HERORIËNTERING OP ALLE GEBIED
in enkele regels
Vaderlandse politiek in
een ander klimaat
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
DONDERDAG 31 DECEMBER 1959
geroepen
vlug beklonken: de politiek onbe
dreven prof. De Quay kon op 16
mei zijn ploeg" voorstellen aan
H. M. de Koningin.
Op rolletjes is de weg van het
nieuwe kabinet tot heden niet ge
gaan, maar wèl is in die korti
tijd reeds het bewijs geleverd, dal
Nederland ook zonder socialisten
te regeren is.
Stevige druk
De rol, welke de vakbewegin;
in ons land speelt, is vooral dit
jaar een zaak van veler kritischi
beschouwing geweest. Zij bleek ooi*
nu machtig element in de Neder-
landse samenleving en wist, voor
al ook door een gezamenlijk op
trekken van de drie grote vak
centrales (zij adresseerden na
Lange tijd weer voor het eerst ge
zamenlijk over het loon- en huur
beleid) een stevige druk uit te
oefenen.
„Een sterk eenzijdige druk", zo
als niet minder dan 53 hooglera
ren in een adres aan regering en
volksvertegenwoordiging betoog
den. Eenzijdig, omdat die drie
vakantiecentraies maar namens een
deel van de werknemers kunnen
spreken en met name het hogere
personeel geen georganiseerde in
vloed kan uitoefenen. Uiteraard
kwam er een weerwoord van de
kant der vakcentrales. Minister
president De Quay heeft nu toege
zegd het gehele vraagstuk, toege
spitst op de vertegenwoordiging
in de publiekrechtelijke organen
voorop de SER te bestude-
Woningbouw
Het streven naar grotere vrij
heid op velerlei gebied, doelstel
ling van het regeringsprogram
was ook merkbaar in het aan
gekondigde woningbouw- en
huurbeleid: meer premie- dan
woningwetwoningen. De voor
stellen van minister Van Aartsen
is in die zwarte tijd van de
oorlog degene, die de lamp
ankrijk brandende hield. Hij
leswege gehuldigd als de red-
i de bevrijder. Nu heeft hij
uv het roer van Frankrijk in
n genomen. Zijn naam: gene
raal Charles de Gaulle.
waren gezond, maar de uitwer
king heeft veel kritiek uitgelokt.
Het ziet ernaar uit, dat zij nog
wel gewijzigd zullen worden.
Dat in sommige delen van ons
land de ergste woningnood thans
tot het einde gaat behoren gaf re
den tot dankbaarheid. Minister
Klompé heeft toegezegd in die de
len een proef te zullen nemen met
buitemverkingstelling van de veel
gesmade woonruimtewet.
Bezitsvorming
Het leggen van meer nadruk op
de persoonlijke verantwoordelijk
heid is ook tot uitdrukking geko
men in de inmiddels door de
Tweede Kamer behandelde no
ta over dec bezitsvorming, die nu
door concrete wetsvoorstellen zal
v/ofden gevolgd. En om zij het
zeer terloops nog een symp
toom van de aan de gang zijnde
„beweging" te signaleren: er ont
stond in de afgelopen maanden
een nog wel wat vrijblijvende,
maar toch serieuze discussie over
de vraag, of en zo ja op welke
wijze de christelijke politieke par
tijen meer kunnen samenwerken
en tot grotere eenheid kunnen ko-
Het ziet er overigens naar uit,
dat Nederland, met zijn historisch
gegroeide verhoudingen, het ont
staan van één christelijk-democra-
tische partij, waarvan protestants-
christelijken zowel als rooms-ka-
tholiekcn lid kunnen zijn, wel niet
zal beleven
Het werken
In het zonnetje
Sedert mensenheugenis was het niet meer meegemaakt, dat
Nederland en de rest van Europa zo'n prachtige, zonnige
zomer mochten meemaken. Iedere vakantieweek werd weer
een feest van zomerse warmte. Maar de lange, droge zomer
van 1959 had ook haar schaduwkanten. Er waren vele bos- en
heidebranden en het vee dreigde te verhongeren en te ver
dorsten op tal van plaatsen.
