literaire wedrennen
tuóóen de bloemen^
Muzikale sprookjesdansen
en dissonanten
DE WINNAARS IN DE
VAN PARIJS
DE LAATSTE DER
RECHTVAARDIGEN"
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 7 MEI 1960]
Op de J-lorla.de in botterdam
TEKEN DES TIJDS
BR STAAN BEBIM
(Van onet kunstredacteur)
kleine vijver doet een naakte
tere schoonheid der natuur
rijzen grote en kleine stenen en
bronzen beelden op. Kracht en
ritme is er tussen die slanke
bloemstengels, die een kleur
rijke schoonheid dragen. Aan ee
vrouxo de was, midden in een grasveld dat omzoomd is met trotse
tulpen ontdoet een mager jong meisje zich van het laatste kleding
stuk, een kaal vereenzaamd koningspaar zit op een bank voor de
Koningshof, een naakte langgerekte mannenfiguur ligt voorover
in een museumhal, heel kleine danseresjes tonen een charmante
bewegingskunst, een man met afgehakte ledematen roept wat
huivering op, een hooggelaarsde man draagt een zware vrouw door
het toeter, een zittende vrouw tracht met een appel opnieuw een
Eva te worden, achter wat lage struiken zit een grote papegaai op
een stenen hek en tussen de bloemvelden in rijst een steen omhoog,
die het mlied van de vocalen" draagt.
Meesterwerken van de jongste vrouw aan de vijver, in de volle
beeldhouwkunst kan men tot 25 vormgeving van een kunstenaar
september zien op hei terrein van als Renoir, is niet alleen van een
de Floriade in Rotterdam. Wie grote puurheid, maar ook van een
zo dia korte opsomming hierboven prachtige beweging. Renoir was
heeft gelezen zal de indruk krij- een groot schilder, die eerst op
gen, dat de beeldhouwers de mens late leeftijd tot de beeldhouw-
graag zo in beeld brengen zoals kunst kwam. geholpen door assis-
de mens zelf zich niet in het open- tenten, omdat zijn zieke lichaam
baar kan vertonen. Het naakt hem tot zelf modelleren niet meer
overheerst, het naakt van steen en in staat stelde. Die zittende voor-
brons. Ook in het beeld heeft de overgebogen vrouw, die door
kunstenaar naar de natuur ge- Maillol als een symbolisering van
xocht, heeft hij de menselijke fi- de nacht werd gemaakt, is mild
guur in zijn natuurlijke schoon- en verstild in de harmonie der
heid willen weergeven, zonder het vormen. Die kleine danseresjes
raffinement van de aankleding, van Rodin zijn verrukkelijk speel-
zonder de verminking door mode- se beeldjes vol ritme en bewe-
maskers, zonder de vertekening ging. de knielende vrouw die
ran de onnatuurlijke make-up. slechts om de knieën een kleed
En Juist in die natuurlijke gedrapeerd heeft is door de ma-
schoonheid mist men het plat-zin- ker Lehmbruck van een haast re-
nelijke, mist men de erotische ligieuze wijding voorzien. En zo
verkramping, mist men het gla- kan men doorgaan met het con-
mour-ratfinement. Zo'n wassende «tateren, dat de beeldhouwers
zich bij hun wer
kelijke meester-
- -werken alleen door
de schoonheid en
de wijding van de
kunst lieten leiden.
Zo ook past het
naakt zo prachtig
tussen de natuur
lijke schoonheid
van de bloemen.
Ritme en kracht temidden van tere kleuren
de Franse literaire we
reld; de prjjzen zjjn toege
kend. Dit jaar is er enige
deining geweest om de
meest bekende, de Goncourt.
De academieleden hebben
n.l. hun keus vervroegd,
omdat ze te weten waren
gekomen, dat de dames-jury
van de Prix Femina, die
naar vaste gewoonte iets
eerder bijeen komt, dezelfde
auteur op het oog had. De
Franse hoffelijkheid op zijde
schuivend, hebben ze ge
toond, dat de zaak him ernst
was. Het boek had toen al de
algemene aandacht getrok
ken; sindsdien is de ver
koop, sterk gestimuleerd
door de onderscheiding, de
vierhonderdduizend exem
plaren dicht genaderd en
zijn vele vertalers aan het
werk getrokken. Bruna, de
Utrechtse uitgever, kondigt
een Hollandse uitgave aan,
bewerkt door J. A. Schale-
kamp.
