^OPENBARING
van nabij bekek&vi^,
ZONDAGS-
BLAD
Ook daar kan de klok niet meer teruggezet worden
ilieiuuc Ccifisrln Courant
ZATERDAG 3 DECEMBER I960
Daar is dc schouw, een kolossale kap, waaronder de kachel zo
gezellig snorren kan. En daarnaast slaat niet alleen een kolenkit,
maar ook nog een hout kist, omdat liofit meestal groeit op het eigen
land en dus haast niets kost.
verhoudingsgewijs nergens groter
in Nederland dan juist in Stap
horst..
Met de tractors is het niet an
ders gegaan. Geen boer in Stap
horst. of hij nu maar 5 ha. of 15
ha. land bezit, is nog zonder zo'n
stalen ros. een werktuig, dal dui
zenden guldens kost. En dat in
vele gevallen dan ook eigenlijk
niet rendabel heten mag. Maar
zelfs de kleinste boer schafte cr
een aan en wist hem ook te be
houden, omdat de Staphorsters o-
verigens nu eenmaal geen eisen
aan het leven stellen. Televisie
vindt men er dan ook zo goed als
niet, men gaat maar zelden uit
en met de kleding doet men ja
ren.
Met dat al kan men er zowel de
oude karos-met-een-paa rd-ervoor,
zien passeren, als de gemotori
seerde trekker; is er al 11.500 ha.
van de 14.000 verkaveld; en leent
men meer en meer het oor aan
de goede raad van het gemeente
bestuur. om niet alles meer van
de landbouw te verwachten.
„Maar dat gemeentebestuur is
toch uit Staphorsters gevormd?
zal men zich afvragen. Inderdaad,
dat zou ook moeilijk anders kun
nen. Doch daarin zitten evengoed
IJhorsters en burgers" (dat zijn
óf mensen uit andere gemeenten
afkomstig. óf ..geciviliseerde"
Staphorsters' die cr, onder leiding
van de populaire burgemeester H.
v.d. Wal. nogal eens in slagen de
vertegenwoordigers van de ..ech
te" Staphorsters van het goede
van hun denkbeelden te overtui
gen. En dan te bedenken dat er
op een totale bevolking van 10.000
zielen toch altijd nog een 7000
..echte" Staphorsters worden aan
getroffen. de Rouveners hierbij
inbegrepen. Want de Rouveners
mogen dan. zoals al opgemerkt,
een tikkeltje progressiever zijn.
zo heel veel is dat nu ook weer
niet. Hun boerderijtjes zijn pre
cies eender, hun kleding is volko
men gelijk en ze wonen aan die
zelfde 8 kilometer lange dijk.
waarvan ze elk precies de helft be
zitten. waar IJhorst ligt is het lanc
hoger en had men dus nooit aai
een dijk behoefte. Hier spreek
men dan ook van de ..Witte Ber
gen" vanwege de zandverstuivin
gen en treft men uitgestrekte bos
sen aan, waar men uren lang kan
dwalen en de vogelliefhebber z'n
hart maar ophalen kan. Daar is
ook heide en daar zijn ook veen-
plassen en heuvels, in tegenstel
ling met Staphorst en Rouveen,
waar achter de boerderijen alleen
maar akkers en weilanden liggen.
Ze gaan er echter achter schuil,
vooral op die plaatsen, waar deze
boerenbehuizingen in twee. drie of
wel vier rijen achter elkaar, dus
alle evenwijdig aan de dijk. wer
den gebouwd.
Zodoende is er bij zo'n boerde
rij meestal maar weinig land ge
legen en moet men wel 5 a 10 ki
lometer rijden en rossen alvorens
men aan de slag kan gaan. Vóór
de ruilverkaveling was het dik
wijls zó erg, dat een zelfde boer
zich vandaag eens kilometers
westwaarts moest begeven, mor
gen weer kilometers oostwaarts,
en overmorgen zuidwaarts om bij
z'n land te komen. Want het lag
hopeloos verspreid. En aan dat
euvel >s rióg niet geheel een einde,
al is dat einde nu in zicht.
