook in spray
poeder.

Een product van Beicrsdorfl

(Van onze sociaal-econ. redactie)
De regering heeft over de wijze,
waarop de loonvorming in de tweede
fase van de gedifferentieerde loon
politiek dient te geschieden, vol
ledige overeensitemming bereikt met
de looncommissie van de Stichting
van de Arbeid. De onderhandelingen
hebben acht maanden geduurd.

Woensdagavond vonden de sflotbespre-
kingen plaats in het Haagse SER «gebouw
die werden gehouden tussen de minis
ters 'Van Rooy (soc. zaken). Zijlstra
(econ. zaken a.i.), staatssecretaris Rool
vink (soc. zaken) en het College var
Rij'kdbemiddelaars enerzijds en de loon
commissie anderzijds.

Over de uitkomst van de onderhan
delingen kan men globaal zeggen dat
het bestaande systeem van gedifferen
tieerde loonvorming wat is verfijnd. De
meuwe afspraken, die vandaag in de
i van een brief zijn toegezonden aan
entrafle organisaties van werk-ge-
warknamers, boeren en midden
standers, kunnen leiden tot een zuiverder
berekening van de produktiviteit aai

Op de jaarlijkse A.V.R.O.-Ianddag.
die gisteren weer in Berg en Bosch
te Apeldoorn is gehouden, waren niet
zoveel mensen als in voorgaande ja
ren. Er waren ongeveer 40.000 bezoe
kers. Een groot aantal bekende ar
tiesten èn gezelschappen van de A.V.
R.O. trad in het grote natuurpark op.
Charles Trenet, die gecontracteerd
was, liet op deze dag verstek gaan.

Op de landdag is het tot scher
mutselingen gekomen tussen politie en
opgeschoten jongelui.

Het afgelasten van een programma
onderdeel waarin o.a. „The Skymasters"
en de ,Elue Diamonds" zouden optre
den, werd aanleiding -tot de onrust. Het
merendeels jonge publiek drong naar
voren, waarbij verscheidene personen in
het gedrang bewusteloos raakten. De
leiding had besloten het programma
onderdeel af te gelasten omdat het pu
bliek op het verzoek om meer ruimte te
maken, niet had gereageerd.

Toen de jongelui het podium begonnen
te verwoesten en de vlaggen gingen ver
branden, greep de politie gesteund door
militairen, in. Er ontstond een hevige
kloppartij waarbij enkele gewonden vie
len. Een militair uit Sohaarsbergen werd
vrij ernstig aan het hoofd verwond. De
politie werd eerst na langdurige charges
het terrein meester. Het bleef enige
uren onrustig, maar het programma kon
verder normaal worden afgewerkt.

hand van cijfermateriaal dat het C.
verstrekt.

De brief moet worden gezien als
nadere uitleg van de bestaande spelre
gels, op grond waarvan het College
Rijksbemiddelaars de tussen partijen
overeengekomen loonvoorstellen toetst.
De afspraken blijven geldig totdat de
SER het advies over de loonpolitiek op
langere termijn zal hebben verstrekt.

Overeengekomen werd dat ter bepa
ling van de trendmatige ontwikkeling
van de produktivitei-t in het verleden
zoveel mogelijk een periode zal worden
aangehouden, die een zeker evenwicht
vertoont tussen jaren met een gunstige
en jaren met een ongunstige ontwikke
ling. De duur van die periode is niet
van prinoipiële betekenis. Er kan zowel
worden uitgegaan van een periode van
vijf, als van tien jaar.

Ook voor de tweede fase zal tot op
zekere hoogte rekening gehouden
den met de gemotiveerde toekomstver
wachtingen van partijen afzonderlijk.
Dit moet gebeuren tegen de achtergrond
van de algemene ontwikkeling van de
produktiviteit, welke de vooruitzichten
van de gehele economische situatie doen
verwachten.

PRIJSBELEID

B(j de tweede fase zal het prijsbeleid
van de regering opnieuw gericht z(jn
op een stabiel prijsniveau en de vrijwil
lige medewerking van het bedrijfsleven
daaraan. Er zal ernstig gestreefd moe
ten worden naar prijsverlagingen. Ge
sprekken hierover tussen dc minister
van economische zaken en de onderne
mers zullen zoveel mogelijk plaats vin
den voordat de loononderhandelingen
tussen partijen beginnen. De stichting
verwacht van de regering een soepele
uitvoering van het prijsbeleid.