De Joodse auteur, geboren te
Metz in 1928. heeft meegewerkt in
het Binnenlands Verzet, heeft het
leven in de maquis gekend en
deelgenomen als soldaat aan de
campagnes 1944-'45. Daarna is
voor de eenzame jonge man al
de zijnen verdwenen een moei
lijk leven van allerlei arbeid om
den brode begonnen, samengaande
met drukke studie. Ook studie voor
dit 'boek, waaraan een uitgebrei
de documentatie uit oude en nieu
we bronnen ten grondslag ligt.
Vier jaar is er aan gewerkt, vier
maal is het herschreven.
Zijn uitgangspunt neemt
Schwarz in de legende, volgens
welke in het nageslacht van de
rabbijn Tom Levy nooit zou ont
breken een „Lamed-Waf", een
rechtvaardige, die het lijden van
zijn geloofsgenoten op zich neemt,
zich er mee assimileert en zo mo
gelijk, zich geeft als zoenoffer. De
ze keten is nooit onderbroken,
hoewel er Lamed-Wafs zijn ge
weest die onbeiwust waren van hun
betekenis: ze wordt afgesloten met
Ernie Levy, die de gaskamer in
gaat zonder nakomelingschap.
Verwondering
Bernard
„De fTasvrout
scheppingen
beeldlioi
een der fruoie
de schilder
r Renoir.
.Grote platte vogel" v
Meadows (geb. 1915)
dit geheel van meesterwerken toch
wel aan zeggingskracht, aan in-
terrein gaat nerlijke overtuiging.
vergelijken, Moet men dan bij een Rodin of is niet mogelijk al die 150 beel-
roen taxeren! Bourdelle of een Barlach den te bespreken. Men moet
blijven staan? Beslist niet, dat zelf zien. temidden
trekken. Men toont deze prachtige tentoonstel- menweelde.
inneemt er
vervuld is
die bloe-
de vrije natuur,
beelden behoren
gaat zich afvragen ling wel. Een Germaine Richier bYSstaanr De Floriade is er des ----- -rr.—. -
---1- son,., iWdhd.i. ,e siaan ue rionaae is er aes 0Vergebleven. Daarbij is
te waardevoller door geworden. volk6 Israël zelve 'de Lljdendl
i eigenlijk de
grote beeldhouwer
van de jongste tijd
is. Is het Henri
Moore of Zadkine,
(geb. 1904) heeft de basis behou
den en is toch in een eigen taal
verder gegaan. Zij werkte .in het
atelier van Bourdelle en vond in
de beweging, zonder
is het Wilhelm figuratief te worden. Een Barbara
Lehmbruck of Lu- Hepworth (geb. 1903) is slechts
i Minguzzi, is ogenschijnlijk buiten de tradities
Rodin en een Ma.llol ge-
treden. De wereld der waarneem-
of baarheid vindt men bij haar niet
terug, maar men voelt in de
ruimtelijke suggestie en de plas
tische werking toch de band met
het Barbara Hep
worth of Jacques
Lipchitz, is h
Marino Marini
Germaine Richier,
is het Carel Kneul
of V. P. S.
verleden.
(geb. 1889) interpreteerde de men
selijke gestalte op klassieke, maar
toch niet conservatieve wijze.
Vol gratis en beweging
danseresje van Rodin.
Men kijkt
verwondert zich.
Verwonderen om
dat men de oudste
hier vertegenwoordigde beeld-
houwers bij die jongste beeld- landgenoot Ernst Barlach is wei
houwkunst niet kan missen. Het ücht zijn voorbeeld geweest, al
zijn Rodin (geb. 1840), Renoir verschillen beiden toch van el-
(geb. 1842), Bourdelle (geb. 1861), kaar. De Italiaan Marino Marini
Maillol geb. 1881) en Barlach (geb. 1901) is er weer met een
lt (geb. 1870) die eigenlijk nog steeds ruiter en een krijger te paard.
