OPENBARING
een babif-boek
Nederland werkt mee
aan de opbouw van Ghana
ZONDAGS-
BLAD
Hieuw? Cciftsfljc tfoiirnnl
Hoe vinden
ze elkaar
en waar?
óiaan de verloving over
Maar trouwen betekent veertien dagen feest I
ZATERDAG 10 DECEMBER 1960
De Staphorsters
Een School met den Bijbel" in Staphorstnaar de meisjes juist het
touwtjespringen staakten toen ue er langs kwamen. Er gaan ook tal
van kinderen uit Ambon op, zulks in verband met het nabijgelegen
Ambonezenkamp.
niet aan. En mongooltjes even
min.
Nu zouden we nog een heel ver
haal kunnen ophangen over de
kleding, die er bij het trouwen
gedragen wordt. De Staphorster
kledij is immers een van de
grootste attracties, welke die ge
meente nog altijd te bieden heeft.
Laten we dan beginnen met op
te merken dat de bruidsjapon er
onbekend is onder de grote
meerderheid van echte Staphor
sters dan wel te verstaan en
de huwelijken worden daarom ge
sloten in de zondagse plunje.
Maar om als buitenstaander nu
precies te vertellen, wat er bij de
ze plunje allemaal komt kijken
zou vanwege de vele uitzonderin
gen te ingewikkeld worden erv dus
te veel plaats vergen. We zullen
het derhalve met de Franse slag
moeten doen.
Kleding
De vrouwen dragen op het hoofd
een zwarte zijden of satijnen
mutsje, dat al of niet gebloemd
kan zijn. Op die muts dragen ze
vanaf de tweede klas der lagere
school een zilveren oorijzer, dat
op twaalfjarige leeftijd al wordt
gecompleteerd mét twee spiraal
vormige gouden krullen. Deze
krullen, die net als de zilveren
ijzers door een goudsmid in Mep-
pel worden vervaardigd, zijn niet
altijd even groot. Bij de beter ge
situeerden hebben de krullen nl.
één slag méér. Tijdens de kerk
gang draagt men over het oor
ijzer nog een witte muts van
kant.
Voorts dragen de vrouwen om
het bovenlichaam een zwarte of
gebloemde borstrok, daaroverheen
een gebloemde kraplap of borst
lap in diverse kleuren (zulks in
verband met de verschillende sta
dia van rouw» en daaroverheen
een rode of blauwe en 's zondags
naar dc kerk ook wel een zwarte
zijden of witte doek (voor zware
rouw). In de winter draagt men
dan hierover nog een buisje van
..vijfschaft", een kostbare stof,
die men soms nog zelf maakt,
maar meestal in Meppel met de
hand van pure schapewol laat
spinnen.
De onderrok is rood. blauw of
gestreept, de bovenrok zwart of
gestreept en de schort donker
blauw. Al naar het jaargetijde
draagt men katoen of wol en wat
de bovenrok betreft, weer een
zware rok van vijfschaft als het
koud is. Aan de voeten zwarte
kousen in witgeschuurde klom
pen', 's zondags schoenen met zil
veren gespen en voor de kerkgang
nog weer speciale kerkschoenen,
die zijn uitgerust met vierkante,
extra bewerkte zilveren gespen.
De mannen, voor zover ze al
ouder zijn, hebben een klein zwart
petje op het hoofd met gladde,
glimmende klep. De overigen
dragen een gewone zwarte pet.
De hemdrok of het „vest", ver
vaardigd van vijfschaft, vertoont
twee rijen van negen zilveren
knopen. Onder de kin een zwart
strikje met daarop een mooie gou
den ..draadwerkse" knoop. Over
het ,.vest" een kamizool, dat
's winters uit dikke duffelse stof
bestaat en 's zomers uit dunne
bevertien. Ook worden 's winters
wel duffelse jassen gedragen <zg.
bonkers) en 's zomers lakense
jasjes, maar een kamizool is nóg
meer de echte Staphorster dracht.
De broek is niet, zoals de andere
kleding, altijd zwart. Die is ook
Staphorst is een dorp van grote tegenstellingen. Van de oude boeren
karren wil men geen afstand doen en tegelijkertijd wemelt het et
van de tractoren. Deze foto brengt dat hinken op twee gedachten
in beeld.
