Betekenis van de dag des Heren
is geen
van
De forumleden zijn:
VRAGEN AAN FORUM
Vijfdaagse werkweek: weinig goeds
Winkelsluiting èn seizoenpraktijk
cen
Het onderwerp dat wij deze week in forumverband
aan de orde stellen is beslist niet nieuw: vele lezers
zullen er al mee geconfronteerd zijn op de jeugd
vereniging; misschien hebben ze er zelf wel eens een
inleiding over gehouden Toch is „De betekenis van de
dag des Heren" beslist geen „uitgepraat" onderwerp,
juist omdat het nu zo hyperactueel genoemd moet
worden.
Immers: onze maatschappij is in beweging. We behoe
ven alleen maar te denken aan de voorbereidingen die
worden getroffen voor de vijfdaagse werkweek, welke
ongetwijfeld zijn weerslag op de zondagspraktijk zal
hebben. Positief, of negatief
Verder is het ook een feit, dat men een ontwikkeling kan
constateren in de visie, de theologische visie op
de zondag. Vandaar, dat de vier predikanten hieraalT
ook brede aandacht hebben besteed in hun discussie.
Zeer zeker hier moet toch worden gesteld, dat de hele
problematiek van de zondagspraktijk alleen maar aan
gevat kan worden, wanneer men uitgaat van een basis,
die waarlijk evangelisch mag heten.
Als u dit forumverslag doorleest zult u overigens
merken, dat het zeer zeker geen louter theologische
gedachtenwisseling over de zondag is geworden. Integen
deel: aan de praktijk is overwegend aandacht besteed,
waarbij duidelijk wordt dat ten aanzien van de zondag
een heroriëntatie plaats heeft, mede tengevolge van de
dwang der huidige omstandigheden.
Dc. H. M. STRATING (1911) was aanvankelijk onderwijzer (opleiding: Da Costa
Kweekschool, Haarlem), inaar tengevolge van de crisis moest hij iets anders gaan
zoeken. Het werden diverse kantoorfuncties. Inmiddels studeerde hij voor het staats-
examen, dat hij met goed gevolg aflegde waarna hij theologie ging studeren aan de
Rijksuniversiteit te Leiden, oen studie, die hij in 1946 voltooide. Hij was hulpprediker
resp. bij de Hervormde gemeenten te IJmuiden-Oost en te Haarlem-Schoten. In 1946
deed hij zijn intrede als predikant in *s Heer Abtskerke, een gemeente die hij in
1950 verliet om naar Goes te gaan. Sinds 1956 is ds. Straling directeur Maatschappelijk
Werk vanwege de Hervormde Kerk in Zeeland.
Ds. K. BERVELING (1922) was aanvankelijk werkzaam in het transportverzekc-
ringsbedrijf, doch ging daarna theologie studeren aan het Luthers Seminarium te
Amsterdam. Na voltooiing van deze studie diende hij eerst (vanaf 1946) de Lutherse
gemeente te Stadskanaal en vervolgens (vanaf 1958) de Lutherse gemeente van Edam
en Monnikendam. Ds. Berveling was een aantal jaren bestuurslid van de Nederlandse.
Lutherse Jeugdbond en van 1949 tot 1952 voorzitter van deze organisatie. In Stads
kanaal is hij enkele jaren godsdienstleraar geweest aan de christelijke landbouw-
huishoudschool.
Ds. I. DE BRUYNE (1912) studeerde aan de Theologische School der Christelijk
Gereformeerde Kerken te Apeldoorn en was kandidaat iu 1936. Zijn standplaatsen
waren achtereenvolgens: Sassenbeim (1936), Deventer (1940), Hilversum (1946) en
Rotterdam-Centrum (1955). Van zijn vele kerkelijke functies noemen wij: praeses
der generale synode te Rotterdam in 1959, curator van de Theologische School,
secretaris Radiodeputaten Chr. Geref. Kerken, voorzitter Jeugddeputalen van genoemde
kerken, voorzitter Chr. Geref. bond van mannenverenigingen en als zodanig redacteur
van het bondsorgaan „De Saamwerker".
Ds. P. VISSER (1914) studeerde na zijn gymnasiale opleiding theologie aan de
Vrije Universiteit in Amsterdam en diende achtereenvolgens de Gereformeerde kerken
van Vijfhuizen (1942), Gorinchem (1946) en Tilhurg (1949). Deze predikant heeft
verscheidene publikaties op zijn naam, onder meer: Zondagsrust en zondagsheiliging;
Decaloog en zondag; Het geloof der vaderen; Heiligenverering?; Leerboek van de
Kerkgeschiedenis (in vier delen). Ds. Visser begaf zich ook in de politiek: hij is
namelijk lid van de gemeenteraad te Tilburg.
