T overu/oud
willen bij elkaar blyven
Laat men dit kamp wat
verbeteren en ons
1 verder met rust laten
Dunne „koude" laag boven oceaan
ZATERDAG 21 JANUARI 1961
niddet
Op het grote
van het kamp, dat met zijt
bomen en boompjes zeke\
niet afschrikwekkend aandoet
krioelt het van de kinderen.
Ze zijn er allemaal best
toe, hebben behoorlijke kleren
en zijn net zo ondeugend als
Nederlandse kinderen.
Hebben wij ooit om huizen gevraagd?
't Zag er allemaal zo vreedzaam en weldadig uit, daar langs
de weg van Den Bosch naar Vught.
Links en rechts solied gebouwde en goed onderhouden villa's
met die intieme charme welke zo kenmerkend was voor de voor
oorlogse tijd. Er rondomheen royale tuinen met veel heesters,
merels, mezen en vinken. En over dat alles de winterzon die,
voor zover dit thans nog mogelijk is, licht en warmte schonk
met gulle hand.
Hoe ontstond dit exotische bos?
Het werd geschapen door Ba
ron Christiaan von Berckheim
die eertijds het kasteel bezat. Hij
hield van zeldzame bomen, voor
al snel-groeiend naaldhout. Hij
kocht in het midden van de vo
rige eeuw een uitgebreid gebied
van akker-land en wijnbergen en
begon daar bij wijze van proef
exotische gewassen te planten.
Een aantal soorten bracht hij zelf
uit Amerika mee. Eerst had hij
nogal wat mislukkingen, de eer
ste mammoetbomen werden door
ander naaldhout overwoekerd en
zijn ceders bleven maar klein en
pieterig. Maar deze hartstochte
lijke tuinier gaf het niet op. Na
een paar jaren stelde hij vast,
dat vele exotische planten zich
hadden geacclimatiseerd en voor
treffelijk gingen gedijen De
thans ruim negentig jaar oude uit
gajtiÉormë afkomstigs boompjes
Aan het oceaanoppervlak be
vindt zich een dunne laag, die
gemiddeld 1,08 graden Fahren
heit kouder is dan de gemid
delde. watertemperatuur.
Dit is ontdekt door dr. Gif
ford Ewing van het „Scripps
Institution of Oceanography"
en dr. Edward D. McAllister
van de Eastman Kodak Compa
ny.
In een rapport in het tijd
schrift „Science" maakten de
twee geleerden bekend dat de
laag minder dan 1/10 mm dik is.
Dr. McAllister, die bij de
oceanografische experimenten op
trad als infrarood-deskundige, ver
klaarde, dat de metingen zijn ver
richt met een speciaal instru
ment, „infraroodstralingsmeter"
genaamd. Het instrument werd
afgestemd op een nauw golfleng-
tegebied van het infrarode ge
deelte van het spectrum, waar
door het alleen van de bovenste
1/10 mm van het oceaanopper
vlak straling ontving.
De straling van de dunne laag
werd gebruikt om zijn tempe
ratuur te berekenen. Dezelfde
golflengtebestraling van de lage
re niveaus werd geabsorbeerd
voor deze het oppervlak bereik-
De resultaten van de proefne
mingen zijn kortgeleden in het
laboratorium geverifieerd door
dr. Ewing waarbij hij gebruik
maakte van speciale fotografi
sche technieken. Enkele van de
opnamen vertonen een verdikking
van de koude laag, die een gro
ter soortelijk gewicht heeft dan
het warmere water daaronder.
Wordt de laag zwaar genoeg dap
valt hij onder hét oppervlak én
vormt hij eèn koude zak.
Het is nog niet precies bekend,
door welke krachten de zware
koude laag aan het oceaanopper
vlak gedragen wordt. Proefnemin
gen hebben aangetoond, dat de
laag zich in ongeveer 12 aecon-
dcn na door een brekende golf te
zijn verstoord herstelt. Het ont
staan van de koude laag meenl
men te kunnen beschrijver
aan verdampingsverschijnselen
maar dit is nog nooit met behulp
van een of ander meetinstru
ment ontdekt kunnen worden.
