Bladluizen per postzak
thuió
-uit ew
ZO GAAT DAT IN BENNEKOM
ONTMOETING MET DE GROOTSTE
KENNER TER WERELD
(TEDDFOD IN WALES
Kunstmest in
capsule
AS-rats heb hl
ZATERDAG 23 JULI 1960
te maken met virusziek- paraat. Twee doorzichtige plaatjes
„Ziet u Draait u
maar wat aan dit knopje,
tot het apparaat zo scherp
mogelijk is ingesteld. Ja, zo
is het wel ongeveer goed
denk is. Dat is nu een blad
luis uit Groenland."
„Zo, zo", zeggen we, „een
bladluis uit Groenland.
Waarom niet uit de Congo
of uit Cochin China? Ja,
waarom is dit eigenlijk een
luis? Als u ons verteld had
dat het een vlo was uit Ti
bet hadden we het ook ge
loofd
Maar met zulke opmer
kingen hen je hij de heer D.
Hille Ris Lambers (50),
Edeseweg 139 te Bennekom,
aan het verkeerde adres.
Hij reageert ongeveer
dus:
„Een vlo of een luis. dat is me
nogal geen verschil! En op het
zuidelijk halfrond tref je maar
weinig bladluizen aan. Daar krijg fe
je voornamelijk te maken met
schildluizen Wat verder die
vlooien betreft, wist u. dat als
wij nog eens geplaagd worden
door zo'n beest, het nog maar
zelden een mensenvlo blijkt te
zijn? Mensenvlooien zijn er in Ne
derland haast niet
meer. Wel honde
en rattevlooien. Dit
is één van de rede
nen, dat vlooien
theaters op ker
missen nog slechts
sporadisch vóórko
men. Voor dat
werk heb je per se
mensenvlooien no
dig. Die hebben
twee haakjes méér
aan hun poten dan
die andere vlooien.
En juist die twee
haakjes ziin nodig
om er de draadjes
aan te bevestigen."
Doch ter zake.
De heer Hille
Ris Lambers is
bladluizenexpert
en daarom is die
vlooienpraat maar
iets bijkomstigs.
Over de luizen
willen we hem
gaarne horen. Hij
is immers, volgens
prof. dr. ir. J. C.
Dorst tijdens de
onlangs in Wage-
ningen gehouden
25ste Landbouw-
week, de grootste
kenner ter wereld,
reden waarom toen
de Landbouwprijs
werd uitgereikt.
Dank zij zijn arbeid kan menae
strijd tegen de bladluis, die jaar
lijks voor vele miljoenen schade
aanricht, effectief voeren!
Met de bestrijding zelf bemoeit
hij zich niet, al geeft hij desge
vraagd natuurlijk wel eens advie
zen. Maar hij beschouwt het als
zijn taak, de diverse bladluizen-
soorten te bestuderen, m.a.w. hun
levenswijzen na te gaan. opdat
de bestrijders daarmee hun voor
deel kunnen doen. Bovendien
draagt hij zijn kennis weer over
aan anderen, o.w. tal van doc
tors in de biologie, die, waar zij
ook wonen mogen op deze wereld,
het adres in Bennekom weten te
vinden.
Als wij er zijn maken we bijv.
kennis met een bioloqg uit Zuid-
Afrika, die juist door een micros
coop zat te turen. „Er is hier op
het ogenblik ook nog een Ameri
kaans bioloog in huis", zegt de
heer Hille Ris Lambers. „En
soms komen er uit Japan, uit
Australië, kortom uit alle wind
streken. Dat is dan weer een uit
vloeisel van mijn publikaties in
talloze internationale wetenschap
pelijke tijdschriften, 't Is een
beetje gek", voegt hij eraan toe,
„maar buiten Nederland kennen
ze me eigenlijk beter dan hier te
lande. Behoudens dan in de krin
gen van de aardappelcultuur,
daar ik me de laatste tijd vooral
met de bladluizen in aardappel
velden bezig houd".
Wat?