Dr. E. DIEMER, onze hoofdredacteur,
i dit forum.
Ds. H. M. Strating, te Goes.
Ds. K. Berveling, te Ed(
Ds. I. de Bruyne, te Rotterdam-C.
VOORZITTER: In velerlei opzicht
heeft het onderwerp ,,De zin van de
zondag" de belangstelling: nu de vijf
daagse werkweek aanstaande is, wat
positieve betekenis kan hebben, maar
ook. nu er al meer tendenzen, zoals
vervlakking en verslapping zijn, die
een bedreiging voor de zondag beteke
nen. Eerst hebben we dan de vraag
over de betekenis van de zondag voor
de christen. Wie wil de „eerste
de" hierover openen?
BERVELING: Zullen we de „alge
mene beschouwingen" maar alfabe
tisch beginnen? Het onderwerp is in
derdaad van algemeen belang. Im
mers: wie 70 jaar wordt heeft tien
jaar alleen maar zondagen achter de
rug. Mij dunkt- de zondag moet voor
de christen de dag zijn, waarop hij
aan de eredienst deelneemt. ..Wij moe
ten de prediking van Gods Woord niet
verachten, maar heilig houden, gaarne
horen en leren", zegt Luther in de
kleine catechismus. De verdere beste
ding van de zondag (het recreatieve
deel dus) dient zoveel mogelijk in
overeenstemming met het karakter
van deze dag des Heren, die niet van
de Oudtestamentische sabbat is af te
leiden, te zijn. Hierbij zie ik twee ge
varen. Enerzijds een wetticisme, waar
bij de kerk de behoedster kan worden
van allerlei oude tradities, op de ma
nier van heemschut, die voor de oude
geveltjes opkomt. Anderzijds het ge
vaar van een al te grote vrijheid (li-
bertinisme), die van de kerk een soort
Hema kan maken, waar alles kan te
gen eenheidsprijs. Ik geloof dat daar
de spanning ligt waar we allen mee
te maken hebben. En mijn mening is,
dat we die recreatieve vulling over
moeten laten laten aan de vrijheid en
verantwoordelijkheid van de leden
der kerk; de normen van deze vrij
heid en verantwoordelijkheid zullen zij
moeten vinden vanuit de evangeliepre
diking in Woord en sacramenten.
DE BRUYNE: Dit alles onderschrijf
ik. Er wordt in dit verband terecht ge
poneerd, dat de betekenis van de zon
dag niet zonder meer is af te leiden
van het sabbatsgebod. Toch geloof ik
dat wij zonder het normerende sab
batsgebod dat God in Zijn wet gege
ven heeft onze zondag moeilijk kunnen
gaan zien. Beschouwen wij het reli
gieuze karakter van de zondag, dan
moet men dat toch doen vanuit Gods
scheppingordinantie, welke het vaste
ritme van arbeid en rust stelt.. Die
rust dan niet alleen lichamelijk, maar
juist ook geestelijk gezien in verband
met de gespannenheid, waarin men
veelal zijn werk moet doen. Een rust,
waarin men zün betrokken zijn op God
beleeft, om op die wijze weer toegerust
te worden tot het dagelijks werk. Ik leg
hier de nadruk op, omdat men vol
gens mij die recreatie sterk geeste
lijk geaccentueerd moet zien. Want
alleen op die manier is het gees
telijk evenwichr te hervinden om de
wekelijkse taak, die iemand kan over
woekeren, weer aan te vatten. Daar
om geloof ik niet, dat men, naarmate
men zich verantwoordelijk voelt, de
zondag recreatief moet gaan besteden.
Het verantwoordelijkheidsbesef vindt
zijn norm in de wet Gods. Zonder nog
te praten over wat wel en wat niet
geoorloofd is op zondag ik wil niet
graag naar een Joodse sabbatsviering
toe wil ik de zondag benaderen van
uit een gehoorzaamheidsprincipe èn
vanuit een geestelijke noodzaak voor
de mens.
VISSER: Ik zou toch wèl willen wij
zen op de zondag als de dag van de
opgestane Christus, het evangelische
karakter van de dag des Heren dus.
