PI
Zijn wij toekomstige ruimtevaarders?
De forumleden zijn:
VRAAG AAN FORUM
Bemande ruimtevaart misdadig
en in feite ook onmogelijk?
Fantasie en werkelijkheid
Kunnen we ons geld beter
besteden?
HIER hebt u twee zinnen, respectievelijk in ons blad
geschreven rubriek „Bij ons te gast" door prof.
Van den Bergh en ir. Wittenberg
9 „Over ruimtereizen naar Mars of andere planeten
acht ik een ernstige gedachtenwisseling nauwelijks
mogelijk
6 „Bij de huidige stand van de techniek zal een
toekomstige retourreis naar de dichtstbijzijnde planeten
Mars of Venus verscheidene jaren duren
Die zinnen geven in een notedop aan waarover door
dit forum onder het motto „Worden wij straks ruimte
vaarders?" fel is gedebatteerd.
Wat is er nu waar? Kort gezegddat mag u zelf
zeggen. Juist dat is het aardige van elk controversieel
forum deskundigen helpen u een handje, maar het
komt toch aan op de „Doe het zelf-methode".
We zijn blij, dat we dit gezelschap bijeen hebben
gekregen helemaal niet zo eenvoudig, want de heren
hebben méér te doen, zoals u begrijpen zult. We zijn
dankbaar voor hun bereidwilligheid en nog dankbaarder
voor de vriendelijke ontvangst van dit forum in de
grote studeerkamer aan de Amsterdamse Van Eeghen-
straat, die prof. Van den Bergh voor de ontmoeting be
schikbaar stelde.
Want of het nu pers, radio of televisie is, die van de
medewerking van deze charmante en veelzijdige
zeventigjarige wil profiteren, hij ontvangt ze het liefste
thuis. En daar heeft hij ook wel recht op, dunkt ons.
Bovendien het was wél zo gezellig.
Prof. dr. J. Jongbloed te Utrecht
VOORZITTER: Het woord ruimte-
daarentegen elektronische instru-
tot de verbeelding, menten, die niet behoeven terug te ke-
Dit forum organiseerden wij, omdat
die niet behoeven te eten, te
over dit onderwerp wel enige bezinning drinken, te ademen; die bovendien feil-
nodig is, want er worden nogal wat loos kunnen
fantasieën over verkondigd. Nuchterheid nische wetenschap staat
lijkt geen overbodige luxe. We prijzen voor niets dan is dat
sen: daar alleen zijn
De ruimtevaart zal ons leren hoe
zaam onze positie hier eigenlijk is.
En dan het nut. Niemand zal zeg-
de elektro- gen, dat het nuttig is de Mount Ever
nemers zijn dan de mens. Dat is een
sterke bewering: natuurlijk, als je
weet welke grootheid je wilt meten,
dan is daar bijna altijd wel een instru
ment voor te construeren, dat het be
ter doet. Maar je wéét het van tevo
ren niet wat je zou willen meten, wel- Dr. E. DIEMER,
ke combinatie (s) van omstandigheden
je zou willen bekijken. Dat laatste kan
de mens beter.
VAN DEN BERGH: De mens een
gespionneerd zou kunnen worden betere waarnemer? De slechtst denk-
voorbeelden te noe- bare! Ik las een toekomstbeeld in een
kunnen der Amerikaanse magazines:
Trof. dr. J. JONGBLOED (1895) te Utrecht, art», is hoogleraar in de fysiologie aan
de rijksuniversiteit te Utrecht. Van 1916 tot 1939 was hij reserve officier-vlieger, lö
1929 promoveerde hij op het proefschrift „Bijdrage tot de physiologic der vlieger»
op grote hoogten". In het buitenland werkte hij in 1934 bij prof. Heymans te Gent,
in 1935 bij prof. Pavlov te Leningrad, in 1948 als Rockefeller-fellow in Amerika,
Van zijn vele functies noemen wij: lid van de Raad voor de Luchtvaart, luchtvaart-
geneeskundig adviseur san het ministerie van Verkeer en Waterstaat, lid van de
Commissie van Toezicht der Nationale Luchtvaartsehool, voorzitter Nationaal Lucht
vaart Geneeskundig Centrum. Prof. Jongbloed is lid van de Koninklijke Nederlandse
Akadctnie van Wetenschappen.
