Minister Marchant
Het aftreden van
Tv in de wereld: Amerika
en Europa ver vooraan
Radio
programma
Mijn besluit tot overgang is de vrucht van jarenlange overdenking*.
Mr. H. P. MARCHANT in zij" echrüv*
aan hel Hoofdbestuur van de Vrijzirtni
Democratische Bond, 13 mei 1933.
Een neiging in die richting heb ik sedert het volbrengen van myn aca
demische studie altijd gevoeld Het halve geloof, waarin ik ben op
gevoed, moest ik als onjuist en onlogisch gedacht verwerpen'.
Verj aarspartijtje
in Paramaribo
In het kinder-televisieprogramma
van de NCRV op zaterdagmiddag 21
mei a.s. komt dr. Van Wengen. con
servator van het Museum voor Volken
kunde het een en ander vertellen over
Surinaamse muziek en Folklore.
Daarvan wordt een verjaarspartijtje
in Paramaribo gemaakt, waarbij ge
zongen, gespeeld en gedanst zal wor-
Maandagavond
televisie
Denkt u er wel aan, dat er maan
dagavond een extra televisieuitzending
is? De NTS begint om 8.30 uur met
een programma over de die dag in Pa
rijs geopende topconferentie. Mr. G.
B. J. Hilterman zal uitleg geven en
daarna worden filmbeelden van de ge
beurtenissen die overdag in Parijs
voorvielen, vertoond.
Om 9.15 uur is er een Eurovisie
uitzending uit München, van een con
cert dat de Italiaanse sopraan Renata
Tebaldi, grote rivale van Maria Callas,
daar geeft. Het orkest van de Beier
se Opera begeleidt haar. Zij zingt
aria's van Puccini en Verdi.
Het concert zal een uur duren. Aan
sluitend dan nog een NTS-sportuitzen-
ding over de Ronde van Nederland.
™Ghtlwb?ieiSer.a,,rrnfK
eigen kring kan hy onbarmhartig den va« de Tweede Kam„.
van zich afslaan. Zou Bos dwalende Maar noch Colijn noch Marchant
schapen in dien kring met zachten behoorden tot het type dat het „ééns
drang op het goede pad trachten te gebrouilleerd, altoos gebrouilleerd" in
brengen, Marchant rekent onbarm- hun vaandel hebben geschreven, en
hartig met hen af. Daarbij heeft <oe" alkajr in 1929 opnieuw als col-
-„~u. aie. lega ontmoetten in de Tweede Kamer,
hy een sterk gevoel voor recht. Als m„kl, nU.mand meer wat tan da
„verleden" onenigheid: een voorbeeld
van werkelijk parlementaire levens
stijl!
Zijn kabinetsformatie in 1925, na de
cal van het eerste kabinet-Colijn, mis
lukte. vooral door mgr. Nolens, die er
niet over dacht onder leiding van de
ze vrijzinnige vos in zee te gaan!
Reeds in 1923 was hij lid geworden
van de Haagse gemeenteraad; in 1931
werd hij wethouder van Onderwijs, en
in de crisisjaren die aanbraken, ge
raakte hij diep overtuigd van de nood
zaak der bezuiniging. Dit bracht hem
dicht bij Colijn, die in 1933 zijn ideaal
van 1918 verwezenlijkbaar achtte: de
vorming van een breed kabinet, mits
hij meent onrecht te moeten be
strijden gaat hij door dik en dun,
niemand of niets ontziende. Maar
daarbij is hij ook zeer eenzijdig.
Zelden slaagt hij er in te zien. dat
een zaak twep kanten heeft. Ver
andert hij om de ene of andere
reden van inzicht, dan is hij ook
dadelijk vergeten, dat hij vroeger
een ander inzicht heeft gehad en
is er geen feller bestrijder denk
baar van hen, die het oude inzicht
blijven delen. Wie hem zal zien
optreden in het debat als tegen
stander van het verdrag met Bel
gië, kan zich i\iet voorstellen, dat onder rechtse leiding!
deze opponent nog maar zeer kort
tevoren een voorstander van dat
verdrag is geweest. Wie hem zal
zien strijden voor zijn vereenvou
digde spelling, zal ongelovig de
schouders ophalen, als hij ver-
Mr. Marchant trad met mr. Oud toe
tot het crisiskabinet-Colijn. en het be
leid van mr. Marchant werd geken
merkt door bezuinigingen en de door
voering der zg. nieuwe spelling. Te
gen het laatste had dr. Colijn wel enig
bezwaar, maar hij was op dit gebied
neemt, dat deze vereenvoudiger allerminst deskundig,
zijn loopbaan ats minister is be
gonnen als een overtuigd aan
hanger van De Vries en Te Winkel.