Op één van de verkeerswegen van Ghana rijdt een Afrikaan,
trots als een pauw, op zijn bromfiets. Ilij voelt zich als een
Koning-van-de-weg en denkt er niet over, een luid claxonerende
auto te laten passeren. Dat lukt de automobilist, niet zonder ge
vaar, ten slotte toch. Het komt hierbij tot een woordenwisse
ling, waarbij de Afrikaan over een machtige vocabulaire, maar
over weinig kennis van de verkeersregels en het verkeersfat-
soen, blijkt te beschikken. Een toevallig passerende agent, even
eens een Afrikaan, bemoeit zich met het geval en neemt de
donkere bromfietser mee naar het bureau. Tijdens het verhoor
wil de agent weten, uit welk land de automobilist afkomstig Is.
„Holland? Is dat niet het land, waar dat heerlijke bier wordt
gemaakt? Een goed land".
Links boven op deze foto hangt
een „regulateur", een soort klok,
die alleen in Meppel wordt ge
maakt en tot de vaste cadeaus op
elke bruiloft behoort. Beneden
op de vloer een staaltje van fraai
houtsnijwerkde klerenkist.
Typisch familieleven
De agent voelt zich kennelijk
ergens verbonden met Nederland.
En hierin staat hij beslist niet
alleen. Tot in de hoogste rege
ringskringen van Ghana, de voor
malige Goudkust, worden nauwe
relaties met ons land onderhou
den. Nederland speelt een belang
rijke rol in de opbouw van de re
publiek Ghana. Nederlanders en
Nederlandse industriëlen geven
hun krachten op „tal van fron
ten". Zo verricht de Nederlandse
Heide Maatschappij grondonder
zoek in dit kleine en bijzonder rij
ke land. De Nedeco, een inge
nieurscombinatie. werkt aan de
afwatering van Accra en het bou
wen van bruggen. The Holland
Syndicate uit Amsterdam heeft
een diamantmaatschappij in Gha
na. Een suikerplantage, incl. fa
briek, van een Nederlandse on
derneming is in oprichting. Een
Nederlandse verffabriek werkt in
dit land voor de verfchemie. Aan
The University College of Ghana
zijn vijf lecturers en een research-
officer uit Nederland verbonden.
Vele Nederlanders hebben een
funktie in gouvernements- en sc-
mi-overheidsdiensten. Er zijn veel
Nederlandse handelshuizen, o.a.
Shell, Unilever, Sick, Holland-
CADEAUTJE VOOR DE KRAAMVROUW:
Moet u op kraamvisite en weet u echt niet wat u nu eens aan
de jonge moeder geven moet? Denk dan eens aan het Babyboek,
dat pas is uitgekomen. Als ondertitel heeft deze uitgave „Mijn
eerste jaren" meegekregen; 't gaat dus in dit werkelijk schattige
ock om dc prilste gebeurtenissen rond het kleintje.
Op mooi. stevig papier kan het ouderpaar het geboortekaartje
ilakken, de binnengekomen felicitaties noteren, even opschrijven
welke cadeautjes (en van wie alzo binnenkwamen, er is ruim
te voor foto's, het noteren van kinderziektetjes, prikken, het eerste
tandje en zelfs is er een bladzijde, waarop een handafdruk en
een voetafdruk geplaatst kunnen worden, om van het eerste afge
knipte haarlokje maar niet te spreken. Natuurlijk zijn er ook vele
bladzijden opengehouden voor foto's en allerlei dingen, die moeder
graag wil onthouden.
Wat dit Babyboek met name een zo'n apart cachet geeft zijn de in
pasteltinten gehouden tekeningen van Dolly Rudeman. Voor geïnte
resseerden: de prijs van dit bij Van Holkema Se Warendorf N.V.
Amsterdam uitgegeven boek is bijna zeven gulden, 't Is niet direkt
goedkoop, maar deze charmante uitgave is die prijs wel waard.
West Afrikalijn e.d. Dikwijls ko
men er Nederlandse handelsmis
sies.