I r N» wiiflflA VPPi de toon aangeven. Zij hebben de Zijn ruiterbeelden zijn suggestie!.
sg. I L n», WljUUC TCtri nchting bepaald van de latere hebben kracht, maar valt hij ten
ji. n .1. groten. De jongeren die hiermee slotte niet in een cliché. Uit 1943
aandacht aan Drazma wilden afrekenen raakten verlo- is er nog een ..Pomona" van hem.
ren in eigenwillige experimenten, een staande vrouw die met grote
Met het Ingewikkelder worden Een „Turmoil" van Gust Romijn plastische gevoeligheid is gemaakt
v£T«e LmeiJevüTr. IlUrt dë <geb. 1922). een „Maanlandschap" en veel minder deformerend is
v.. h« pU». viSd.l'r vin T.Jlz, (geb. 19231 of Mo Kan 20 doorgaan, maar het
dat in dit nummer speciaal de
schijnwerper valt op deze plan-
nlng. Ook vroeger was het plan
onmisbaar, maar werd de waar
de en de kracht niet <o geabso-
luteerd. Het plan is tegenwoordig
wet. De verantwoordelijkheid van
de plannenmaker is daarom in
evenredigheid gestegen en nu
blijkt alom dat hierop nogal wat
kritiek wordt geleverd.
VIA NAALD iisii
EN RIAAï
CAINT-SAËNS, de Franse com-
ponist. was op concert
vloed zal gaan uitoefenen op het Ontrenriik
levensmilieu van alle dag. Het is tournee door Oostennjic
eensdeels een verheugend ver- tussen de bedrijven door schreef
schijnsel dat de belangstelling hij een muzikale grap, die hij p„ri;c„
voor het plan bij de burger is „Grande fantaisie zoologique noemde. Hij had de Fanjse cellist
ontwaakt. De polemieken en kri- £,ebouc een grap beloofd voor carnavalstijd. zo maar voor een
tieken kuimen vruchtdragend vrivé-uitvoering ten huize van Lebouc. Saint-Saëns. die tot dat
werken op de planoloog, mits de- organist ivas van de Madeleine te Parijs, wilde die
S ïï^r«°Ctt:kemÏÏnopT"ï humor alleen maar voor besloten kring houden. Maar hij had niet
plaats, want in de regel is de ge- op het succes gerekend en ook andere musici gingen die dier-
boorte van zo'n |an niet gezond kundige fantasie spelen. In 1922 werd het werkje zelfs uitgegeven
en uit het leven gegroeid. Het nu genxet het werkelijk een wereldvermaardheid onder de titel
problem wprdt tome™ ««teld Le Cbm«ppl des ahimaux" lCarnaval der dieren). Het is ge-
dS, Jl rén gïcodlronfeerd schrepen ™or 2 piano's. 2 violen, nltpiool, cello, contrabas, fluit,
met de visie van een enkeling, klarinet, harmonica en xylofoon.
met de onfeilbare planoloog."
Dat is het begin van het voor- In veertjen korte stukken te- laaf ieder die zich uit wil
j reS- J® /Yi" JK" kent Saint-Saëns de verschillende vieren
SSffl-SttfiSa«T-SÖ ?JKE: ^olS^'JdSÖlS - teren.
jaar.6 Er wordt in het blad. dat otfënhlreli's^Oroheus Cfn°dp on- gevind, gevederd of behaard
dan ook veel aMdacht^Mchon- derwereld-)f 'olifanten (fluitmelo- Ruil uw neurose voor een
ïnïïrJt?.. 5krhit de die ^gen een contrabas), kan- staart
architect W^^^Couwefaar) uft- ^zel°^balkwd°td<mMuo*?Ckoekoêk JJE achterzijde van de plaat
v^rrLrgefa?nUStSoordeeeenSPraert!keRi JtudeTende S^SSi" (fiS&de kaleTekling ge^Vrh%tTer-
over de president van Brazilië, oefeningen), etc. Het is een kos- haal van tipeter en de Wolf" van
Juscolino Kubitschek de Oliveira. telijke persiflage geworden van Serge Prokofieff. Dit in 1936 ge-
Vanzelfsprekend wordt daarbij al die diet Lh f "1 schreven muzikaal sprookje
ook betrokken de ligging van de ten. Heel begrijpelijk dat deze heel
nieuwe scheepswerf van Verolme fijne humor niet m besloten kring spreeKsiem
aan de Baai de Jacuancanga. bleef.