En dat alleen het evangelie norm mag
zijn voor de zondagviering. Zegt men,
zoals collega Dc Bruyne: ,,de wet des
Heren is norm", dan is dc kans groot
dat men daaronder de oudtestamenti
sche wet, de wet der tien geboden,
gaat verstaan en niet of heel weinig
een levenswet, die God bij de aanvang
de mens gesteld heeft en die in Chris
tus vervifld is en slechts vanuit Hem
kan worden beleefd. Dit alleen kan het
wetticisme verhinderen, waarin men
anders onherroepelijk vervalt. Welke
betekenis heeft het evangelie nu voor
de zondag? We moeten de vervulling
van de levenswet in Christus beleven.
Het behoort natuurlijk elke dag te ge
beuren „dat ik de eeuwige sabbat
in dit leven aanvang", zegt de cate
chismus maar dat zal in deze ge
broken wereld erg moeilijk zijn en ik
meen dat ons juist daarom de zondag
is gegeven om eens echt vrijgemaakt
als blijde mensen te kunnen leven, als
mensen, die weten dat het leven in
Christus zijn diepe zin gevonden heeft.
Dat moet dan primair gevoed worden
in de kerk, in de eredienst, dat is cen
traal. Maar daarnaast moet het moge
lijk zijn de blijdschap overal te bele
ven. Dat wordt naar mijn mening be
doeld met het sociale en met het re
creatieve. Want iemand kan de zondag
alleen beleven in gemeenschap met an
deren; het persoonlijk te doen is haast weten de betekenis van het vierde ge- je baby kunt afgeven
niet mogelijk. Want de zondag is een bod uit Gods wet „Gedenkt de sab- deren worden bezig gehouden. Met fan- de praktijk juist met die
weldaad binnen het verbond der gena- batdag enzovoorts, die hij zijn tasie kan men bij ons ook van de ker- cen snlitsing hewerkstellit
ver- mensen zondag aan zondag voorhoudt, ken uit bij
i. In Wat betekent dat gebod dan vo
dc. En verbond spreekt altijd
bondenheid aan God en de mi
dat opzicht is er dus een heenwijzing daag'
om de zondagsviering ook voor ande- VISSER: Dat
mogelijk te maken.
in de catechismus: dat scholen
STRATING: Dit ben ik volkomen predikambt onderhouden moeten
met ds. Visser
glijdende werkweek
veel bereiken.
STRATING: Ja. er wordt wel eens
prachtig omschreven gescholden op Amerika in dit verband,
maar hun social-gospel-idee is heus niet
alleen maar een_ oppervlakkige gezel
den als bewijs dat heel de levensvor- ligheidsaffaire. Die kan
Tilburg.
STRATING: Ik weet niet of dit hele
maal waar is.
VISSER: Voorzitter, ik heb wel met
interesse maar echt niet met zoveel
instemming naar dit laatste geluisterd.
Collega De Bruyne heeft gelijk als hij
stelt dat een zondag op zeven dagen
het gemakkelijkste zal zijn voor de
kerk, maar ongelijk als hij meent dat
dit het juiste zou zijn. Wij hebben in
iraktijk juist met die ene zondag
splitsing bewerkstelligd. Ik meen
dat alles veel rijker zou worden wan
neer iedere dag begon met een korte
kerkdienst.
BERVELING: Dat was in de tijd
van de reformatie ook zo.
VISSER: Inderdaad, wij leven nog
1Welke betekenis dient de christen toe te kennen
aan de zondag in de samenleving, zowel religieus
als sociaal (ook recreatief) gezien
2. Op welke wijze dient de christen zijn zondag
door te brengen
Moet het huidige zondagspatroon geen wijziging
ondergaan in verband met de bedreiging van
de zondag, zowel van binnen (vervlakking en ver
slapping) als van buiten uit (toenemend verkeer
op zondag bijvoorbeeld)
3. Zijn er kansen voor de zondag in verband met
de vijfdaagse werkweek (lang weekeinde)?
i- testamentisch. de dag van Christus' op- ming vanuit Christus mag worden ge- scheppen waarbinnen waarlijk het
sfeer altijd in de praktijk van de 19e
standing; de bevrijding van alle demo-
daarna het met i
heel de moderne wereld. En dag naar het huis des Heren gaan
dan wil ik onmiddellijk op een prak
tische zaak attenderen: op het gezin,
dat een kans krijgt, juist op deze zon
dag. Ik zou aan alle vaders willen zeg
gen, dat ze nu eens iets kunnen laten
zien van wat ze de hele week niet mo
gen. Al die mannen die in de week
thuis eigenlijk een bordje om hun hals opgekomen.
te horen. Verder dat „vrijblijvende kerkdiensten". Ik heb heid
VOORZITTER: U bedoelt dus
soort alledagkerk?