Prof. mr. dr. G. VAN DEN BERGH (1890) te Amsterdam» tjic verleden jaar
afscheid nam als hoogleraar in het staatsrecht aan de Gemeentelijke Universiteit
aldaar, is een veelzijdig man. Behalve staatsgeleerde is hij ook politicus lid van
de Amsterdamse raad van 1923 tot 1932 en lid van de Tweede Kamer vaft J925 lot
19J3 yoor dc toenmalige S.D.A.P. èn een gezaghebbend amateur-astronoom, wiens
oordcel over de ruimtevaart bekendheid gekregen heeft, nadat hij er via radio, t.v.
cn pers herhaaldelijk getuigenis van heeft afgelegd. Op astronomisch gebied heeft hij
van zich doen spreken door zijn ontdekking van een wet over dc periodiciteit van
zons- en maansverduisteringen. Van zijn talrijke publikaties is voor velen wel de
bekendste „Aarde en Wereld in Ruimte en Tijd", een populair-wetenschappelijk
werk, dat vele herdrukken beleefde, Ilij is o.m. bestuurslid van de vereniging voor
Weer- en Sterrekunde.
Ir. dr. J. M. J. KOOY (1902) te Breda studeerde, na zijn middelbare opleiding in
Delft af als elektrotechnisch ingenieur en promoveerde vervolgens iu Leiden tot
doctor in de wis- en natuurkunde. Hij is lector aan de Koninklijke Militaire Academie
te Breda cn van de oprichting af voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor
Ruimtevaart. Verleden jaar werd hij als eerste Nederlander benoemd tot Academician
of the International Academy of Astronautics.
Prof. dr. II. C. VAN DE HULST (1918) te Leiden studeerde iia zijn gymnasiale
opleiding astronomie aan de rijksuniversiteit te Utrecht, waar hij in 1946 cum laude
promoveerde. Twee jaar werkte hij op het Yerkea Observatorium van de Chicago
University; in 1948 werd hij lector in de sterrekunde aan de rijksuniversiteit te
Leiden; in 1952 buitengewoon hoogleraar en in 1955 gewoon hoogleraar in dit vak.
Hij maakte vele buitenlandse studiereizen, is oprichter en bestuurslid van de Stichting
Radiostraling van Zon en Melkweg en voorzitter van Cospar, een internationale
organisatie, die als voortzetting beschouwd kan worden van de organisatie van het
Internationale Geofysische Jaar. Prof. Van de Hulst, die een zoon is van de bekende
auteur W. G. van de Hulst, heeft verscheidene publikaties op zijn naam staan.
Ir. H. WITTENBERG (1925) te Voorburg behaalde in 1948 het diploma voor vlieg
tuigbouwkundig ingenieur aan de Technische Hogeschool te Delft. In 1950 werd hij
wetenschappelijk ambtenaar bij dc onderafdeling der Vliegtuigbouwkundo aan ge
noemde hogeschool als medewerker van prof. dr. ir. II. J. van der Maas. In 1954
werd hij benoemd tot lector aan deze onderafdeling, waar zijn werkzaamheden in
liet bijzonder betrekking hebben op het onderwijs en onderzoek betreffende de
prestaties en voortstuwing van vliegtuigen en raketten.
hoofdredacteur,
i dit forti
Mensen die
dit opzicht est te bestijgen; je kunt er gemakke- Weten. zullen die denkbeelden onmid- teiliet met
gro- lijker overheen vliegen. Toch beschou-
gelukkig hier, ten huize van prof. te betekenis voor de wetenschap. Heeft
Van den Bergh, een aantal deskundi- er een meteorieteninslag plaats, nu 0
gen bijeen te hebben. Niemand beter ja, dan gaat zo'n instrument verloren, mande ruimtevaart ook: er
dan zij kunnen ons inlichten over de maar bet kost geen leven! Terwijl het maal die typisch irrationele menselij-
vraag, die we aan de orde willen stel- opofferen van „slechts" één mensen- ke drijfveer, die hem ertoe aanzet
len: ,,Zal het onderzoek van C' *----■ -*
te alléén voor de wetenschap
lang blijken te zijn. of moeten
ruimtevaart beschikbaar kunnen stel-
len, door dergelijke meningen worden tot stand wordt gebracht. „U bent
i boord draait
de aarde: elke 80 minuten maakt
hij een reis om de wereld. De hele
pers is aanwezig als de radioverbin
ding met deze eerste „ruimtevaarder"
leven, vooral
be- zoals ik schetste, een afschuwelijke discussiëren, maar dat feit praat je
ons zaak geacht moet worden. Daarom ben niet weg.
J VAN DE HULST: Ik ga bijna hele-
gebiologeerd. Laten
de eerste mens die in de ruimte is.
mogelijk en onmogelijk al of niet inkomen. Ik vind
ruimtereizen door de mens onderno
men zullen worden?" Misschien wil brengt het grote woord moet
prof. Van den Bergh enkele inleiden- misdadig te achten,
de opmerkingen hierover maken, ook
al. omdat hij zich altijd het meest kri
tisch heeft uitgelaten ten opzichte van
de ruimtevaart
VAN DEN BERGH: Ons eerste
punt hierbij moet het onderscheid
sèn ruimteonderzoek er
zijn. Ik zou het laatste
willen gebruiken in de zi
de ruimtevaart en vooi
van ruimteonderzoek willen spreken
buitensporig groot risico met zich halve dan dat
men, dat moet ik eerst
pieel ligt het
JONGBLOED: Daar sluit ik mij niet Prof. Van den Bergh had het
IIBIIilBl»,..- daar blij
te beleven. Je kunt erover zijn: op die manier worden miljoenen Vertelt
mm an de bewapeningsWedloop onttrok- waarnemingen? De hele wereld luis-
en voor een heel wat beter doel! tert naar u....", zo wordt gevraagd.
