Weer gaslicht in het witte stadje Aet mooióte óprcckje van ^TlsderLand EEN GOEDE ATLAS ZATERDAG 9 JULI 1960 EN EEN NIEUWE OMROEPER OVER OUDE STRAATKEIEN De levensstandaard in Iberisch schiereiland Töp-idealen van Spanjaard tevergeefs naar zoeken, maar het be staat nog altijd, ,,Het Witte Stadje", zo als het duizendjarige Thorn in de wande ling wordt genoemd. Twaalf kilometer ten zuidwesten van Roermond, vlak bjj de Belgische grens, kan men die kleine gemeenschap vinden, een ge meenschap van 2350 mensen, die op de vreemdeling zulk een merkwaar dige indruk maakt, dat hij geneigd is op de tenen te gaan lopen en zach ter te gaan spreken. ,,Als het even kan moet het zo blijven", dacht al gauw mr. J. G. Smeets, die er vier jaar geleden burgemeester werd. Want zo jong als hij was werd hjj terstond gegrepen door die zeer aparte sfeer, welke voor de Middeleeuwen karakteristiek moet zjjn geweest. Deftige patri ciërshuizen: wit; royale dorpswoningen: wit; boerderijen met schilder achtige binnenplaatsen: wit; en eenvoudige handwerkershuisjes langs I stille, bochtende en hellende keienstraatjes: wit. En over dat alles wa ll kend de forse toren van een abdijkerk, die er vóór 1300 al stond, terwijl de abdij zelf reeds in 985 werd gesticht. Hoe vaker echter de heer Smeets zijn schreden naar het raadhuis richtte, hóe meer de overtuiging bij hem groeide, dat er toch wel iets gebeuren moest. Neen, geen efficiënte doorbraken om tegemoet te komen aan de eisen van het moderne verkeer; geen moderne winkelpuien of hui zen met zielloze gevels; en even min een strak plaveisel, dat ook 's avonds zou kunnen baden in een zee van licht. ,,Dat alles", zo oordeelde hij zeer terecht, ,,zou onze sfeer volkomen vernielen en daarmee het mooiste sprookje van Nederland aan de vergetel heid prijsgeven." De T.L.-buizen, die al weer wat jaartjes terug op een onzalig ogenblik op de oude dorpspomp werden gemonteerd, leverden daarvan een klein maar sprekend bewijs. „Olielampen zouden we op dit stille plekje moeten hebben, of nog liever kaarslantaarns", over- j, ifrj peinsde de burgemeester. Maar omdat dit al te veel praktische bezwaren met zich zou brengen, kwam er een voorstel In de ge- "DeWijngaard opnieuw te be- meenteraad, om -die T.L.-buizen s op te ruimen en ze te vervangen H.e ^as d? e die door elf gaslantaarns, bevestigd Parten sP®eld^ zovele kunstzinnig ge- ^.oc£ zorgde, d 'plarmatnrpn T"to raad Stalen hamers dat e tevens zorgde, dat het geklop van i hamers en het gestamp ijzeren koevoeten telkens weer denken deed aan de klok- carillon. tier ituiiiien aansonouwen, t "ff. d»' a.' makten we eely. Nederlandse gemeente tot id-ï een tweede smede gevelarmaturen. De was er vlak vóór, er werd contact opgenomen met Monumentenzorg, .55 nn nupr pntplp wplrnn 7al mpn Door een knappe verbouwing vat een eeuwenoude school kreet Thorn de beschikking over eet nieuw raadhuis. Het werd wit ge kalkt, zoals alle bouwsels in dt binnenkort in gebruik worden ge nomen. Het raadhuis heeft aan dt voorkant een klein balcon. (Va i medewerkster) LTOE IS HET GEMIDDELDE LEVENSPEIL IN SPANJE? Is de rende 8 maanden tenminste 20 als Spaanse familie Doorsnee werkelijk zo arm? Deze vragen gjgj h£r werden door verscheidene Nederlandse landgenoten gesteld, zelfs ken verschuilt, door hen, die dit land reeds toeristisch hebben bezocht. Wij constateren, dat verschei- Nederland de gasverlichting is teruggekeerd! Dat wil zeggen, op „De Wijn gaard", het wat langgerekte plein, dat behalve door die machtige St.