Verder is er een zeer instructief FONTANA heeft het^werk op
artikel over „Ideaal projecten" de plaafgebracht
aanleiding van het curieuze jes
t Ned
naar aameiaing vm .«i vui.cu« j« .-n kies Stip. die gerefd
boek „Architectuur die niet werd den door Ted^ Logeman. Het ^in
gebouwd" - -
orkest is een sym
fonische vertelling voor alle men
sen die nog in sprookjes geloven.
In dit stuk hoort u Peter, een dap
per jongetje, dat er in slaagt „het
boze" schaakmat te zetten. Dat
Manuel de Falla, van wie Decca
op een klein stereo-plaatje hel
Concert voor clavecymbel en en
kele andere instrumenten op-
Jozef Ponten, se- strumentaal ensemble I bet Or- ^oze",heeft Mer le «e;Ulle
illustreerd door enkele projecten chestre des Concerts Lamoureux
die alleen maar op papier wer- o.l.v. Jésus Etcheverry ifa
den gegeven. Architect B. Bakker langspeelplaats 680011 iLi
wolf. De voornaamste figuren ]V^
dat sprookje zijn: Peter, de vo- 1
Het gel, de kat, de wolf en de eend.
beetje in de
den gege^n.ArcmieciB^Baxxer ^ngspeeipm.» «worden Elke figuur kreeg een eigen ka- rije en Griekenland, nl.
"tïïE rabtrrlstiek. waarfoor dc luiste- uit G.lanta" van de Ho,
ens systeem Baco. zoals die met verrukkelijke versjes
in Zwljndrecbt zijn gebouwd. Stip. Zo b.v. bij D-
De heer G. Hietbrink schrijft meest bekende deel
over verlichtingsprojecten en na
mens de Geref. Organistenvereni
ging schreef D. Milo
„Dansen
i de Hongaar Zol-
staat gesteld wordt niet tan Kodaly (geb. 1882) en „Tien
BB„Ruim-
"voor het orgel alstublieft".
Corn. Basoski schreef een be
schouwend artikel over „Kunst is
zelf leven", waarin hij de vrijheid
van de kunstenaar bepleit.
slotte is er het nieuws v;
Ned. Architecten Genootschap op
genomen. Alles is typografisch
weer fraai verzorgd door Ei
Engels uit Rotterdam.
^Saint-Saëns vergoedde
aan de zi
wat Wagner haar had
Szymon Goldberg.
(PHILIPS. 25 cm. langspeelplaat
S 06208 R). Op een van zijn vele
reizen door Hongarije ter
de dissonanten klinken. Een werk
je dat u meerdere malen moet
horen en dan gaat u er van hou-
Edwin
t gei l* B"
de suite)' alleen thema's te leren onthouden, schetsen voor strijkers'
maar ook instrumenten te leren Griek Nikos Skalkottas (1904-1949)
kennen. Hobo voor de eend. fagot uitgevoerd door het Ned. Kamer-
voor grootvaders stem, fluit voor orkest o.L
de vogel, klarinet voor de kat en
aangedaan, drie waldhoorns voor de wolf. Een
Hij schiep een zwaan die geniale verklanking
KÏeenInns nliidt haal- dat met hel WerK Van
ffjJSaint-Saëns ideaal is voor scho- ».i
1""1 °e len. Vooral ook door de tekst die Galanta. Reeds tijdens zijn jeugd Ataulfn Arceta Het is
Of zo.., d. slotconclusi. vn
Kees Stip is:
Jjn nu een kosteloos advies: tisch.
Te" over de vijver van de tijd".
weest en genoot hij van die prach
tige Magyaarse volksmuziek al
daar. Op de basis van die volks-
0 Prix Goncourt: André Schwarz - Bart, Le Dernier des Justes.
(uitg. Ed. du Seuil)
0 Prix Femina: Bernard Privat, Au pied du mur.
(uitg. Gallimard)
f Prix Renaudot: Albert Palle, L'expérience.
(uitg. Julliard)
van Mardochée, de
grootvader v?in de
laatste, en van zijn
zoon Benjamin. De
Levy's wonen dan in
Polen, waaruit de po
groms, zowel als de
moeilijke sociale om
standigheden hen in
de dertiger jaren ver
drijven. Ze vestigen
zich in Duitsland,
waar Ernie wordt ge
boren, in wie al vroeg
vooral door de invloed
van de stoere Mardo
chée, het bewustzijn
van het Lamed-
Wafschap ontwaakt.