Vriendschap
Nederland importeert veel uit
Ghana. o.a. cacao, goud, man
gaan. diamant, hout, enz, heel
wat meer. dan het naar dit land
uitvoert. Er is een overeenkomst
tussen de KLM en de Ghana Air
ways. Nederlands bier en sterke
drank worden in Ghana veel ge
dronken. Men is druk doende, er
een grote Nederlandse brouwerij
te bouwen. Radio Accra geeft één
maal per week een uitzending uit
Nederland.
Dc verbondenheid tussen Ghana
en Nederland dateert reeds uit
vroeger eeuwen. Daarvan getui
gen nu nog de oude forten uit de
tijd van de Oost-Indische Com
pagnie. o.a. Ussher-fort-Accra,
Fort Amsterdam e.a.
De sympathie voor de Hollan
ders spruit ook voort uit het feit,
dat er tussen de blanken uit dit
land en de Inwoners een vrij nauw
contact en veel vriendschapsban
den bestaan.
Dit komt sterk tot uiting in de
vriendschapsbanden, die dc Gha-
nezen onderhouden met de blan
ken. De onderlinge gastvrijheid
is groot en men vindt niet gauw
Iets teveel, om het elkaar naar
de zin te maken.
Dienstbaarheid
Het gevoel van dienstbaarheid
tegenover de blanken is bij dc
Ghanezcn groot. Dat ondervond
het echtpaar Van Landewijk, toen
het nog maar kort in Ghana was.
Op een gegeven ogenblik kwam
een donkere jongeman zich aan
bieden als tuinjongen. Mensah
werd aangenomen omdat men
hulp best kon gebruiken. Een dag
later stapte een oudere iongen,
Kwaku. de bungalow binnen.
„Mensah is nog te jong om dc
tuin irr orde te houden. Ik kom
hem helpen", was zijn boodschap
Hij kon ook blijven en thans wor
den beide knapen als huisgenoten
beschouwd. Ze zijn aangenomen
zoons geworden, een beetje tot on
tevredenheid van het andere per
soneel, dat zich achtergesteld
voelt. De ouders van de beide
jongens zijn natuurlijk content
met deze gang van zaken. Ze vin
den het heel gewoon, dat zij het
echtpaar Van Landewijk in de fa
milie gekregen hebben.
Het huwelijksleven in Ghana is
trouwens in geen enkel opzicht
te vergelijken met dat in Neder
land. Het is gebruikelijk dat een
man, wiens vrouw wat oud
wordt, zich een tweede aanschaft,
wat jonger. Zo is bijvoorbeeld
Kwaku, de oudste jongen, een
zoon van de grootvader van Men
sah. die uit een tweede huwelijk
werd geboren.
Tweede vrouw
En wat te denken van de posi
tie van de echtgenoot in Ghana?
Hij betaalt aan zijn vrouw een
pond sterling per maand voor
eten. Verder moet zij, o.a. door
handel te drijven, zelf maar zien,
geld voor het huishouden en het
onderhoud van de kinderen te
verdienen. Neemt de man een
tweede vrouw, dan betaalt hij
ieder een half pond. Meer draagt
hij in de lasten van het gezin
nauwelijks bij. Wel zal hij trach
ten voor zijn vrouw handelsgeld
te krijgen, maar dat is veelal een
eenmalig geval.
De kinderen zijn voor de man
een soort AOWzij voelen zich on
derhoudsplichtig en verzaken de
ze plicht nooit. Hierop ziet trou
wens de familie-oudste, die alles
te vertellen heeft, nauwlettend
toe. Als hij wat zegt. zwijgen al
len eerbiedig. De oudste zoon van
dc man is ook van veel beteke
nis, als stamhouder. De familie
raad van Kwaku en Mensah be
sliste. dat de jongens bij het echt
paar Van Landewijk als aangeno
men zoons kwamen.
De (koop) vrouwen, die alge
meen ..Mammie's" worden ge
noemd, nemen in het leven in
Ghana een eigen (belangrijke)
plaats in.
Op mooie namen zijn de don
kere bewoners van Ghana heel
erg gesteld. De lorries, een soort
busjes, die veel op een vrachtwa
gen lijken met een paar zitbank
jes, hebben klinkende namen als
..Lovely", ..Why not?", „Abide
with me", „God knows the truth,
but He waits", „Still alive", ,,Oh,
Africans, why?" en „Sea never
dries".