Bij dit alles is hij, het lijdt niet
den minsten twijfel, volkomen eer
lijk. Hij is eenmaal een karakter,
dat primair zeer actief is en secun
daire functies mist.
zorgen aan het hoofd dan de strijd
der spellingdeskundigen! Colijn liet
Marchant zijn gang gaan met zijn
vereenvoudiging der spelling, en Mar
chant is zijn gang gegaan!
REDEVOERINGEN
'.ze politieke leider, door velen
ftP 11 november 1925 liet de vrijzinnig-democratische fractieleider die de antithese voorstonden, terwijl
U mr. H. P. Marchant het eerste kabinet-Colijn vallen, vanwege het Si
aanvaarden van het amendement-Kersten, waardoor de gelden ten Marchant vonden.
bate van het in stand houden van het Nederlandse gezantschap bij ka^deetn£,,K ?g2r|..|6" rtakte hifpe'r-
het Vaticaan werden ingetrokken. soonlijk gebrouilleerd met de minis-
Op 18 mei 1935 viel minister Marchant uit het tweede kabinet- ter-president Colijn, omdat hij deze in
yfj ao II vet O aooo u de Tweede Kamer ambtelijke woord-
Colijnomdat hij op 21 december 1934 door een pater b rancxscaan breuk had verweten. Colijn was zo ver
in de Rooms-Katholieke Kerk was opgenomen. ontwaardigd, dat hij mr. Marchant
in de Kamerzitting niet meer te woord
Dat zijn in feite de twee hoofdmo- staatsman Clémenceau, de „tijger", wilde staan, ongetwijfeld een unicum,
menten uit de politieke loopbaan van bijtend van sarcasme, een ware want de ministers zijn nu eenmaal
mr. Marchant, maar niet vergeten
mag worden, dat hij meer dan vijf
endertig jaar lang deel nam aan de
vergaderingen der Tweede Kamer, en
zich aldaar, vanwege zijn kundigheid,
welsprekendheid, sarcasme en politie
ke behendigheid, een sterke positie
had veroverd: sedert 1916 leidde hij
met succes en gezag de vrijzinnig-de
mocratische fractie.
Rooms zijn is in .ons land toege
staan, maar Rooms worden.Hoe het
zij, de overgang van mr. Marchant
naar de Rooms-Katholieke Kerk ver
oorzaakte op staande voet het einde
van zijn politieke loopbaan, die meer
dan vijfendertig jaar geduurd had: zijn
tweede hoofdmoment vormde tevens
de slotacte van het leven van een po
liticus, wiens optreden ook vandaag
nog alle bestudering waard is. Wie
de moeite zou nemen een biografie te
schrijven over deze allermerkwaar
digste figuur, zou daarmee onze con
temporaine geschiedenis een belang
rijke dienst bewijzen.
De dichter Frederik van Eeden was
overgegaan naar de Rooms-Katholie
ke Kerk. en nog enkele hoogleraren,
Buytendijk, De Vogel en Van de Pol,
kunnen gemeld worden, en nu zo juist
weer de Hervormde theoloog dr. H.
van der Linde uit Middelburg.
In mei 1935, nu vijfentwintig jaar
waardige ^chok^dfe^ sensatl7 te"1 ver- dezf vereenvoudiger allerminst deskundig, en hij had~ande-
werken inzake mr. H. P. Marchant, de
minister van onderwijs, kunsten en
wetenschappen van het crisiskabinet-
Colijn. In de ogen van hen die hem
vertrouwden als vrijzinnig-democra
tisch leider, was deze stap van mr.
Marchant een ongekend schandaal.
Voor anderen, die hem, met zijn scher
pe tong en bijna speelse frivoliteit,
nooit geheel serieus hadden genomen
vormde dit gebeuren één der vele on
verwachtheden die mr. Marchant ver
oorzaakte, en zij becommentariseer-
den zijn overgang met de uitroep: „Dat
moet er nog bijkomen!!"
Voor het kabinet Colijn kwam de
overgang van mr Marchant naar de
Rooms-Katholieke Kerk op een onge
legen moment, en wat erger was, de
ze overgang veroorzaakte een minis
terscrisis (de derde sinds het optre
den van dit kabinet!), die het toch
reeds voor een zware taak staande ka
binet de arbeid bemoeilijkte, want
niets kon het kabinet op dat moment
minder gebruiken dan opspraak!
