Deel Brittenburg stak vanmorgen
boven de zeespiegel uit
Vanavond bij laag water
ruïne opnieuw te zien
Lage ebstand was door
wetenschap voorzien
Brittenburg-ruïne werd
ook waargenomen door
onze voorouders
Israëlische Vierdaagse
was bijzonder zwaar
P.S.ANES
Klaverjastoernooi
in Leiden
Waterdruk wordt
beter in mei
Brittenkirg-reacties
uit dovereldpers
Vele wetenschapsmensen naar KATWIJK
Prof. dr. Steingruber in Katwijk
voor ondersoek Brittenburg
Utvit
snellè^sIrvice
KAMSTEEG'S
VOOR KOLEN
MEL'WE LEIDSC1 COURANT
ZATERDAG 1 APRIL 1961
„Ik voel me prettig, want lk ga naar
huls".
De avond voor het begin van de mar-
een wend by de vlaggenparade psalm 42
voorgelezen. De bevolking was zeer me
delevend en tijdens de parade door
Jeruzalem viel de Nederlandse deelne
mers een grote ovatie ten deel.
De organisatie Liet op verschillende
punten wat te wensen over. Alle aan
duidingen waren in het Hebreeuws, het
geen tot gevolg had dat verschillende
Nederlandse deelnemers controles had
den gemist.
Na afloop van de 4-daagse werden de
Nederlanders uitgenodigd op receptie te
komen bij de Nederlandse kolonie in
Israël. Inmiddels is het Ned. gezelschap
op Schiphol teruggekeerd.
DONKfRSJllC TEL 2S9B2 LEIDEN
j 0;i t gtavoee/t kiuit U wadtf&t
Traditiegetrouw is ook dit jaar een
groot Klaverjastoernooi georganiseerd.
Ditmaal ten bate van de verstrekking
van bandrecorders aan blinden (het z.g.
gesproken boek). Het toernooi zal wor
den gehouden in de recreatiezaal der
N.V. Holl. Constr. werkpl. en N.V. Ned.
Elektr. Mij., Zoeterwoudseweg 1 te Lei
den, op 12, 14, 19, 21. 26 en 28 april,
alsmede op 3, 5, 10, 12, 17 en 19 mei.
Iedereen kan aan dit Klaverjastoer
nooi deelnemen.
Er zijn verenigingsprijzen, alsmede een
groot aantal persoonlijke prijzen be
schikbaar gesteld. Voor de verenigingen
zullen 3 afdelingen worden samenge
steld. Per afdeling is één hoofdprijs be
schikbaar gesteld. De deelnemende ver
enigingen dienen per tiental in te schrij
ven. Het inschrijfgeld per tiental be
draagt f 5,—. Het inschrijfgeld per kop
pel f 1,Men kan ook persoonlijk in
schrijven; dan bedraagt het inschrijf
geld f 0,50.
De verenigingen kunnen inschrijven
t/m 1 april. De koppels en persoonlijke
deelnemers kunnen doorlopend inschrij
ven met dien verstande, dat men op een
wedstrijdavofld na 20 uur niet meer kan
inschrijven voor dezelfde speelavond.
Ingeschreven kan worden bij de vol
gende personen: C. Kluts, Formosastraat
36; A. van Heusden, Jul. v. Stolberghof
37: L. Goddijn, Geregracht 35a; J. van der
Blom, Hansenstraat 12; H. J. Bijleveld,
Oude Rijn 81a; C. J. Klepke, Marijke-
straat 13; C. Pouw, Seringenstraat 61;
Ch. van Goor. Utrechtse Jaagpad 51 allen
te Leiden; J. Bij, Vliet 15; J. Kok, Pink
sterbloemstraat 21, Leiderdorp.
Medaille en oorkonde
voor mej. J. Slender
Vandaag werden aan mejuffrouw J.
