„ik eis onmiddellijke overgave
van uw troepen"
„Van heden af is er slechts één
opperbevelhebber - en dat ben ik
Er was geen sprake van onderhandeling
En de Duitsers moesten het hoofd buigen
-P ->
Generaal Foulkes tot
Blaskoivitz:
Generaal Charles Foulkes, commandant van liet 1ste Canadese leger is
vermoeid, en de vermoeidheid is hem duidelijk van het gezicht te lezen. En
hij heeft haast. Haast, omdat er elke minuut, die deze oorlog langer duurt, nog
doden kunnen vallen. Hy is niet van plan met die eigenwijze Duitse generaal
Blaskowitz, die in een smetteloos uniform tegenover bem zit. lang te praten.
Om hem elke pas af te snijden zegt hij: „Van heden af is er in Nederland
slechts één opperbevelhebber, en dat ben ik". Zijn stem klinkt hard en koud.
Blaskowitz schrompelt ineen. Hij knikt. Zijn chef-rStaf. generaal Reichelt kijkt
toevallig op zijn horloge. Het is 16.30 uur. Foulkes zegt in een paar woorden,,
wat hij van Blaskowitz eist. Dan schuift hij hem de in het Engels en Duits
gestelde capitulatievoorwaarden toe. Het zijn zeven getikte vellen (zie hier
naast). Blaskowitz kijkt ze vluchtig door. Dan neemt hij de pen, die Reichelt
hem overhandigt. En hij tekent: Johannes Blaskowitz. Generaal-oberst. Film
camera's snorren en leggen vast wat de lenzen zien: verbeten en norse
gezichten, een bevende hand. En een dag later draait „Het einde van een
machtsdroom" ln alle journaals van de Amerikaanse, Canadese en Engelse
bioscopen. Een commentator geeft een toelichting. Miljoenen mensen horen:
„Rechts, in het midden achter de tafel generaal Charles Foulkes. geheel rechts
prins Bernhard, de opperbevelhebber van de Binnenlandse Strijdkrachten.
Tegenover hen: de generaals Blaskowitz en Reichelt".
Op 5 inei 1945
om 16.30 uur
EEN VORSTIN KEERDE TERUG
eriveldigers i an land en
volk elders voort te zetten, haar paleis aan het
Noordeinde te Den Haag had verlaten, keerde ze
er terug. En haar terugkeer, juist in dat paleis, dat
duizenden in de periode van onderdrukking en
verzet met ueemoed in het hurt waren gepasseerd,
teas een symbool van het herstel van onze vrijheid.
De. mensen in het land zeiden„Heb je het al ge
hoord? Onze Koningin is weer in liaur paleis".
Op 4 mei hebben op de Lünebur-
gerheide het Obercommando Nord-
West en een miljoen Duitse soldaten
in Holland, Noord-West-Duitsland en
Denemarken zich overgegeven aan
Montgomery. Maar de overgave van
de Duitse troepen in Nederland moet
nog worden geregeld.
5 mei breekt aan.
Tegen het uur, waarop hij was
opgeroepen, verschijnt luitenant-
generaal Reichelt, vertegenwoor
diger van Blaskowitz.
De auto, waarin hij zich laat rij
den, versymboliseert de toestand,
waarin het Duitse Rijk zich be
vindt. Het is een gammele wagen.
Reichelt wordt ontvangen door
generaal Foulkes, de commandant
van het 1ste Canadese legerkorps,
en door prins Bernhard.
Al dadelijk blijkt, dat hij niet
over voldoende volmachten be
schikt om de capitulatievoorwaar
den te ondertekenen.
Hij krijgt opdracht onmiddellijk
Blaskowitz te halen
General-oberst Blaskowitz ver
schijnt in de middag. Een gedron
gen figuur, gekleed in een smette
loos uniform, om de hals het Ritter-
kreuz. Hij is erg zenuwachtig, de
ze generaal.
Als Blaskowitz even na vier uur
de wachtkamer van hotel ,,De We
reld" betreedt zijn de Canadese ge
neraals Foulkes, Kitchning en Gilbri-
de reeds aanwezig. Nederland is ver
tegenwoordigd door prins Bernhard,
zijn chef-staf kolonel Doorman en
kapitein Van Tuyll.
Aan het plafond hangen sterke
lampen en filmmensen staan gereed
om het historische feit vast te leg
gen.