VISSER: In ieder geval de mogelijk- met de zondagspraktijk
J J B elke dag het soonlijk erg
STRATING: Mag ik nu eens pro- Hoeveel badgasten vooral Duitsers
bleem voorleggen, dat verband houdt
ons boze werk opdat met goed gevolg de proef gedaan na evangelie te beleven. Er is praktisch brave Zeeland zie hoe de seizoenprak-
i de dienst in de hal van de niemand die de vreugde
komen 's zaterdags laat binnen? Ge-
ik per- zien vanuit het bedrijf moeten ze wel
tob? Als ik in mijn enkele uren open zijn op zondag. Als
gemeenschap wil zijn die
tijk zich daar gaat ontwikkelen, dan dienst wil verrichten ik wil
hersteld. .Om- gemeenteleden Je kreeg
kop koffie te drinken met de dag meedraagt naar zijn werk. En dat houd mijn hart vast. Overal zijn nog wel bij zeggen: als christenen
zouden moeten hangen om te vertellen
wie ze eigenlijk zijn, kunnen
hun gezin een echte feestdag
ken, waarvan de kinderen gaan zeg
gen: ,,Ha, straks is het wéér zondag!"
Dat die heren tegen moeder zeggen:
,,Nu is het voor jou ook feest." Ik praat
hier onmiddellijk over omdat ik vind
dat het kernelement „gezin" de laat
ste tyd zo enorm geschonden is.
DE BRUYNE: Ik geloof te mogen
met stellen, dat dit onder de leiding van
Gods Geest gegroeid is. Die daarin ook
Zijn kerk geleid heeft tot deze vier-
dige discussie over de preek. Dat is
die zondag heel wat nuttiger dan braaf bij een
ouderling een kop koffie gaan drinken
om hem vervolgens onder zijn kin te
strijken.
BERVELING: Dat samenzijn
dienst: een ontmoeting t
dan de zondag houdt als rustdag,
als sociale weldaad niet speciaal in
verband met de religieuze waarde.
DE BRUYNE: Ja, maar.
VISSER. .die moet er altijd voor
ons in liggen, iedere dag.
DE BRUYNE: Als u, collega Visser.
de vakantiemaanden ik spreek kunnen wij onze gemeenteleden dan
Walcheren de winkels
dags netjes gesloten. Wee je gebeente
als het anders zou zijn; de rechtse ge
raden, dat
ontstaat?
DE BRUYNE: Zouden zij, die i
bij i
gesprek de zondag wilt behouden met zijn
kopje koffie doen verscheidene ciale waarde.
meenteraden zouden op hun achterste creatie zoeken niet wederkerig moeten
benen staan. Maar nu de praktijk: dienen? En de ander ook zijn zohdags-
er zijn 's zondags weinig winkels in rust moeten gunnen?
je niet alles krijgen
VISSER: Maar in de praktijk is. Lutherse gemeenten ook. Men wil dat met zijn religieuze waarde? Ik
dan ook niet kunt op zondag. Alleen: via de achter-
DE BRUYNE. .daarvoor
omdat ik vind hoorlijke worsteling geweest, ja.
4 VISSER: Inderdaad, maar oc
lelijke worsteling. Want de zondag
missen. Kijk, op die manier doorredenerend, deze situatie:
fungeert de kerk en staat zij veel
der ver van de leden af. Voor de pre
dikant en zijn gemeente is dit
deur. Waar blijft op die manier het land is dat t
gezag van het gezinshoofd, die wil dat
i- liest dan alle mogelijkheden: de zondag zijn kinderen op zondag dit
BERVELING: Ja, dat is inderdaad als werkloze, gedwongen dag ontstaan te onderschatten waarde.
belangrijk. En dat appèl
Strating is nodig omdat vaders
al in leidende functies nogal
de gewoonte hebben v
werk mee naar huis te
zij anders niet toekomen". Op zullen ontzaglijk veel zondige
STRATING: Er is sprake
vitaminiserende factor: het is allemaal dat u met één dienst op
ds onder het caesaropapisme van Con-
ir- stantijn de Grote en daarna.
:ns DE BRUYNE: Ook dat! Maar
zondag het altijd wel blijven: voordat Gods
Geest Zijn doel bereikt in dit leven derlanders dan misschien theologisch
gaat zijn sociale waarde verliezen
niet wordt een normale arbeidsdag en met
uw plan om elke dag gemeenschappe- Noordholland
een lijk te beginner zou u vastlopen
de grens verteld.