De ontdekking van de koude
laag kan op vele terreinen van
grote betekenis zijn, bv. bij het
verklaren van de verdamping van
grote watermassa's of van de
warmteultstraling van het oceaan-
oppervlak. Het kan tevens leiden
tot nieuwe verklaringen voor ve
le verschijnselen aan het oceaan
oppervlak, aldus dr. McAllister.
Toen verlieten we die weg, om
een stukje rechtsaf te slaan, langs
het natuurbad De IJzèren Man.
En daar opnieuw rechtsaf, nu
over een zandpad door een bos,
waar onverwachts twee schild
wachten opdoken, die elkaar af
losten voor een kazernehek. Het
geen er ons even aan herinner
de, hoe betrekkelijk het begrip
vreedzaamheid in deze wereld is.
Maar deze sombere gedachte
week weer even snel als ze was
opgekomen, dank zij vrolijke kin
derstemmen, die toestroomden uit
het struikgewas aan de overkant
van het pad. Daar was óók een
hek, met een onopvallend bordje
tussen het geboomte, dat het op
schrift droeg: Lunetten.
Verzuchting
Eén van de vele Ambonese huisvaders, die er niets voor t
Lunetten te verlaten, om ergens in een moderne flat te gaan i
voor hetzelfde beetje geld dat hij nu betalen moet.
in het Duitse Weinheim
Het stadje Weinheim aan de
Duitse Bergstyasse, ligt onge
veer 20 kilometer ten noorden
van Heidelberg, vlak bij de
grens van de deelstaat Hessen,
aan de uitlopers van het Oden-
woud. Vanuit de trein biedt het
met zijn ranke huizen en het
boven alle spitse daken uitste
kende oude kasteel een roman
tische aanblik. Wie zich de tijd
neemt de nauwe straatjes die
stijl omhooglopen te beklim
men tot boven aan toe, wordt
rijkelijk beloond. Want daar
groeit een „toverbos".
Zo'n bos is nergens anders in
Europa te vinden. De bezoeker
waant zich in Amerika, in Azië, in
Japan, in de Libanon, in Califor
nia, in de Kaukasus, in Calabrië,
in het hoge Noorden of in het sub
tropische Zuiden. De bomen uit
die verre streken, die hier groei
en, staan hier niet als een enkel
exemplaar, zoals in zovele botani
sche tuinen, maar als een dicht
bos van exotische bomen, waar
door men kan lopen. Hier in dit
door de hellingen van het Oden-
wald beschutte landschap vindt
men een prachtige ceder uit de
Libanon, de grootste in Duitsland,
die in 1720 werd geplant, een
veertig meter hoge, negentig jaar
oude Californische mammoet
boom, hier zijn Kaukasische den
nen. Douglasdennen, Gingkos,
dennen uit de Sierras, reusachti
ge thinenbomen, magnoliabomen,
Japanse notebomen, tulpenbomen,
wierookceders, Louisiana-dennen
en zilverdennen üit Oregon.
Koekbomen
Wanneer de bezoeker de heerlij
ke lucht van versgebakken koek
denkt te ruiken, dan is die geur
niet uit een bakkerij maar van
de prachtige Japanse koekbomen
afkomstig, die het hier uitste
kend doen. Ook van de pre-his-
torische mammoetboom, die lange
tijd uitgestorven werd geacht en
pas na de oorlog in de Chinese
provincie Tsetsoean weer werd
ontdekt, vindt men in dit tover
bos meer dan 700 exemplaren.
Het klimaat is goed voor bijna
alle houtsoorten, of ze uit het ho
ge Noorden dan wel uit sub-tro
pische streken afkomstig zijn. En
daarom is al vele jaren Weinheim
het doel van Europese en over
zeese excursies van bosbouwdes-
kundigen en geleerden.
Liefhebberij
zijn een meter dik en meer dan
veertig meter hoog en zouden
stuk voor stuk al 1100 tot 1200
vaste meter hout opleveren. De
Sierra- en Kaukasus-dennen zijn
50 meter hoog. De merkwaardig
gegroeide wierookceders zijn de
oudste van hun soort in Euro
pa. Er bestaan in Californië een
paar mammoetbomen, die meer
dan tweeduizend jaar oud zijn,
oerwoudgroepen, waarvan de
stammen een omvang van negen
meter en een lengte van tachtig
meter hebben. Of de bomen in
Weinheim ooit ook dergelijke reu
zen worden, kan men vandaag
nog niet zeggen.