Bij voorstellen tot werktijdverkorting
moet zorgvuldig worden nagegaan In
hoeverre door speciale maatregelen kos
tenstijgingen kunnen worden beperkt, in
het bijzonder In die gevallen, waarin de
werktijdverkorting versneld wordt door-

IN HET gisteren voortgezette proces tegen Adolf Eichmann heeft dc
weduwe van Noorwegens door de Duitsers vermoorde opperrabbijn,
Henriette Samuel, verteld hoe moedige Noorse verzetsstrijders 850 Joden,
onder wie ook zij zelf en haar drie kinderen zich bevonden, over de
Zweedse grens in veiligheid hebben gebracht. Bijna alle andere Joden L
Noorwegen (er waren er in totaal 1.700) waren door de Duitsers in 1942
gedeporteerd. Onder hen bevond rich als een van de eersten ook opper
rabbijn Samuel. Mevrouw Samuel deelde mee, dat men haar had beves
tigd, dat haar man op 16 december 1942 in Auschwitz was vermoord.

Denemarken mag blij-

Mevrouw Samuel zei, dat de Joden
in Noorwegen van 1940 tot 1942 niets
in de weg werd gelegd en dat velen
al de illusie koesterden, dat de anti-
Joodse wetten van de nazi's niet op
hen zouden worden toegepast Rab
bijn Samuel werd door een lid van de
Gestapo gewaarschuwd, dat hij beter
kon onderduiken, maar Samuel ant
woordde, dat hij als. rabbijn zijn ge
meente niet in dit uur van gevaar in de
steek kon laten", zo vertelde zijn we
duwe. Op 2 september 1942 werd hij
gearresteerd om nooit meer terug te
keren.

Mevrouw Samuel vertelde dat de
„Grüne Polizei" in de nacht van 26 okto
ber alle Joodse mannen uit bed haalde.
De Noorse illegalen slaagden erin
apntal van hen te verbergen, maar niet
temin werden 750 mannen meegenomen.
Slechts twaalf van hen hebben de
centratiekampcn overleefd.

Precies een maand later sloegen de
Duitsers opnieuw toe. Ditmaal ware:

wen en kinderen de slachtoffers. En
kele uren voor de razzia's begonnen,
kreeg mevrouw Samuel een telefoontje
in een buurvrouw, die zij Inge noemde
die bij de ondergrondse was.

„Uitwisseling"

„Goddank zUn wij gezond en wel ln
Zweden aangekomen", aldus mevrouw
Samuel. „Later in Zweden heb ik nog
uitwissellngscertlficaat voor mijn
echtgenoot ontvangen, zodat hU naar Pa
lestina kon emigreren. Jaren later heb lk
ontdekt, dat hU al lang dood was, toen
het certificaat werd uitgereikt. Na zijn
arrestatie heb ik nooit meer een brief
hem gekregen of iets van hem ver
en", aldus mevrouw Samuel, die nu
met haar kinderen in Haifa woont.

Klacht

De openbare aanklager Bach legde een
brief voor, die ondertekend was door
Eichmann en gericht aan de nazi-minister
buitenlandse zaken waarin Eichmann
zich bitter beklaagt over het feit dat de
Zweden asyl verleenden aan de Joodse
vluchtelingen uit Noorwegen.

Volgens von Thadden waren vele Dult-
irs van mening dat de Zweedse konink
lijke familie „onder Joodse Invloed" stond,
blijkt uit een brief van deze adviseur
t»r Joodse aangelegenheden van het
nazi-departement van buitenlandse zaken.

In het proces werd ook de Jodenver
volging in Denemarken weer opgehaald.

Onder de documenten bevond zich een
brief van de Deense koning Christian
e hulp aan de Deense Joden door
hun landgenoten noodzakelijk noemde.
De nazi's ontmoetten in Denemarken een
hardnekkig verzet tegen Jodenvervolging.
Eichmann had zidh hierover beklaagd.

een beëdigde verklaring van het
Neurenbergse proces blijkt dat von Thad
den, destijds verklaard heeft dat een on
derzoek naar de nalatigheid van de nazi's
in Denemarken ingesteld zou kunnen
worden.