Uitvoerig schildert
Schwarz-Bart al wat
een joods kind had te
verduren te midden
van de blonde kleine
Germanen, zoveel ver
nederingen, plagerijen
en spot, zelfs over
gaand in lichamelijke
kwellingen. De jon
gensgenegenheid voor
Ilse, die beurtelings
aanhaalt en afstoot,
brengt alleen nieuw
verdriet en de onhan
dige hulp van een
liberaal-voelend on
derwijzer maakt de
situatie nog moeilijker. Bij ai
wat van buiten af op hem
aanvalt voegt zich vopr Ernie de
innerlijke noodzaak zich voor te
bereiden op het wachtende marte- kampfiguren en vlot-vertelde anec-
laarschap, dat hij aanvaardt als dotes. Het leven in een gesloten
mee de Prix Femina verdiende?
Daarover wordt zeer verschillend
geoordeeld!
die ln een afgelegen dorp
quête gaat instellen betreffende
een geval van zelfmoord, dat veel
opzien heeft verwekt. Maar hij
komt weinig te weten, de monden
blijven gesloten. Zo gaat hij
het mijmeren. In de jonge
die geen uitweg zag dan in de
dood, ziet hij zichzelf terug. Zijn
jeugd en een groot stuk van zijn
verder leven trekken hem voorbij.
Romantische strandwandelingen;
later veelvuldige bezoeken aan
vermaakgelegenheden van het
minste allooi; journalistiek werk
aan een plaatselijk blad, het her
leeft alles in breed-uitzwaaiende
flash-backs. Zijn oude vader,
scheidene vrouwen en vrienden
verschijnen op het scherm
zijn geest. De oorlog heeft zijn
leven dooreengesohud. Duitse en
later Engelse bombardementen
hebben zijn woonplaats bedoeld
is hoogstwaarschijnlijk Le Havre,
de geboortestad van Palle ge
teisterd. Door een toeval is hij in
het verzet gekomen, dat hem re
volver en handgranaat toever
trouwde.
In dit alles is hij meer passief
dan actief geweest. „De wereld
heeft mij een vage luchtspiegeling,
een permanente vernietiging toe
geschenen. Misschien zijn mensen
en dingen zoals ik ze he'b gezien,
ondoorzichtig, onwezenlijk,
grijpbaar. Misschien moet
doen alsof, en met gesloten
herhalen, dat alles simpel ei
delijk is. „Ik heb het niet ge
kund".
Plaatsbekledend lijden
'oude legende in schemering de
het plaatsbekledend
de mozaïsche cere-
o belangrijke plaats
at voor de Christen
de Heiland, terwijl
r de Israëliet alleen
en Messias, die door
vinning en zegepraal een era
vrede en voorspoed inluidt, is
I I mdan het
Zo levert Palle verslag van een
stuurloos, normloos leven in een
triest boek zonder glimlach of zon-
nestraak Schrijven kan deze Pa-
rijse journalist; er zijn suggestie
ve stukken in zijn verhaal, maar
de compositie is verward en het
het door de Eeuwige voor hem gemeenschap biedt daartoe over- geestelijk klimaat benauwend. De
bestemde lot. In wanhoop doet hij vloedig materiaal. Het boek is bekroning mag beschouwd worden
een verdienstelijk staal geworden aIs een teken des tijds.
van een literair genre, dat de
Fransen goed ligt. Of het daar- DR. M. C. V. D. PANNE.
gemeenschap biedt daartoe over-
laatste een poging tot zelf
moord, die mislukt, maar u-
twee jaar ziekenhuis kost.
In 1938 krijgen de Levy's
"MAAST de bespreking die dr. M. C. v. d- Panne op deze
pagina geeft van het bekroonde boek van de Franse
schrijver André Schwarz-Bart, plaatsen we ook een bespre
king van de heer C. Ouboter over de Ned. uitgave. Dit ter
vergelijking met elkaar.