Wanneer we hem vragen, wat
hem bewoog, om zich in bladlui
zen te gaan verdiepen, dwalen
zijn gedachten zichtbaar terug
naar lang vervlogen jaren. „Mis-
sohicn heb ik dat van mijn vader,
én van m'n broer. Toen ik nog
een jongen was ik werd gebo
ren in het gehucht Jorwerd tus
sen Leeuwarden en Sneek hield
ten die de knólproduktie reduce
ren. Eerst gaat het loof krullen, het
verkleurt en het resultaat is, dat
er minder aardappelen aan een
struik groeien, terwijl ze tevens
kleiner van stuk blijven.
Virusziekten
het beestje tussen geplakt
Al die soorten ken ik, zoals
postzegel verzamelaar pre-
weet wat hij wel en niet in
verzameling heeft. Daar ik
i'n geweldige luizencollec-
Luizen, die hem levend u
toegezonden, laat de heer
Ris Lambers vaak in de vi
bank van zijn laboratoriun
tie bezit vermoedelijk de groot
ste die bestaat komt het niet
heel dikwijls meer voor, dat ik
luizen krijg toegestuurd die
Nu is het met zo. dat virusziek- vreemd voor me zijn. Is dat toch
ten alleen door bladluizen worden het geval, dan kook ik ze eerst
overgebracht. Soms geschiedt dat uit met kaliloog en chloraal phe-
- <L. overbrengen door menselijk con- noi waarna alleen de huid en de
1 tact. En ook wel, doordat een haren overblijven.
zieke Plant over een gezonde Daarna maak ik er een prepa-
schuurt. Alleen door de levenswij- raat van om het onder de micros-
ze van de diverse luizen nauwge- COop te kunnen schuiven. Wie
zet na te gaan kan men achter me ]ujzen toe wil sturen moet
de waarheid komen. En kunnen dal in een flesje met aikohol doen.
we wellicht ook uitbreiding geven Dit is een goed conserveringsmid-
aan de natuurlijke vijanden van dej_ zodat onderweg geen verrot-
bepaalde luizen. Als dat lukt zul- ting kan optreden,
len we met veel minder chemi- Het liefst heb ik voor een on-
sche bestrijding kunnen volstaan, derzoek te doen met zwangere
Zó ver is het helaas nog niet. luizen. omdat je aan de ongebo-
Tal van proeven, die in deze ren jongen bepaalde kenmerken
richting genomen werden, hadden vaak beter kunt onderscheiden
nog weinig resultaat. Zodat we dan aan de oudere. Leven zulke
voorlopig de chemische bestrijding zwangere luizen nog als men ze
nog niet kunnen missen. mij bezorgt iets wat niet veel
Een extra moeilijkheid bij de voorkomt dan ga ik ze eerst
bladluisbestrijding is nog, dat de- vermeerderen. Dat doe ik in die
zelfde bladluizen zowel gevleu- potjes, die daar in de venster
geld als ongevleugeld optreden. De bank staan. Een enkele maal
gevleugelde zijn de gevaarlijkste zendt men mij nl. wel eens luizen
omdat een gewas er dan zo snel toe met een stuk plant, waarop
vol mee zit. Het is dus van het ze werden gevonden. Dat is ge-
grootste belang, tijdig maatrege- makkelijk, want dan weet ik
len te treffen. En dat is mogelijk, soms meteen waarvan ze houden
dank zij het feit, dat bladluizen en kan ik eventueel trachten nog
gek zijn op geel. Op 200 plaatsen meer van dat voedsel te bemach-
in ons land en ook nog bij tigen. Of voor het geval alle voed-
wijze van voorposten op een sel is opgepeuzeld zoek ik diverse
aantal plaatsen in België, zijn wilde planten. Ik laat ook andere
tussen de aardappelvelden platte planten komen uit andere landen
ijzeren bakken van 60 bij 40 een- om ze hier verder te kweken,
timeter neergezet. Deze bakken. Meestal moet je dan wel bepaalde
die een centimeter of 8 hoog zijn. stappen doen om ze op gang
zijn van binnen geel gelakt en
met nicotine water gevuld. Hoe
meer de luizen nu gaan vliegen,
hoe meer we er ook gaan aan
treffen in die bakken. Al die bak
ken worden dagelijks afgetapt, de
LLangollen, waar men elkaar zingend verslaat
doet zelfs ijzeren gordijn rijzen
re. Zó is trouwens de werkelijk
heid, geschapen door de pracht-
instelling, welke reeds zulk eer. - -.
wijde vermaardheid kreeg onder luizen worden eruit gefilterd
de letters T.N.O. m flesjes J:- J
Met dat al heelt de heer Hille
Ris Lambers iets uitgesproken
tweeslachtigs: hij is nog jeugdig
brengen. Doch dikwijls lukt het.