Verder zie je de tendens, dat het: En dan komt het antwoord: ,,0, laat
maal akkoord met de heer Kooij, be- ,,Wie zal het eerst de bemande ruim- mij toch alstublieft met rust, want ik
<*-» op de maan ko- tevaart realiseren?" en het: „Wie zal heb zo'n verschrikkelijke hoofdpijn; ik
rst zienPrinci- het eerst in de onmiddellijke nabij-
de mogelijkheden.hdd van de zon kunnen fotograferen?"
eeQ belangrijk element is gaan vor-
de „koude oorlog." Wel, zeg vreselijke omstandigheden, die voor
het" gaan beschouwen inplaats
Zo is het toch ook met luchtvaart:
vervoer van mensen door de lucht is
luchtvaart, maar het oplaten van een
weerballon zal niemand als luchtvaart
beschouwen: dat is atmosferisch on
derzoek. Dit dus wat de terminolo
gie betreft.
JONGBLOED: Daar ga ik mee ak
koord. Luchtvaart en scheepvaart ver
onderstellen transport van mensen van
de ene plaats naar de andere. Bij
ruimtevaart dus ook: één mens of
mensen gaan de ruimte in naar een
ander hemellichaam en keren weer te
rug op de aarde. Het afschieten van
een onbemande ruimteraket mogen we
eigenlijk geen ruimtevaart noemen,
net zomin als we bij het lanceren
van een torpedo over scheepvaart
spreken. Ik zou dus wel degelijk een
ander woord dan ruimtevaart willen
heel bedrag. Als men de weten-
heen ge- schapsmensen tot nog betere discipli- vclJ, BB -,■■■■-
komt misschien ook wel eens ne opvoedt kan de ontwikkeling met moet men dit streven ten zeerste be-
dp maan maar deze eeuw minder mislukkingen gepaard gaan en vorderen. Zo worden ongemerkt de
laai Venus of heb je kans, dat het voor minder kan: ljtaire inspanningen omgebogen r
ruimte wordt bijvoorbeeld voor de maan met hon- iets dat bepaald minder gevaarlijk i
moeilijker. derd miljoen. Een formidabel bedrag, van DEN BERGH: 't Klinkt
het gaat het wereldbudget bc- idealistisch. Zo'n ombuiging juich ik
heeft het woord ruimtevaart
ker burgerrecht verkregen.
VAN DE HULST: Ik denk dat de
heer Kooij, voorzitter van de Ned.
feuf
in relatieve zin. Maar binnen tien jaar
is er iemand
ruimtevaart iemand op de maan, maar deze
/oord alleen komen we zeker niet
van beman- Mars. En verder in d
het overige het natuurlijk al maa
■ÉMji||M|Qf het zin heeft? Och, elke __^MMMQHHMHI
een mens heeft zin, die van Columbus slist niet te "boven,
had het ook, al dacht hij heel iets an
ders te vinden dat hij gevonden heeft.
Zeker, de betekenis van de beman
de ruimtevaart is moe
ven. Veel instrumenten kunnen beter
dan de mens, akkoord,
zijn ook weer veel dingen
tan het onverwachte) die de
mens weer beter kan waarnemen.
Daarom zeg ik: de ervaringen van de
ruimtevaarder zijn van groot belang!
Kijk eens, er zijn tal van c"
de ruimte geweest. Men kan
dieren meten de ademfrequentie, de
hartfrequentie, de lichaamstempera
tuur, enzovoorts. Maar wat die dieren
belééfd hebben, kunnen ze ons niet
vertellen.
Wat bijvoorbeeld de medische we
tenschap op den duur kan hebben aan
de ervaringen van de mens in de ruim
te, dat kan zeer belangrijk zijn! Na
tuurlijk, er zijn grenzen gesteld, we
zijn eigen klimaat
kan niet uit mijn ogen zien...."
Noemt u dat een betere waarne
mer? Dat kan de mens niet
lijk..
hem nu eenmaal ongeschikt zijn.