Ook de Afrikaanse meisjes heb
ben mooie namen, zoals Comfort.
Mercy, Beatrice, Vinolia e.d.
Men vraagt zich niet af, waar
een naam vandaan komt, als hij
maar mooi klinkt.
Leuk bedelen
Vrijwel alle gezinnen van blan
ken hebben een Ghanees als ste
ward in dienst. Deze post is erg
in trek en niet zonder belang ook.
want een steward regelt veel in
een huishouden.
Hij voelt zich ook nogal bevoor
recht boven de andere huisbedien
den. Behulpzaam ia hij In alle op
zichten. Bedelen kan hij als de
beste. Zo vroeg Kodjo, de steward
van het echtpaar Van Landewijk
eens: „Madame, als die sinaas
appel te groot voor II mocht zijn,
wil Ik U met plezier met een
paar stukjes helpenOok op
andere wijze weet hij zijn doel
nog wel eens te bereiken.
|%ENK nu niet, dat de gezichten der Staphorsters altijd maar in de plooi staan, zo besloten we vorige
week onze eerste indrukken van dat merkwaardige tweelingdorp halverwege Zwolle en Mep
pel. Want bij een trouwpartij bijvoorbeeld horen te allen tijde twee weken feest te beginnen op
de dag van ondertrouw. De brandewijn met veel rozijnen erin is dan d e drank om aan zijn vreug
de uiting te geven en hoe groter de glazen zijn hoe liever. „Zulke kelken", zei men ons, terwijl
men de omvang tussen duim en middelvinger aangaf. En we verzekeren u, dat we er respect
voor kregen.
De eerste avond loopt het
ouderlijk huis van de bruid vol
met naaste familieleden, waarna
voor een volgende avond de bu
ren worden uitgenodigd. Dan is
er een avond voor de vrienden
van de bruidegom, de zg. jon-
gehsbruiloft; daarna weer een
voor de vriendinnen van de bruid;
en ten slotte trekt het aanstaande
echtpaar er zelf avond aan avond
op uil, om tegenbezoeken af te
leggen. Mét de pret stapelen zich
zo ook de geschenken op, waar
onder steevast een „regulateur",
een soort hangklok, die alleen in
Meppel wordt gemaakt en hèt ca
deau pleegt te zijn van de vrien
den van de jongeman. Voorts tal
loze huishoudelijke gebruiksvoor
werpen en andere nuttige ge
schenken, zoals dat alom gebrui
kelijk is.
Het geschenk van de bruidegom
aan de bruid is een fraai bewerk
te handtas met zilveren beugel,
terwijl de bruid de bruidegom
met een sierlijk zilveren sigaren
pijpje bedenkt, dat alleen op de
trouwdag dienst doet cn daarna
met een zilveren kettinkje als or
nament aan de band van de bes
te pantalon komt te hangen.
„Zijn aan al die cadeaus ook
nog verlovingsgeschenken vooraf
gegaan?" vroegen we In onze ar
geloosheid.
Verloven
Maar toen moesten de heren
van de V.V.V. toch wel even la
chen. „Verloven? Verloven?", al
dus twee nian tegelijk. „Verloven
kennen ze hier niet. In Staphorst
is het nooit anders geweest dan
een tijdje scharrelen en meteen
trouwen. Wannéér ze elkaar leren
kennen en waar de jongelui te
genwoordig vrijen, kunnen we
slechts gissen. De hiervoor ge
bruikte opkamertjes is men na de
oorlog gaan negeren en op straat
kom je ook zelden een verliefd
stel tegen. Toch Is het aantal ge
dwongen huwelijken nog altijd
ontstellend hoog wel tachtig,
ja misschien wel negentig pro
cent. Maar daar staat tegenover,
dat de huwelijkstrouw zeer groot
is."
„Het burgerlijk huwelijk", zo
vernamen we verder, „wordt als
regel op een zaterdag gesloten.
Bruid en bruidegom begeven zich.
mét de ouders en met enkele ge
tuigen, in vol ornaat naar het
raadhuis, waar net als overal >n
den lande de gewone formalitei
ten worden verricht. Doch wat
lang niet overal gebeurt, ge
schiedt in Staphorst: dc tocht
naar het gemeentehuis wordt niet
ondernomen per auto. noch per
rijtuig, maar met fietsen, die
voor zulk een gelegenheid extra
zijn opgepoetst en statiger dan
gewoonlijk worden voortbewogen.