-Michaëlskerk begrensd wordt door het oude stadhuis, het bin nenkort te openen nieuwe raad huis, de boerenleenbank, het huis van de dokter en de huizen van nog diverse andere notabelen, burgem ter Smeets, die van oordeel was. dat er ook wat aan het plein zélf moest worden gedaan. Tapijt Het antwoord vinden wij i openbaar opinie-onderzoek, dat dene artikelen, die tegenkomt. Sfeer Maar daarbij zal het elke kleine ge- ten, dat Al weer in overleg met Monu- entenzorg werd destijds beslo- bestrating 3 in de trj onlangs werd ingesteld. Aan duizend Spaanse gezinnen uit de in elk gezin dagelijks gebruikt schijnlijk niet blijven. Want „De middenklasse, t.w. kleine industriëlen, winkeliers, openbare amb- Spanjaarden foMkome'n een"?tukjc v'aVde'oudc tenaren, militairen, leraren, doktoren, enz. heeft men een lijst Electrische scheerapparaten, stof- Thorn. Achter dit intieme plein voorgelegd, met een honderdtal nuttige artikelen, waarvan 1 de vijf voor het gezin belangrijkste moest uitkiezen. Men verkreeg op deze wijze het volgende resultaat: 1. Auto. Wasmachine. 3. Radio, machine. 5. Koelkast. angesloten zijn, erger: soms r in het gehele dorp maar Naai: ir£°' zuigers of electrische fornuizen bijvoorbeeld. ontbreken. Een stofzuiger zou hier geen overbo- smalle straatjes, w dige luxe zijn, want door dc gro- te droogte en het vele zand op straat, komt er veel stof de hui zen binnen. Scheertoestellen be schouwt men als luxe. Een goed icheidene op „De Wijngaard" uit monden. Ook daar hangt nog sterk die mysterieuze sfeer van de Middeleeuw! Spanje heeft de naam een arm land te zijn, Dus is het ze ker eigenaardig dat de door snee-familie bovengenoemde lu xe-voorwerpen uitkoos. Deze uit- slag geeft echter alleen aan, water, wat de Spanjaard ziet als onmis- elkaar haar goed kunnen reinigen, baar ideaal voor gezin en huis- j^et bezwaar is natuurlijk, dat houding. Natuurlijk wil ^dit j^et water nooit geheel schoon is, juffrouw Carmen haar Dlaatsen ^waar d^heffl^van" de toestel, de Spaanse Philips, "kost gekalkt. Eu dus wil bevolking over leidingwater bel PewtM Ben electrisch for- sequent zijn schikt, en de andere helft de was bezitten is de droom van moet doen in zgn. „lavaderos", ï?e™«e h^svrou.w,\ d.e Pr'Js „washuizen": meterslange (industriémeter kost° 1. wit gepleisterd of wit Heerlen naar Kerkradc. ..wasnuizen memmi.nge ce- „A"08;'; de .!S!^'!i-ko,t£n menten aanrechten, met daarach- nnHnbtriLot,0 t ei 0n«? „da™rlosrd„e™Ss,b„akn™=f iï?"SSV^vXikT 1 pes. per KWU. Dus laat de witte boontji 1. Auto 3. Radio Door bovenstaande kan men zich een idee hoe ongeveer het gemiddelde le venspeil in Spanje is, en welke v Bijna elk Spaans gezin bezit artikelen de Spanjaard comfort 1 4nwo- 21 radiotoestel, terwijl het aan- en geriefelijkheid bieden, eeheel tal televisieapparaten momenteel Te tt ik geneer finn nnfl in hpt ianfl be_ Aen sioiie zou ik wei eens wll- de len weten: Welke Nederlandse televisie-zendstations wordt gele- hulsvrouw, gewend aan meer ge- verd door de Nederlandse Phi- mak en weelde, De enige automobiel die in' Spanje vervaardigd wordt, is de SEAT: naar het model Fiat 1400 panse transistor-toestelletjes I- tSr'fe ToFS vSS] venaaget tot /u.uuo pesetas, worden Men smokkeit ze echter Andorra en de Kanari- De auto's zijn in het Iberische schiereiland verschrikkelijk duur, hetgeen tot uiting komt houding tussen wagens ners, die het laagste Europa is: slechts één van elKe r, fin .r 1.,t dra a gt. l Het materia al 60 inwoners bezit een auiu! Jr. tp1p„?cip.,p„^c,oti„„0 Nederland 1 wagen op de 9 per- goedkoopste toestel