Rariteiten
Weet u waar veel wilde plan
ten te vinden zijn? In het dorre
droge bergland vlak achter de
met zelfs i
bohémien en hij
ervaren tegelijk!
n-het-
Geen spijt
Maar wat wilt ge: overdag tus
sen de luizen zitten, d.w.z. al den ingelicht." Zo
maar turen door lenzen, zo ge-
middeld zes a acht uren per et
maal, doch ook wel veertien uur;
en dan 's nachts nog, „als het zo
heerlijk rustie is", talloze vellen
maagdelijk papier volschrijven.
Dat veroorzaakt een abnormale
slijtage en veroudert een mens
vóór zijn tijd.
Spijt heeft hij er gelukkig niet het* verwijderen
flesjes gedaan, die dan zo snel
mijn adres worden kust van de Middellandse Zee.
opgezonden. Zulks om zorgvuldig Daar komen wel vijfduizend soor-
na te gaan de hoeveelheden vlie- ten voor tegen slechts een dikke
rip gende luizen, die virussen over- duizend in ons eigen land. Ook is
brengen. Alle (vliegende) luizen die streek rijk aan allerlei rari-
zijn immers niet gelijk. We ken- teiten op het gebied van de blad-
nen honderden luissoorten. Van luizen".
onze bevindingen maken we elke ..Doet u ook nog iets anders
dag een rapportje voor de keu- dan u bezighouden met bladlui-
ringsdienst, waarna de boeren weer zen?"
waarschuwingsdienst wor- "O- Ja- als ie zo'n veertien uur
slicht. Zo in de trant van achter elkaar hebt zitten luizen
„Ga oogsten, want er komen veel verlang je natuurlijk naar wat af-
te veel luizen". Hetgeen wil zeg- leiding. Ik speel piano, ik zwem
gen. dat het loof van de aardap- n°g steeds, ik verzamel postze-
pelstruiken moet worden verwij- gels
T>YD gwyn fydd hyd a gano, gwaraidd fydd
-®-* ei gerddi fo, dat zegt men in Llangollen,
en voor wie het onverstaanbaar is, komt
hier de vertaling: Gezegend is een wereld,
die zingt; lieflyk z(jn haar liederen."
Het kleine stadje in het noorden van
Wales, het heeft slechts zevenduizend inwo
ners, heeft die woorden ook waar willen
maken. Ieder jaar ontvangt het 200.000 be
zoekers, die komen zingen of luisteren naar
zang. Tweeduizend logees uit alle hoeken
der aarde worden dan geheel belangeloos
welkom geheten in de gezinnen van Llangol
len en van de dorpen tot op tien kilometer in
de omgeving. Het zijn de leden van de ko
ren en dansgroepen, die uitgenodigd z(jn tot
het grote Eisteddfod, dat dit jaar voor de
veertiende maal achtereenvolgens gehouden
werd in het dal van de rivier de Dee.
het 24 jaar niet
derd. De virussen zitten in het gedaan te hebben ben ik ook weer
begin nl. nog maar alleen in de begonnen met tennissen. Overi-
bladeren. Wacht men te lang, ger>s krijg je steeds meer met
dan belanden ze via de stengels mensen te maken, die wat weten
in de knollen en worden de aard- willen. En dat gaat dan eigenlijk
appelen onherroepelijk ziek. Het- ten koste van je werk. Misschien
geen met name voor het pootgoed echter is het zó wel juist goed,
vermeden dient te worden. Daar daar al die onderzoekingen erg
het loof ech- vermoeiend zijn. 'k Zit nu al 33
ter nogal tijdrovend is, en dus Ja
kostbaar, wordt er in zo'n geval ve'
die luizen meestal toe overgegaan de aard-
Aanvankelijk
maar een liefhebberij van hem, appelen machinaal te
begonnen in zijn gymnasium ja
ren. Toen echter bekend werd,
dat bladluizen virussen overbren
gen. ging hij naar de Middelbare
die luizen.