VAN DE HULST: Ik weet niet wat
veldslag, dan prof. Jongbloed als medicus van „dat
•- K"- nu eenmaal niet geschikt zijn" zou
zeggen. Mij dunkt, dat als het tech
nisch lukt een man met beide be-
Zal het onderzoek van de ruimte alléén voor de
wetenschap van belang blijken te zijn, öf moeten wij
ons ook vertrouwd maken met de gedachte dat in de
nabije of verre toekomst ruimtereizen door de mens
ondernomen zullen worden? Ruimtereizen dan in de
betekenis van naar de maan, Mars of Venus en
weer terug naar de aarde.
VOORZITTER: Geen forumgesprek
overigens
KOOIJ: We hadden het zojuist over
het nut. Welnu, het belangrijkste po- bemand,
sitieve facet van de onbemande
harte toe,
(ik denk
öiucve Idcck vau ut unuciiiaimt tu uc- me
zo" fttSi 1SS5E 3?
voor de ontwikkeling van die ruimte
vaart? Vanwege het militair belang:
meent van de ruimtevaart-re-
ik mij willen beperken tot de
ruimtevaart. Laat
proberen die betere
dan kijken zonder hoofdpijn!
search militair te kunnen profiteren, wetenschap daar alleen maar mee ge-
t erdlepen, want het la belang-
op de maan te zetten en men kan volledig zijn. Maar zou het als rijk. Het zou bijvoorbeeld ook weflsc-
VAN DEN BERGH: 't Klinkt erg geeft hem voldoende instrumentarium afronding van het gesprek geen aan- lijk zijn als er Kamerleden waren, die
-~'~v n" hij heel aardig uit zijn ogen kan beveling verdienen ter aanvulling van deze zaken verstand hadden.
of ter correctie aan een ieder der Ik ben zeer vóór internationale sa-
want hij deelnemers gelegenheid te geven hun menwerking. U hebt cr geen idee van
wat een ervaring het is als mensen
__JM—«viiuuuwuw. «.vu wh w= „ui- uit bet westen en uit Rusland buiten
elektronische instrumenten op tegenstelling tot een instrument dat me moeilijkheden willen wijzen die de politieke- of militaire- in een
„ok;,. zich richt op één doe] OInSChake- de mens als ruimtevaarder zal onder- zuiver wetenschappelijke sfeer gege-
|dat zal nodl^ iljn omdat Je al- vinden. Het zal moeilijk zijn z'n mi-
croltj.maa^ op ^et jujs^e ped te jj0U_
moeilijk
JONGBLOED: Dat kan,
krijgt zijn klimaat immers mee? Kijk, slotopmerkingen te maken?
kan zich, in JONGBLOED: Ik zou op de
te brengen, of in de nabij
heid van Venus of Mars. En als er in
dit verband een wedstrijd zou ontbran- lerlei onverwachte dingen kunt tegen-
den tussen Oost en West. dan
Maar zit dat er in? In kringen
de machthebbers dezer wereld wordt
de gedachte aan maan-
/anwaar men de aarde veel ge
diend zijn.
VAN DE HULST: Prof. Van den
Bergh stelt het voor alsof elektroni- zekere factoren
sche instrumenten altijd betere
komen.
WITTENBERG: Hierbij sluit ik mij behoorlijke voeding i
geheel aan. De mens is een onvr-
rangbare waarnemer, juist bij die
ruimte geconfronteerd zal worden.
woord uitslui
tend werd gereserveerd voor beman
de ruimteprojectielen. Dan zouden hij
en zijn vereniging niet meer over bij
voorbeeld Russische raketten naar de
maan mogen spreken, want dat ging
dan buiten het boekje. Ik wil maar
zeggen: je kunt wel een afspraak over
een,woord maken, maar je moet je
niet te ver buiten het normale spraak
gebruik wagen...
JONGBLOED: Neen, wijzigen zal
moeilijk meer kunnen. Laten degenen
die erover schrijven of spreken het
maar over bemande en onbemande
ruimtevaart hebben, dat lijkt
vérstandigste.
VAN DEN BERGH: Ik ben het hier schieten'als*
.ut c-_ ...i a•-nieten
moeten de ~.j! MMI
meegeven, maar dat medische pro- ??.n, "frgl1
bleem is voor korte reizen niet onop- "ar
losbaar! Voor langere reizen wordt het
inderdaad buitengewoon moeilijk en
voor reizen buiten ons zonnestelsel on
mogelijk.
VOORZITTER: In uw rectorale ora
tie had u de medische en psychische
beÏÏÏS£?.2. "08al breed uitgemeten
JONGBLOED: Wat u zegt. Die zijn
ook heel groot, maar niet onoverkome-
i:.,_ korte
VOORZITTERU wilt dus niet sere- 'fra' b«zle"' "le' k™><!" voorspellen.