Daar voorts de mechanisering
het boerenwerk sterk vereenvou
digde is hel niet meer mogelijk,
dat alle Staphorsters cr een be
staan in vinden, al wil dc ..cehtc"
Staphorstcr niet van wijken we
ten. Ook de jongeren voor het
grootste deel niet. Als er één
trouwt, gaat hy by zyn
ouders of schoonouders in
wonen. óf er vlak naast
door een klein stulpje tegen het
ouderlijke huis aan te laten bou
wen. En wanneer men dan maar
bereid is het uiterst sobere leven
van vader en moeder te blijven
accepteren, houdt diezelfde 10 of
15 ha. grond ook dat jonge gezin
nog wel in leven. Op den duur
wordt vanzelfsprekend onherroe
pelijk dc grens bereikt. En aldus
kon het gebeuren, dat het advies
van de burgemeester toch werd
opgevolgd. Thans bezoeken al
meer dan honderd jongens de
technische scholen in Zwolle en
Meppcl.
Teneinde nu aan de hang van
Staphorst tegemoet te komen,
werden in Staphorst tevens diver
se industrietjes gevestigd, die de
ze jongens, als ze de school door
lopen hebben, weer kunnen op
vangen. Er zijn zelfs al flinke in
dustrieën bij (een fabriek voor
stalen ramen en deuren, een fa
briek voor het maken van trai
lers, aanhangwagens en „kippers",
een speelgoedfabriek, een afdeling
van Philips, een zagerij, een
scheepswerf etc.', die geleidelijk
steeds meer Staphorsters tot zich
weten te trekken. „Reeds 15 jaar
is Staphorst zo nu al bezig zich
op te richten uit de sleurgang van
passiviteit, waarbij de bevolking
zich staande kon houden door
haar geringe eisen, geschraagd
door een zeer vérgaand Godsver
trouwen" aldus burgemeester Van
der Wal.
Onder dat „zich oprichten" mo
gen voorts verstaan worden het
stichten van een landbouwschool,
een landbouwhuishoudschool, het
maken van uitbreidingsplannen,
waardoor aardige, frisse dorps
kernen ontstonden, zulks met
handhaving van Jiet pittoreske
van de streek.
Nieuwe kern
Zo'n nieuwe kern zagen we zo
wel in 't eigenlijke Staphorst als
in Rouveen. In Staphorst bleek
deze te bestaan uit een wijk van
zes straten, alle loodrecht op de
dijk gebouwd met erlangs aardi
ge woningwetwoningen en winkels.
In Rouveen waren 'het er drie. En
al treft men er nog maar weinig
„echte" Staphorsters in aan. deze
kern gaven in elk geval lucht
en ruimte aan arbeiders en em
ployés, die de nieuwe industrieën
onmiddellijk nodig hadden. Deze
arbeiders, veelal uit de omtrek
afkomstig, zijn bedoeld als gang
makers. want daar kan men in
Staphorst onmogelijk buiten.
Zo wordt het vreemdelingenver
keer ook niet vanuit het eigenlij
ke Staphorst, maar vanuit IJ
horst gestimuleerd. En de eerste
tractoren verschenen in Rouveen,
gelijk de brommers!
Maar zondags is er volmaakte
rust in Staphorst en Rouveen. waar
78 procent orthodox hervormd is,
15 procent gereformeerd. 3 pro
cent tot de overige kerkgenoot
schappen behoort en 4 procent
nergens bij gerekend wenst te
worden. IJhorst is bijna geheel
s vrijzinnig. Hier staat een kleine
hervormde kerk. in het eigenlijke
Staphorst een reusachtige her
vormde kerk en een kleinere op
Rouveen. die echter de oudste is
en uit 1641 dateert. Voorts zijn er
in Staphorst, respect. Rouveen.
nog twee geref. kerken en alleen
in Rouveen een geref. kerk. art.
31 en een oud-geref. kerk.
De grote man bij de hervorm
den is ds P. J. Dersman. die bij
de laatste Kamerverkiezing als
no. 3 was geplaatst op de lijst der
S G P. en als de toekomstige op
volger van ds Zandt wordt ge
zien. De S.G.P. is in Staphorst
dan ook dé partij, al zijn er dan
ook nog een A.R. en een C.H.
kiesvereniging.