Knecht des Heren geworden, zoals
Jesaja die tekent. In kleurige bij
zonderheden doet de auteur de
verschillende typen uit de reeks
Lamed-Wafs voor ons leven, tot
hij een breder schildering geeft
i waken als
kans Duitsland te verwisselen voor
Frankrijk, waar ze een paar goe
de jaren doormaken. Maar dan
komt de oorlog: Ernie meldt zich
aan als vrijwilliger, maakt de in
storting mee en de Duitse over
weldiging. Het sarren en vernede
ren, waaraan ook Fransen deel
nemen, begint opnieuw. Deporta
ties volgen. Verbitterd schudt de
jonge man de Lamed-Waf gedach
te van zich af, trekt naar de vrije
zone in het Zuiden en leeft in on
gebondenheid. Maar zijn slapend
roepingsbesef ontwaakt als een
oud-soldaat hem. zonder speciale
bedoeling, vertelt van het lijden
der joodse kinderen,
angstige ogen hem i
in dromen volgen.
Dan trekt Ernie weer naar Pa
rijs. waar hij nog enkele rasgeno
ten v.ndt Hier vlecht de schrij- Jn --n (el De ii(erajre Getuige" (Uitgevers Mij. Daamen,
het joodse meisje Gofda. Hifhelpt 1959) schetst prof. S. Dresden de moeilijke situatie waarin dej
en steunt, waar de kans daartoe schrijver van oorlogsromans verkeert. Steunt zijn re.aas op eigen
zich voordoet. Zijn hoogtepunt be- ervaring, dan geeft het hem de gelegenheid, het gemoed te luchten
reikt hij, als hij zich vrijwillig als en j,et doorledene te verduurzamen. Tevens herstelt het verhaalI
Jood meldt om een gezelschap enigermate het contact met de anderen, van wie de auteur door
dérftóden°ASr*i6end de°rfs° l,e' lVden afscheiden was. Zodra het geschrift echter succes heeft
woorden de wordt de zaak zelf vertroebeld. Lijden is onmededeelbaar, is apart,
dodentocht, de aankomst te Ausch- is heilig. Succes is heiligschennis.
witz en de intree in de „badin
richting". Tot op het laatste mo- zijn er van de kant van de au- kruis van Christus, een Joodje,
ment had Ernie als valide man teur dus restricties, ook de lezer een Rechtvaardige, hebben orage-
de mogelijkheid aan de gaskamer zal bij de kennismaking met der- smeed^tot het zwaard, waarmee;
deren, die, in hun nood, zich te-
Heeft hij de juiste vervolgd. Een ieder onderzoexe
an moet hij een ze- zichzelf. Er zijn ook zwaarden,!
r bewust, welk een onze schuld, al zouden wij persoon-'
geestelijke zuiverheid én zelfbe- lijk vrij uitgaan. Er is een diepe
verwantschap tussen het Joods pnl
het Christelijk geloof. Deze
"Toen André Schwarz-Bart in no- wantschap ligt echter op een meta-
vember '59 de Prix Goncourt fysiek vlak, en zij sluit een prin-
i7"scJryrfL"s™s" kreag voor rijn romandebuut „Le
dansen schreef hij in 1933 zijn
Suite van vijf dansen, geniaal ver
werkt. Het slot is een regelrechte
snelle czardas.
De Suite van Skalkottas bevat
tien korte delen. o.m. een Passa-
caglia, een Ragtime, een Capri-
cio. een Serenata, een Rondo en
een Notturno. Skalkottas hanteert
een moderner idioom dan Kodaly,
maar toch behoudt Skalkottas de
vaste muzikale basis. Het zijn
meesterlijk geconcipieerde en soms
bijzonder stemmingsvolle stukken,
dansant en lyrisch. Ook dit werk
wordt door het Ned. Kameror
kest prachtig uitgevoerd. Als het
Ned. Kamerorkest altijd zo speelt
als op deze plaat, dan kan men
er met recht trots op zijn.
werk van de Spanjaard Manuel
de Falla (18761946), nl. zijn Con
cert voor clavecimbel, fluit, ho
bo, klarinet, viool en cello, ge
schreven tussen 1923 en 1926. De
Falla had reeds in zijn opera „El
retablo de Maese Pedro" (Het
poppenspel van Meester Peter)
het clavecimbel gebruikt. Bij de
eerste uitvoering van deze opera
speelde de befaamde claveciniste
Wanda Landowska de clavecim-
belpartij. Ze vroeg De Falla ook
eens een afzonderlijk werk voor
clavecimbel te schrijven en zo
ontstond het Concerto in de klei
ne bezetting, waarin De Falla
zich deed kennen als iemand die
ook in de harde klanken van een
Strawinsky kon componeren, soms
bijna zelfs atonaal. De Falla had
oliilt mrt diSSen u^t°Hm dl'VlavedmbaSyi® "™!carïaJ
plaaj met dansen uit Honga- (in 1757 in Madrid'gestorven).