>n van misdadig of zo moet in Hit verhand denken aan
JONGBLOED: Ik ben mét prof. Van
WITTENBERG: Als ik prof. Van ven van „tegenvuui
zo hoor over de onmoge- heid wordt afgeremd en men behou-
lijkheid van bemande ruimtevaart, dan den kan landen, is, zélfs bij het ge-
geloof ik hem als technicus te moe- bruik van elektronische instrumenten,
ten zeggen, dat hij de technische mo- ternauwernood oplosbaar; voor eer
gelijkheden niet moet onderschatten, mepsen bevattend projectiel mijns in-
We kunnen die mogelijkheden niet ziens alleen op papier oplosbaar. Er
exact voorspellen, vooral niet als in- dan het door u genoemde project Mer-
dividu, omdat een individu maar zo'n cury: men heeft dit althans wat
heel klein facet van het geheel kan Mercury II betreft al losgelaten
overzien. Het gaat toch zo: hier wordt vanwege de risico's,
wat gevonden cn daar wat, waardoor WITTENBERG: Ja, maar dat is om-
vooruitgang ontstaat, die we, ach- dat men voor de verdere projecten oefenen
kunnen uitwisselen. Het feit
h=„ vv; „wu- om èén tafel over grafieken ge-
o het voldoende bogen te zitten en resultaten te ver-
lee te nemen en gelijken is een ongekende sensatie. Ze-
wat denkt u van een probleem als de ker- er zijn bepaalde restricties, maar
afvoer van faecaliën en urine? Maar hier 's toch iets ongedachts mogelijk,
de de grootste moeilijkheid zal dc psychi- j'?ar0IT! 'k e?n deel van mijn tijd aan
schc belasting van de ruimtevaarder 0,1 werk gee*
zijn, dat gevoel losgeslagen te zijn WITTENBERG: Mag ik nog even
van de aarde. We kunnen hier wel verder ingaan op de opmerking van
wat nabootsen en kijken hoe zo'n prof Van den Bergh, „dat je de din-
man het uithoudt in een kleine ruim- gen met betrekking tot de ruimtevaart
te, maar.... hij kan er altijd uit als sterk moet zeggen"? Er zijn ook an-
het teveel wordt en dat kan bepaald dere mensen waarnaar men kanluis-
niet als je in de ruinte vaart. De terén. Ik noem een man als Sanger,
psychische belasting zal zó groot zijn, bepaald niet de eerste de beste, die
dat die ruimtevaarder beslist niet zo'n toch even sterk een visionair geluid
zo, dat de snel- gelijkheden tot het volledig realiseren prettige reis zal hebben, als hij zich laat horen. Sanger noemt zelfs als
wellicht had voorgesteld. een der motieven voor ruimtevaart het
VAN DEN BERGH: Retourtjes zijn overbevolkingspróbleem op deze aar-
zijn aangetoond:
VAN DEN BERGH: Ik blijf dit al
les alleen maar
bijvoorbeeld van
IPMdige val naar de aarde begint, waar
alleen op papier oplosbaar. En bij tenslotte een snelheid van ruim 10
km per seconde bereikt wordt, dan
kan men achter zijn schrijftafel wel
tot een oplossing komen, maar in de
praktijk?
betere methode
den Bergh bang, dat het wel eens
mensenleven zou kunnen kosten. Dat
nue is ontzettend, maar men kan dat toch
het moeibjk misdadig noemen als men
aCt „ronf .I
Ik moet in dit verband denken aan wü gaan gebruiken. Bij het project
wat prof. Van den Bergh veel beter Mercury wordt de ruimtevaarder in sturen.
—eten dan ik: in de luchtvaart de capsule als hij terugkeert in de at- VAN DEN BERGH:
mosfeer tegen de daarbij optredende Denk
weet, dat
vroeger evenmin kunni
n waar het heen ging. Toen zijn grote hitte beschermd door
óók pessimistische voorspellingen dat wegsmelt. Dit is een vrij „brute'
geweest. vIn de vorige eeuw hebDen wijze van bescherming. Er wordt
theorie zien. Als niet te krijgen, alleen enkele reis.
die gewei- VAN DE HULST: Ik wilde nog dit VAN D^N BERGH: Dat is nu juist
zeggen. Als ik zo de voorlichting be- ecn van de punten waarover ik. mij
schouw die „het publiek" wordt ge
geven over de ontwikkeling en mo
gelijkheden van de ruimtevaart, dan
HHvind ik dat een nogal hachelijke zaak.
wirrranrnr. Daarom ben ik eigenlijk blij met de
WITTENBERG. Men kan pnbemand corrigerende stem van prof. Van den tJ --- -
Bergh, ook al ben ik het in extreme onvoldoende onderlegd zijn. Ja.
vormen niet helemaal met hem eens.
VAN DEN BERGH: Je moet de din
gen in dit geval sterk zeggen.