STRATING: Akkoord, maar Neder-
land maakt het er niet naar. En ik
BERVELING: In het onkerkelijke wil niet vanuit die Duitsers praten
zichzelf behoeft dit nog niet fout te standen
zijn. maar het kan bijdragen tot ver- ten worden.
vlakking: Wie de betekenis van de voor ben?
kerkgang minacht, doet de zondag, de beleven vanuit het evangelie", dan zijn
door het ploegenstelsel de mensen on-
o«elijk kunt bereiken.
BERVELING: Het hoeft niet elke
Amerika vonden morgen alle mensen te zijn.
VISSER: Overtrekt u het niet, colle- teleden langs te
opstandingsdag. de "vreugdedag, toch dat prachtwoorden,
wel erg tekort. En als collega De Bruy- wij die vullen, als 0ma^ei..* hi.
-e zegt dat de recreatie sterk geeste- toon. die God gaf in Zijn vierde ge- zucht" die
kon zijn. Weet u. het. ga De Bruyne'
vast op die bepaalde STRATING: Nou t
op zondag en als de mensen dan ze kant op: de vijfdaagse werkweek
hoe zullen niet komen wordt het maar al te ge- tendeert naar een vrij weekend,
de grond- makkelijk afgedaan met „gemak-
eerlijker: daar zijn de winkels singsverschijnselen"verkopen
zondagsmiddags open, achterdeur. Waarom geen christelij-
n 2 tot 4. Velen zijn ke visie hierover?
DE BRUYNE: U zult een visie gaan
ontwikkelen vanuit het evangelie, maar
en te bepleiten: de praktijk zal leren dat er slechts
in elk geval
er, die onder kerktijd sluiten. Ik kreeg
aanvankelijk de neiging mijn gemeen-
Winkels 's zondags dicht. Toch heb ik één consequentie getrokken wordt:
of. -We gaan de- gemeend het niet te moeten doen.
v—v STRATING- Volkomen terecht, ik
geloof dat de kerk het begrip „dienst
de ander" juist aan deze
bod, niets overblijft; als de rust op de-
op deze dag werkelijk te handhaven. ijng
lijk bepaald moet zijn, akkoord,
dan wil ik daar tegenover -toch ook
sterk pleiten voor de lichamelijke ont- al harder moeten vechten
spanning, waar heel veel mensen wel
aan toe zijn. Ik denk aan een eenvou
dig spel of een wandel- of fietstocht
met de kinderen, waarin iets van de
vreugde verlost te zijn tot uitdrukking (rust) die
kaSTRATING: Dat vind je zelfs bij
Calvijn, die voor de kerkdienst het bal
de kous i
dag zoek is? Werkelijk, we zullen de kerken uit één enkele
de rust ging gedaan
bij straks uit praktisch sociale
natuurlijk óókTs wegingen het weekend zoveel mogelijk fië-gevende
af. Maar wordt er van gespaard zal zijn. Die ploegenarbeid is moest maken. In
„Dan zijn alle dagen gelijk voor mijn
STRATING: Dat bedoel ik niet.
DE BRUYNE: Nee, u niet. maar
eens duidelijk dat is de praktijk. Als kerk gaat u een
vergadering met bepaald onderscheid nivelleren omdat
betrokkenen bijvoorbeeld. Want u hebt u het geestelijk juist wilt zien.
STRATING: Maar die rust vindt
toch ook terug in het slot van Mat-
theüs 11? Daar ziet u die anapausis Als u dat
in deze forumvraag
taald is met recreatie.
doen verliest u uw men-
op zondag èn in de week. Als we
niet blijven stelling nemen tegen elke
.u maken met de keiharde feiten, praktisch zegt rnen dan: Ik beleef mijn
i het algemeen gaan gelden voor namelijk dat zo'n dorp, zo christelijk christenzijn iedere dag. dus mijn zaak
jagsa-i—i—_j-- kan ook 's zondags open.
VISSER: Wanneer men deze zaak
stelt is dat puur individualistisch
als het is, niet kan opbrengen dat
detaillisten hetzelfde doen als de dok-
STRATING: Inderdaad, de ploegen- ter op zondag. Waarom kan er legaal
arbeid zal straks van maandag tot
met vrijdag lopen. De zonilag is ge
neraal genomen niet in het geding.
niet één kruidenierswinkel op bepaal
de uren open zijn 's zondags, geduren
de het seizoen? Waarom ziet
hilznnrfer fe^en'hebben we" dTlvek^üks^m^tdag schappij.' D^n'geldt "dë""mndag" 'zoël's DE BRUYNE (lachend): Uw garan- dëze Ujd?"ïk vind "dat
bijzonder jeven neppenwet ae weKeiijKse rustaag wH HiÓ\nn«rï *\n feestdag willen bele- tie is met voldoende. Maar wanneer VOORZITTER: Maa
DE^ BRUYNE: Wanneer dat gegaran- meenteraad, zien wij als predikanten,
geen kans het zover te krijgen, dat we
hier een vorm aan geven, die past in
STRATING: Dat doe ik.
ernstig kwaad in ons kerkelijk leven.