Zo Blaskowitz nog mocht denken,
dat hij kan onderhandelen, dan
helpt generaal Foulkes hem wel in
eens met een enkeje zin uit de
droom
„Er is van nu af aan maar een op
perbevelhebber in Nederland en dat
ben ik. Ik geef mijn orders aan gene
raal Blaskowitz en hij geeft ze door
aan zijn troepen".
OM 16.30 UUR
TAEZE troepen moeten zich gereed
maken voor de overgave van het
oorlogsmateriaal en voor hun ver
trek naar krijgsgevangenschap. Al
het personeel van de concentratie
kampen moet worden gearresteerd,
de waterwegen moeten weer in orde
worden gemaakt, de mijnenvelden
geruimd enz.
En prins Bernhard vertelt Blas
kowitz, dat hij de ondergrondse troe
pen als geregelde troepen dient te
beschouwen.
Blaskowitz gaat met alles ak
koord. Hij ondertekent voor het
laatst in zijn militaire loopbaan een
document:
„Ik bevestig de ontvangst van een
afschrift van bovengenoemde bevelen
om 16.30 uur op 5 mei 1945, en neem
op mij deze bevelen in elk opzicht
op te volgen".
De tyrannie is verdreven. Neder
land is bevrijd....
Na vijf jaren van worsteling, van
onderdrukking, van terreur, van on
peilbaar leed.
Aan de opbouw van een geschon
den, verarmd, leeggeplunderd land
kan worden begonnen.
Generaal Charles Foulkes wordt
ere-burger van Wageningen. Als
hij later de stad, die in de geschie-
dens van Nederland tijdens de
jongste oorlog zo'n belangrijke rol
heeft gespeeld, nog eens bezoekt,
wordt hem een lunch aangeboden
in hetzelfde hotel, waar hij de
Duitsers zijn wil dicteerde.
Dat hotel zal het nageslacht blij
vend herinneren aan die veelbelo
vende meidag in 1945, toen de zon
weer voor ons volk ging schijnen.
Want op een gedenkplaats staat
deze zin:
„In dit gebouw aanvaardde 5 mei
1945 generaal Foulkes de onvoor
waardelijke overgave van het
25ste Duitse leger van kolonel-
generaal Johannes Blaskowitz."
PROBEREN de Duitsers nog te redden wat er te redden valt Als begin april '45
de nood in het Westen van Nederland, naar het schijnt, zijn hoogtepunt heeft
hereikt, laat de „Beauftragte" voor de provincie Zuid-Holland dr. E. A. Schwebel de
Vertrouwensmannen van de regering in bezet gebied en de commandant van de Bin
nenlandse Strijdkrachten weten, dat hij bereid is met hen te praten over de voedsel
voorziening, zelfs over een onofficiële wapenstilstand en over het stopzetten van de
inundaties. „Ja zeker, dr. Seys-Inquart weet ervan
Het gesprek, en de daarop vol- OiVRÏIïG7A AM voedsel worden gebracht. Daar zal
pende Pesnrekken looüt OD niets UimuibZAAiU het worden overgeladen op vracht-
gende gesprekken, loopt op niets tnottart ftnh„i„ wagens, die de Nederlandse autori-
uit. Het worden zo maar wat pri- S teiten met de benzine ter beschik-
zaam. Een paar minuten later - -
vé-gesprekken. Generaal Blasko- vraag,a zijn w'rden t.s'eld
witz voelt er niets voor de Duit- dr. Schwebel om met Bedell Smith rï'
se legerleiding in de rug aan te en met Sey^-Ineuart alleen te mo- manieren; via d' binnenvaart, ral
vallen. Hij is soldaat nietwaar! feern ^i vü hef gMprèk met z^n aa"eevoerd' 0ok
Een een soldaat heeft zyn plicht chef heropenen. Niet voor hemzelf. n* "f SïïSlï,' a.t.n.
te doen. Nee, nee, hij is scherp ge- ^1 niets meer om de toe- bM®roken en ovcrcenkomsten gete.
kant geweest tegen de maatrege- f'? t'i" kend. „Die morgen om zeven uur
len van de partij-organen, altijd, nieuw gesprek ertoe'kan'leiden, dat ™aa °v" Women1 en'ook"^
maar meine Herren. Geen of- er levens worden gespaard. versweg ïït lucht ging regel-
ficiele capitulatie, wel een onoffi- „Seyss-Inquart keerde terug naar matig door. Nog werd overeengeko-
ciële wapenstilstand dan wel neu- de kamer en ging zitten. Hij was erg ™en.- dat v00r.de onmiddellijke me-
- vergevorderd stadium van verhonge-
„Indien de geallieerden geen oor- redelijkheid. Het was een zaak voor rin| getrainde teams in het bezette
logshandelingen tegen dat gebied de militaire hevelhebber, Blaskowitz, gebied zouden worden toegelaten,
verrichten en van Nederlandse v00r Hitier, herhaalde hij. Toen Ook de kolenvoorziening voor het
zijde aanslagen op Duitsers en J*'" "e alle '"behoudendheid val- spoorwegverkeer werd geregeld."