20 jaar dagelijks zeg
ir voor de microscoop
Grootte
Koloniale Landbouwschool te De
venter, om zich beroepshalve op
die studie toe te leggen. Daarna bedraagt, als
volgde de Landbouwhogeschool te
Een grote postzak vol luizen, zoals
er dagelijks een op de Edeseueg
139 in Bennekom arriveert en zoals
er daar ook dagelijks een de deur
uit gaat. Links assistent J. Olden-
burger, rechts mejuffrouw H. de
Vries, secretaresse tan de heer
Hille Ris Lambers.
Op dit moment komt een van
:'n zoontjes kijken waar pa zo
lang blijft. Het etensuur is aange-
Bladluizen zijn lang niet allemaal broken. Ook zijn laboratorium-
groot. De normale grootte technicus, eeh stoere Drent die in
volwassen zijn, Bennekom getraind werd en dus
Wageningen waar hij in 194o"mS irca millimeter. Er rijn daar- "en goed alles van de aardappe-
gunstig resultaat zijn kandidaats- naast ook soorten, die variëren ,cn afweet, heeft nog iets te vra-
examen deed. Even later brak de van li—6 millimeter. Om vast te 8en- En dan sjouwt Oldenburger
oorlog uit. Hij staakte stellen met welke soort men te z0 heet die Drent samen
toog efinsectonkundtgeS bij liet maken heeft moet men zich heel met de secretaresse, mejuffrouw
Ned. Instituut voor rationele sui- lang met luizen hebben bezig ge- De Vries, nog gauw een grote
kerproduktie te Bergen op Zoom. houden. Het is dus een moeilijk Postzak de deur uit. vol lege fles-
?nttehestollenrZn°aCïrt Sltozen^dto karw*i, z°a|s ook het nagaan van Jes. die via het Bennekomse post
een bepaalde ziekte in de bieten de levenswijze erg lastig is. Van- kantoor hun weg naar de afzen-
verbreidden. En na de oorlog wer- daar, dat ik vaak uitnodigingen ders teruggaan. Want zonder fles-
gejijk j*l gedeeld.de ontvang uit het buitenland om op- Jes kom je met zulke luizen niet
heldering te verschaffen. ver....
aardappelen zijn hoofdwerkterrein.
„Dat overbrengen
van ziekten door
bladluizen kan men
plantenmalaria
noemen", zegt hij.
„De luizen zuigen
eerst aan zieke
Hoewel het T.N.O. me tot veel
eizen in staat stelt, moet ik toch
tal van uitnodigingen afslaan. An
ders zat ik hier nooit meer. Doch
via een uitgebreide corresponden-
,1,.., tie kan ik nogal wat inlichtingen
planten. Doren dan «ns vraagt Sen
gezonde aan, en miJ zonder meff inlichtingen, dan
transporteren'aldus EentoV.
mij ook allerlei
die
planten
In de Verenigde Staten
„Heeft
ziek maken." vragen wc ue u«ei nine nis tam- tent verleend on epn vinriln»
hifnu'Air Sta "T v£ll 't haasinnit' ,e Vinden" »«rbij taïïtonStkoSSs In
hij nu zijn pijp antwoordt hy. „Welke jongeman
neer, om dan vlug voelt er in deze tijd iets voor,
een sigaret op te zich bij bladluizen op te sluiten?
steken en hij gaat En voor een goede opleiding is
verder: toch zeker 5 a 6 jaar nodig. Eer- le onder inwerking" van de "kli-
Nu kan men die ste vereiste is evenwel, dat men maatsomstandigheden vrij snel
luizen te lijf gaan veel liefde heeft voor biologie, en de voedingsstoffen komen vrij.