kost 1.200). De radio-programma's zijn over het algemeen heel goed. 1959 160.000 en 140.000 'pesetas be- Het laatsta ?aaF w?rdeP. er Ja' droegen. Kortgeleden heeft zich hier in het Iberische schiereiland kun nen aanpassen? tijd een gerommel dat deed denken aan een hevig onweer. „O, dat is niets bijzon ders", zei de ambtenaar J. Wolfs, die tevens secretaris is van de V.V.V. „Dat zijn de arbeiders van gemeentewerken, die weer een vracht maaskeien lossen om die „De Wijngaard verlichten. De fra tuur, die deze lanta verkoopt plm. 2000 pese- 4. Naaimachine In Spanje wemelt het Barcelona produceren 40.000 wagens per jaar. Zes maan den van te voren moet men zijn bestelling doen. De wegen in Spanje zijn vrij slecht en smal. Verkeersongeluk- ken zijn er aan de orde van de disfes en naaisters. Confectie-kle- dag, want een Spanjaard met ding vindt men er nl. nog weinig, een stuur in de hand verliest alle De confectie in de grote magazij- voorzichtigheid uit het oog. De nen is van slechte kwaliteit en de benzine kost bovendien bijna een goede kleding in de kleine „bou- gulden per liter. Desondanks is tiques" is voor de doorsnee huis de grootste illusie van de Spaan- vrouw onbetaalbaar. De naaisters, se familie een auto te bezitten die tot voor kort tegen heel lage om met de kinderen tochtjes naar lonen werkten, zijn door de toe- de bergen te kunnen maken. risten wakker geschud: Fran- Men ziet hier veel hypermoder- caises en Amerikaansen brach- ne Amerikaanse wagens: Cadil- ten uit eigen land mooie stoffen lac, Buick, Chevrolet, maar die mee, en lieten daarvan in Span- behoren toe aan de Amerikaanse je goedkoop een elegante maat- militairen, die gestationneerd zijn japon maken. Het gevolg is, dat op de Spaanse luchtbases. De gro- de Spaanse modistes steeds hoge- te meerderheid der arme Span- re lonen gaan eisen. De vrouw, jaarden moet zich evenwel tevre- die zich aanvankelijk een naai den stellen met.... de benenwa- ster-voor-alles kon permitteren, gen! is er toe over moeten gaan, zich 2. Wasmachine |ee„" S*ïï'^MXgt$oich£ Enkele jaren geleden moesten ^„"^"tfpnaa^aïhS; de vrouwen uit de kleine dorpen omdat de electrische veel te duur Leidingwater ontbrak. Sinds een J jaar of vijf worden er electrische O. IKOGlKOSt wasmachines op de markt ge- ijL bracht, vervaardigd van Spaans Als vijfde punt staat er op het materiaal. Men heeft de keus tus- keuze-lijstje der Spaanse families sen allerlei merken, die van de frigidaire. Dit wil niet zeggen, 2.300 tot 8000 pesetas kosten. Het dat er ook in elk gezin een staat. merendeel der gezinnen wast nog Integendeel! De minimumprijs in ouderwetse wastobbes, omdat bedraagt 10.000 pesetas (voor de een wasmachine boven het finan- Spanjaard 1.000). De kasten ciële vermogen ligt. Nóg zijn er worden in Spanje vervaardigd, talrijke kleinere plaatsen, waar en zijn niet van erg goede kwa de huizen niet op de waterleiding liteit. Een enkeling kan zich Nu is het 1 dat 1 Thorn moet heten om toe te kunnen treden tot de jonge ver eniging. Neen, iedereen die een maal Thorn leerde kennen en er verliefd op werd, kan zich bij R. Thorn in Den Bosch opgeven Historie Hoc Thorn ontstaan Is en wat het allemaal heeft beleefd ls een heel lang en ingewikkeld, maar tevens hoogst interessant ver haal. Daarom willen we er toch een enkel ding van vertellen. Oor spronkelijk bouwde op deze plek een stam der Eburonen dus heidenen een afgodstempel, toe gewijd aan Thor. Misschien is daarvan de naam Thorn afgeleid. Vast staat in elk geval, dat na de komst van bet christendom