31ba
Klokkemaker van ALPH
Jmm
Werken volgens de
„vogel-techniek"
ZONDAGSBLAD
PUZZEL VAN DE WEEK
i Ai
werkt al jaren aan uitvinding
Mechanische
schoolmeester
Alle aandacht voor
onze vrije tijd
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal: 1. geraamte. 6. verlegen. 8. hetzelfde. 13. muziek
stuk. 14. water in N.H., 15. lengtemaat (afk.), 17. zeepwater. 18.
gevuld. 20. hoofddeksel. 21. motorschip (afk.), 22. bakje. 24. deel-
teken op een klinker. 26. zangstem, 27. godin van de tweedracht,
28. ondergeschikte, 30. republiek in Z. Amerika. 31. tussenzetsel.
32. korte kous, 33. roodachtig, 35. snoer van een hengel, 36. de
dondergod bij de Germanen. 38. nobele, 40 vaartuig, 42. omme
gang. 44. breedvoerig, 47. zichtbare ader van een blad. 48. geslo
ten. 49. vriendin (Fr 50. groot aantal. 52. zijtak Seine. 54. rang
telwoord, 56. stok bij 't kaartspel, 58. deel van een fiets, 60. bier
soort, 62. bijwoord. 64. schijn, voorkomen, 65. nachtgewaad. 67.
bijb. figuur. 68. kwelling. 71. meisjesnaam. 72. latwerk, 74. een
weinig loom. 76 jong schaap, 77. van het teken af te herhalen
(afk. in de muziek), 78. gem. in N. Brab., 80. tam, 81. vogel, 83.
scheikundig element (afk 84. wijnsoort. 85. op een andere plaats,
87. gem. in Limb., 88. gevangenis, 89. stad in Frankrijk.
Verticaal: 1. zuilvoet, 2. boom. 3. niet vast, 4. zoon van Seth,
5. houten, doorboorde kraan, 6. zijrivier v. d. Loire, 7. hoofdstad
der Balearen op Majorca, 8. boom. 9. voedsel, 10. keurig, 11. in
houdsmaat (afk.), 12. gem. in Gelderl., 16. zedenleer. 19. dorp
in Gelderl., 21. zeemacht, 23. verkeerd, 24.-slaapmatje (Mal.). 25.
de begane grond, 26. vruchtje, 28. rivier in Rusland. 29. stok, 32.
zangstem, 34. beslommering (Z.N.), 36. dorp in Gelderl., 37. palm-
riet (Mal.), 38. dorp in Friesland. 39. Arabisch bevelhebber. 40.
optelling. 41. gewicht, 43. als 88 hor.. 45. voorzetsel, 46. Europeaan,
51. vruchtje. 52. in Europa gebruikelijke benaming der Mongoolse
vorsten in Hindostan, 53. strandmeer (Fr.), 55. sloot of greppel v.
d. sawa (Ind.), 57. boomscheut. 59. bijwoord, 60. lief, 61. eiken
schors. 63. meisjesnaam, 65. dikke boterham. 66. uit naam van,
69 verdicht verhaal in proza. 70. vrachtschip, 73. ongaarne, 75.
dwergvalk, 78. zijtak Weichsel. 79. bedrog (bargoens), 81. meisjes
naam. 82. jongensnaam, 84. scheikundig element (afk.), 86. schei
kundig element (afk.).
maan. 7. nader, 8. Oka. 9. Velp,
10. Arles, 11. Lisse, 15. lento,
17. Lassa, 18. Niers, 20. enter,
22. uil. 23. mis, 26. Loes, 28.
slak, 30. stekker. 32. Armenië,
34. alastor, 35. beker, 36. Elias,
37. Beers, 38. Edens, 40. droom,
41. aster, 43. sté, 45. Ane, 50.
keer. 52. tree, 54. ineen, 56.
trant. 57. Nisan, 59. Elden, 61.
kas, 63. pel, 64. braam, 65. le
ger. 67. massa. 69. nagel. 70.
Eerde, 71. Essen, 73. Peri, 75.
deze, 76. pint, 78. les. 80. tas.