Maar als zovaak wanneer wérkelijk
regentabele mensen de leiding in har
den hebben: het kabinet kwam deze
crisis zeer snel te boven, zowel za
kelijk als persoonlijk.
Maar voor het laatst was de naam
Marchant op aller lippen: één week
duurde zijn doodsstrijd als politicus.,
daarna zou men zijn naam nog slechts
kennen als de politicus die vanwege
zijn overgang naar de Roomse K?rk
uit de politiek trad. Dat dit alles is
wat velen thans nog van mr. Marchant
weten, is natuurlijk onrechtvaardig,
maar het blijft een feit: 1935 is het
sterfjaar van mr. 11. P. Marchant als
politicus, hoewel hij eerst in de vijf
tiger jaren werkelijk stierf, vergeten,
nauwelijks meer opgemeikt.
De historicus kan achteraf slechts
enkele reacties opvangen van zijn ein
de als politicus, om aan de volgende
generatie door te geven, oie er mis
schien zijn nut mee kan doen. Maar
hij mag dat niet doen dan na er op
te hebben gewezen dat niet het einde
van die loopbaan, hóé curieus ook,
maar die loopbaan zelf van belang is
geweest, en daarom bestudering waard
is, omdat mr. Marchant één der fi
guren is die van de vijfendertig jaar
dat hij in de politiek optrad, zeker
gedurende twintig jaar tot die weinige
politici behoord heeft, die de binnen
landse politiek van Nederland beoaald
hebben, en zéér zeker voor zover dat
politieke leven zich afspeelde in de m
destijds zo boeiende Tweede-Kamer-de-
batten, waarin hij zulk een vooraan- Op 12 februari 186!
staande en gevreesde plaats innam. Pieter Marchant als
Natuurlijk is van belang hetgeen Anthonie Marchant en Apollonia Jaco-
prof. Oud over mr. Marchant schrijft ba van der Horst te Deventer geboren, hen, bij
1000 -M— *- Daarvoor -'-aagt dit alles
ment "overnemen, opdat men een oor- dc Nederl. Herv. 'Gemeente beves-
deel over mr. Marchant kan lezen van tigd. In juni 1888 vertrok hij met at-
iemand die twintig jaar lang dagelijks testatie naar Leiden. Tot 1935 stond
met hem samenwerkte.
Bekijken we de steeds groeien
de cijfers betreffende de tele
visie in de wereld weer eens,
dan zien we dat er sinds okto
ber 1959, aan het begin van het
winterseizoen, opnieuw vele zen
ders en talrijke kijkers bijgeko
men zijn.
Volgens de statistiek op 1 mei
jl. staan echter Amerika en
Europa nog ver vooraan in de
ontwikkeling.
Afrika, het werelddeel dat het laatst
lan televisie begon, heeft nu toch ook
ui totaal 12 zenders. Maar wat is dat,
vergeleken met Europa dat aan de
spits staat met 932 zenders en Ameri
ka volgend met 719?
Na deze twee werelddelen komt Azie
met 112, Australië (met Nieuw-Zee-
land) met 27 zenders en dan eindelijk
Afrika met 12.
Al deze zenders vindt men in het
noorden: Zuid- noch Midden-Afrika kent
televisie. Algerië staat vooraan met 5
zenders en dan volgt Marokko met
drie geërfde Franse zenders. Dan staat
nog een zender in Tunesië en een
Nigeria; Eritrea en Lybië hebben
eik een zender van het Amerikaanse
leger. Op deze zenders elk zijn 50 kij
kers genoteerd
Algerië heeft 30.000 kijkers inge
schreven en Marokko 2500, de overige
Afrikaanse aantallen kijkers per zen
der zijn uiterst gering.
Kijken we eens naar Azië, dan
zien we op 112 zenders 3.702.250 kij
kers. De grote hap Is hier echter
voor Japan, waar de televisie met
enorme snelheid groeit: nu al 84
zenders en 3.300.000 kijkers!