een zekere graaf Ausfrled en zijn gemalin Hllsondls, die het kasteel van het naburige Cassalum (Kes- senlch) bewoonden, opdracht ga- Hoog boven „Het Witte Stadje" verheft zich de toren van Michaëlskerk, die tijdens de Tweede Wereldoorlog sneuveldt nu is die toren weer helemaal hersteld. Vóór de torenop „Wijngaard", wordt hard getverkl aan een nieuwe bestraling 1 een dag tot zichzelf wil komen en wie het klimaat van de Middel eeuwen eens even wil aanvoelen, die make kennis met „Het witte stadje". Men zal dan tót de slot som komen, dat het bij die "ene ontmoeting niet blijven kan. Nog geen maand geleden werd er door zeven mensen, die ook voor het eerst de grond van k, Thorn betraden, een vereniging Kieurig opgericht, genaamd „Vrienden tapijt. Een ontwerp daartoe werd van Thorn" Het waren zes broers vervaardigd door de Maastricht- en een volle achterneef, die allen se architect Harry Koene, die de "aam.Thorn'dragen. Allereerst m„, hMmin - de 42-jarige kantoorklerk Johan- nn-t behulp „n zwarte, rode. ces uit Oegstgeest. Deze kreeg op witte en grijze maaskeien ter zekere dag het vrij zeldzame boek grootte van mandarijnen, sinaas- ..Een abdisse van Thorn" (van appelen en Jaffa's - een prach- de schrijrster Albertine Steenhoff- Smulders) in handen en maakte tige mozaïek samenstelde, welke zjjn hele familie gaande om dat vermoedelijk nergens wordt ge- Thorn eens te bezoeken. Voorts evcnaard. Zelfs werden er dui- de 41-jarige seinwachter van de Tgnnrton Gt>ïthinirSpoorwegen Gerardus uit Zwolle, zenden basaltblok,es voor aange- de 3s.Ja6rige onderhoudsmonteur fkomstig uit de weg vap Petrus uit Geldermalsen, de 35- ge kantoorbediende Antomus uit Leiden, de 31-jarige fabrieks- Nu kunnen er lezers zijn. die arbeider Jacobus, eveneens uit -. aatjes de gaslantaarns even- de burgemeester een handig heer- Leiden en de 28-jarige technicus min achterwege mogen blijven, schap vinden, dat op zijn manier van de P.T.T., ook al uit Leiden. Dat komt dus vermoedelijk nog toeristen probeert te trekken. Doch Ten slotte neef Rudolf, 23 jaar en wel. Aan burgemeester Smeets dezulken vergissen zich dan toch technisch tekenaar van de ge- zal het niet liggen! deerlijk. Iedereen mag straks Ko- meente Tilburg, wonende Gelder- 1 kijken naar zijn wonderlijke sedam 72 issen was er nog méér in stadje, dat voor misschien wel iaak, toen we dezer dagen driekwart bestaat uit mijnwer- kolenfornuis sud- naar het Midden-Limburgse trok- kersgezinnen, die van „de Mau- ken. Dat werden we gewaar tij- rits" leven. Maar alstublieft géén dens de explicaties op de gemeen- motorengeknetter, géén geschal Met m statistiek tesecretarie van Thorn, waar ons van radio-ontvangers en géén ge- hannes i vormen, al een model van zo'n oude gas- tier van spijkerbroekendragers, om met lantaarn werd getoond kers- Zij zullen er dus ook geen juke- te stadje vers geslagen uit rood koper boxen vinden, noeh grijpautoma- Rudolf zich op"dëze kwestie. Ru- en een zware armatuur, die niet ten of iets van dien aard. Dit dolf vermoedde nl. familiebanden, nu was vervaardigd, maar af- soort toeristen zal er trouwens zodra hij iets in een krant over komstig bleek van een oude ge- überhaupt weinig aantreffen dat de plannen van de man uit Oegst- vel in Haarlem. Tijdens die expli- hen interesseert. Maar wie eens geest gelezen had. Dus ging hij nl. drong er van tijd tot eerst in z'n eentje naar Thorn, 1 Den Bosch. Energie ér energie nog dan Jo- mvankelïjk ontwikkelde, n broers naar „Het wit- gaan, wierp neef snuffelde daar in allerlei papieren en