OPLOSSING VAN DE
VORIGE PUZZEL
Horizontaal: 1. Garbo. 5. Al-
men, 8. ovaal, 12. ieder, 13.
anker. 14. klare. 16. eland, 19.
alles, 21. Kent, 22. unaniem. 24.
pens. 25. ont, 26. lias. 27. Eris,
29. sté. 30. sol. 31. sar. 33. sla.
35. boete. 37. barse, 39. aldra.
42. Lesse, 44. Dakar. 46. knik,
47. Tegelen. 48. Sont. 49 akker.
51. netto. 53 risee, 55. stins, 58.
romer, 60. rek, 62. rei. 63. per.
64 bel. 66. Rama. 68. snee. 70.
Ede, 72. reep. 74 sandaal. 76.
pees. 77. angel. 79. steng. 80.
Tirns. 81. ereis. 82. eland. 83.
Maris. 84. abeel, 85. Steen.
Verticaal: 1 gekko, 2. riant,
8. Bert, 4. ode, 6. arena, 6.
INZENDINGEN
Inzendingen worden vóór don
derdag a s. op ons bureau ver
wacht Oplossingen mogen uit
sluitend op een briefkaart wor
den geschreven. In de linker
bovenhoek vermelden„Puzzel
oplossing" Er zijn drie prijzen
een van 5.en twee van 2.50.
TVTATTHEUS VAN ALPIIEN
cnerilarhs rezirht. Hit WOO
(50) is een fors Brabander met een
goedlachs gezicht. Hij woont in een krotje langs de dijk tussen
Waspik en Capelle. „Teeuw" is horlogemaker. Een goede, zeggen de
mensen in de streek. Daarom vertrouwen zij hem met een gerust
hart een horlogiek karweitje toe.
Aan de voorgevel van zijn huisje hangt een glazen kastje met een
pendule en wat wekkertjes. Geen tweede klokkemaker in Nederland
etaleert zo zijn waar. Teeuw moet echter van de nood een deugd ma
ken. Zijn paradijsje zit volgepropt met uurwerken. Alles staat, hangt
of ligt in de huiskamer. Om de haverklap vallen er bronzen en zil
veren slagen en het getiktak is er niet van de lucht.
Teeuw buigt zich over de werkbank. Hij tuurt in het raderwerk van
een horloge. ..Ga zitten." De klokkemaker legt zijn loep neer en
steekt een sigaret op. Even, als alle klokken tegelijk slaan, is het een
heme van jewelste in het kamertje. Een stel Japanse spanieltjes
glipt naar binnen en besnuffelt nieuwsgierig mijn broekspijpen.
Teeuw trekt een grimas en doet een flinke haal aan z'n sigaret.
Op de fles
,.Ja, ik was de oudste uit een
gezin van zes kinderen. Mijn
vader Piet een handige jon
gen, net als ik is negentien
jaar kapitein geweest op een
sohip. Een broer van vader had
een kruidenierszaak. Dè zaak
van Capelle. Toen broer over
leed moest vader vaarwel te
gen zijn schip zeggen en naar
huis komen om de handel in
grutjeswaren voort te zetten,
maar de zaak ging op de fles.
Door de concurrentie. Nu was
vader, zoals ik al zei, heel han
dig. Hij prutste aan piano's en
uurwerken en op een goede dag
flikte hij 't hem zelfs uit vier
Tirolerharmonica's een orgel te
bouwen. Zijn knutselarij was
voor mij als een boeiende film."
De klokkemaker staat abrupt
op en begint te graaien in een
stapeltje paperassen in een hoek
je van de kamer. Hij komt met
een map papieren voor de dag,
gaat weer zitten en legt ze op
zijn knieën. Zijn half opgerook
te sigaret laat hij even rusten
in het gleufje van de asbak.
,.Ik ben bezig een apparaat uit
te vinden waarmee nee,
laat ik eerst even verder ver
tellen." Hy smijt de map op de
werkbank en neemt z'n sigaret
weer op.
Knokken
..Op school was ik geen uit
blinker. Van rekenen maakte ik
niets, maar tekenen kon ik als
Picasso. Ik zat naast Toon van
„Dit kastje" (de etalage van het
dijkhuiskan ik onder stroom zet
tenverklaart Van Alphen, „en
eventuele dieven zullen het u-el uit
hun hoofd laten om mijn tvekker
tjes en pjendules te stelen
Vuuren. Toon kreeg van mij al
tijd een eerste klas tekening:
hij zorgde er dan voor dat ik
een tien had voor m'n sommen.