VAN DE HULST: Ik zou het pro-
blemenlijstje nog wat willen verlen-
zich zó de techniek i
buitengewoon erger. Dat is niet
minder dan een gevaarlijke misleiding
te goeder trouw, akkoord af
komstig van mensen uit 4e zuiver
technische richting, die alles technisch
dikwijls astronomisch
willen
terugkeer ter maken, dat men tenslotte met
mogelijk risico eer. mens meek:
aan die
schild^ van het gewicht bij de bemande r
schijnen warempel in krant en tijd
schrift al artikelen over kolonisatie
van de maan. Mars, Venus, toe maar.
Venus, waarvan men pas een opper-
vlaktctcmperatuur heeft vastgesteld
280 graden C. boven 0! Dat
gen: Hoever moet de samenwerking eenvoudig waanzin, zonder
niat helemaal mee eens. Er ««„«a UCSM
gens mij nog wél tijd de terminologie ruekomt UCfw
te zuiveren. Waarom nodig? Omdat
het woord ruimtevaart tot veel
verstand aanleiding geeft. Als ons land
toetreedt tot een internationale over
eenkomst inzake ruimteonderzoek,
schrijft de krant vaak ruimtevaart.
Men gaat dan denken ik heb het
in vele gesprekken geconstateerd
Wil Nederland nu ook al experimen
teren met mensen in de ruimte....?
Maar goed: een „halszaak" is het nu
ook weer niet. Als we ons maar altijd
goed bewust zijn dat onderscheid „be
mand" en „onbemand" te maken. En
de mensen duidelijk voor ogen stellen
wat we bedoelen.
"?.°?ZrI7?R: Prr< ,v"n del1 Be.--h, w„
de «teUlet te realiseren
ry°.1: kerheid' bestaat dat hij" behouden te- "TaT'iif
i zal de Seleerden op toenmaals wetenschap- echter hard gewerkt
KOOIJ: Men moet inderdaad op zich uitstrekken? Moet Nederland ook
Om
pelijke gronden bewezen dat vliegen methode van terugkeer, waarbij het reis c
betere minstens 4000 ton rekenen,
nmï,t t-e,«Y"Y" "cu hierover met
,i Russische en ook uiteraard Ame
rikaanse artsen gesproken: men
doet dit niet voor men meent het re-
entry-probleem (vraagstuk van dc te
rugkeer naar de aarde Red.) tot een
oplossing te hebben gebracht. Men is
er nog niet; misschien zijn de Russen
zo verDat is nog niet doorgedron
king gaat niet op: de luchtvaart bleef ke
KOOIJ: Dat de bemande ruimte
vaart komt. staat voor mij als een
paal boven water. Wanneer? Een
vraagteken! Leken hebben er veelal
geen idee van welke moeilijkheden
nog moeten worden ovenv
hoe langzaam dat gaat. Er
te weinig ervaring
bemande ruimtevaart, nietwaar?
VAN DEN BERGH: Daar heb ik tevaart
grote bedenkingen tegen, ja. Beman
de ruimtevaart heeft volgens mij géén vaart zullen
HtótTcl "His
mensdom het in de kunst van de
gebracht? Neen cl.
Via de onbemande ruimte-
in feite aan de aarde gebonden, ter- en ruimtevaart. Juist het gebruik
wijl de ruimtevaart zich van de aar- ken van de atmosfeer biedt de moge-
de tracht los te maken. lijkheid tot veilige terugkeer naar de
WITTENBERG: Laat ik die verge- aarde: het ruimtevaartuig dringt even
lijking dan nog mogen toelichten. Men de atmosfeer binnen, wordt daardoor
kon in het begin van de luchtvaart afgeremd, gaat weer naar buiten om
niet bevroeden, dat men nog eens op af te koelen, treedt weer binnen enzo-
10 km hoogte over de oceanen zou voorts. Het „snuffelt" als het ware
gaan vliegen, want „daar was geen aan de atmosfeer. Deze re-entry-tech-
lucht; de mens kon er niet in leven niek wordt thans in Amerika met zeer
blijven". Thans vindt iemand die met veel aandacht bestudeerd. Speciale
de Douglas DC8 naar Amerika vliegt windtunnels worden er voor gebouwd,
het heel gewoon dat een dunne waarin o.a. problemen betreffende de
maar sterke! wand hem scheidt warmteontwikkeling en de besturing
s nu no2 van een ru'mte' waarin hij zonder be- kunnen worden onderzocht, 't Is alles
bemande sc.herming beslist niet in leven kan zeer moeilijk maar van enorme bete
huwelijk tussen luchtvaart trechtse domtoren. Het is nog studie-
bijdragen en hoeveel? Zijn
land wel mensen om dit a.
ten? Moet de opleiding in Delft
aan de universiteiten niet omgebogen
worden in dit verband? Hat zijn al-
ziet dit als moge- Lemaal formidabele vragen, waarvan
ik alleen dit wil zeggen: Laten we er
kenis. En daarvan mag
VAN DEN BERGH: Het gevaar dat niet zeggen dat het eenvoudig onzinnig
- wand van een schip bezwijkt loopt is of -
iflg^ hetongeluk.