Ge/heel anders is het in China ge
steld, hier vindt men maar 36.000 toe
stellen en 4 zenders in heel het grote
land. Hawaii staat nog onder Azië ge
noteerd, hoewel het eiland de Ameri
kaanse vlag voert sinds enige tijd.
lij een zo jarenlange voorvechter
tvan de vrijzinnigheid alsmede militant
r - ZV" optreden zeer gehaat, tegenstander van alle orthodoxie en
innerlijk de welwillendheid zélf. antithese-overtuiging, was een toetre-
Wie hem nader kennen, dragen ding tot een breed, maar naar meer-
hem warme vriendschap toe en het derheid rechts kabinet onverdacht!
kan menigeen hunner diep smar- Toch trokken op den duur bepaalde
ten, als de loop der politieke ge- ambtelijke redevoeringen van deze
iïïrteniSrn. y"^e'>ng. mAllereerst was dwr de rede die mi-
..Binnenskamers is Tvij veel beter nister Marchant op 16 oktober 1933 te
dan in het openbaar aldus luidt Nijmegen uitsprak, bij het tweede lus-
het getuigenis van niemand minder trum van de rooms-katholieke Keizer
dan den anti-revolutionairen Karei-Universiteit.
staatsman Heemskerk. In 1922, als Het merkwaardige was, dat de mi-
ernstige moeilijkheden dreigen in ?'s.tertb'? ««legenheid een toe-
n spraak hield over de neutraliteit in de
de vrijzinnig-democratische partij wetenschap, en de antithese, waarbij
hij de antithese niet bestreed (zoals
hij in de Tweede Kamer steeds ge
daan had), doch veeleer uiteenzette
waarom de antithese een noodzakelijk
gevolg was van de onrechtmatige mo
nopoliepositie der Rijksuniversiteiten,
die gegrond was op een fictieve neu-
mij opnemen „als een vader voor traliteit: hij sprak daar woorden die
zijn zoon Dan vraagt hij zich geen men van dr. Colijn zou hebben ver-
ogenblik af. of het misschien voor wacht, maar nimmer van een vrijzin-
het succes bij de verkiezingen niet nig-democraat.
beter zou zijn de geschillen te Daj verscheen op het eeuwfeest
„bepleisteren". Neen, hier wil men ^1! van 1934
onrecht begaan en daartegen komt dan al het vorige was di redl'di?h"
hij in verweer, onverschillig wat op 3 september 1934 hield in de Trè-
de gevolgen mogen zijn. Het zijn veszaal van het departement van wa
de ze eigenschappen, die maken, dat terstaat, bij de opening van de ten-
toij, in zijn omgeving, veel van hem toonstelling „De Abdij van Egmond",
verdragen in den omgang, die niet tl" »de Egmonder re-
altijd gemakkelijk is. Als eenmaal '^^7''out' rSms^lio-"
deze parlementaire geschiedenis lieke cultuuridealen.
zal een heel stuk zijn gevorderd, Jhr. mr. D. j. de Geer (om van
eer ik deze gebeurtenis zal moeten de predikanten-kamerleden Kersten
beschrijven ook tussen ons de en Lingbeek te zwijgen!) liet niet na,
breuk zal komen, zal er toch dank- op ongewenstheid van deze „Eg-
monder rede" in de Tweede Kamer
attent te maken, maar zocht het eer
in een ongelukkige wijze van optreden
dan in een veranderde overtuiging:
„Deze minister past zich te gemak
kelijk aan; dat is ook gebleken in de
spellingscommissie en elders. Hij wordt
den vereenvoudigers een vereenvoudi
ger, den Egmonders een Egmonder.
den Cocksianen een Cocksiaan. Ik ge-
loof, dat de minister zich wel zal noe-
t«n beperken in het houden van re-
werd Hendrik de voeringen van dezen aard. Den „good-
Karel will" van het kabinet verhoogt hij
bij het opmaken der candidaten-
lijsten voor de tweede kamer en
mij persoonlijk ernstige, volmaakt
ongegronde, beschuldigingen door
enige ontevreden candidaten wor
den aangewreven, zal hij het voor
baarheid blijven voor hetgeen hij
gegeven heeft. Want, al mogen wij
menigmaal de zaken anders heb
ben gewenst, de vrijzinnig-demo
cratische partij heeft hem veel te
danken (I, pag. 3941).
LOOPBAAN
zijn parlementaire geschiedenis Op 4 april 1869 werd hij aldaar
UITGELEKT GEHEIM
„Na de dood van dr. D. Bos in
1916" neemt Marchant de leiding
van de vrijzinnig-democratische
Tweede Kamerfractie G.P.) over.
Tussen hem en Bos is wel een groot
garscl.il. Wel zal hy, gelijk Bos "airidvoïaat''Na°tw"™a.
H. P. Marchant dus bekend als
Nederlands Hervormd.
Hij ^bezocht te Deventer het Gym- publiceerden de dagbladen het
studeerde te Leiden, en pro- gende communiqué:
Op maandagavond 13 mei 1935
rol-
moveerde
„Begrip
naar Burgerlijk Recht".