Ging de „transactie" niet door,
dan was het na schooltijd knok
ken.
Toen het met ons kruideniers-
bedrijf gedaan was, ging ik een
paar maanden naar Waalwijk
om het schoenmakersvak te Ie-
ren. maar dat was niks voor
mij. Ik trok vader eens aan z'n
vestje en zei: Laat me wat an
ders gaan doen. Hij vond het
best.
Evert de Tol had een dure
klapcamera, een ding zó. HU
verdiende er als fotograaf z'n
kostje mee. Ik bewoog vader er
toe het apparaat te kopen. Va
der deed het. Van dat ogenblik
af was lk fotograaf; lk schoot
er op los, reisde stad en land
af en beleefde de gekste avon
turen."
Een plons
,,0p een goede dag kwam me
neer De Wit naar mij toe. De
man had in Capelle een flinke
tuinderij. „Zou je niet een foto
kunnen maken van m'n bedrijf?"
vroeg hij. Ik zei: „Dat kan." Ik
er dus met m'n apparaat op uit.
Ik wilde een overzichtsopname
maken en daarom kwam ik op
het idee in de watermolen te
klauteren. In een minimum van
tijd zat ik boven. Meneer de Wit
en z'n manschappen hadden lol
toen ze me daar breeduit in die
wiekemolen zagen zitten. En
spoedig zouden ze (ook mijn ou
de schoolmakker Toon van Vuu
ren was er bij) nog meer lol
hebben, want juist toen ik klaar
was en een eindje naar beneden
wilde om m'n toestel los te
schroeven, deed ik een misstap.
Ik maakte een salto en klets
te ruggelings met een plons, die
ze een half uur verder nog ge
hoord moeten hebben, de sloot
in. Toen ik na een paar minuten
weer boven kwam, stond meneer
De Wit hijgend aan de sloot
kant. „Ik ben blij dat je er
weer bent", zei hij met een ar
geloos gezicht, „Dat zal wel",
zei ik. „Nou Teeuw", vervolgde
meneer De Wit, „ik dacht dat
je daar beneden ook nog wat te
kieken had
Toen lk proestend en blazend
het eendekroos van m'n gezicht
had gewist en het waagde naar
de tuinders te kijken, zag ik zes
paar ruggen. Allen hadden zich
omgedraaid; ze sloegen bijna
dubbel van het lachen. Ma»r
de foto was prima. Ik heb 'm
nog; hier, bekUk hem maar."
Naar de wip
„Hoe het met mijn fotografen-
carrière verder is gegaan? Het
ging linea recta de put in. M'n
klanten gingen naar de wip en
ik kon met liet spul geen brood
meer verdienen. Toen heb ik
tegen m'n klaptoestel gezegd
„bonjour ouwe kieker" en hem
met een nijdige zwaai het raam
uit gesmeten
De horlogerie boeide me. Bij
de oude Leen van Dongen in ons
dorp leerde ik de grondbeginse
len van de klokkemakerij. Zo'n
dertig jaar zit ik nu al in het
vak; het is m'n hobby."
Vol trots toont klokkenmakè
Van Alphen zijn originele Fr ieli
stoeltjesklok, die hij bij een boedtl
verkoop voor een appel en een i
op de kop tikte. ,(Ze hebben me r
al 650 gulden voor geboden, mac
hij gaat niet weg zegt hij.,
aardig wat to piekeren en ui
te knobbelen voordat Ik kat
zeggen: Dat is-le Teeuw! Wee
je waar en wanneer ik he
idee kreeg voor m'n uitvinding
In het concentratiekamp Vughl
daar hadden de moffen me ii
'42 Ingestopt omdat ik zo vrien
delljk was geweest een paar Jo
den uit de penarie te helpet
Ik had daar lekker de tijd on
wat uit te broeden en dat ws<
dit. Maar nou zeg ik niks meer.'