Ijstijd omzeild
De bosbouwdeskundigen zeg
gen, dat men er in Weinheim in
geslaagd is de ijstijd in het ootje
te nemen. Vóór de ijstijd waren
immers in ons werelddeel een
aantal bomen en gewassen in
heems, die door de koude van de
ijstijd uitstierven. De versteende
overblijfselen daarvan in de steen-
kolenlagen verhalen van de bota
nische rijkdom uit deze lang ver
vlogen tijden. Toen de ijstijd voor
bij was, kwamen de uitgestorven
gewassen niet meer terug., De ge
leerden weten ook waarom. In
Europa lopen de grote gebergten
van het Oosten naar het Westen,
in Amerika evenwel van het
Noorden naar het Zuiden. Aldaar
konden de gewassen voor het ijs
naar Zuidelijke richting uitwijken
en later hun Noordelijke tehuis
weer heroveren. Daarom worden
thans in de gematigde zones van
Amerika, maar ook 'van Japan
en China nog de meestal in de
ijstijd in Europa „verdreven"
planten gevonden, hoewel de kli
matologische omstandigheden en
de bodemgesteldheid aldaar nau
welijks van die in Europa ver
schillen. Daarom kreeg Baron von
Berckheim ook gelijk met zijn be
wering, dat voor een reeks boom
soorten het experiment van hun
aanplant geslaagd mag worden
genoemd. Alleen bij de mammoet
bomen is de periode van 75 tot
60 jaren nog te kort om een de
finitief oordeel te veroorloven.
Betekenis
In het toverbos in Weinheim
staan bomen en houtsoorten uit
alle werelddelen, niet als een en-
Afgewezen
Hier was het dus, dat roemruch
te Ambonezenkamp, waarover 15
oktober nog een zekere mevrouw
Postelmans uit Velp per ingezon
den stuk in een der ochtendbla
den verzuchtté:
„Mijn hoofd nog vol van de el
lende, die ik op mijn vrije zater
dag gezien heb in het Ambone
zenkamp te Viight, zou ik alle le
zers willen voorstellen: Besteedt
ook eens een vrije middag aan
een bezoek van dit zo idyllisch ge
legen kamp. Dan is voor één van
uw vrije dagen het probleem van
de vrijetijdsbesteding weer opge
lost en mogelijk kan het ertoe bij
dragen, dat de?e mensen eindelijk
uit hun ellende worden gehaald".
.Schandelijke toestanden", riep
de heer J. H. Scheps op 7 decem
ber in de Tweede Kamer uit, of
schoon hij wel wist, dat onze eni
ge vrouwelijke minister er net zo
over dacht ja reeds in 1957,
na een persoonlijke inspectie, tot
deze conclusie gekomen was. Doch
genoemd Kamerlid wilde niet ge
leidelijk, maar zo snel mogelijk
de Ambonezen uit de woonoorden
naar normale ttoonwijkén zien
verhuizen.
En minister Klompé antwoord
de, dat ze deed wat in haar ver
mogen lag. ,,'t Is echter een heel
moeilijke kwestie", aldus rneikte
ze op, „want je kunt de huizen
niet uit de grond stampen. "Bo
vendien weigeren tal van Ambo
nezen, hurl kamp met een nor
male woonwijk te verwisselen. Ze
willen blijven waar ze zijn, allen
dicht bij elkaar. Die houten barak
ken zijn echter slecht en liggen
veelal geïsoleerd zodat het ge
zinsleven tekort komt. daar de ge
zinshoofden geen werk vlak bij
huis kunnen krijgen. En omdat
nu langzamerhand wel moet wor
den aangenomen, dat van terug
keer naar Ambon voorlopig geen
sprake kan wezen, is het nodig,
dat ze gehuisvest worden in wo
ningen, gelijkwaardig aan die van
de Nederlanders, 't Beste zou zijn
willen ze opgenomen worden
in onze samenleving dat ze te
midden van de Nederlanders gin
gen wonen. Slechts weinigen be
geren dit evenwel. Derhalve wérd
besloten, bepaalde nieuwbouw-
blokken voor hen beschikbaar te
Maar zie, deze ministeriële
woorden waren amper over het
Binnenhof verwaaid, of daar ver
scheen een bericht in de bladen,
dat 24 moderne flatwoningen op
het zgn. Eiland te Vlissingen
het eerste blok dat het ministerie
van maatschappelijk werk in Zee
land voor Ambonezen had laten
houwen door hen van de hand
waren gewezen. Motief: Zij zou
den zich, zo vlak bij dat vele wa
ter, angstig voelen^ en het risi
co, dat hun kinderen er verdrin
ken, veel te groot achten......