stelde vast, dat alle Thorns een gemeenschappelijke stamva der hadden, afkomstig uit Klin- gelbach, bij Hessen-Darmstadt. Nadat hij de zes broers van deze verwantschap op de hoogte had gebracht, gingen niet zes maar zeven Thorns naar Limburg en werd besloten al het mogelijke te doen, om nog meer Thorns op te sporen. Over vier jaar verwacht men dan met een veel groter aan- tal naamgenoten „Het witte stad je" met een bezoek te vereren. De vader en moeder van de - broers hopen tegen die tijd Smeets. En ook bun willen 1964 de gelegenheid bieden, met Thorn kennis te maken, alsmede hun 33 kinderen, onder wie 7 jon gens, die de naam Thorn verder zullen dragen. ven tot de bouw van een reusach tige abdij. Vooral Hilsondis, alias gravin van Strijen, was zeer vroom en weinig gehecht aan aardse goederen, zodat zij haar gemaal het voorstel deed, het klooster te laten bouwen, om er hun laatste levensjaren in te slij ten. Tot eerste abdis werd hun dochter Benedicta aangesteld, die de naam Vorstin Abdis kreeg en van Thorn een staatje in de staat maakte. Want aanvankelijk konden al leen zij, die zowel van vaders- als moederszijde tot vier geslach ten terug tot de hoge adel be hoorden, van de abdij lid worden. Dat waren er natuurlijk niet zo veel, doch ze waren stuk voor stuk zeer machtig en rijk, zodat het kleine vorstendom alle rech ten der groten verwierf en op de steun van keizer en adel kon re kenen, Later kwam er nog een klooster bij, er kwamen wonin gen bij, een kerk en nog een kerk. En weer later gingen de meeste abdijgebouwen verloren, evenals een der kerken, zodat, maar weinig meer dan de St.-Mi chaëlskerk bleef bestaan. Tijdens de tweede wereldoorlog zag het er zelfs naar uit, dat ook deze kerk zou verdwijnen, daar de toren voor een groot deel werd stuk geschoten. Doch daar bleef het bij en inmiddels werd hij al weer hersteld. In deze kerk, die vanwege haar enorme collectie kunstschatten ook voor de protestantse bezoe ker de moeite van een bezoek loont, is tevens veel voor de ge schiedvorser te vinden. Dat merkt men al, zodra gids Willem Cober (74) met zijn rondleiding begint. Maar buiten, op „De Wijn gaard", loopt nog een andere ver teller. die u gaarne inlicht over het hedendaagse Thorn. Dat is de 30-jarige dorpsomroeper Gerrit van den Ende, die een half jaar geleden de nu 82-jarige Jan Wee- rens als zodanig opvolgde. Voor de oude Jan werd dat werk te zwaar en de jonge Gerrit, die van beroep kantonnier-voorman in ge meentedienst is, had er wel oren naar om het van hem over te nemen. Als „vast salaris" betaal de de gemeente altijd tien gul den per jaar plus ƒ2,50 voor iedere keer, dat er iets omgeroe pen werd. „Nou", zei Gerrit ons. „die knaak is niet Zo gek", maar dat tientje moet méér worden. En dat zal 't ook wel worden, want on der die voorwaarde heb ik het aangenomen. Afwachten dus maar wat de raad besluit". Dienst Intussen heeft Gerrit al diver se malen de burgerij met zijn stentorstem een dienst bewezen. Als er een noodslachting is, of er is veel aanvoer van overrijp fruit, grijpt hij de grote koperen bel die hij voor 18 van Jan Weerens overnam en doet het den vol ken kond. „Toevallig heb ik gisteren nog omgeroepen", zei Gerrit ons en thousiast. „Toen was er een pan talon verloren en vóór ik de helft van m'n route gelopen had was de zaak al voor elkaar". Om ons te demonstreren, hoe snel de mensen In Thorn reage ren sloeg hij enkele malen de klepel heen en weer, waarna hij uitbazuinde: „Heden is in Thorn een vijfling geboren!" Van alle kanten gingen de ra men open, zelfs verlieten sommi ge vrouwen haastig haar woning. Maar toen ze eenmaal volledig door Gerrit waren ingelicht, gin gen die ramen weer even snel dicht en trokken de anderen zich vlug terug achter hun witte ge veltjes. „Je kunt hier ook nog wel eens lachen", ging Gerrit daarop vro lijk verder. „Wist u, dat er in Thorn twee partijen zijn, de bok ken en de geiten? Van beide groe pen zijn er ongeveer evenveel. El ke groep heeft zijn eigen muziek korps. Dat van de bokken heet „St.