Geen steek
Van Alphen heeft het druk
Hij repareert horloges, orgel'
en torenuurwerken. „Nog nie
zo lang geleden heb ik de elee
trische torenklok van de her
vormde kerk in Capelle onder
handen gehad", zegt hij. „Her
ding deed het al maandenla:
niet meer. Experts sloegen a;
het dokteren; het haalde gei
Moppen
steek uit. Toen vroegen
stanties mij of ik het fabriek]
op toeren wilde helpen. Ik ao
cepteerde, onder voorwaarde dn
niet iedereen zoals tot nog tot
de toren zou ingaan om
makertje te spelen. En
sa
„Wat ik aan 't uitvinden ben?
Een dingetje waarmee de piano-
of orgelstemmer straks direct
haarfijn de intervallen van hal-
ve tonen kan bepalen. Ik zeg
een dingetje, maar het wordt
wel een ding, een apparaat dat
moppen kost." Teeuw toont me
lijsten met lange berekeningen
en schema's. „Kijk, het stem
men gebeurt nu nog op het ge
hoor. de intervallen worden bij
benadering vastgesteld. Hele
maal zuivef is dat dus nooit.
Het apparaat dat ik nu aan het
uitdenken ben, zal de tonen vol
komen zuiver moeten aangeven
op een schaalverdeling. Zeg
maar dat het een testapparaat
met een raderconstructie wordt,
waarmee de hele chromatiek
zuiver te bepalen is. Zo'n preci-
sieding gaat me enkele duizen
den guldens "kosten en die schudt
een arme klokkemaker niet zo
maar uit z'n mouw
Of Ik er al lang mee bezig
ben? O ja, al heel lang. De laat
ste twee Jaar heel serieus. Uren,
dagen heb ik over zo'n toestel
gepiekerd en heus er valt nog
eens kijken, een uurwerkje zó.
De deur rammelt. Er komei j
een paar klanten binnen. Ze kij
ken geïnteresseerd naar de tien
tallen pendules, wekkers, koek
koek- en electrische klokken, dii
netjes op plankjes staan of aai
de wanden van het kamertjt
hangen. Aan het zoldertje eei
model van een klok uit 1320
„Een zeldzaam ding", verdui
delijkt Teeuw, die weer drul
aan het repareren is. „Het loop;
op een koord en het is radicaal
van hout. Duizend pop, dan kua
nen ze 't klokje van me krij
gen."
Teeuw laat de horloges de hori
loges en vertelt met een gri
mas op z'n brede gezicht he
zoveelste verhaal. Waar of on
waaf? Zijn vrouw lacht. ,,Voa>
de helft gelogen", zegt hij la
coniek, „want de hele waarhek
zou te erg zijnHa, ha
ha... Op hetzelfde ogenblil
vallen in het knusse kamertji
de slagen van een ouderwetse i
met vergulde beestjes en tiere j
lantijntjes getooide Friese klok. g
ARIE VAN PA' i
Olympiade-schaak
De Schaak-Olympiade te Leipzig heeft
met haar 40 deelnemende landen weer een
record-aantal partijen van verschillend kali
ber opgeleverd, zoals Schaak-Olympiaden
dat meestal doen. Ditmaal werden er niet
minder dan 1600 partijen geproduceerd, alle
vastgelegd in het partijenbulletin, dat dag
in dag uit met de regelmaat van de klok
verscheen.
Het is onmogeiyk een dergelijk kwantum
partijen tijdens het toernooi bij te houden,
of zelfs in betrekkelijk korte tijd oppervlak
kig na te spelen. Er zal dus stellig nog de
nodige tijd overheen gaan alvorens het be
langrijkste van dit materiaal in een ge
schikte vorm gepresenteerd kan worden.
Niettemin bieden wij u thans reeds twee
partijstellingen uit de Schaak-Olympiade
1960. waaraan wij twee stellingen toevoegen
uit de Schaak-Olympiade 1930 die te Ham
burg werd gespeeld.
1. Uit de partij Neikirch—Matanovic
(Leipzig 1960).
abcdefgh
Zwart speelde 1. Pc6? en wit
antwoordde?
2. Uit de partij OliveiraVillanueva
(Leipzig 1960).
8
7
6
6
4
Zwart speelde 1Tf8? Wat ant
woordde wit?
3. Uit de partij MüllerTartakower
(Hamburg 1930).
abcdefgh
Wit speelde hier 1. Lc4? en verloor.