Wind- en regenvlagen zijn op zo'n
dag dus allerminst gewenst.
Op zondag
De dag daarop gaat het twee
tal. gelijk welhaast alle Staphor
sters. te voet naar de kerk. Nu
evenwel niet in onmiddellijk ge
zelschap van de ouders, maar
zelfstandig. En tijdens de gewo
ne godsdienstoefening zegent de
predikant het huwelijk in.
Men trouwt in Staphorst door
elkaar genomen op jeugdiger leef
tijd dan in de meeste andere dor
pen. En hoewel men er wel gro
te gezinnen kent, telt het gemid
delde gezin niet meer dan drie of
vier kinderen. Daarbij is het
merkwaardig, dat de kwade ge
volgen van inteelt, gelijk men die
zo vaak in besloten gemeenschap
pen kent hier vrijwel onbe
kend zijn. Tuberculose-gevallen
treft men er bijv. zo goed als
wel bruin, doch steeds met twee
zilveren knopen aan de voorzijde.
Voor daags wordt ook wel man
chester of een andere stof gedra
gen, maar 's zondags uitsluitend
een pantalon van bevertien. Ten
slotte: zwarte kousen in witge
schuurde klompen in de week.
's Zondags schoenen.
De kleding der kinderen is,
wanneer ze eenmaal twaalf jaar
zijn. vrijwel gelijk aan die der
volwassenen. Tot hun vierde jaar
lopen echter de jongens er net bij
als de meisjes, dus in rokken.
Toch zijn er ook dan al enkele
geringe verschillen op te merken,
voor wie heel scherp toeziet. Zo
is bijv. een knoop meer onder de
kin, van de prilste jeugd af. het
teken van het mannelijk geslacht.
Alleen worden de jongens er niet
mee geboren!
„Burger"
Nog duizenden Staphorsters blij
ven aan hun eigen dracht vast
houden. Af en toe doet zich het
geval voor, dat een jonge Stap
horster, die na het vervullen van
zijn militaire dienstplicht in z'n
oude omgeving terugkeert, de sta
tus van „burger" aanneemt door
gewone kleding aan te schaffen.
Maar zodra hij getrouwd is zweert
hij meestal dat „burger"pakje
weer af.
Behalve veel kerken ziet men
in Staphorst ook nogal wat café's.
Wel een stuk of twaalf in het ech
te Staphorst en in IJhorst nog
drie. Als de jongens een jaar of
zestien zijn beginnen ze er al be
langstelling voor te tonen, doch
openbare dronkenschap behoort
tot de zeldzaamheden. En zijn ze
eenmaal getrouwd, dan wordt er
achter het café-bezoek een punt
gezet. Tenzij zakelijke aangele
genheden. zoals houtverkopingen
bijvoorbeeld, zulk een bezoek no
dig maken. Thuis worden echter
heel wat gelegenheden aangegre
pen om een ..neutje" te nemen.
De burenplicht, waaromtrent we
in ons eerste artikel al lieten
zien hoezeer men die in ere houdt
komt voorts treffend tot uiting
bij sterfgevallen. Men treedt op
als dragers, men zorgt voor
transport etc. Gebruikte men
vroeger voor dit laatste een open
wagen, tegenwoordig wordt de
lijkkist in een soort huifkar ge
plaatst, naar het model van de
toenmalige voortrekkers in Zuid-
Afrika. Mannen zowel als vrou
wen gaan in groten getale achter
de wagen aan en naarmate de
overledene dichter in de familie
is, is de kledij van de vrouwen
donkerder.
De echte Staphorsters zijn nog
warme voorstanders van huis-
slachtingen. De meesten hunnes
slachten zelfs twee varkens per
jaar, één in de herfst en één in
het voorjaar. Het aantal slagers
winkels in Staphorst is dan ook
uiterst gering, maar er zijn wel
acht of negen mannen, die er hun
werk van maken bij de Stap
horsters op het erf te gaan slach
ten. Daarbij wordt het varkens
haar niet verwijderd door het in
brand steken van stro, maar door
het haar te begieten met kokend
water en 't vervolgens weg te
schrappen. Als het varken een
maal in stukken is gesneden wor
den al die stukken gezouten en,
mèt de worst e.d. aan stokken
gehangen, die in de schouw zijn
aangebracht. Spek en vlees wor
den aldus niet zozeer gerookt,
maar meer gedroogd.