met giftige stoffen. Dan is het zaak, zich inzicht te Dit is gedaan om het gemakke-
Daartoe worden de verschaffen in het leven en de lijk bemesten in dichte gewassen
planten bespoten. ESgSïïSïïS Tf," fi ?i€re.n' De mfU/k te maken, waarbij
tempo automatisch kun
nen worden gecapsuleerd. Komen
deze korrels in of op de grond,
dan verteert de ragdunne capsu-
Doch de praktijk om te ieren bezitten doorgaans
heeft al lang ge- al veel kennis van de biologie,
leerd, dat op den Het zijn vaak lieden, die verbon-
duur een insect re- den zijn aan proefstations. Soms
sistent wordt, m.a. blijven ze maar enkele weken,
w oneevoelie voor soms °°k wel een jaar; Dit werk
een beuaald Eif leer echter aan geen enkele
Men moet derhalve mreers'teit. Daar wordt natuurlijk
zwaardere ^gifstoffen! gSMX
door dit spuiten tevens de na- JL ij,
awjwafbSE rie eperib°de te rev FF
worden gedood. Dit is dan ook Ls °m." bepaalde luis te bestri,
SS- tkkbCe,ar„°|rS,fe male SSfiof
veel voorkomend sten. Hetgeen een kostbare geschie-
komen ders door de kunstmest nogal
beschadiging plaats vindt.
Newydd, gelegen
romantisch park.
Van die tweeduizend bezoekers
„van overzee" zijn er misschien
maar een handvol, die de naam
van dit gastvrije oord naar de
regelen der kunst (want dat lijkt
de taal van Wales wel) kunnen
uitsprekén. Wie het goed doet,
produceert zo ongeveer: Sgleng-
goglen. Waarbij men vooral, zo
als de Welsh zeggen >de tong
moet laten rollen. Maar er zijn
er zeker ook een duizend, die
geen woord Engels spreken, laat
staan het Welsh onder de knie
hebben. En toch vonden ook die
Joegoslaven, Spanjaarden, Portu
gezen en Polen er een even har
telijk onthaal.
Het IJzeren Gordijn is voor het
Eisteddfod van Llangollen om
hoog getrokken. Hongaren, Polen
en Tsjechen hebben onbekom
merd en vrij het Westen ont
moet. De enige beperking, die zij
zich oplegden, was dat er niet
over politiek gesproken werd. „We
zouden het dan voor onze deelne
mers verknoeien", merkte één
onschuldig op, niet beseffend dat
dit antwoord voor een goed ver
staander reeds voldoende was.
Politiek is overigens geen stok
paardje in Llangollen. We wa
ren er dit jaar juist na het over
lijden van Aneurin Bevin. En
staande eerden tienduizend man
nen en vrouwen, van 25 nationa
liteiten met een Welsh mijnwer
kerslied de Labourleider. Ook
dit is typerend voor Llangollen.
Men wil er de internationale
vriendschap niet bevorderen ten
koste van nationale trots en
eigenschappen. Neen. ieder kan
op eigen wijze zijn bijdrage leve
ren naar de beste tradities van
zijn land.
Het jaar rond
Het is voor de buitenstaander
een raadsel, hoe een bevolking
van zo geringe omvang, van
doodgewone burgers, deze orga
nisatie voor elkaar krijgt. Toen
we er naar vroegen, was het ant
woord: We werken er het gehe
le jaar voor. Op de laatste dag
van het veertiende Eisteddfod
werd het programma van het
vijftiende (van 11—16 juli 1961)
dan ook gepubliceerd.
Nu, nog geen veertien dagen na
het sluiten van het feest, verga
dert men in Llangollen al over
het volgende. Er is een commis
sie voor de muziek, voor de
volksdansen, voor de hulsvesting,
voor de maaltijden, voor het ver-
komende maanden
uitnodigingen gaan
om deel te nemen.
Uitnodigingen, die
inhouden, dat de
deelnemers van
het ogenblik af,
dat zij in Enge
land landen, wer
kelijk gasten zijn.