Hoe?
4. Uit de party MarshallTreybal
(Hamburg 1930).
8
7
6
6
A
2
1
Hf
abcdefgh
In plaats van 1Dxf3' speelde
zwart 1Le4?? en verloor
toen nog. Hoe?
Oplossingen
Hieronder volgen de oplossingen en op
gaven, gepubliceerd in onze schaakrubriek
van 5 november jl.
1. AljechlnN.N. (simultaan): 1. Pg6t
Kh7 2. Pe5t Kh8 3. Pf7t Kg8 4. Pxh6tt Kh«
5. Dg8t Pxg8 (Of Txg8) 6. PCl mat
2. OvendenDownham: 1Dxh2t!' J
2. Txh2 Pxf2 mat.
3. N.N.—Kostic: 1Pe4! (dreigt Df2
mat en Pxd2 mat) 2. Lel Df2tü 3. Lxf2 Pd?
mat
4. Pe5t vernietigend te zyn, maar juist dén
moeilijker: 1. Pg6t fxg6 2. Ph4! Dd6 3. Pg6t
Kh7 4. dxeöü (Op het eerste gezicht schijnt
4. Pe5t vernietigd te zyn, maar juist dèn
Dc7 (Nu zou zwart met 4Pxe5 5.
zou zwart met 4Pe4! 5. Dxe4t g6
nog het ergste kunnen voorkomen) 4j
Pxe5t Pe4 het mat kunnen voorkomen, maai
het zou hem een stuk kosten) 5. Pf8tt Kh8
6. Dh7tü Pxh7 7. Pg6 mat 1
Oplossingen en correspondentie aan
de heer H- J. J. Slavekoorde, Goud-
reinetetraat 125, Den Haag.
ZATERDAG 19 NOVEMBER I960
Een andere sport, die ook meer en meer populariteit geniet,
het waterskiën, kreeg op de ParU*e tentoonstelling natuurlUk ook
grote aandacht. Vele fabrikanten toonden waterski's in tien
tallen uitvoeringen en prUsklaasen. als het ware passend gemaakt
voor elke voet En daarvan getuigt dan de andere foto.
Zitten op hoogspanningsdra
den was tot dusver een lief
hebberij, die alleen de vogels
maar aonder gevaar konden
uitoefenen. De electrische
stroom doet onze gevederde
vrienden geen kwsad wsnt als
sIJ Intussen de stroomstoten
van vaak duizenden Volta on
gestoord hun weg, zonder dat
de vogels de schok van hun le
ven krijgen. Dat komt, zoals u
weet, omdat zij niet „geaard"
zijn.
De mannen, die door hun da
gelijkse arbeid met deze ge
vaarlijke hoogspanningskabels
moesten werken, liepen steeds
de grootste risico's en waren
genoodzaakt met de grootste
omzichtigheid te werk te gaan.
Zij moesten met instrumenten
werken, die voldoende veilig
heid boden, dus uitstekend ge-
isoleerd waren. Altijd bleef er
dan de dreiging van dat ene
ogenblikje van onachtzaam
heid.
Nu kan dit allemaal anders
worden, want Philip Sporn. di
recteur van de American Elec
tric Power Company, heeft vo
rige weck meegedeeld, dat zijn
maatschappij voortaan bij het
werken aan hoogspanningska
bels gebruik zal gaan maken
van de „Vogeltjes-techniek".
Van plastic-gemaakte „werk-
rtoclen" hangen aan de kabels
cn op een speciale manier
wordt de stroom afgevoerd
naar de metalen rand van het
apparaat. De schok blijft dus
volkomen uit, omdat het „ge
aard-zijn" ontbreekt De wer
kers kunnen hun arbeid ge
woon met blote handen en niet-
geisoleerde instrumenten doen.
Alleen moeten zy zorgen niet
met de gr ind in aanraking te
komen of met het metaal van
een toren. Want dat kan toch
weer fataal zijn.