Het werk is zeer transparant en
heel direct van expressie. In een
vaak speels ritme laat De Falla
benadering, dan moet hij
kere tegenzin overwinnen, zie..
confronteren met het leed-in-lite- teerd.
der aarzelen brengt hij zijn hoog- raire vorm terwijl hij aan de Zolang wij, Christenen, met glo-
ste offer. andere kant zich niet door sensa- baal vrij zijn van hun bloed in
Zo is de nervatuur van dit boek. t:ezucv,t wil laten leiden In deze meer dan één betekenis zul-
S,arh;f0k ■&teZZr. dagen van herdenking worden wij len wij alle vervolging zien als
dan het ..wat Het gehele ver- eeng te meer bewust welk een onze schuld, al zouden wij persoor-1
derstrfmn van'«terke rasverbon" geestelijke zuiverheid én zellbe- lijk vrij' uitgaan. Er is een diet
Se.dTn beheerste vLÖntwa™ Jteersing de confrontatie met het verwantschap tussen helroods
diging, die een enkele maal uit- óJ
schiet in bittere ironie of felle
spot. Overal voelt de lezer de "nar-
trekt^eei^vleugje ïumor6dooreet deafer'"des "justes"* - in NedTr"- alieen in het bewogen gesprek c
verhaal: ze speelt om de figuur landse vertaling verschenen bij ?»-,¥^ssias'..°oIi,Aie^..za.1 de
van Mutter Judith met de scherpe Bruna onder de titel „De Laatste MiddelaEir zijn. Wie dit ter harte
tong en om de oudjes van Pools- der Rechtvaardigen" deed zich £aat, kan dit boek met overslaan,
joodse afkomst, die in hun Parijse de door Dresden beschreven im- Br is nog een tweede punt in
schuilhoekje zorgvuldig waken passé compleet voor. De auteur dit getuigende boek, waarvoor ik
over de gebedsattributen zowel als verborg zich in de bossen, om zich de aandacht zou willen vragen:
over de rituele regels. Toegege- zo aan alle publiciteit en reclame J}?t; lot van de laatste rechtvaar-]
ven, er zijn doffe plekken in het te onttrekken. Ondanks alle pu- dlff-
boek: beknopter, zou het nog blicaties en daar komt een ro- 5e auteur is een kind van zijn
sterker zijn geweest. Maar ook zo man op neer is het lijden on- tijd hierin, dat hij zijn laatste
als het zich presenteert, is het mededeelbaar, en onaantastbaar, rechtvaardige met al te orthodox
een machtig getuigenis tegen ras- Nu het boek voor ieder verkrijg- ^aakt. Nadat de auteur eerst een
senwaan en nazi-wreedheid en rijst baar is en, zoals alle boeken, om kroniek van de Rechtvaardigen
het uit boven alle literaire crite- een beoordeling vraagt, gevoel ik an Y.an ,hu" .Vervolging geschreven
ris. de machteloosheid van dit oordeel, ,5e d'e hij laat beginnen in de
dat aan het lijden niet durft te 1Ze eeuw en doet uitmonden in de
raken en dat daar toch voortdu- roman van °e laatste geslachten|
Wtp rend mee te maken krijgt. Cri- ^.aar> vreemd genoeg, de vervol-
IE rnU Demlcr drf Juslm Hek hee[t di, veld gingen even pauseren, beschrijft
het boek van Privat grijpt, of stem 6 hij zeer uitvoerig het lot van de
maakt een volledige klimaatsver- desondanics voorop laatste Levy, die, met de miljoe-
andering mee. Op gemoedelijke Laat "f«D e Sïtstïder SS "en van ziin volk. zijn leven ein-
toon geeft de auteur herinneringen ^llra dat „De UittK der Kecnj. m de gaskamers van Ausch.