Slender, wegens 25 jaar trouwe dienst
bij dokter G. J. Verbrugge, Zoeterwoudse
Singel 15, de medaille en oorkonde van
de Nederlandse Vereniging van Huis
vrouwen uitgereikt
Gereformeerde Gemeente
beroept oud-Leidenaar
De Gereformeerde Gemeente te Leiden
heeft een beroep uitgebracht op ds. A.
Vergunst van Rotterdam-centrum.
Ds. Vergunst werd in 1926 te Leiden ge
boren en studeerde aan de Theologische
School in Rotterdam. Te Zeist aanvaard
de hij in 1950 het pastorale ambt van zijn
eerste gemeente.
Sedert 1957 staat d«. Vergunst i<n Rotter
dam-centrum.
De Tien Gemeenten
De directie van de stichting Drinkwa
terleiding „De tien gemeenten" te P(jn-
aoker schrijft ons:
„Regelmatig komen vele en zeker ge
rechtvaardigde klachten binnen over de
watervoorziening in een groot gedeelte
van het concessiegebied van de stichting
Drinkwaterleiding „De tien gemeenten".
Door de aanzienlijke toeneming van
het waterverbruik in de laatste jaren is
de capaciteit van de hiuidige transport
leiding van Wassenaar af te gering ge
worden, hetgeen tot gevolg heeft, dat
vooral vrijdags, 's zaterdags en 's maan
dags op verscheidene plaatsen in het
voorzieningsgebied een veel te lage druk
ontstaat.
Gelukkig zullen deze klachten spoedig
tot het verleden behoren. De grote trans
portleiding van Den Haag naar het voor
zieningsgebied van de stichting nadert
haar voltooiing en de verwachting is. dat
deze in mei a.s. in gebruik kan worden
gesteld.
Dit betekent dan, dat in het gehele
voorzieningsgebied steeds over ruim
voldoende water kan worden beschikt".
Prawdafieeft een gehele pa
gina gewij aan het onderzoek
van de Russche geleerde Wassily
Burganibrinv, die reeds in de
zeventiendieeuw de juiste plaats
van de Bttenburg zou hebben
bepaald, bt bezoek van tsaar
Peter de Cote aan ons land zou
hiermee oier meer in verband
hebben géaan.
Spaanse geschiedkundigen ver
moeden da één van de ontvluchte
schepen va de Armada, de „Fio
rina d'Oré', op de puinhopen van
de Brittenurg is gestrand. Dit
schip dat idertijd het zogenaamde
„soldijschijf was, had voor een
groot bedrg men schat omge.
rekend tegn de huidige koers 40
miljoen guden gouden munten
aan boorden is waarschijnlijk op
het voorphin van het kasteel, waar
een hoge stenen uitkijktoren
stond, geztnken. Men hoopt dat
missohien iet raadsel van de Flo
rina d'Oré» hiermede wordt op
gelost
Een Amerikaanse multimiljonair
heeft reecs verklaard de ruïne
teen voor steen te willen bergen
om het ktsteel in Amerika weer
op te bouwen. Onder andere in
Engeland tijn er ook op deze ma
nier vele kastelen en landhuizen
uit vroege- eeuwen naar de Nieu
we Werell verhuisd.
Uit kringen van de Rijkswater-
staat worlt vernomen dat er plan
nen zijn geopperd een gedeelte
van het strand waar de Britten
burg stait, in te polderen. Waar
schijnlijk zullen dan bij opgravin-
gen ook nog fundamenten van een
haven icorden blootgelegd, het
geen, indien Katwijk toch zijn
haven zou krijgen, een aanmerke
lijke kostenbesparing betekent.