De „buitenwacht" krijgt d
vaak een totaal verkeerd idee
hard nodig. Want
daardoor maatschappij, waarin de werkdagen
de week de zondag dreigen te
VOORZITTER: Maar is het een
ach- hoefte dat een winkel open is op
dag?
christelijke zondag. Vergeet niet, dat overspoelen,
een stuk zondagsgedachte in ons land STRATING: Daarom gebruikte ik
eenvoudig beïnvloed is geworden door opzettelijk dat Griekse woord anapau-
traditionele en niet door schriftuurlijke
elementen. Hoe eerder wt
kwijt zijn, hoe liever het
ons in Zeeland is er 's zondags
angstige in plaats van een blijde stilte
dan vraag je: waar gaan we naar
toe0
VISSER: Is dat echt wel te herlei
den tot die tweedeling lichaam-ziel van
de Grieken? We moeten veel meer
angst hebben voor een herleving
omdat dit wat anders betekent dan
die eerste wat wij onder rust verstaan. Ik dacht
s' Bij dat Christus met het gebruiken van dit
woord bedoelde de totale recreatie van
ons geheel in de wereld zijn. Dat moe
ten we goed in het oog houden, an
ders blijft die zondag een wat vaag ge-
wij die "(nog) ais feestdag willen bele- tie is niet voldoende. Maar
ven alleen maar meer voor de gemeen- dat zo is zouden we m plaats vs
te en staat de mens die ingekapseld zit teruitgang vooruitgang krijgen,
in het maatschappelijke bestel voor
een ontzaglijk conflict.
val.
VISSER: In concreto. collega De - - - - -
Bruyne: Meent u dat de zondagsrust had, die concentratie dus
VOORZITTER: We hebben het al tra toe! De realisering hiervan is n
r de vijfdaagse werkweek ge-
*222Sïï®»: t!.
op vijf dagen, waardoor het lange dat afzonderlijk doen.
gezegd worden dat de zondag-in
stelling niets maar dan ook niets met
de sabbat te maken heeft. De sabbat
is vervuld in Christus
daarmee. De zondag is daarvoor niet
plaats gekomen,
ontstaan. Waaron
kerk nu eenmaal in een gebroken
wereld leeft- Die zondag kwam er als -
een dag waarop men alleen nog in volu^.e., da" dooJ continu-arbeid.
staat was volltdis de opstanding van dat w,t het
Christus te vieren.
Zo is het niet begonnen. Het begon
bijvoorbeeld ons onrustige, gejaagde
leven in de oorlogsjaren, toen we op
verdween
i dat
ajs wordt door de geest van de Franse
iedere dag preekte
iedere dag samenkwam om het avond
maal te vieren Dat bleek in Jeruza-
moeilijkheid is dat wij het
de rust evenals het Wezen van cie ar
beid zo vaak slecht verstaan. Want we
hebben niets aan het zich inspannen,
zelfs niet agn positieve ontspanning,
■anneer er niet achter ligt de gemeen-
onmogelijkheid te zijn. ook schap met God.
economisch. En toen de heidenen DE BRUYNE: Inderdaad, dan
kansen zouden daarin zitten voor de
zondag?
VISSER: Ik zie er niet zoveel goede ctoattw/-.
de kanten aan. Zou die vrije zaterdag ,inp.f
at thans in Duitsland al
meer en meer het geval is, gebruikt
igd worden voor overwerk, zodat er in fei-
re- te sprake is van een verkapte loons-
De verhoging? Die kans is zeer groot. We
,'an kunnen dan echt niet zeggen, dat de
ar- ontspanning van de zondag naar de
vjp zaterdag gaat verschuiven. Verder zie
ik, dat degenen, die de vrije zaterdag
nog wèl houden er cen lang wee'
uit de plaats
pertinent onmogelijk.
VISSER: Volkomen met u eens.
DE BRUYNE: Men ziet dan dat
enerzijds plaatsen üjn waar kerken uit
gebreid worden omdat de
bepaald niet vanuit het evangelie
geredeneerd.