Het rpinisterie heeft daarop die
24 woningen maar in hiiur over
gedragen aan de gemeente, die
zich tevens bereid verklaarde, in
de naaste toekomst 24 woningwet
woningen, over heel Vlissingen
verspreid, voor Ambonezen te re-
„Maar we moeten nog zien", al
dus zeiden andere Ambonezen ons
in Lunètten, „dat ze daar straks
wel in trékken. Als zé het doen,
dan doen ze het met tegenzin. Im-
kel bizonder stuk, maar als een
bos. Het voormalige bezit van de
baron is thans staatseigendom.
Het toverbos geniet de grootste
aandacht én zorg van de bos-
bouwinstantles van de deelstaat.
Dit exotische bos wordt niet
meer als een persoonlijke gril en
liefhebberij beschouwd, maar
vooral ook om zijn economische
betekenis gezien. De exotische
bomen groeiden namelijk meestal
veel sneller dan de inheemse en
het hout ervan wordt graag ge
kocht. Kostbare importen wor
den er overbodig door. Daarom
hoopt men in Weinheim, dat men
er in de komende vijftig jaar in
zal slagen deze kostbare hout
soorten ook in de overige wou
den in Duitsland aan te planten.
mers voor verspreid wonen tus
sen de Nederlanders voelen de
rpeesten onzer helemaal niets.
Dat kan ons heimwee naar Am-
bon alleen nog maar vergroten".
Toen haalden ze de schouders
op, alsof ze zeggen wilden: „We
snappen er niets meer van".
Met dat al beginnen nu ook Ne
derlanders de schouders op te ha
len, met name dan degenen, die
zelf met woningproblemen rond
lopen. Getuige de ingezonden
stukken in diverse bladen. Maan
dagavond lazen we er bv. een
van de heer E. J. Sörensen uit
de Grote Visserijstraat te Rotter
dam die schreef: „Hoe is het mo
gelijk, dat Ambonese gezinnen wo
ningen weigeren, terwijl ze ge
er thans 3158 Ambonese gezinnen
in ons land woonachtig zijn, be
tekent dit dus, dat begin 1962, als
al deze woningen er staan, twee
derde van die gezinnen over een
behoorlijk huis kan beschikken en
er nog duizend in woonoorden zul
len moeten blijven. Of eigenlijk
méér, daar ook Ambonezenkinde-
ren groot worden en trouwen. Me
de hierdoor nam het aantal Am
bonezen sedert 1951 van 12.000 tot
20.000 toe.
..Over een behoorlijk huis kan
beschikken", merkten we zoëven
op. Maar willen ze het ook?
Niet willen
MinisterKlompé moest zelf al
bekennen, dat velen hunner dat
niet willen. Doch na ons bezoek
aan Lunetten, dat met „Schatten
berg" toch de twee slechtste kam
pen van ons land vertegenwoor
digt. zijn we geneigd aan te ne
men, dat de minister zich nog
maar voorzichtig heeft uitgedrukt.
Wij hebben nl. geen enkel Ambo-
nezengezin kunnen ontdekken dat
zei: „Ach, wanneer krijgen we
toch eens een fatsoenlijk huis?"