provocaties zoveel mogelijk zou- jk vraag mt a( ot u ,ich btwusl
den worden voorkomen, zou het bent, dat ik u een laatste kans geef",
mogelijk zijn overeenstemming te zei ik.
bereiken ten aanzien van de stop- Hij keek me scherp aan en knik-
zetting van de verdere vernieling te- »Ja» lk be&rüp dat", ik zei:
van Nederlandse kapitaalgoede- *£$12^'&SSZ
ren, van de terechtstelling van po- htbt D ke„, de jevoelen» van het havende wachtkamer van hotel „De
litieke gevangenen, van razzia s, Nederlandse volk tegenover u. U Wereld" in Wageningen, waar de
fietsenvorderingen enz., alsmede weet, dat u vermoedelijk zal worden wind vrij spel heeft omdat de ven-
WACHTKAMER
r\E oorlog holt naar zijn einde
En dicht bij de Grebbeberg, waar
in de meidagen van '40, ondanks har
de strijd, onze vrijheid verloren was
gegaan, zullen we haar herkrijgen.
We zullen haar herkrijgen in de ge-
ten aanzien van ravitaillering van doodgeschoten".
het betreffende gebied via een op
te richten Roode Kruis-opslag-
plaats bijv. in Dordrecht".
TELEGRAMMEN
PROBEREN ze nog te redden wat
te redden valt? Maar de nood
sterruiten zijn vernield.
Wageningen ligt in begin mei '45
in de frontzone. In de herfst en de
winter van '44 zijn de geallieerden
opgerukt tot de grote rivieren, en
in de lente staan de bevrijders voor
de oude Grebbelinie, waarachter het
Hij aarzelde slechts een ogenblik
en zei toen met grimmige aanmati
ging: „Dat laat mij koud".
Het voor de hand liggende ant
woord was: „Dat doet het gewoon
lijk". En na deze opmerking eindig- hongerende Westen op hen wacht,
de het gesprek." T
In de nacht van 4 op 5 mei komt er
Geen toezeggingen dus over een hij het voedseldepot Wageningen via
stijgt met de dag. Op 26 april tele- onmiddellijke capitulatie van het de telefoon een gesprek tot stand
graf eren Vertrouwensmannen met de Duitse leger. tussen de Duitsers en de Canadezen,
grootste urgentie naar Londen: ,JJin- Wel worden de voedseltransporten De Duitse opperbevelhebber in Ne-
nen tien dagen zal er geen voedsel geregeld. Tien plaatsen worden aan- derland, generaal Blaskowitz, krijgt
ineer zijn in West-Nederland. Van gewezen voor het afwerpen van opdracht de volgende dag om 11.00
voedsel. Over de weg zal naar een uur een vertegenwoordiger te zenden
plaats tussen Wageningen en Rhenen naar Wageningen.
27 april af 200 gram brood per week.
Van 4 mei af niets en praktisch geen
ander voedsel. Er is al hongersnood.
maar binnen tien dagen zal het de
dood zijn".
Londen weet het, en de geallieer
den weten het. De commandant van
de Binnenlandse Strijdkrachten heeft
immers al eerder een telegram ge
stuurd, waarin werd gezegd, dat de
inundaties een zodanige omvang had
den bereikt, dat de levensmogelijk
heden voor de bevolking binnen en
kele dagen zouden ophouden te be
staan:
„Daarom verzoeke binnen etmaal
of tijdig al of niet uit de lucht ver
overen van alle belangrijke objec
ten, daarbij onder meer sluizen Wijk
bij Duurstede, Vreeswijk. Honswijk,
IJmuiden, Den Oever, Kornwerder-
zand, Merwedekanaal Amsterdam,
Muiden. Bovendien dijken Water
land. Haarlemmermeer, Schieland-
se Hoge Zeedijk en sluis te Kat
wijk of onmiddellijke aanvaarding
Duits voorstel met toetsing nako
ming toezeggingen. Bij voortzetting
verovering voet voor voet blijft na
genoeg niets anders over dan water".