(Van een onzer verslaggevers)
KWART OVER ELF vanmorgen zijn iets ten noorden van de Katwijkse
uitwatering de resten gesignaleerd van wat ongetwijfeld eens de
Brittenburg moet zijn geweest. Al enkele dagen waren bij het Nederlands
Radarproefstation te Noordwijk radargolven waargenomen van een niet
te identificeren object ter hoogte van Katwijk. Het merkwaardige was,
dat het obstakel kennelijk slechts enkele centimeters boven het water
oppervlak uitstak en steeds na een minuut of vijf weer uit het beeld ver
dween. Hedenmorgen leek het voorwerp echter aanzienlijk groter en toen
het na een half uur nog niet van het scherm was, verzocht men de leiding
van het vliegkamp Valkenburg een onderzoek in te stellen. Tien minuten
later kon kapitein-ter-zee Van IJ9selt vanuit zijn helikopter seinen, dat
hij een afgebrokkeld, met schelpen en wier begroeid stuk muur boven de
zeespiegel zag uitsteken.
De inderhaast gewaarschuwde deskun.
digen en enkele dagbladjournalisten wa
ren bijna te laat om nog iets van het
unieke schouwspel mee te maken, door
dat de snel opkomende vloed de ruïne
aan het oog begon te onttrekken. Met
behulp van een verrekijker konden wij
toch nog duidelijk de rand van het
bouwsel waarnemen, bestaande uit klei
ne stenen van een grauw-groene kleur.
Op een afstand van naar schatting acht
honderd meter uit de kust verdween
de muurrand om tien minuten voor één
uit het-gezicht, nadat hij al eerder nog
maar zo nu en dan te zien was geweest.
Alle deskundigen waren het erover
eens, dat dit onverwachte verschijnen
Dr. Leeghwater in Katwijk:
J)r. N. B. LEEGHWATER uit De
Rijp (Noordholland), aqualoog en
lid van het International Council oi
Several Sciences, deelde ons desge
vraagd mee, dat zijn verblijf in Kat
wijk niet met het Brittenburg-onder-
zoek in verband mag worden ge
bracht. „Dit is een volkomen toeval
lige samenloop van omstandigheden.
Maandag en dinsdag was ik in IJmui-
den, woensdag in Scheveningen, don
derdag ben ik naar Katwijk gegaan
en volgende week hoop ik metingen
te verrichten in Noordwijk en Zand-
voort.
Saimen met enkele Zwitserse geleerden
houd ik mij al tientallen jaren bezig
met het probleem van eb en vloed, dat
nog steeds niet afdoende is verklaard.
De algemeen gangbare opvatting is, dat
de getijden verband houden met de
maanstand, maar naar mijn mening is
dit een verouderde theorie, die binnen
afzienbare tijd zal moeten plaats maken
voor de door mij ontdekte wet van de
communicatie, waarin wordt gesteld, dat
Ihet getij den vraagstuk op basis van de
wet der communicerende vaten vrij een
voudig is op te lossen. Men zal alleen
•oeten wennen aan d« bijzonder grote
vaten, waarmee in dit verband wordt
gewerkt.
De uitzonderlijk lage ebstand waar
van wij nu getuige zijn, was door mij
van te voren berekend aan de hand van
de nieuwe communicatiewet, al moet ik
toegeven, dat men berekeningen makend
volgens de oude methode aan dezelfde
data komt. Deze overeenstemming is een
lastig punt en het zal van de uitslag van
mijn metingen hier afhangen, of wat dit
betreft dezer dagen een oplossing wordt
gevonden.
Dr. Leeghwater achtte zich niet be
voegd iets over de Brittenburg te zeg
gen. „Ik heb bepaalde gedachten daar
omtrent. In die materie ben ik niet
goed thuis. Laten de archeologen
en historici elkaar over dat oude fort
maar in de haTen vliegen."
Puzzelprominenten
1. Lia Mulder, Jan Lievenstraat
18, Leiden; 2. P. L. de Bock, Java-
straat 16. Leiden; 3. Mieke van
Hoek, Anna van Saksenstraat 2,
Leiderdorp.
abnormaal krachtige ebstroom van de
laatste weken, veroorzaakt door de on
langs plaats gehad hebbende zonsver
duistering met als bij-effect de zachte
winter met veel zonlicht, die duizenden
kubieke meters water heeft doen ver
dampen. Een dergelijke gelukkige sa
menloop van omstandigheden is vrij
zeldzaam en heeft het laatst plaats ge
had op 12 december 1767, althans vol
gens de aqua-tabel van prof. l'Eau de
Mer de la Lune uit Parijs.