Daarna vestigde hij zich opnieuw te
begonnen is, de partij veel dichter werd hij gemeenteraadslid;
bij het kiezerskorps brengen, maar werd hij wethouder van Deventer, in
het zal gaan op een andere manier. 1909 werd hij voor Deventer tot lid
Marchant is niet slechts strijdvaar- ya", de, Tweede Kamer gekozen.
„De heer mr. H. P. Marchant
deelt ons mede, dat hij is overge
gaan tot de Katholieke Kerk en
is getreden uit de Vrijzinnig-Demo
cratische Bond. Hij heeft aan Hare
Majesteit de Koningin verzocht,
hem te willen ontheffen uit zijn
ambt van minister van onderwijs,
kunsten en wetenschappen".
ae van Bos karakter ts hem Bond oprichtten. Hij was jaren lang
vreemd. Het critische element in in de Kamer haar militaire specialist, Een j^n-nalist, die met de minister
zijn geest is het sterkst ontwikkeld, al was hij nimmer militair. Maar door sprak, noemde het bericht verrassend.
Als Marchant een tegenstander of z')n even duidelijke als gladde en Kun- De minister antwoordde: „Verras-
een hem onwelgevallig voorstel dlge redevoeringen was hij opgewas- send? Zegt u maar gerust dat het
onder het mes neemt bliift er wei- sJn tegen de andere militaire deskun- een bom is, die springen zal. Mijn
l ZIT d,gen' want Marchant was een groot communiqué is echter duidelijk en
mg of niets over Er zijn maar wei- debater! voorlopig heb ik geen behoefte hier
nigen, die tn het debat tegen hem Met gezag volgde hij dr. Bos op als iets aan toe te voegen."
zijn opgewassen. Sterk herinnert fractieleider, en stond bekend als vu- Maar al snel verscheen van de
hij aan een figuur als de Franse rig bestrijder van de coalitie van hen, band van de minister (nog diezelfde
maand) een brochure „Tot Verweer",
en van zekere G. Voet verscheen, te
gen deze brochure in. wéér een bro
chure: „De overgang van minister
Marchant en de bekeeringsactie der
Roomsche Kerk", die zelfs een twee
de druk haalde.
Wat was aan het communiqué van
13 mei voorafgegaan, dat een apart
verweer noodzakelijk maakte?
Een kleine complicatie, die binnen
de Nederlandse verhoudingen wellicht
beter voorkomen had kunnen zijn, al
behoeft men er van de zijde van mr.
Marchant geen enkel kwaad bedoelen
achter te zoeken, eer misschien nobe
le motieven: hij had zijn overgang
naar de Rooms-Katholieke Kerk bijna
een half jaar geheim gehouden!
Hiervoor had mr. Marchant zijn mo
tieven, die hij in zijn brochure: „Tot
Verweer" heeft uiteen gezet: 1. Het
bezuinigingsontwerp stond op stapel,
en dit eiste aller aandacht. 2. De Pro
vinciale Staten-verkiezingen stonden
juist voor de deur, en deze mochten
voor de Vrijzinnig Democratische
Bond niet vertroebeld worden door
zijn overgang. Om beide redenen be
sloot mr. Marchant voorlopig te zwij
gen over zijn overgang naar de Rooms-
Katholieke Kerk.
Hij schrijft in zijn brochure;
„De onmiddellijke consequentie
van dit besluit was, dat ik moest
zwijgen tegenover ieder, en tegen
over ieder tot het ogenblik dat ik
het zwijgen zou menen te moeten
verbreken. Sommige naaste vrien
den verwijten mij, dat ik het al
thans hun niet heb gezegd: was het
een fout, een lafheid, dat ik óók
zweeg tegenover hen? Wat had mijn
vrijzinnig-democratische ambtge
noot moeten doen, als ik hem deel
genoot had gemaakt van het ge
heim? Zou hij anders hebben
gehandeld dan hij thans heeft
gedaan met het schrijven van zijn
door hem gepubliceerde brief aan
den voorzitter van den Minister
raad? Van het verzwijgen maakt
hij geen middel; hij spreekt alleen
van het feit der toetreding tot de
Katholieke Kerk. Derhalve zou de
feitelijke positie in December pre
cies dezelfde zijn geweest. Er was
voor mij maar één tweede besluit
mogelijk: dat ik zelf en ik alleen
voor het zwijgen mij verantwoor
delijk stelde. Ik kon niemand anders
daarin doen delen: niemand",
(pag. 15)
Maar zoals het vaal. gaat in de
politiek en het leven in het algemeen,
ging het ook hier: geheimen lekken
uit. cn een uitgelekt geheim doet kwa
de trouw vermoeden, wanneer men
meent eerder recht te hebben gehad
op kennis van het verborgene!