aan het Duitse interneringskamp, ^a®rdigen eeni romani is, een n witz
waar hij als reserve-officier vijf varin| en verb^idmTen dit het Grootvader Mordechai vertelt
doorgebracht Wijsgeri- ^k gdaar^n gelukkig ook de aan zi>n kleinzoon wat het bete-i
H ™SPieSelmgen en sc'nerpzinm- ^en draaet' Het heelt m a w kent, Rechtvaardige te zijn. Het
ge opmerkingen worden af gewis- jjorena.w. moment van dit verhaal valt sa.
geestige portretten van zekere onevenwichtigheid. Wat het ^en_met het eerste toeslaan van
boek alleen maar menselijker en de. Nazi s Smdsdien is het lijden
aantrekkelijker maakt. hat kind centraal geworden en
„Rechtvaardigen" heeft in dit «verheerst alles, ook het orthodoxe
boek een eigenaardige betekenis, gVj-? iJ
ziet niet op onberispelijkheid of
gerechtigheid, maar op het Jij-
Interneringskamp
- met Robert Veyron-Lacroix aan
,rïïï,mïfl!ï; Ï25ÏÏ het clavecimbel en met leden van
het Nat. Orkest van Spanje o.l.v.
Ataulfo Argeta. Het is een kleine
L".K: «.toeren stereoplaat, die subliem
klankverhouding is. (SEC 5025)
CORN. BAOSOKI.
Herinneringen
aan een lied
Er waren wel woorden
maar alleen
voor hen die hoorden
anders geen
Als ik luister
naar het lied
het zachtjes fluister
anders niet
Dan hoor ik het gezang
van binnen
natrillen lang
en beginnen
Nieuwe akkoorden
die mij zomaar
aanreiken de woorden
pasklaar
Klankkleurige kralen
zich rijgen
een nieuw lied gaat dalen
en stijgen.
SIPKE VAN DER LAND
op de een of andere
Uu uc s.j- T vertrouwd, deze Er-
de wereld. Een ny Levy. Tegelijk is hij aan God
citaat moge dit verduidelijken: °ok,zeer veemdbijna koud, ge-
Volgens de oude Joodse oveile- ®.ok dat is velen van ons
vering rust de wereld od zesen- u :tt'
dertig Rechtvaardigen, de Lamed. ,CbÜ,E£gd£m
wofc m mets te onderschei- il-naar.Kincieren,
op weg is
r één Lamed-
Wafs, die i
den zijn 1
gen... Als e
Waf zou ontbreken, zou het lijden -
der mensen tot zelfs de ziel van rnjer'and wa"h«en
de kinderen vergiftigen en de 1
mensheid zou verstikken in één Een vrouwelijke arts bestraft
la-eet". hen}.- 0rn"at zij merkt dat hij nau-
De bron voor deze overlevering welijks gelooft in zijn eigen ver-
wie zijn bijbel kent voorvoelt halen. Zijn antwoord is: hier is|
het reeds is te vinden bij de 8ean plaats voor de waarheid,
profeet Jesaja, het 53e hoofdstuk. In dJe scePüsche zin zouden wij
Daar ligt ook het geschil met het kunnen herkennen. Dan
christelijk geloof, dat één Recht- bhjft de vraag, hoe het staat met;
vaardige kent. Pns scepticisme ten aanhore van
Het zou onbillijk zijn, tot dit Pet gezang van de stervenden in
grote, wezenlijke, geschil alles >-ADONAI
terug te brengen. De Heer m de ELOHENOU ADONAI EH' C)TH:
Hemel heeft misschien verrassin- tu,?te5 de Eeuwige enze
gen voor ons in petto. Ook wel God- de Eeuwige is Een",
onaangename, die dit aangrijpend Ik heb wel eens aan Europa ge-
joods verhaal ons helpt ontdekken, twijfeld, vooral na 1933-'45. Of wij I
Er zijn b.v. Christenen die po- °°k aan die God zullen twijfelen? -
groms hebben willen verklaren Y°°«r. on? ^eeït Hij immers reeds
wat dicht komt bij verontschuldi- de Messias gezonden. Waarlijk ge-
gen door de verwerping van zonden?
Christus. Wie hiermee bezig wil zijn, leze
De schrijver van dit boek ondermeer dit aangrijpende boek.
spreekt van Christenen, die het C. OUBOTER.