DE BRUYNE: Maar u zit met die
praktijk
VISSER: Dan moet u die praktijk
duidelijk maken vanuit het evangelie
en zeggen: „Dat doet u fout, dat is
het evangelie niet."
STRATING: Precies. En dat we dat
niet doen is onze armoe. Ik geloof
dat we bij onze prediking vaak ver
van de praktijk afstaan.
BERVELING: Dat leer je in Noord-
holland wel af. .Al is de prediking
altijd een Stem van de Andere kant.
STRATING: Kijk, als ik dit alles be
kijk vanuit het economische leven, waar
toch ook zoveel christenmensen inzit
ten, dan zeg ik: Zet ze in de week eens
bij elkaar als vakgenoten en praat er
op zijn minst eens over. De voorzitter
zegt wel: „De Duitsers moeten het
maar leren," maar daar krijgen ze de
kans niet voor, want wij passen
klimaat zich daar
STRATING: Kijk eer
ager gors, naar de bossen rondom
Driebergen, nu, in de weekeinden...
BERVELING: ....en langs de dij-
verarming tengevolge van die vijf
de Kra- daagse werkweek betekenen.
VISSER: Ik geloof dat we allen kun-
len zeggen, dat we in dit opzicht die
ijfdaagse werkweek niet met gejubel
het IJsselmeer! Wanneer je kunnen begroeten.
'<rrr>nt Wp s zondags de uittocht uit de grote ste-
n dat de den al ziet--- Men verplaatst eenvou
dig zijn huishouden een paar dagen
STRATING: Op de een of andere
Werkelijk, ik vind dat de kerk deze
daar teveel in de steek laat.
VOORZITTER: U wilt de mensen
als kerk begeleiden.
BERVELING: En u meent dat u ze
minder weerloos maakt.
STRATING: Nou en of.
BERVELING: Ja. we hebben als
kerken de neiging om een beetje ach
ter de dingen aan te lopen.
dat helemaal alleen maar negatief. Maar dat neemt
onder voorzienig bestel, ak- gaan beleven
koord maar het was geen gebod j
Gods zoals de sabbat was. Ik meen
dat we daar in de eerste plaats vanaf De bedreiging
moeten: die onderlinge verhouding tus
sen sabbat en zondag moeten we hele
maal doorsnijden. Dat betekent insnij-
vlees van veel
ae van nemen en uu ae piaais van d wiize biieen is Ik ben
£S.£"S3£! cïV",1;*! -
lijk opzicht niet veel verwachtingen
van moeten koesteren. Een zekere be-
huidige maat- zorgdheid is beter op zijn plaats.
„rfpn mnoten yerband ook ging het
mij de laatste jaren steeds ster-
j niet
dat het in de nieuwe
verhoudingen IBI
meenschap. Wat thuis niet mogelijk ~is,
blijkt te verwezenlijken als men elders de kósten
voorbeeld financiering
VOORZITTER: Hoewel, ik vind het
toch wel verfrissend als je 's zomers
eens elders ter kerke gaat. Je krijgt
daardoor als het ware cen nieuwe im
puls voor je medeleven met de ge
meente.
BERVELING: Wat u daar zegt is
stellig waar. We moeten niet bij
baat de dingen
die gemeenschappe- eigenlijk allemaal als predikanten
het wel,
ik
is. Dit ben ik wel met collega De
lijke beleving is juist waar ik zo bang
BERVELING: Ik vraag mij af of we
de opstanding als
r moeten uitstrijken
de werkdagen. Waarom wordt wel
erkeert. Neem
van een hotelletje in Zwitserland,
je logeert. Je gaat in zo'n plaats naar
de kerk en ziet er andere hotelgasten.
Natuurlijk komt daar een gesprek van.
In het grote bos bij Driebergen,
s*r~-|de kerk de mensen begeleidt,
het rusten kwam en dat we in Gods
rusten de oorzaak en reden mogen vin-
i óns rusten. Dat i
het gewas en niet met de
dustriële? Als er dan industrieën zijn
die de mensen soms 's zondags in be-
duidelijk moeten maken: Denk
erom, het is iedere dag feest, het gaat
edere dag om het evangelie van Chris-
:us en niet op die zondag alleen.
BERVELING: Je zou als kerk (en)
ïaar die recreatiegebieden toe moeten
STRATING: Natuurlijk, dat is toch
le enige oplossing? - o
zorgen dat tijdelijk in Zeeland"°verbïevcn
gaan jnet de ge- geval mogen de kerken de mensen niet
laten gaan. Het bezwaar van
•eegt werkelijk niet. De
i activiteiten, geschikte
ruimten, of wat dies meer zij in re
creatiegebieden zal mede een zaak
moeten zijn van de overheid.