Natuurlijk verweet men mr. Mar
chant uit eigen belang te hebben ge
handeld, om maar minister te blijven;
of erger nog, ten bate van de Rooms-
Katholieke Kerk, om als minister in
het geheim haar belangen te kunnen
bevorderen!
Geen van oeide beschuldigingen wa
ren juist, er scholen ongetwijfeld op
rechte motieven achter het geheim hou
den van de overgang: de minister wil
de het werk van het crisiskabinet-Co
lijn zo lang hem mogelijk was bevor
deren. Maar van naïviteit is de mi
nister desondanks niet geheel vrij te
pleiten. Eéns zou toch blijken dat hij
zijn overgang maanden lang geheim
bad gehouden, en dat past niet bin
nen het Nederlandse culluurklimaat,
om nog te zwijgen van het feit dat
het juister is ook voor zijn kerke
lijke belijdenis uit te komen vanaf de
dag dat daartoe besloten is. reeds con
form het karakter ener belijdenis.
Het moge wat zeggen dat ook een
gezagvol rooms-katholiek politicus en
persoonlijk vriend van dr. Colijn, mr.
A. I. M. J. baron Van Wijnbergen,
in de Utrechtsche Courant schreef:
„Neen, indien het niet enkele dagen
te voren reeds was geschied, had
bij het blijven in ministersfunctie
op den dag der overgang tot de ka
tholieke kerk het feit ter kennis moe
ten ^zijn gebracht van den heer Co-
GANG VAN ZAKEN
Op 21 december 1934 vond de over
gang plaats.
Omstreeks de Paasdagen 1935 lekte
het geheim uit, en werd de overgang
van mr. Marchant ;n „Het Volk" ge
suggereerd De leider der Vriizinnig-
Democratische Tweede Kamerfractie,
mr. A. M. Joekes, belde op 3 mei 1935
mr. Marchant op, er vroeg hem ca
tegorisch cm inlichtingen. De minister
weigerde, menende dat als hij sprak,
dit het eerst in de ministerraad dien
de te geschieden. Op 4 mei overlegde
hij met mr Oud over de eis van mr.
Joekes. zónder echter aai mr. Oud
mee te deler dat mr. Joekes inder
daad alle aanleiding had tot zijn
vraag. Oo 6 mei vroeg prof. Kranen
burg, als vcorzitter van de Vrijzinnig
Democratische Bond schriftelijk om
inlichtingen
Toen móést minister Marchant wel
spreken :n de ministerraad van 7 mei:
de ministers werden door deze mede
deling volkomen overvallen, en beslo
ten hun reactie op ta schort »n tot de
\olgende kabinetszitting op 14 mei.
Op 8 mei echter schreef mr. Oud
aan dr. Colijn dat hij zou aftreden als
minister van financiën indien minis
ter Marchant gehandhaafd bleef.
Minister Marchant was door deze
pressie pijnlijk getroffen. Op 9 mei
schreef hij aan dr. Colijn:
Als ik ten slotte mijnerzijds iets
kan doen om de scheiding te ver
gemakkelijken, wil ik gaarne ver
klaren, dat ik een vruchtbaar wer
ken van het Kabinet als buiten
staander naar vermogen zal bevor
deren. Men hovde mij echter ten
goede, als ik op hoge prijs zal
stellen, dat het besluit worde ge
nomen vrij van de pressie van elk
dreigement en dat er niets zal
blijven hangen van enig verwijt van
misleiding".
Op 10 mei raadde dr. Colijn mr.
Marchant aan ontslag te nemen. Het
had volgens hem geen zin meer de
volgende kabinetszitting af te wach
ten. De Koningin werd geraadpleegd,
en op 12 mei kon dr. Colijn aan mr.
Marchant berichten:
„Gisterenavond laat heb ik be
richt gekregen, dat H.M. de Konin
gin er geen bezwaar tegen heeft,
dat g(i van uw verzoek om ontslag
mededeling doet aan dc Pers ter
publicatie in de Avondbladen van
Maandag 13 Mei".
De volgende dag werd het bericht
publiek.
Dat het werkelijke ontslag nog even
duurde, was gelegen in het feit dat
de Koningin met prinses Juliana juist
een particulier bezoek bracht aan
koning Leopold en koningin Astrid
te Brussel.