Als wij goed zijn ingelicht, zullen
vanavond ook vanuit de lucht waar
nemingen worden gedaan. Bij het ter
perse gaan van dit nummer konden
wij daarover echter nog geen vol
strekte zekerheid verkrijgen. Dins
dag hopen wij nadere gegevens te
publiceren.
van de Brittenburg van uitzonderlijk
groot belang voor de wetenschap moet
worden geacht. Men verwacht, dat de
ruïne vanavond omstreeks half acht bij
aflopend water opnieuw zichtbaar zal
worden en omdat men dan beter zal
zijn voorbereid, hoopt men waardevolle
waarnemingen te kunnen doen.
Ook prof. dr. Wilhelm Steingruber
uit Darmstadt en dr. Leeghwater uit
De Rijp zijn dan met hun apparatuur
op het strand aanwezig, waarbij
eerstgenoemde een eind denkt te
kunnen maken aan de eeuwenlange
strijdvraag tussen de geleerden of de
Brittenburg nu voor-Romeins of Nor
mandisch is geweest. Omtrent de lig
ging, de naam en vooral de datering
van de burcht lopen de meningen na
melijk sterk uiteen.
nen zijn geenszins nauwkeurig, of zelfs
Volgens een medewerker van de hy- maar met elkaar in overeenstemming,
drografische dienst, die ter plaatse aan- Wel staat vast. dat de resten van deze
wezig was, is het blootkomen van de romeinse vesting voor het laatst in 1767
Brittenburg-ruïne te danken aan de |te zien zijn geweest. Zoals u weet zijn
TTEEL in de vroegte hebben wij vanmorgen de Noordzee aanschouwd,
-LA staande voor hotel „Noordzee" im Katwijk. Niets wees erop, dat onder
het vredig golvende wateroppervlak een burcht sohuilgaat, die reeds bij
onze oosterburen bekend is. Aan een tafeltje in de ochtendlijke lounge
hadden wij de rijzige prof. dr. Wilhelm Steingruber uit Darmstadt getrof
fen, terwijl hij met een vergrootglas enkele brokken natuursteen aan een
nauwkeurig onderzoek onderwierp. Dat waren overigens geen stenen die
iets met de Brittenburg te maken hébben, maar vondsten die zijn studenten
ter bestudering hebben afgestaan. Zodra hij van het blootkomen van enige
Brittenburgresten hoorde is deze hoogleraar, in gezelschap van drie stu
denten, spoorslags naar Katwijk gekomen om zo mogelijk ter plaatse een
nader onderzoek in te stellen.
Het terrein ls heuvelachtig zodat het
steeds klimmen en dalen meer van de
beenspieren vergt dan wanneer men
door de Betuwe wandelt. De laatste dag
naar Jeruzalem ls geheel een bergtraject.
Het derde grote verschil is de tempe
ratuur. Met een onbewolkte hemel, zoals
dit tydene de drie laatste dagen het ge
val was, en een woestijnwind, kan het
op de kale landwegen en ln de bergen
zeer warm zijn.
Om hot traject van de laatste dag te
beschrijven het volgende. De weg voor
de mannelijke deelnemers was de eerste
32 km. een niet voor het verkeer ge
bruikte bengweg, die bezaaid lag met
bergstenen.
Links en rechts steile afgebrokkelde
bergwanden en daarboven de zon. Over
dit gehele traject was één rust geprojec
teerd. Enige legerauto's hadden daar wat
limonade en vruchten aangevoerd.
Verder was er tijdens die tocht niets
te bekomen.
Het was dan ook een ontzettend zwaar
traject. Steeds maar klimmen en dan
weer dalen tot in het laagste gedeelte.