■£en paradijsje ooi uurwerken
De Industrie Is
de tijd altijd ver u__
vooruit. De choco- HET LEVEN
ladefabrieken
draaien in de zo
mer op volle toeren om de cho
coladeletters voor Sinterklaas
tijdig gereed te krijgen, de speel
goedmakers werken gehaast in
augustus nog wat laatste orders
voor hetzelfde familiefeest af en in de modewe
reld is het eigenlijk precies eender. Want ook
daar worden de modellen voor een bepaald sei
zoen al lang van te voren geïntroduceerd. In een
betrekkelijk nieuwe, in deze periode van wel
vaart, met grote sprongen naar voren dringende
IB- bondig
industrie, is het al niet anders. Dat is de sector
van de nijverheid, die zich speciaal bezig houdt
met het bieden van mogelijkheden voor een aan
gename vrije-tijds-besteding. In een advertentie
hebben we wel eens gelezen over „ons tweede
leven" en daarmee werd bedoeld: de tijd, die
wij doorbrengen buiten onze werkkring.
In de Amerikaanse stad Ro
anoke (Virginia) broeit een re
volutie op onderwijsgebied, die
zich wellicht over de gehele
Verenigde Staten zal uitbreiden
Er wordt daar namelijk geëx
perimenteerd met een „mecha
nische schoolmeester" en vol
gens de berichten leren 1000
leerlingen van middelbare scho
len sneller en gemakkelijker
dan van een echte leraar wis
kunde.
Ze krijgen geen huiswerk op,
maken lesuren van 55 minuten en
verwerken in één jaar de stof, die
zij anders in twee jaar zouden
moeten doen.
,,De „mechanische schoolmees
ter" zal geen gemakkelijk genees
middel zijn voor het lerarentekort,
want dit hulpmiddel zal nooit de
leraar kunnen vervangen, want al
leen een goede Gevende) leraar
zal deze kunstgreep kunnen doen
slagen.
In Roanoke gaat men als volgt
te werk. Iedere leerling krijgt
een losbladig, boek met honderden
bladzijden lesmateriaaL Dit ls
„het programma". Terwijl hij de
vraagstukken van boven naar be
neden op iedere bladzij maakt,
verschuift hij een reep plastic,
die het juiste antwoord van het
vraagstuk zichtbaar maakt. Hij
kan direct zijn eigen antwoord
controleren.
Het ligt voor de hand om te
denken, dat dit bedrog in de hand
werkt. Maar van tijd tot tijd
houdt de levende leraar repetities
zonder hulpmiddel. En aan de
hand daarvan worden de vorde
ringen gecontroleerd.
En daarmee schijnt het dus heel
goed te gaan, want de leerstof
wordt in söeller tempo verwerkt
en de „oefenjeugd" van Roanoke
blijkt deze visuele, individuele
manier van lesgeven sneller door
te hebben dan het klassikale on
derwijs van de leraar wiskunde.
Tomalenplute machine
In Californië is onlangs de eer
ste tomatenplukmachine gede
monstreerd in tomaten die in de
volle grond geteeld worden.
De machine trekt de planten
uit de grond en plukt de vruchten
er af. Hij kan per dag meer dan
100 ton tomaten plukken met een
ploeg van 14 arbeiders.
De machine is ontworpen door
landbouwkundige ingenieurs van
de Universiteit van Californië en
gemaakt door de Blackfelder Ma-
nufacturing Company.
Als we de grote warenhuizen op dit ogenblik door lopen, dan
ontdekken we steeds meer nieuwe dingen (of oudere die geper
fectioneerd z\jnj die zich speciaal richten op onze vrije uren.
Tn Parijs begon
deze week een ten
toonstelling, waar
via 277 stands aan
de duizenden be
zoekers werd ge
toond, hoe zy in
de zomer van 1961
by leven en wel-
zyn hun vrije tyd
in de open lucht het
prettigst kunnen
doorbrengen. Daar
van publiceren wy
by dit verhaaltje
twee foto's. De ene
(de bovenste) geeft
een beeld van een
charmante jonge
dame In een soort
pieremagoggeltje.
Zy dry ft lachend
rond in een op
blaasbaar bad, ped
delend in een
eveneens opblaas
baar roei- annex
zeilbootje, dat de
naam „Piraat"
heeft gekregen.
Twee personen
kunnen cr een
plaats in vinden,
het neemt weinig
plaats in (ongevuld
dan) en weegt
slechts 13 kilo. maar is niettemin in staat een gewicht van 200
kilo dryvende te houden.