EINDE
Die zelfde dag, maandag 13 mei
1935, trad mr. Marchant tevens uit
de Vrijzinnig Democratische Bond.
Aan het hoofdbestuur schreef de
minister onder meer:
„Het afscheid van de Partij valt
mij hard. Ik heb aan haar mijn ge
hele publieke leven gewijd, en
daarover gevoel ik nog een leven
dige voldoening. Ik had niets an
ders gewenst, en het werk heeft
mij veel geluk gegeven. In de sa
menwerking is met velen een trou
we vriendschap gegroeid. Ik heb
nog hoop, dat deze onder het ge
beurde weinig of niet zal lijden,
wanneer ieder rustig en langer dan
één nacht zal hebben getracht tp
verklaren hoe alles zo heeft moe
ten lopen."
Per Koe nklijk Besluit van 17 mei
v/erd mr. H. P. Marchant met ingang
van zaterd ig 18 mei 1935 ontslagen.
Die zate o.ig nam hij afscheid van
■btenarencorps". Namens de
ambtenaren werd hij toegesproken
door de sscretaris-generaal, prof. dr.
G. A. van Poelje.
Het de.iarKment vai onderwijs, kun
sten en wetenschappen zou voorlopig
worden begeerd door de minister van
sociale zaken, prof. dr. J. R. jlote-
maker de Bruine
„De Kerk krijgt In mij een strijd
bare zoon", merkte de minister op,
toen zijn ove gang bekend werd. maar
zijn rol in het publieke leven was des
ondanks uitgespeeld, al publiceerde
hij in 1936 nog een strijdbare studie
in boekvorm tegen de N.SB.: „Een
Staatkundige Epidemie. Het ziekte
beeld van htt Dietse Nationaal-Socia-
lisme in Nederland".
Dat de voorzitter van de ,aad van
ministers, die toch in de eerste plaats
pijnlijk getroffen was door deze over
gang. overtuigd was van de goede
trouw van zijn rooms-katholiek gewor
den collega, cewijst ons inmiddels een
schrijven van dr. Colijn aan de gou-
verneur-geie aal jhr mr. B. C. de
Jonge, van 15 mei 1935. aan wie hij ter
informatie schreef:
„Uit de bladen hebt Gij natuur
lijk reeds lang vernomen, dat mr.
Marchant tot het Katholicisme is
overgegaan en zijn ontslag als Mi
nister heeft gevraagd. Voor Uw
persoonlijke informatie kan ik U
dienaangaande het volgende mede-
deelen. De overgang dateert van
21 December van het vorige jaar,
doch eerst in den Ministerraad van
7 Mei is daarvan mededeeling ge
daan. Dat lijkt nogal vreemd, maar
is het toch niet, aangezien in De
cember, toen het feit plaats vond,
nog de overtuiging bestond, dat
het groote bezuinigingsontwerp,
waarvoor hij een belangrijke bij
drage moest leveren, reeds in Ja
nuari zou worden ingediend en in
Februari behandeld. Met het oog
op de moeilijkheden, die het voor
het Kabinet zou opleveren om zoo
kort voor dié behandeling een
nieuwen Minister van Onderwijs
te vinden, heeft hij gemeend met
zijn ontslag te moeten wachten tot
dat dit ontwerp zou z\jn afgehan
deld, maar dan was ook noodig
om het geheim te houden, zoodat
zelfs zijn echtgenoote er niets van
geweten heeft. Deze indiening werd
echter telkens van week tot week
vertraagd door nieuw opgekomen
kwesties en dat is de oorzaak ge
weest, dat ten slotte de zaak van
21 December tot 7 Mei is slepende
gehouden. Ten slotte sta ik nu voor
dezelfde moeilijkheid, dat ik vlak
voor de behandeling een nieuwen
Minister moet vinden, maar het
verzwijgen komt daardoor toch wel
in een beter licht te staan dan het
niet ingewijde publiek dit ziet.
Overigens nemen de moeilijkheden
voortdurend toe en gaat de weg
niet over rozen."
Verder komen de Aziatische landen nog
niet hoger dan 1 en soms 2 zenders
(Korea, Philippijnen en Siam) en ge
ringe aantallen kijkers. Vijf van de
overige zenders zijn Amerikaanse le-
gerzenders, waarop ook steed-s slechts
50 toestellen zijn aangesloten.
Australië boekte vooruitgang: hier
zijn nu 26 zenders (evenals in Ame
rika alle commercieel) voor 600.000
toestellen en Nieuw-Zeeland zet de
eerste stapjesi 1 zender en 1000 kij
kers.