VAN DEN BERGH: Dat Is
het Westen zich niet
Wittenberg. Zo'n met alle kracht op de ontwikkeling
domtoren-raket, die u noemde, kost van de ruimtevaart blijft werpen, komt
toekomst, is zelfs onmogelijk,
zelfs het woord „onmogelijk" is in ze
kere zin betrekkelijk. Als de mensheid
tientallen jaren tien procent van het Oost-West'
nog zeer veel gegevens
w0menj 'P^deert aan clie worden. Ik geloof daarom niet wat °v" de huidige luchtvaart als u nu
«•Pi iiïvLn L°P VUr I"lsschien prof. Jongbloed meent: dat men geen doet over de bemande ruimtevaart.
wei lUKxen een mens levend op de mensenlevens zal riskeren als er geen Mpn nraat a'
mmiVdlt. k1njge.n- En met ,n°g méér redelijke zekerheid van terugkeer be-
nü* in mÜn >Cr w®Ul5ht later staat. Eerder is door die „wedstrijd"
tJ ,ve. terug te het omgekeerde het gevai;
moeten worden verzameld aleer
tot de bemande ruimtevaart mag I
Helaas zal door de „wedstrijd zeggen omstreeks 1900,
ra®»" deze zaak wel geforceerd rpn "s
ook.
WITTENBERG: Ja." maar met min
der desastreuze gevolgen. Weet u. ik
u._ overtuigd, dat er, laat ik
krijgen. In deze zin is het woord
relatief begrip. Maar gebeuren. Veel reëler zou het echter dat de"
mogelijk" MMM
Eebfulkt in de gewone dageiijks'e' „,e. 0.
ill ij dat bemande ruimtevaart verder te werken aail
altijd onmogelijk zal blijven, zélfs mande ruimtevaart toekomen,
wijl bijvoorbeeld mensen die
Ml eerste Amerikaanse bemande satelliet
grote ongelukken zullen project Mercury werken, zeggen
bMfjjr j- die daar in gaat niet
zijn rustig met onbemande satellieten risico zal lopen dan een invlieger
de i
ten Mars en Venus
lijk" - -
betreft. Voor de plane- In zoverre sta ik achter prof. Vai
ik „onmoge- den Bergh, dat
j absolute zin willen gebruiken.
De bemande ruimtevaart buiten ons
eigen zonnestelsel acht ik niet eens
discutabel; daar kan moeilijk in
ernst over gesproken worden.
Ik vind dit alles bovendien zinloos. »*«- maa,, ecu v
De mens is in de ruimte de slechtst Op Mars is het
denkbare waarnemer; hij is daar nog
hulpelozer dan een vis op het droge.
En.. hij moet terug, want als men
dit niet wil, wordt het een bewust op-
ruimtevaart komt. zoals wij nu de
luchtvaart kennen. Behalve de aarde
eens is er in ons zonnestelsel geen oord om
volle voor mensen kolonisatiegebied te zijn
Het is geen nieuws als ik vertel, dai
erschrikkclijk oord is
misschien wat minder
slecht, maar toch altijd nog tienmaal
erger dan Siberië. Het wordt dus een
kwestie van „even uitvliegen" met on-
ruimtevaart. Want de aarde is In
modern vliegtuig. Let wel; dat
zeggen dc wetenschapsmensen, die
daarmee bezig zijn!
VAN DEN BERGH: Weinig risico?
Hoe kunt u dat zeggen als u alleen al
weet dat het rc-entry-probleem niet is ten volle! Het
i.fhkl!Ïk „rvonin n j Opgelost:
blijven. Ën als
VAN DEN BERGH: Niet onzinnig,
maar zinneloos. Dat is iets anders.
WITTENBERG: Dat zegt Maar
met evenveel recht kan worden vol
gehouden. dat het zinvol is. We kun
nen wel optimistisch zijn
broederlijke samenwerking
en West door de ruimtevaart, maar
het tegendeel is ook best denkbaar!
De bemande ruimtevaart kómt er en
het Westen mag niet achterblijven.
Daarom vind ik het erg jammer dat
we in Nederland stemmen horen, die
mag ik het zeggen? denigre
rend over deze ontwikkelingen spre
ken. Integendeel meen ik, dat wij de
mensen ervoor moeten interesseren en 1 :"üt" 7""uTI"
vooral de jeugd duidelijk maken dat i tl e£nJe bete{\be"
hipr pnnrmp mntfoiüirViAdan steden. Terwijl de mensheid er achter-
daar uw geld "voor en bedrijf alleen
i -?nn nvpr rpn onbemande ruimtevaart, die aanzicn-
rkine tussen Onst Iijk S°edkoper èn doelmatiger is. On-
g tussen Oost bemand experimenteren kost misschien
maar 1 procent van de zegge
200 000 000 dollar, die zo'n domtoren-
raket van u gaat vergenEén ver
keerde manipulatie en die miljoenen
zijn weg. Dat noem ik óók misdadig!