-Michaël". Het betreft hier een traditie van eeuwen her. Vroeger was er nog al eens ru zie en dan gingen ze elkaar wel met rieken te lijf. Dat gebeurt nu niet meer natuurlijk, maar toch heb je, als bok, altijd een schreefje voor bij de bokken. En als geit bij de geiten. Dat word je het beste gewaar bij sollicite ren. De burgemeester is strikt neutraal. Doch bij de raadsle den speelt die traditie nog altijd een rol. Al zal niemand van hen dat ooit bekennen. Zo hebben we hier ook twee melkboeren, een bok en een geit. Geloof maar niet, dat een gezin, dat tot de geiten behoort, bij de bok melk zal nemen. En een bok- kengezin houdt de deur dicht voor de geitenmelkboer". „Ja", zei Gerrit verder, „wij weten in Thorn inderdaad alle maal van elkaar, of men een bok of een geit is." „Jij bent, net als ik, ook een bok hè?", riep hij uit de verte aan een andere gemeentewerk man, die ijverig maaskeien in het zand zat te heien. Zijn maat keek even op, lach te eens fijntjes en knikte toen net als een echte bok dat Ger rit het bij het goede eind had. Toen tikten de hamers weer op de keien, nu eens langzaam, dan weer In snel tempo. Want Thorn stelt er een grote eer in zijn gas ten netjes te ontvangen. En straks zelfs met gaslicht Van oudsher hebben Nederlan ders zich bezig gehouden rr. vervaardigen en uitgeven va grafische kaarten, gevolg Nederlandse belangstelling voor reizen en trekken, die weer ont sproten is aan onze eeuwenoude zucht verre, liefst nog onbekende, streken te bezoeken. Onze oude zeevaarders, die alleen maar zeil den op kompas, wind en een beet je geluk, tekenden zelf hun kaar ten en gaven die door aan hun opvolgers, die dan weer op hun „kompas" zeilden. In de loop der eeuwen zijn er in Nederland prach tige verzamelingen kaarten uitge geven. waarvoor op veilingen nog kapitale bedragen worden neerge teld. Aan d$ rij van, hoe langer hoe méér geperfectioneerde, Neder landse atlassen is een nieuwe at las toegevoegd, uitgegeven door de Uitgeverij De Brug Djamba- tan. Deze uitgeverij heeft in de wereld van het boek al een goe de naam verworven. In een tien tal jaren deed zij een zeven mil joen boeken het licht zien fonge- ver 250 titels) in verscheidene ta len en over de meest uiteenlopen de, veelal historische en populair- wetenschappelijke onderwerpen. Daarnaast verzorgde zij de uitga ve van een aantal atlassen. De thans verschenen Wereldat las is een waardevol bezit voor hen, die er genoegen in scheppen en vinden, de wereld van vandaag economische geaardheid en klima tologische gesteldheid te beschou wen. Zij is in alle opzichten ge heel bijgewerkt tot op de dag van haar verschijning. De kaarten zijn overzichtelijk en geven met een oogopslag een duidelijk beeld van de structuur van elk land. Een goede tekst vult aan wat op een kaart niet kan worden weerge geven. Met deze Nederlandse Wereldat las kan Nederland zich geluk wen sen. Zij neemt een voorste plaats in in de rij van atlassen, die in de gehele wereld zijn verschenen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1960 | | pagina 17