Ze r
De heer D. Hille Ris Lambet
bladluizer
karakte-
tieke houding.
digheid
papa er vogeltjes op na. Als pre- verschijnsel bij werkelijk grote denis wordt, 'k Vind spuiten ook
dlkant ging hij daarin op. En m'n mensen accentueren dat vader- Sjflttfij v*">1
broer studeerde botanie. Welnu,
het dierlijke van m'n vader en
het plantaardige
dan bén je
niet elegant. Veel liever probeer
ik. de cultuur van bepaalde plan
ten zodanig te wijzigen, dat de
zTjn luizen er minder vat op hebben,
me- Met de bieten heeft men in dit
een opzicht reeds lang aardige suc-
gebookt door zc vroeg
heeft kan het ook le
Collectie
lijk-verstandige nog. Ofschoon,
wanneer hij opveert uit zijn ge
makkelijke stoel en dan in
i'n broer volle lengte van circa twee
ter voor je staat, gehuld in een
zwierig geruit jasje en beige pan-
Achter de glanzende glazen van talon, met lange voeten in bruine dicht op e|kaa'* je zaaien. Onder „„„„„uum-
crèmekleurige brilmontuur sandalen, kost het je plotseling die omstandigheden doen de lui- Zend bladluizen. Hoeveel soorten
va- zen zich niet zo gelden en kon ze vertegenwoordigen weet ik niet
het de zgn. vergelingsziekte sterk wor- maar denk een tweeduizend,
den teruggedrongen. Voorts kan j)je iujZen leven natuurlijk niet
men andere rassen kweken etc. meer doch ze zitten stuk voor
e,c stuk gevangen in zgn. microscoop-
Bij de aardappelen hebben we preparaten. Hier heb ik zo'n pre-
Dan wijst hij naar een grote
houten kast, die staat opgesteld
in het ruime voorvertrek van zijn
woning, dat als laboratorium is
ingericht. „In die kast", zo ver
volgt hij, „zitten zo'n honderddui-
fonkelt thans iets_dat humor ver- moeite hem als een bedaagde
raadt. En een bedachtzaam haal- der te aanvaarden. Dan is
tje aan zijn pijp geeft je even veel meer de rusteloze globetrot-
het gevoel dat je de boot in moet ter. die nu eens in de ene hoek
Maar toch blijft hij goedsmoeds, van de wereld vertoeft en een
straalt zelfs iets vaderlijks uit, paar maanden later in de ande-
Llangollen
Britse spoorwegen
staan voor niets
als het er om gaat
bepaalde aanslui
tingen te creëren.
Treinen worden omgelegc', stoppen
waar nooit een trein stil houdt, op
aansluitingen wordt gewacht ali
het nodig is. Op heit piepkleine
stationnetje van Llangollen staan
dan trouw twee damesgidsen te
wachten tot de hun toegewezen
groep aankomt. Het zijn doodgewo
ne huisvrouwen, maar in de week
van het Eisteddfod organiseren en
regelen ze als beroepsgidsen en
zien haar huis nauwelijks.
Zij zijn verantwoordelijk voor
de groep, voor de logeeradressen,
het inwilligen van wensen, het
vervoer van en naar het terrein
en alles wat er nog bij kan ko
men. Het ergste, zo vertrouwde
mrs. Jones uit Trevor me toe, is
als er minder deelnemers komen
dan werd opgegeven. „We weten
dan niet welk logeeradres we
moeten teleurstellen, want ieder
een heeft uitgehaald vóór de te
verwachten gasten". Eigen bed
en badkamer wordt afgestaan, de
salon compleet met televisie en
radio opgepoetst en beschikbaar
gesteld en het beste van de En
gelse keuken in huis gehaald,
want ontbijt en supper krijgen de
gasten bij hun logeeradressen.
Verder eten alle deelnemers in
een enorme tent, waar ongeveer
duizend man tegelijk bediend
kan worden. Van twaalf tot twee
serveert men een warme maal
tijd, van vijf tot zeven een high
tea, met alle heerlijkheden van
de Britse banketbakkerskunst.