De verdediger dr. Robert Servatius
maakte bezwaren tegen de aanvaarding
deze beëdigde verklaring op grond
het feit, dat von Thadden onder
vraagd kan worden als getuige.

Na kort beraad besloot het hof dc be-
edigde verklaring te aanvaarden. Volgens
ander document van dr. Rudolf Mild-
hoofd van de Gestapo in Denemar
ken, die nu in Zuid-Amerika zou wo-
i, werd de Jodenvervolging in Dene
marken uitgevoerd door Eichmann's
plaatsvervanger, Rolf Gunther en een
„sonderkommando".

Bach deelde mee. hoe Eichmann eigen
lijk de deportatie van de Joden uit De
nemarken „nauwelijks de moeite waard

Eichmann had een specifieke opdracht
gegeven dat een Joodse vrouw, die 102

jaar oud

Italië

Daarna was het lot van dc Joden in
Italië onderwerp van behandeling.

In een Duits document van de SS v
geklaagd over „de negatieve invloed"
de Italianen in de bezette Balkanlanden
en werd gesteld, dat „de Italianen, waai
zij kunnen, tussenbeide komen ten be
hoeve van de Joden".

Als getuige over de Duitse pogroms
in Italië, trad op de in Italië geboren
Israëlische mevrouw Hulda Cassuto Cam-
pagnano, doctor in de mathematica.

Zij verklaarde dat de eerste anti-Jood
se maatregelen van de fascistische rege
ring hoofdzakelijk bestonden uit econo
mische beperkingen, terwijl ook uit be
paalde beroepen de Joden werden ge
weerd, zoals uit het ambtenarenapparaat
Maar de Joden werden niet gemarteld.
Zij vonden een plaats om te leven. Tot
1943 was er geen gevaar voor ons leven.
Wij behoefden over onze veiligheid niet
bezorgd te zijn. Maar in september van
dat jaar veranderde het volkomen. De
Duitsers waren toen de overwinnaars. De
vervolgingen begonnen onmiddellijk. De
Joden werden naar een kamp in de buurt
m Modena gebracht"

„Drie weken nadat de Duitsers Flo-
nce waren binnengetrokken begonnen
i september 1943 de razzia's
En deel van onze familie en ik ver
bleven toen in een klooster onder een
aangenomen naam. Mijn broer, die rab-
in Florence was, weigerde onder te
duiken. Hij werd in november 1943 ge
arresteerd, samen met andere leden van
de commissie voor hulp aan Joden.

De SSging de kloosters doorzoeken.
Mijn man vond het beter weer te ver
huizen, dat deden wij dezelfde nacht.
Wij trokken van huis tot huis en op een
avond kwam mijn man niet, ik ging
zijn schuilplaats. Daar hoorde ik
öat hij niet teruggekomen was. Later
vernam ik wat er met hein gebeurd was.

»n mijn schoonzuster waren door de
SS gevangengenomen.

Later, aldus de getuige, had zij een an
sichtkaart van haar echtgenoot ontvan
gen, waarop stond dat hij op weg was
naar Duitslanden dat hij zich in goede
gezondheid bevond.

Toen hoorde zij, dat haar echtgenoot
in een kamp bij Auschwitz was.
Mevrouw Campagnano die nu voor
•s kinderen, waaronder een baby, moest
zorgen, heeft no geen paar keer van on
derduikadres moeten veranderen.
Geholpen door een predikant, kwam

zij tenslotte in tehuis van bejaarden,
waar zü tot het einde van de oorlog
bleef.

De getuige vertelde dat dc Joden ln
Italië niet konden geloven dat dc Joden
vervolging in Italië plaats vond.

In haar getuigenis kwam naar voren
dat de Joden uit alle togen van de
bevolking hulp ontvingen.

„Iedere Italiaanse Jood dankt lUn leven
aan de Italiaanse bevolking. Mijn kin
deren werden gered door Christenen'
ronnis en protestant, door geestelijken,
arbeiders, door alle standen en klassen",
aldus de getuige.

Bach toonde aan dat Eichmann's
dienst feller was dan het nazideparte
ment van buitenlandse zaken, dat be
zorgd was over de reactie van het Va-

In de middagzitting van gisteren legde
de assistent van de openbaar aanklager,
Yaakov Oar'C.', geboren lu Duitsland,
bewijsmateriaal over over de anti-Joodse
maatregelen die ln Duitsland en Oosten
rijk werden genomen na bet uitbreken
van de tweede wereldoorlog.