WITTENBERG: Het klinkt natuur
lijk erg mooi van die onderontwikkel-
gebieden, maar het is bij de tech-
geweest dat omstan-
niek al vaak
VAN DEN BERGH: Natuurlijk moe-
1 doorgaan, maar onbemand, dan
komen we veel sneller vooruit. De be
mande ruimtevaart stagneert juist de
onbemande.
KOOIJ: Dat is niet waar; de (nog
niet) bemande ruimtevaart zal juist
de onbemande stimuleren, omdat
';ngde liggen En
over zo'n Utrechtse domtoren
raket gesproken wordt, dient „het gro
te publiek" zich wél te realiseren dat
het niet allemaal holderdebolder gaat.
maar dat arbeiders aan de ruimte
vaart meer te vergelijken zijn met die
werkers aan kathedralen in vroeger
eeuwen, mensen, die het voltooide
niet t" spreken van i
ui una naien over maanobservatoria, maan-
tp^vat- mijnen, maankassen waarin men ge
wassen wil gaan kweken Dat is
eenvoudig onverantwoordelijke abra
cadabra; ik zou bij zulk gepraat moei
lijk mijn gezicht in de plooi kunnen
houden, ware het niet dat het zo treu
rig was.
Ook filosofisch is het ernaast, wer
kelijk, dat zeg ik met opzet Als men
maar eens wist hoezeer de mens met
iedere vezel van zijn wezen aan de
aarde gebonden is; hij is het produkt
van de aarde en hij kan rooit en to
nimmer op een ander hemellichaam
leven. Dat is dan ook voor mij dc
principiële afwijzing van dc gedach
te der bemande ruimtevaart.
WITTENBERG: Zonder die koloni
satiegedachte geheel te willen overne
men heb ik slechts willen zeggen, dat
er dus ook visionaire geesten zijn. Van
Amerikaanse zijde las ik dit: er is
tweeërlei standpunt. Dat van u, prof.
Van den Bergh en het andere, het vi
sionaire. Terecht werd. volgens mij
opgemerkt: „Beide visies zullen fout
blijken tc zijn. maar houd het ervoor,
dat wc het beste in dc richting van
het visionaire kunnen zien!"
gediend was Als gevolg van eeu7en'. mensen, aie net vouoojae tvuuijDe gedachten die e
e eisen die de ruimtevaart in bk'lcJ!d.,,; „masr kon" kr,°,n.d.:l'.?..li.l!?<'n z'i" Bezond.
.Daar hebben wij aan meegewerkt",
zou ecn vergelijking met de toren
van Babel beter opgaan.
KOOIJ: De ontwikkeling van dc
ruimtevaart is beslist niet te vergelij
ken met de toren van Babel.
VAN DE HULST: Waarom niet?
KOOIJ: De gedachten die t
opgelost. Het zal bovendien naar mijn ,ia.
mening in de praktijk onoplosbaar den
dan realiseer, te brengen
..an worden, al- VAN
thans niet onder volkomen reële om- van de i
^Pêr^t^S geoe.
al in hon- leren. Dit zal ook^opaUcrfei* andere ««af iS rtat ruimteondertbekerg het
terug gebieden zijn vruchten afwerpent! "Val
zijner tijd óók voor de onderontwikkel
de gebieden. Denkt u in dit verband
eens aan de vooruitgang van de me
dische wetenschap, die het gevolg kan
de beoefening der beman-
-- facet dat prof.
en dan met die hon-
«fferen van «en mensenleven. Gebruikt feite de enige leefplaaU
i dat-
de ruimteonderzoekers het
geval dat ze mochten bijdragen tot
iets groots, ook al was dat pas vol
bracht als zij tot stof waren vergaan
Deze gedachte bepaalde en
paalt juist de geestdrift.
VAN DE HULST: Ik hoop maar,
dat die arbeiders met meer vroom-
B.rih, uw defaitisme mij ïï'vo£
VAN DE HULST: Dat waren die bij
de toren van Babel waarschijnlijk ook.
Het was alleen een beetje overmoe
dig
KOOIJ: Ik wil alleen maar zeggen,
dat het realiseren van die „domtoren-
j,e. raket" in casu het Saturnus-project,
een lange tijd van vrede zou beteke
nen. En als de ontwikkeling van de
ruimtevaart hiertoe aan de ombui
ging van het militaire kan bijdra
gen, dan is dat naar mijn mening het
allerbelangrijkste.