Ja, de nood stijgt. En Eisenhower
weet het. Hij stelt besprekingen voor
tussen zijn vertegenwoordigers en
Sevss-Inquart, de Duitse bevelhebber
in Nederland en de oudste Duitse
marine-officier. Hij deelt tevens mee,
dat in afwachting daarvan onmiddel
lijk zal worden begonnen met het
afwerpen van voedsel uit vliegtui
gen teneinde de toestand in Neder
land te verlichten.
Op 30 april, in Achterveld bij
Amersfoort, beginnen de besprekin
gen. Eisenhower zendt zijn chef-staf,
generaal Walter Bedell Smith. In
zyn dagboek zou Bedell Smith later
schryven:
Seyss-Inquart kwam in onze linies,
vergezeld door Duitse officieren van
leger, marine en luchtmacht. Wij ver
telden hem, wat we wilden voed
sel en voorraden zenden door lucht
landingen, en aanvoer over zee en
land. Hij ging ten dele akkoord en
verzette zich tegen enkele van onze
voorstellen. Zijn eisen waren onbuig
zamer dan ik dacht dat nodig was,
maar het enige wat meetelde was het
voedsel Wij maakten onze afspraak
cn de voedseldroppings begonnen on
middellijk".
Eisenhower heeft nog een tweede
plan. Hij wil van de ontmoeting ge
bruik maken om de Duitsers ertoe
te nopen de strijdmacht in Holland
over te geven. Generaal Bedell Smith
vraagt daarom een persoonlijk on
derhoud aan met Seyss-Inquart en
met enige van diens adviseurs
„De Nazi-leider luisterde naar het
voorstel en schudde het hoofd. Hij
begreep de toestand, en hoewel hij
dat niet zei, wist ik, dat hij er zich
van bewust was, dat er voor Duits
land geen hoop meer bestond. Hij zei
echter, dat de overgave een aange
legenheid was voor de militaire be
velhebber, generaal Blaskowitz. Hij
had geen bevoegdheid. En Blasko
witz weigerde zich over te geven,
zolang de tegenstand in Duitsland
werd voortgezet".
- 3 -
14." Your attention is drawn to
Military Government Ordinance
-t Number 1 the provisions of whioh
are applicable to you and your
troopa and a copy of which is
attached. You will be responsible
for, promulgating this ordinance to
all troops tinder your command, with
out delay.
15 You will continue, as already
arranged, .to clear the canals of
obstructions, mines, etc, so that
normal barge traffic may be
recommenced.
16 You will continue to assist in the
arrangements for feeding the Dutch
civilian population.
15
17
These orders are issued to you
without prejudice to, and will be
superseded by, any general instru
ment of aurrender applicable'to
GERMANY and the German Armed Forces
as a whole.
(Signature
P /lilt
ra^ef Allied
-"Torna Ander)
it-General, JCC 1
Cdn Corps
I acknowledge receipt of a copy
of the above orders at
.t lb hour» on 12X-WS
and undertake to eoaply in every
respect.
(Signature of German Commander)
Viae rank and personal nwber of
German Coeaanderi
Sis werden auf Verordnung Nummer 1
der Militürregierung tufmerksam
gemacht, deren Verftlgungen ftlr 8ia*
und Ihre Truppe gUltig sind. und
von der Ihnen elne. Abschrift
Zusammen alt dlesem Befehl
zugestellt wlrd. Sie sind für die
unverzttgliche Bekanntgabe dleser
Verordnung an alle Ihnen
unterstellten Elnhelten
verantwortllch.
Sie werden wie schon abgemacht
alle Hindernlsse, Mlnen, usw, von
den Kanalen abzuraumen damlt
Üblicher Schleppboot Verkehr wieder
anfangt.
Sie fahren welter mit hilfe an
Einrichtungen ftlr die Ernlhrung
dea Hollttndischen ZlvllbevGlkerung.
Diese Befehle werden Ihnen
Ubergeben vorbehaltllch einer
allgemeinen Urkunde der Uebergabe
von Deutschland und der gesamten
deutschen Wehrmaeht. und werden von
einer aolchen Urkunde- Uberholt,
Befehlshaber
(Uhterschrift des allllertan
Befehlshabers)
Ich bestltige den Bnpfang
einer Absohrlft der oblgen Befehle
urn I bio Uhr am jT 1945
und nehae es auf mlch, sla in
jeder Hlnslcht zu befolgen.
(Uhterschrift des deutschen
Befehlshabers)
Name, Dianatgra&-und Ntamaer dea
deutsfihan-Bfrenlshabe»si
«6h.lt
ïnvpraYHbud
In th. fl.U