De natuur was voor de Nederlanders
ontzettend mooi. Alleen kreeg men wei
nig gelegenheid hiervan de genieten. De
geroutineerde 4-daagse lopers uit Nijme
gen prefereren de 55 km. daar boven de
40 km. over deze oer-oude pelgrimsweg
naar Jeruzalem.
De vrouwelijke deelnemers hadden het
niet zo zwaar. Zij werden met bussen tot
op 30 km. van het eindpunt gebracht om
dan via de mooie verkeersweg near
Jeruzalem te lopen.
Naar huis
Voor de Joodse deelnemers was het
bereiken van het eindpunt niet alleen het
ln ontvangst mogen nemen van de me
daille, doch ook om in Jeruzalem te kun
nen zijn. Als men tijdens dc mars dan
ook vroeg, hoe men het maakte, zei men:
Prof. Steingruber, een blozende zesti
ger, bleek zeer bereidwillig te zijn ons
enige bijzonderheden over zijn vak me
de te delen. Hij doceert aan de univer
siteit van Darmstadt geologie, met als
bijvakken de studie van natuunsteenfor-
maties en de verwerking van natuursteen
ln vroeg- en laat-romeinse bouwwerken.
.Het trof wel bijzonder goed, dat nu
Juist die bijzonder lage waterstand wordt
bereikt, dat de resten van Brittenburg
bloot komen", vertelde hij ons. „U moet
weten, dat in de Hessische Landesbiblio-
theek en in het Hessisohe Landesmuseum
in Darmstadt vrij veel materiaal over de
Brittenburg aanwezig is. Maar de bron-
(Van een medewerker)
TTET gedeeltelijk boven water komen
van de Brittenburg moet als 'n bui
tenkansje voor de wetenschap worden be
schouwd De geleerden hebben tot nog
toe slechts kennis kunnen nemen van
allerlei elkaar min of meer tegenspre
kende overleveringen en het ls duidelijk,
dat men zich ln archeologische kringen
buitengewoon verheugt de resten van
deze mysterlenze burcht nu met eigen
ogen te kunnen waarnemen.
Het is vandaag overigens niet voor het
eerst, dat de Brittenburg zich heeft laten
zien. Nadat in 860 na Christus een ver
schrikkelijke zeevloed het huis te Britten
bedolf en aan het oog onttrok, zijn de
fundamenten in 1520 bij een zware storm
van onder het zand door de zee bloot-
gespoeld Twee dagen lang waren zij bij
eb zichtbaar. De hoogte bedroeg toen
acht voet en er werden geen ingang of
poortopening waargenomen.
Volgens andere bronnen werden de
fundamenten in 1362 voor het eerst bij
lage eb in zee ontdekt. Voor de derde
maal zag men de ruïne op 14 januari
1552, eveneens bij lage waterstand.
Een toestand als vandaag deed zich
voor in 1562 toen de fundamenten door
abnormaal laag ty gedurende twintig
dagen bij eb bloot lagen. Op 12 decem
ber 1767 herhaalde zich dit laagwater-
effect, maar uit die tijd zijn geen meldin
gen bekend over het waarnemen van de
Brittenburg. Sommige deskundigen had
den hieruit afgeleid, dat de ruïne inmid
dels bijna geheel zou zijn afgebrokkeld,
welk axioma heden moet worden ver
laten.
geen romeinse bouwwerken bewaard ge
bleven uit het begin van onze jaartel
ling in uw land. De opgegraven romein
se thermen in Heerlen zijn ongetwijfeld
heel interessant, maar voor studiedoel
einden interesseert mij opgaand muur
werk met daaraan verwerkt natuursteen
veel meer".
Handelswegen
„Neemt u nu dit stuk steen eens. Het
is gevonden bij de resten van een ro
meinse villa in de omgeving van Keu
len. Wij hebben kunnen nagaan dat het
afkomstig moet zijn geweest uit het
Harzgebergte in de nabijheid van Goslar.
Op deze wijze kunnen wij de romeinse
handelswegen vrij nauwkeurig volgen,
hetgeen een belangrijke bijdrage kan
vormen tot de kennis van de historie.