STRATING: In de Deltagebieden,
waar recreatiegebieden komen, moest
veel meer rekening worden gehouden
zijn gebeurd Als de kerk de heid afgeschoven op de kerken en de
n die recreatiegebieden op- particulieren. Plaatselijk, zo is de er-
eaan xe naar »n'n samon. varing. verstaat men zijn taak beter.
VISSER: Toch ben ik met collega De
Bruyne van mening, dat de gemeente
mensen, die leden juist door die recreatie het ge-
j-»- lopen niet meer door Gods Geest
vangt, dan gaan
komst bniten hun plaatselijke traditie
om. En daar kan wat gebenren. Ik
ken gevallen genoeg van mensen, die
i _J daar
moeten naar de sabbat die behoort
tot de oud-testamentische, schaduwach
tige bedeling
spronkelijke levenswet, die God de ben als
mensen stelde in het paradijs. Maar iets
mèt alles wat ik hiervoor betoogde,
dan pas stelt men de zaak zuiver.
DE BRUYNE' Als collega Visser op-
we ook in de week diensten honden'
Je zult dan nooit
zondags, dus er gaat wel
an de gemeenschap verloren,
aar beter zo, dan helemaal niets.
Overigens zijn we in onze kerken c
veel te weinig op het gezin ingesteld.
dan niet gelijke ontvangstmogelijkhedcn komen.
*,of VISSER: Dat geldt niet alleen voor
dc vijfdaagse werkweek is
n volle kerk heb- doorgevoerd; het moet nu al!
thuis nooit deden,
niet zo'n angst. Maar ik kan
gissen.
DE BRUYNE: Dat is cen
in recreatie- kerk ontzaglijk groot.'
zeg ik:^ik heb natuurlijk aan alle kanten een' invals-
poort: men komt nog wel gezamenlijk
naar een kapel, maar daarbij is het
enorme gevaar van losweken van de eigen
merkt, dat de zondag niets met de sab- Ik was dit voorjaar in Amerika
bat te maken heeft, akkoord,
hoe de kerken zó zijn gebouwd, dat je heen?
goeds brengt voor de zondagsviering in daardoor
kerken ook de gemeente. Maar laten we alstublieft groeien, lijkt me dat" volkomen 'juist!
- niet alleen hoofdschuddend als kerken Anderzijds geloof ik niet. dat een ge- het
zeggen: „Tjonge,
ook iets doen:
VOORZITTER: Ja, *s morgens «ai
andere gemeenschap kan keer naar de kerk en verder ist der
Schuldigkeit getan.... Overigens vind ik
4 ----- het een beetje teleurstellend dat u zo
meentelid met de contacten die hij weinig voor de zor.dag ziet in de vijf-
ik toch wel van hem willen met je hele gezin ter kerke kunt gaan, creto; ga ook naar die recreatiecen- thuis kan ondervangen. Dat lijkt me geloven dat u gelijk heeft.
indt het gemeente-zijn- daagse werkweek. Maar ik begin te
Surinaams blad laakt
onze Kabinetscrisis
oplossing van de kabinetscrisis: „Men
heeft ten koste van wat ook dit conser
vatieve kabinet in het zadel willen
nouden waardoor gemanoeuvreerd werd
op een wijze die aan het belachelijke
grenst. Zonder dat er verder iets ge
beurt, trekken de ministers hun ontslag
in alsof het de gewoonste zaak ter we
reld is. Wie nu zou verwachten dat
na de rijkelijk late ontdekking dat het
eigenlijk niet nodig was geweest af te
treden, aangezen de kritiek niet was
gericht tegen het kabinetsbeleid in het
algemeen -. in elk geval mr. Van
Aartsen, om wiens beleid het ging, zijn
ontslagaanvrage zou handhaven, vergist
zich lelijk."
De klap op de vuurpijl vindt „Suri
name" de verklaring, dat men de mi
nister niet de gelegenheid had gegeven
te vertellen waartoe hij bereid 'was
Wanneer iets soortgelijks zich in Su
riname zou hebben afgespeeld, zou de
Nederlandse pers vol staan met terecht
wijzingen en opmerkingen over onvol
wassenheid en gebrekkige politieke ont
wikkeling, maar in Suriname springt
men wel wat voorzichtiger om met
kabinetten." Het blad meent dat prof.
Zijlstra de enige winnaar is wiens po
sitie in het kabinet werd versterkt,
doóh het meent te betwijfelen of dit
ggg winstpunt voor Suriname is.