De aantekeningen, die gemaakt werden
door Moiitz Henschel, del aatste voor
zitter van de Joodse gemeentenin Berliin.
werden door het hof aanvaard nadat
dr. Servatius gezegd bad geen bezwaar
te hebben.

Henschel stierf ln 1917 In Israël nadat
h(j het concentratiekamp Theresiënstadt
had overleefd.

De weduwe van Henschel, mevrouw
Hildegard Henschel legde daarna haar
verklaring af.

Mevrouw Henschel vertelde onder
meer hoe hier en daar sympathiebetui
gingen waren gekomen, toen zij de gele
ster moesten dragen.

„Er was een postbode, die mijn man
zeide: U draagt deze ster als een me
daille".

Deportatie, aldus mevrouw Henschel,
kcra alleen voorkomen worden door zelf
moord.

.Ongeveer 1200 personen pleegden bin
nen enkele maanden zelfmoord. De mees
ten van hen waren bejaarden".

Volgens dc getuige gingen cr 100 tot
1200 personen in elke trein, die naar de
concentratiekampen reed.

„SS-ers met zwepen stonden bij de
goederenstations, als de transporten ge
regeld moesten worden."

Nadat de Joodse fabrieksarbeiders wa
ren gedeporteerd werd aan Henschel en
zijn medewerkers verteld, dat nu do
Joden, die ln ziekenhuizen en andere
Instellingen werkten „niet meer nodig"
waren en dus gedeporteerd zouden wor
den.

Dit betrof verscheidene duizenden Jo
den. aldus de getuige. Sommige werden
naar het oosten gestuurd en anderen naar
Thrercsienttadt ln Tsjcchoslowakljc,
daarheen gingen op 10 Juni 1943 ook do
Henschcls met ongeveer 300 ziekenhuis
patiënten. van wie sommigen belcgerlg
waren.

EICHMANNS vertegenwoordiger
in Nederland stelde „verplichte
quota" va£t van Joden die naar de
vernietigingskampen moesten wor
den overgebracht, zo verklaarde
woensdagmiddag Hausners assistent
Gabriel Bach in het proces in Jeru
zalem. Hij las dit voor uit een brief
van SS-kapitein Wilhelm Zöpf aan
het concentratiekamp Westerbork.
„Er ontbreken nog 2.500 Joden aan
het verplichte contingent", aldus de
brief, „dit aantal moet met alle mid
delen bereikt worden." In een andere
brief van Eichmann aan het hoofd
de Sicherheitspolizci in Neder-
|land wordt bevolen dat alle Joden

VANMORGEN heeft de 34-jarige
Mordcchai Ansbacher, die als
getuige in het proces-Eichmann op
trad, verklaard, dat de Joden in 1933
reeds „Hitlers aanwezigheid" gewaar
waren geworden. Hfj vertelde hoe hij
na een tijd in België te hebben door
gebracht zijn ouders in Würzburg
terugzag. Zij woonden in een concen
tratiehuis, waar zij gedwongen wer
den om slavenarbeid te verrichten.

Ansbacher deelde mee dat de Jo
den van Würzburg uit naar de ver
nietigingskampen werden gedepor

teerd. Tegen het einde van 1942 werd
zijn moeder naar Hieresdenstadt
overgebracht In een van de kamp
gebouwen daar waren ongeveer 200
mensen op een zolder samengeperst.
Hygiënische verzorging bestond niet.
De jongeren in Theresaenstadt tot
wie ook Ansbacher behoorde, wa
ren georganiseerd in clubs. Zij ver
zamelden voedsel voor de ouderen.

„Op een naaht, dat weer een trein uil
Theresiënstadt vertrok, kregen wij order
ons gebouw niet te verlaten. Toen
scheen de SS-eommandant van
kamp. Wij kregen de boodschap, dat wij
bet kamp zouden verlaten en dat wij het
dan beter zouden krijgen. Wij zijn trots
op u. omdat gij hier een nieuw kamp
hebt gebouwd, vertelde een SS-man
De getuige deelde mede dat hij
Auschwitz werd gebracht, maar na tien
dagen in oktober 1944 naar het cot
tratickamp Dachau bij Münchcn werd
gevoerd.