Te voet
„Als het in het echte Staphorst
een beetje lopen wil", zo zei ons
een insider, „zitten er in de her
vormde kerk al gauw een 1500
mensen. De dienst begint om 10
uur en duurt meestal tot kwart
over 12. In de geref. kerk wordt
korter gepreekt op z'n hoogst
lMi uur."
In het „echte" Staphorst zowel
als in Rouveen gaat alles te voet
naar de kerk. Na afloop van de
ochtenddienst gaat men (warm'
eten en blijft men verder thuis
tot de middagdienst begint. Ge
wandeld wordt er dus beslist niet.
Althans door die grote groep her
vormden niet. Na de middag-
dienst wendt men zich opnieuw
huiswaarts en verlaat men het
erf niet meer voor maandagmor
gen. Het is nu op grond van deze
opvattingen dat het fotograferen
op zondag van personen tegen hun
wil bij politieverordening is ver
boden.
Het vee wordt natuurlijk wel
verzorgd. Op het ogenblik, nu de
koeien al op stal staan, is dat
vrij eenvoudig. Doch als ze zo
mers in de wei gemolken moeten
worden gaat men daar per gewo
ne fiets heen niét met de brom
mer. Als er maar een paar
koeien moeten worden gemolken
neemt men de melk in een em
mer mee naar huis. Maar als de
partij melk zo groot is, dat ze
niet in een emmer kan worden
vervoerd, dan giet men ze in bus
sen. laat deze achter, om ze de
volgende ochtend op tc halen. Bij
warm weer zet men die bussen zo
Een oude boerderij, met een heg erioor, met geboomte in de voortuin,
èn andijvie. Men verstaat daar nu eenmaal wonderwel de kunst om het i
het aangename te paren.
lang in een sloot want met een
paard-en-wagen gaan melken of
met een trekker wil men per se
ï.iet.
Niettemin heerst er over be
paalde zaken soms verdeeldheid
onder elkaar, wat zich bijvoor
beeld onlangs nog uitte bij een
huwelijksplechtigheid. Toen name
lijk de ene helft der kerkgangers
wel en de andere niet de aange
kondigde psalmverzen wilde zin
gen. In de oorzaak hebben we ons
maar niet verdiept.
Men staat echter weer schouder
aan schouder als een familie door
een ramp wordt getroffen. Een
brand bijvoorbeeld is een ware
ramp. want van verzekeringen
wil men niets weten. Doch dan
laat de zgn. nabuurplicht zich
gelden. Iedereen helpt iedereen,
met geld. met materialen en met
arbeidskracht. En het is heus
geen zeldzaamheid, als er al na
enkele weken weer een gloed
nieuwe boerderij verrezen is! 't
Geld is er in elk geval als het
nodig is, wat overigens evengoed
van de burgerlijke gemeente mag
worden gezegd W t de gemeen-
tefinanciën zijn zo gezond, dat
men nog nimmer om een extra
bijdrage uit het gemeentefonds
verzocht!
P. Staphorster i. verder gast
vrij en vriendelijk voor vreemde
lingen. Mits men maar niet bij
hem de peultjes wil opscheppen.
„Hij is goed, maar niet gek", al
dus drukte men zich uit bij de
V.V.V. Men mag er in huis ko
men, men mag alles zien en naar
alles informeren
en men zal u be
hoorlijk tekst en
uitleg geven. Het
geen we persoon
lijk mochten er
varen. De mees
te behuizingen
hebben aan de
voorzijde maar
één groot ver
trek. waarin men
woont, kookt en
slaapt. Dat «la-
pen doet men in
bedsteden met
openslaande deur
tjes, die maar een
meter hoog zijn
en pas een me
ter boven dc
vloer beginnen.
„Hoe stapt u
nu in bed?" vroe
gen we een boe
rin. „Maakt u
pebruik van een
stoel?" „Wel
nee", zei ze, „we
gaan er voor
staan en laten ons
er zo inrollen."
In vele geval
len bestaat de
vloer nog uit te
gels. die afwis
selend rood en
van ^okanneó
Wot is het kwaad Een toren,
een rode toren von bloed,
zeven koppen, tien horens,
bergen op trotse voet.
Het kwaad is een vrouw op het water,
een blinkende lichtekooi,
liederlijk van gesnater,
pronkende, purperen tooi.