Bij de 719 Amerikaanse zenders zijn
in de statistiek ook de 53 van Ca
nada en de 14 van Mexico alsmede al
le zenders van de zuidelijke staten
geteld. De Ver. Staten bezitten er op
het ogenblik 565 en zij tellen 54.300.000
ontvangtoestellen. In de zuidelijke sta
ten telt Brazilië 960.000 kijkers, Cuba
360.000 en Venezuela 320.000, Zij ne
men daarmee de voorste plaatsen in.
Ter vergelijking nog de volgende aan
tallen ingeschreven toestellen: Europa
25.982.000, Ver. Staten 54.300.000 en
Canada 3.700.000.
Canada heeft met dit aantal
kijkers als eerste land vrijwel
het verzadigingspunt bereikt:
van de 4,3 miljoen gezinnen
hebben er 3,7 miljoen een tele
visietoestel, dat is ongeveer 88
procent. Alleen in Ontario wor
den al 1,3 miljoen toestellen ge
teld en ook Quebec heeft het
miljoen bereikt.
voor morgen
Actuele geloofsprobler
12.30 Strijkork; 12.65 Act
IKOR: 17 00
20.00 Katholiek
22.40 Avondgebed; 22 55 Rellgieu,
9.45 Geestelijk^ le-
Koorzang.' AVRO*:"*iji.000Ge$ar
Sportspiegel; 13.00 Nws en S
13.07 De toestand i d wereld,
13.17 Meded of gram: 13.20 Gr£
17.30 Soebkac
Koninkrijk, klankb; 21.15
railing; 23 20 Hedendaagse
23.55—24.00 Nw
Het Bloedig Dogma, TV-spcl; 21.50 Dag-
MAANDAG 16 MEI
NCRV: 7.00 Nw:
Gram; 9.35 Waterst; 9.40 V t
Theologische etherleergang;
latje;
solist; 16.00 Bijbeloverdenking; 16.30 Cla-
vecimbeirecital; 16.40 Koperensemble; 17.00
V d kleuters; 17.IS V d jeugd; 17.30 Gram,
Gram; 17.40 Beursber; 17.45 Regeringsuit-
der in Noord-Nieuw-Guinea, door G Hof-
stra; 18 00 Orgelspel; 18 30 Gram; 19.00
Nws en we ertoe r; 19.10 Op de man af,
praatje. 19.15 Oude muz; 19.30 Radiokrant;
19.50 Amus muz; 20.20 Een moeder ge
zocht, hoorsp; 21.20 Gram; 2130 Viool en
piano: 22 00 Parlementair comm; 22.15
Gram; 22 30 Nws en S.O.S.-ber; 22 40
Gram; 22.45 Avondoverdenking; 23 00
AMMH' mm; 23.35 Gram; 23 55—21 w
Nws.
Hilversum II. 298 m. VARA: 7.00 I
7.10 Gym; 7.23 Gram; 8.00 Nws;
Gram; 9.00 Gym v d vrouw; 9.10 Gi
VPRO: 10.00 Morgenwijding. VARA:
Gram; 11.15 Voordr; 11.35 Lledci
17.25 Roemeens
1915 Regerings-
ming Bevolking vra
de Nederlandse Nood wacht. Tom Lodewlik,
hoofd afdeling publiciteit spreekt over De
klok cn de klepel; 19.30 Lichte muz: 20 00
Nws; 20 05 Kleinkunstprogr; 20 35 Marim
ba; 21.05 Noord-Hollands Fllharm ork
22 20 Ronde v Nederland; 22 30 Nws: 22.40
Lichte muz: 23.10 Gram: 23.35 Idem; 23 55
imofoonplatenprogramma draadom
an 18—20 uur. I Georges Bizet
l'Enfants. kleine orkestsultc op 22.
(Trompette et Tambour), Berceu-
Poupée), Impromptu (La Tounie).
"te Femme). Galop
(Le Bal). Orches
reux olv. Igor
Lalo. Symphonic
Rondo. Allegro. Bronislav Glmpel,
Philharmonisch Orkest van Munehe
Fritz Rleger. Ill Henri Busser. Pet'4
(e voor orkest. En sourdine Valse
Vieille chanson, Scherzetto. OrchestT
tlonal de la Radiodiffuslon Francals
Henri Busser IV An ton in Dvorak
Moderato.
gro. Adagio ma non tropno. Finale] Alle.
gr o moderato, Enrico Malnnrdl. Cello
Ph Uharmon Isch Orkest van Berlijn olv]