..Wij werden daar in de nacht ontvan
gen door SS-inannen. Wij werden v(
durend geslagen. Er heerste mist en
was donker. De SS-mannen zongen
Led dat hier op neer kwam. dat de
reld gelukkig zal zijn als alle Joden i.
Rode Zee waren verdronken".

„Er was ijs en natte sneeuw cn
roor", vervolgde Ansbacher, dc
komst van de groep tt Dachau beschrij
vend. „WU werden onder een regen van
slagen naar de barakken gedreven. De
lagen op de grond. Dekens wa-
liet Wij kregen geen voedsel of
De meeste gevangenen waren
buitengewoon zwak".

Na zijn getuigenverklaring werd aan
Ansbacher verzocht een reeks tekenin
gen te identificeren, die' door gevange-
?n te Theresiënstadt waren gemaakt.
Hij deelde mede dat een van de teke
ningen een voorstelling was van een
.vrachtwagen van de SS die aan ieder-
m in het kamp bekend was".
De getuige zeide dat de chauffeur van

dlo trachten neutraal staatsburger
schap te verkrijgen, gedeporteerd
moeten worden.

Toen Eichmann in het vooronderzoek
gevraagd werd of deze mensen gede
porteerd moesten worden, voordat zij
hun doel bereikt hadden, antwoordde
hij bevestigend.

De journalist Werner David Melchior,
die Deen van geboorte is, maar sinds
15 jaar in Israël woont, vertelde dat de
nazi's van dc 7.700 joden in Denemarken
er slechts 472 hebben weggehaald en dat
van dit aantal slechts vijftig mensen
zijn gedood.

Melchior zei dat dit te danken was
aan de niet-Joden in Denemarken. Vol
trots vertelde hij dat Denemarken van
het begin tot het einde achter zijn Joden
heeft gestaan cn de uitroeiingsplannen
vèn de nazi's heeft verijdeld. Eiohmann
keek van tijd tot tijd naar de getuige
en kneep zo nu en dan zijn lippen stijf
op elkaar.

In dc eerste drie jaren van de oorlog
loonden de Denen hun moed door een
aanhanger van dc nazi's een gevange
nisstraf van drie jaar op te leggen, om
dat hij getracht had een synagoge In
brand 1c steken. Verder werd dc hoofd
redacteur van de Deense uitgave van
„Der Slurmcr" veroordeeld tot een half
jaar gevangenisstraf.

Substituut-aanklager Bach las tijdens
de behandeling van de Jodenvervolging
in Nederland een brief voor van Eich-
manns vertegenwoordiger Rolf Gunther,
waarin deze bevel geeft dat ook de ge
steriliseerde vrouwen in Nederland ge
deporteerd moeten worden. „De Joden
moeten uit Europa verdreven worden, of
zij gesteriliseerd zijn of niet", aldus de

In een andere brief liet Eichmann het
hoofd van do Sicherheits-Polizei in Ne
derland weten dat verscheidene Neder
landse Joden er in geslaagd warqn bui
tenlandse paspoorten en emigraticpapic-
ren te verwerven. Eichmann gaf in deze
brief opdracht tot „preventieve maat
regelen" en' zei dat dc correspondentie
van de Joden in Westerbork beperkt
moest worden tot een briefkaart per
maand. Bach zei dat Eichmann in het
vooronderzoek had toegegeven dit be
volen te hebben.

Op io november 1043 heeft Fichmann
In Nederland eer. ontmoeting gehad met
een afgevaardigde van het Duitse dia
mantbureau. BU deze gelegenheid werd
besloten de Joodse diamantslijpers „voor
lopig In Nederland te laten, maar hun
gezinnen te deporteren. Bij een andere
vergadering ln Den naag die door Elch-
rd bijgewoond, werd besloten
de beloning voor het vangen van Joden
•erhogen, daar het aantal ontsnap
pingen toegenomen was.

deze auto zieke en zwakke mensen uit
a Theresiënstadt aankomende trans
porten zou opnemen cn zijn menselijke
lading Langs eon zig-zag lijn naar het
kamp zou brengen.

De tekeningen werden door het hof
als bewijsstukken aanvaard. Wü /.ten
een der tekeningen, zeide Ansbacher,
dat deze hem herinnerde aan een toneel
i mensen ln een vat doken om er
aardappelschillen uit te halen

„Daar waren gewezen millionaire on
der", zeide hü-