Met dat spek worden heel veel
pannekoeken gebakken, zodat men
in Staphorst èn 's ochtends, èn
's middags èn 's avonds van dat
lekkere geurtje genieten kan. Niet
dat men driemaal per dag pan
nekoeken eet, doch de een bakt
ze voor de ochtendmaaltijd en de
ander weer voor het middag- of
avondeten.
Jagers
Naar gebraden bout wil het er
ook nogal eens ruiken, daar er
meer dan vijftig mensen wonen,
die over een jachtakte beschik
ken. Vaak jagen de boeren zelf
niet eens. maar verpachten ze
het land aan de liefhebbers, waar
na ze de opbrengst van die pacht
voor liefdadige doeleinden be
stemmen of aan organisaties als
Het Groene Kruis afstaan.
Sinds korte tijd bestaat er in
het echte Staphorst ook al een
voetbalclub, die door „burgers"
werd opgericht en 's zaterdags
middags pleegt te spelen. Nadien
zijn zich druppelsgewijs ook ech
te Staphorsters actief voor dat
spel gaan interesseren. Zo gaat
het op velerlei gebied: als de
„burgers" beginnen komen de
echte Staphorsters geleidelijk ook.
Met de tafeltennisclub is het al
net zo gegaan. Maar een ruiter-
vereniging. zoals er in IJhorst
een is. is er in het eigenlijke
Staphorst nog niet. Burgemeester
Van der Wal weet echter precies,
hoe hij z'n spelletje spelen moet
om in het oude Staphorst iets
nieuws tot stand te brengen.
Reeds meer dan twintig jaar is
hij er de eerste burger en dus
kent hij zijn pappenheimers maar
al te goed. Daarom richt hij zich
steeds weer eerst tot „de ande
ren". Dan is succes in den regel
verzekerd.
„Jammer, dat hij over een paar
jaar al met pensioen gaat", zeg
gen de mannen van de V.V.V
..Hij heeft hier zo ontzaglijk veel
tot stand gebracht. Als we nu
straks maar wéér iemand krij
gen. die het klimaat hier goed
aanvoelt."
„En hoe zit het nu met die ko
peren hartjes op de deuren?" wil
den we nog weten, voor we af
scheid namen van Staphorst.
„Die hebben, voorzover wij we
ten, niets met vrijage te maken",
aldus onze zegslieden. „Het is ze
ker niet waar. dat er op één
straatdeur meer dan één is aan
gebracht. En dat die ene dient
louter als versiering van het sleu
telgat.
Wat wél waar is: dat een
vrouw uit Staphorst, als ze op
haar best is uitgedost, voor circa
duizend gulden aan kleding en
sieraden ronddraagt; dat er hier
nog altijd broden gebakken wor
den van een tafel lengte bij
bruiloften vaak nog veel langer!
en dat ondanks alles de Stap
horster een hardwerkend en sober
levend mens is, die niets liever
wil dan in Staphorst blijven tot
de laatste ademtocht.
van ^fohanneó
De stad is gevallen, de grote stad,
een zon stond er boven van blinkend licht,
en toen viel het vreselijk duister dicht.
De stad, die de wereld verhandeld had,
met macht en wellust in ieder land,
heersende met een harde hand,
de stad is gevallen, Babyion
ligt in puin, en rook en stof
stijgt op uit haar stilte. De hemel lof
dat er nog recht is onder de zon,
dat het geweld van de duisternis
zo volkomen gewroken is.
Nu is het stil na de grote ramp,
men hoort er geen vrolijke stemmen meer,
geen luide bazuinen, geen fluiten teer.
Geen vogel zingt er, er schijnt geen lamp,
en de stem van de bruidegom en bruid
is voorgoed verstomd, en geen geluid.
Tekst: dr. J. W. Sehulte Nordholt; drogenaald-ets: Ria Exel
Verbondenheid daieeri uit de tijd van de Indië-vaarders