In uw land komt bijna geen natuur
steen voor dat in bouwwerken is ver
werkt. Limburg vormt een uitzondering
met zijn mergelgroeven, maar verder is
veel blauwsteen aangevoerd uit België,
kwartsiet en lei3ɻen uit Noorwegen,
MejC. H. Verhaar opende
nieuwe zaak
Donderdagmiddag heeft mejuffrouw
C. H. Verhaar haar nieuwe pand voor
algehele voetverzorging, Hooigracht 4,
geopend.
Dit nieuwe pand, dat naar de eisen des
tijds is ingeridht, dient ter vervanging
van het oude pand op Hooigracht
waar zij gedurende zes jaar haar zaak
dreef. Vele belangstellenden kwamen
bun gelukwensen aanbieden, hetgeen
vaaik vergezeld ging van bloemen en ge
schenken.
Prof. dr. Wilhelm Steingruber
marmersoorten udt Italië en Noord-Afn-
ka, en gaat u zo maar door."
Met de hoogleraar zijn wij de boule-
Met een telelens is onze foto
graaf erin geslaagd een 30 X
vergroot detail te leveren van de
oude burcht. Met een sterke kij
ker zal men hedenavond het
zelfde resultaat kunnen bereiken
(Foto's D. Kruyt)
vard afgelopen naar de Buiten watering,
waar een bootje in gereedheid is gebracht
om de hooggeleerde heer met zijn stu
denten buitengaats te brengen zodra de
uiterst lage waterstand het mogelijk
maakt brokstukken muurwerk met spe
ciale pikhouwelen en vreemd gevormde
geologische hamers los te wrikken.
Ademloos kwamen even later de drie
studenten aanrennen, met ongekamde
haren, want zy hadden uit de vensters
van „Noordzee" onze escapade gadege
slagen en dachten dat het bootreisje al
voor de deur stond.
Prof. Steingruber glimlachte. „Nee,"
zei hij, „eerst ivog wat Kaffee mtt Kuchen,
want zonder maagvulling kan lk niet
vruchtbaar hakken. Als er plaats over Is
tn het bootje mag u mee, als u tenminste
geen last heeft van zeeziekte," voegde h(j
er lachend aan toe, „maar dat zal wel
niet, vertrouwd als de Hollanders z(jn
met het water."
AUTOMOBIELBEDRIJF N.V.
Marsen over oude wegen
De dag voor de aanvang van de vier
daagse werd hert Nederlandse gezelschap
ondergebracht in het Militaire Kamp
Gulda. Zoals alle deelnemers aan de
marsen. Het contingent militairen dat
aan de vierdaagse deelneemt is groot.
Vooral wat betreft het aantal vrouwen,
zulk als gevolg van het feit, dat in Israël
de dienstplicht voor vrouwen bestaat.
De trajecten, die dagelijks moeten ge
lopen worden zijn voor de mannelijke
deelnemers 40 km. en voor de vrouwe
lijke 30 km. per dag. Immers de trajec
ten zijn in Israël zwaarder dan die van
de Nijmeegse Vierdaagse; de wegen zijn
slechter, want deze zijn grootendeels on
verhard en bij droog weer erg stoffig.
Regent het daarentegen. dan zijn ze
glibberig. Dit laatste was het geval op
de eerste dag.
De gevolgen daarvan ondervond een
van de Nederfandse deelneemsters die
viel en in een ziekenhuis moest worden
opgenomen met een gescheurde enkel.
Klimmen en dalen
DE Israëlische Vierdaagse is ten
einde. Drie en twintig van de
24 Nederlanders die van start zijn
gegaan en vol goede moed begin
maart naar Jeruzalem vertrokken,
hebben de tocht volbracht en zijn
inmiddels boordevol herinneringen
huiswaarts gekeerd. De marsen wer
den van 20 tot en met 23 maart ge
houden.
Oude Herengracht 19
tel. 20587 LEIDEN