Afgunst en trots en hebzucht,
eigenwaan, harde haat,
zelfvoldaanheid en wellust,
wreedheid, dat is het kwaad.
Heersers met koude ogen,
een hart dot de Heer niet vreest,
de mensheid, bedriegend bedrogen,
verkwanslend het zielsvermogen,
dat is de hoer op het beest.
Tekst: dr. J. W. Srhulte Nordholt; droge naald-ets: Ria Excl
blauwgrijs van kleur zijn.
Daarover wordt spierwit vloer-
zand gestrooid, dat men met
zijn. Daarover wordt spierwit
vloerzand gestrooid, dat men met
een wagen tegelijk op de zgn.
woeste gronden gaat halen. Men
loopt thuis dan ook altijd rond op
klompen alleen 's zondags niet
en bij bijzondere gelegenheden
of men zit op roodgeverfde steile
stoeltjes met biezen matten. Uit
de balken zoldering hangt een grote
vierkante trechter van welhaast 2
bij 2 meter, uie de schouw wordt
genoemd omdat daaronder de ka
chel staat, een .driepoter" of een
„Brabantse platte". En deze moet
natuurlijk zijn rook kwijt. Daar
de Staphorster nog veel hout
stookt iedere Staphorstcr boer
heeft bomen op z'n land. ander?
is het geen boer! moet die rook
een royale afvoer hebben. Boven
dien gebruikt hij eierkolen
brandstof, die ook wel willen ro
ken! Hoofdzaak is echter dat hst
er warm is en gezellig. En dat
is het er alletwee. Bij de kachel
staat een ronde, opklapbare ma
honiehouten tafel, die, nis hij geen
dienst hoeft te doen, tegen een
der wanden wordt neergezet.
Voorts staat er een kabinet tegen
de muur, soms nog een tweede
kast en altijd hangt cr een kleine
vitrine in de buurt, vol huwelijks
geschenken. die na de trouwdag
evenwel nooit meer worden ge
bruikt (serviesgoed etc.).
Een klerenkist, eveneens aan
een wand gesehoven, een provisie
kast. -lie bij de deuropening Is op-
eest- 'd. om de tocht tegen te hou-
dci een Drenthsc of een Frie
se voltooien zo ongeveer dc
i" cl. Op een k!eln tafeltje
n dan nog een grote StalcnbiJ-
met koperbeslag, waaruit veel
gelezen wordt. Christelijke spreu
ken treft men voorts aan op ver
scheidene der roze of blauwe te
geltjes. waarmee de wanden zijn
bekleed. Zo lazen we o.a.
De trouwe Leidsman In ons lot
Dat Is en blijft de goede God.
Toch is men niet altijd even
ernstig In Staphorst. Want inen
kan er bruiloft vieren als de bes
ten. Een trouwpartij neemt dan
ook veertien dagen in beslag.
Maar daarover een volgende
maal.
Conservatief
-k
Vijandig jegens
vreemdelingen?
Terwijl we bij „Waan-
ders" dc gloeiend hete
soep een ogenblik lieten
afkoelen en intussen het
nimmer aflatende verkeer
van Zwolle naar Meppel
verder naar het noorden
gadesloegen, staken vlak in
de buurt telkens kleine
groepjes voetgangers, fiet
sers en bromfietsers in
fleurige kledij deze druk be
reden rijksweg E 35 dwars
over. Want het was etens
tijd in Staphorst. En dit is
nu eenmaal een tweeling-
dorp, waarvan de ene helft,
genaamd Rouveen, westelijk
van de weg is gelegen en de
andere helft, het eigenlijke
Staphorst, ten oosten ervan.
Gaat men nóg verder oos
telijk, dan komt men in
IJhorst, dat er ook bij
hoort, plus nog een aantal
buurtschappen als Werk-
horst, Lankhorst, Staphor
ster Hulst, Hesselingen, Ha-
mingen en Punthorst.
Staphorst is nl. een grote
gemeente van 14.000 ha,
met alleen al een 1000 ha
staatsbos, waarin we nog
niet lang geleden getuige
mochten zijn van een nach
telijke jachtpartij.