Uil- eigen tuin
Het jaar rond ook hebben de
Langollense inwoners de zorg
voor hun tuin. Uit die tuinen
moet een onuitputtelijke bloe-
menschat te voorschijn worden
getoverd om eettafels, ontvang-
centra en vooral het reusachtige
podium in de tent, die tiendui
zend mensen kan bevatten, te
versieren.
Er komt geen bloemist aan te
pas en toch zijn die arrangemen
ten zo rijk, zo gevarieerd, dat de
Floriade er trots op zou zijn.
Voor het podium, waar een koor
van tachtig leden mét orkest roy
aal op kan, was een border aan
gelegd, waar rozen, riddersporen,
fuchsia's, vingerhoedskruid, mar
grieten. lathyrus, dn een weelde
van varens en groene heesters
bloeiden. En heel de week was
er geen verlept blaadje te zien.
Wanneer eindelijk in de late
avonduren het Hen Wlad fy Nha-
dau (het volkslied van Wales) en
het God save the Queen verklon
ken waren, kwamen de vrijwilli
ge bloemenschikkers en tuiniers
om in de leeggestroomde tent,
nieuwe fleur te brengen.
Geen bevel
door de luidspreker gezegd:
de jeugd van Llangollen boven de
twaalf morgenochtend om tien
uur in de school komen om te
helpen0" En dan wès de jeugd
er en sjouwde opgewekt wat er
te sjouwen was. Koeriertjes van
Oost en fFest ontmoeten elkaar.
Een Scheveningse en een deelne
mer uit Nigeria vriendschappelijk
bjj elkaar.
nauwelijks tien jaar renden her
en der om boodschappen over te
brengen. En men kon er zeker
van zijn, dat die goed gedaan
werden ook.
In de uren dat niet gezongen of
geluisterd werd zwermden de
duizenden het miniscule stadje
met anderhalve winkelstraat in
en dromden in de souvenirswin
kels, die gouden dagen beleefden.
Gouden dagen, maar zonder een
penny te veel te vragen. Menige
klant, wanhopig ploeterend met
het lastige Britse muntstelsel liet
de winkelier maar in zijn beurs
de pasmunt uitzoeken. En nie
mand die er misbruik van maak
te. Wie even wilde uitblazen in
Deeside café kon er genieten van
een enorme pot thee, compleet
met een kan warm water en
melk en suiker ad libitum
voor tien pennies! Wie er een
fooi bij gaf kreeg een verbaasd
gezicht. Een autobustrip van een
half uur naar de beroemde Hors-
shoepass met een uur oponthoud
daar en een half uur terug, kost
te twee shilling! O Hollandse
autobus- en tramtarieven!
Verdroomde stad
Verdroomd ligt Llangollen nu
weer tussen de heuvels van Wa
les, laag staat het water van de
rivier de Dee, waar als de zon
schijnt de forellen flikkerend uit
opspringen. Verlaten ligt het ka
naal, dat als een goot door de
heuvelrug gegraven Is en het dal
overspant met een aquaduct van
vijfhonderd meter lengte op een
hoogte van ruim veertig meter.
Een smal jaagpad erlangs biedt
wie de trekschuit versmaadt ge
legenheid tot een bijzondere wan
deling. Zeven jaar werd er aan
dit aquaduct gebouwd, van 1798—
1805, maar het heeft dan ook de
tand des tijds weerstaan.
Verlaten ligt het wonderlijke
wit-zwarte huis van de Dames
van Llangollen, Plas Newydd.
Eleanor Butler en Sarah Ponson-
by hebben er van 1780—1831 een
wonderlijk leven geleid, waarbij
ze zich toelegden om het verzame
len van donkere eikenhouten ge
beeldhouwde panelen en be
roemdheden. De panelen spijker
den ze ter versiering op en in
haar huis; de beroemdheden
wijdden gedichten aan de dames
of wandelden in de romantische
tuin met prieeltjes. watervalle
tjes. een geheimzinnige bron en
kronkelpaadjes. De tuin is nu
stadspark en het huis museum.
In het bezoekersboek mag men
zijn handtekening zetten en alle
mensen uit Wales vullen In de
kolom „Nationaliteit" beslist niet
British, maar Welsh in!