Integendeel. Van meer dan één
zijde kregen we te horen: „Laat
mén wat eenvoudige verbeterin
gen aanbrengen, dan zijn we te
vreden. Jden wil ons maar huizen
opdringen en ons zo verspreiden,
maar daar passen we voor. Heb
ben wij ooit om een huis ge
vraagd? Als men tegen deze ba
rakken nog hier en daar een ka
mertje aan timmerde, met een
keukentje, zodat we iets meer
ruimte zouden krijgen en van die
gemeenschappelijke keukentjes
aan de kop van elke barak wer
den verlost, was alles in orde. Het
kamp ligt hier prachtig, midden
in de natuur, we hebben onze
eigen school, onze eigen kerk, ons
eigen ziekenhuisje met onze eigen
dokter, zó willen we het houden,
net zo lang tot we weer naar Am-
bon terugkeren. En dat zullen we.
God weet, hoe sterk we naar ons
mooie land verlangen. Een mooi
er land is er op de hele wereld
niet. Willen we etën, dan hakken
we een sagoboom om en God
zorgt er voor, dat er weer een
nieuwe boom uit de grond op
schiet. God schenkt ons ook heer
lijke vis zonder ophouden, want
nergens is de vis talrijker dan in
de wateren van Ambon. En zo is
het met alles wat we van node
hebben. Maar huizen, neen, laten
de Nederlanders daar toch zèU in
trekken. Er zijn er nog duizenden,
die er naar snakken.
Daar komt bij: wij wonen hier
in Vught nu bijkans tien'jaar. We
hebben de bevolking leren ken
nen en waarderen. De geest on
der de mensen ligt ons heel goed.
Waarom wil mén ons nu naar
Moordrecht sturen of naar een
andere plek van het land, waar
alles weer vreemd voor ons is
Slechts één kamer meer hier. dan
is het goed
Nijpend
Als we eens even rondkijken
kunnen we niet anders zeggen,
dan dat in dit gezin man,
vrouw en drie kinderen de si
tuatie wel ontzettend nijpend is.
Slechts één flinke kamer, met nog
een klein vertrekje ernaast. En
die kamer staat zo stikvol, dat
we nauwelijks onze stoel wat
achteruit kunnen schuiven om op
te staan. In één hoek een bed,
waarop dc vader en de zoon van
15 jaar slapen. Het is met gordij
nen aan het oog onttrokken. Vlak
ernaast een kachel, die lekker
brandt, zodat er van kou lijden
geen sprake is. In een andere hoek
opgestapelde hoeken, bedde-
goed, kleding en nog veel meer
dat men slechts kan gissen, om
dat het met doeken is afgedekt.
Bij de ingang van de kamerdeur
kastjes en kistjes, potjes cn pan
netjes, klompen en schoenen, ja
wat eigenlijk niet? Langs de bei
de andere wanden weer allerlei
afgedekte stapels goederen, met
daartegen een forse bromfiets. En
in het midden is dan nog net
plaats voor een tafel met een
paar stoelen.
Daar boven ons hoofd de was
aan de lijn hangt, krijgt de be
nauwenis nog een extra accent.
Doch dc koffie, die de 14-jarige
dochter ons presenteert, dronken
we nooit ergens beter,
„Waar haalt u die zo gauw van
daan?", vragen we het schattige
kind, met haar hoge teenager-kap
sel boven het lieve en pientere
snuitje. „Heb ik bij moeder ge
haald, mijnheer, helemaal voor
aan in de barak, in de keuken".
Niet alleen haar schoonheid,
haar schranderheid, en vriende
lijkheid zijn frappant, maar voor
al ook haar beleefdheid en be
scheidenheid.
De zoon maakt eveneens een
keurige indruk, als hij ons ver-
telt, dat hij in Den Bosch op de
U.L.O. gaat. Het jongste kind,
een meisje van een jaar of zeven,
ligt in het kleine nevenvertrekje
wat te rusten op bed, hetzelfde
bed, dat 's avonds met moeder
en het zusje moet worden gedeeld.
Vader vertelt enthousiast van
het K.N.I.L., waarin hij destijds
sergeant was en dat hem aan
spraak doet maken op een be
hoorlijk pensioen. Maar tot dus
ver ontving hij uit dien hoofde
geen cent. Dat vindt hij onbillijk
van onze regering. Zoals hij het
ook onbillijk vindt, dat hij niet
naar Ambon wordt teruggebracht.