„Maar schrijft u nu ook eens
wat van Staphorst zelf", zo heette
het in een brief, die we daarna
van de V.V.V. ontvingen. En
waarom zouden we weigeren,
waar de misverstanden omtrent
deze gemeente zo hardnekkig en
zo veelvuldig zijn?!
Staphorst, zo menen immers
nog velen, is die plaats in Ne
derland, waar je een pak slaag
riskeert, wanneer je van plan bent
foto's van de bevolking te maken.
In Staphorst kan je aan het aan
tal koperen hartjes op de straat
deur zien, hoeveel huwbare doch
ters er in zo'n boerderijtje woon
achtig zijn. En dan vooral niet te
vergeten dat kleine vierkante
rgampje in de voorgevel, vlak
naast de andere ramen: dat raam
pje. waardoor de minnaars toe
gang hebben tot het opkamertje
waar de dochters hen met een
kloppend hart opwachten.
Niet zo'n wonder
Toch is het ook weer niet zo'n
wonder, dat dergelijke verhalen
nog altijd de ronde doen. Want
een kern van waarheid zit er
meestal wel in, al moet men dan
enkele tientallen jaren in de ge
schiedenis teruggaan. Waarbij nog
komt. dat die dromerige behuizin
gen op sombere winterdagen
als het cr doorgaans stil is iets
mysterieus hebben. Ze staan alle
maal nogal ver van de weg, min
of meer teruggetrokken, en ze
hebben haast zonder uitzondering
zwarte rieten daken, blauwe ga
zen horretjes voor dc petieterige
ruitjes van witgeschilderde ra
men cn de zélfde lichtgroene blin-
Links en rechts een bedstedei met
popperige draaidetirtjes. In het
midden een Friese klok maar
een gewone met een veer hangt
er ook. En onder die Friese klolt
een tafeltje met een Statenbijbel
erop. Alles tegen een achtergrond
tan tegels, al dan niet van een
spreuk voorzien.
Ja, dat is Staphorst. Maar meen
nu niet, dat men er niets anders
langs de weg te zien krijgt. Want
procentsgewijs treft men nergens
te lande méér ttactors en brom-
fietseA aan als in dit zelfde
Staphorst.
den, die 's avonds al vroeg wor
den dichtgedaan.
Voor iedere boerderij een heg,
met daarachter wat bomen in een
stuk tuin, dat door de bloemen en
de groenten broederlijk wordt ge
deeld. Maar als de bloei- en groei-
tijd voorbij is, verrijst ér in die
zelfde tuin een grote aardappel
put, zodat men er te allen tijde
een uitzicht op heeft. Mooi is het
allerminst, zo'n heuvel van klei
voor de deur, doch de traditie wil
het nu eenmaal zo. En de traditie
alleen. Vrees voor diefstal speelt
hier dus géén rol.
Van elders
„In Staphorst wordt niet gestó
len", zei ons een jonge Staphor
ster. die we cr naar vroegen. „En
als het alevel eens gebeurt, dan
blijkt dc dader altijd weer van
elders te zyn."
De Staphorster is wel behou
dend, maar dan in de zin van
conservatief. In Rouveen is de
mentaliteit een tikkeltje progres
siever. En in IJhorst, waar men
deze typische boerderijtjes volko
men mist. is men zelfs erg voor
uitstrevend.
Met dat al wordt er in Staphorst
een eigenaardige strijd gestreden,
een strijd tegen de nieuwe tijd.
Of eigenlijk is het geen strijd,
doch veel meer een schoorvoetend
met zijn tijd meegaan, omdat men
te goed voelt, dat de wijzers van
de klok onmogelijk kunnen wor
den teruggedraaid. Men heeft zich
zo lang mogelijk schrap gezet,
maar er is geen houden meer
aan. En men heeft al zoveel ver
anderingen meegemaakt, die later
verbeteringen bleken te zijn, dat
men er niet aanstonds meer te
gen sputtert.
Die bromfietsen bijvoorbeeld,
waarvoor de Rouveners het spit
afbeten. „Zo'n ding is toch wel
gemakkelijk om die grote afstan
den naar je land af tc leggen".
En al ging het dan geleidelijk aan.
op het ogenblik is, volgens de
V.V.V.. het aantal „brommers"