Daar wil hij leven, daar wil hij
van zijn pensioen genieten en daar
wil hij eenmaal sterven.
Hij haalt een pak papieren voor
de dag, getekende en gestempel
de stukken, waarin al zijn rech
ten zwart op wit zijn vermeld.
En als we hem dan vragen, hoe
hij zich voorstelt naar Ambon te
ruggebracht te worden, nu de ver
houding NederlandIndonesië
zo bitter slecht geworden is, zegt
hij: „Den Haag moet praten met
Soekarno, maar men doet niets.
Naïef
Zo'n opvatting klinkt in onze
oren wat naïef. Is dit misschien
ook wel. Maar over het algemeen
is het echt geen wartaal, die we
te horen krijgen. De man praat al
leen wat vlug en zijn Nederlands
heeft een bepaalde afwijking, zo
dat we heel scherp moeten luiste
ren om hem te kunnen volgen.
Dat lukt niet altijd. Doch zóveel
wordt ons wel duidelijk, dat hij
uitstekend de weg weet in al die
militaire documenten en reglemen-
Ten slotte bergt hij ze weer ac
curaat op, het ene bundeltje na
het andere en dan nemen we af
scheid, voor een ontmoeting met
een volgende familie.
De zoon laat ons uit en zal ons
begeleiden. Op die brede gang in
de barak, met aan weerszijden om
de vier meter een deur, die toe
gang geeft tot een ander gezin,
is het namelijk pikdonker. Alleen
waar hier en daar een deur op
een kier staat, zodat er wat licht
uit een kamer doorvalt, kunnen
we zien waar we lopen, 't Blijkt
het veiligst te zijn, precies het
midden van de lange corridor aan
te houden, omdat overal fietsen,
brommers, karretjes, gereedschap
pen e.d. tegen de wanden zijn
neergezet. Maar die zoon kan de
weg wel dromen, klopt dan er
gens op een deur, zegt dat wij
eens willen praten en rondkijken
en of zulks ook gepermitteerd is.
„Geen enkel bezwaar", zegt het
kleine bruine vrouwtje, dat juist
de was aan het strijken is onder
toezicht van een knulletje van een
jaar of zes. Maar of de jongeman,
die ons hier binnenbracht, even
haar man wil roepen, die in een
andere barak bij een kennis zit.
Dat belooft hij en tot zo lang
wachten we maar met het ge-
't Is hier allemaal opeens heel
anders: een keurig opgeruimd ver
trek, met ruimte in ovèrvloed.
Maar deze woning bevat dan ook
nog zo'n kamer cn no§ tweè klei
ne kamertjès. Daarovér een vol
gende keer.
Niet aangeboden
En een andere Rotterdammer,
de heer W. Hoogevecn uit het
Zwaanshals, uitte zich dinsdag
avond aldus: „De Ambonezen
weigeren woningen. Wij kunnen
ze niet weigeren, omdat ze ons
niet worden aangeboden. Ik woon
al elf jaar in, heb een zoon die
onder doktersbehandeling is van
zijn geboorte af. En nog steeds
zitten wij te wachten. Zelfs met
een woonvergunning van Volks
huisvesting heb ik nog geen kans
gezien een woning tc krijgen".
Toch worden er in Middelburg
zowel als in Souburg op het ogen
blik weer vijftig voor Ambonezen
gebouwd: in Moordrecht 148,
waarvan er juist 40 zijn klaarge
komen; in Delfzijl kwamen er 48
gereed, in Appingedam 50, in Tiel
zijn er 72 bijna gereed, in Heer,
bij Maastricht, zijn er 81 in aan
bouw, in Winterswijk 71. in Bar-
neveld 6, in Cuyk 18, in Waddinx-
veen 28, En zo zouden we nog
even door kunnen gaan, want ook
in enkele tientallen andere plaat
sen verrijzen woningen, die spe
ciaal voor Ambonezen zijn be
stemd. In het totaal zullen er 2159
voor hen worden gebouwd. Daar