Bij het kastje
Een half miljoen Nederlanders mochten 'zich in augustus eige
naar noemen van een televisietoestel en zij konden iedere
avond, behalve 's maandags, naar het plaatje in het kastje kij
ken. In die maand werd ook besloten Elten en Tudderen aan
West-Duitsland terug te geven en werd de Dam-tot-Damrace
gehouden.
Onrust op de Dam
Het Amsterdamse Nozemdom vroeg de aandacht in juli en
kreeg die ook. De burgerij ging „nozem-kijken" op het Damrak
en het Leidscheplein en de politie had de handen vol om de
opgeschoten jeugd de baas te worden. Zelfs de „penoze" van
de Amsterdamse onderwereld ging zich bemoeien met het
handhaven van de orde.
Chroesjtsjef op reis
Ruslands Nikita Chroesjtsjef vertrok in september naar de
Verenigde Staten voor een officieel bezoek. Hij kon zich daar
op de borst slaan, omdat juist een Russische raket op de maan
was aangeland. (In oktober werd de achterkant van de maan
gefotografeerd.)
President De Gaulle wilde duidelijk de Franse Invloed
in de wereld gehandhaafd zien. Hij verklaarde, dat Frank
rijk een eigen atoombom in de Sahara zou doen ontploffen,
ondanks de afspraak om geen kernwapens tot explosie te
brengen.
Eisenhower kwam
Voor zijn officieel bezoek aan Moskou in 1960 begon president
Eisenhower in de laatste maanden van dit Jaar aan een rond-
reis langs vele Westerse en Aziatische hoofdsteden, teneinde
de meningen te peilen.
Hulpactie I
Nederland zette zich in om de vluchtelingen in de West-
duitse kamnen Ohmstede en Friedrichsfeld te helpen en ook
de actie „Redt een Kind" voor hulp aan Marokko werd een
groot succes.
HULPACTIE 2
In september vroeg de voederbietenactie van de boeren in
het westen ten bate van het vee van hun collega's in de droge
gebieden in het oosten de aandacht.
Kerkbouwacties
En dan waren er nog de kerkbouwacties, die een duidelijk
resultaat hadden. Voor de bouw van nieuwe kerken in Neder
land werden miljoenen guldens bijeengebracht.
Een golf van ontroering ging door
de gehele ivereld, toen bekend
werd, dat de grote dam van Mal-
passet in luttele minuten onder de
druk van het water was bezweken.
De Franse kustplaats Fréjus ver
anderde in een puinhoop en hon
derden levens werden afgesneden.
overspannen arbeidsmarkt te
kampen gehad. Maar dat was niet
overal het geval: in de z.g. pro
bleemgebieden het Noorden,
Zeeland was ook in dit jaar
van Hoogconjunctuur het percen
tage werklozen hoog, té hoog.
Daar bleef een tekort aan werk
gelegenheid bestaan. Het nieuwe
industrialisatiebeleid van de over
heid, waarbij voorshands niet
minder dan vierenveertig indus
triekernen worden aangewezen, is
bedoeld dat tekort op te heffen.
De meningen op dit punt kristal
liseerden zich wat meer uit. Er
was een stroming, die van deze
opzet weinig resultaten verwacht
te en veel meer heil zag in het
aanwijzen van een klein aantal
grote kernen, die dan zodanig
moeten uitgroeien, dat daar als
het ware automatisch de wat
men noemt agglomeratievoor
delen ontstaan. Gelukkig hebber
de feiten tot heden uitgewezen, dat
in verschillende aangewezen in
dustriekernen er een bereidheid
tot vestiging van het bedrijfsleven
bestond.
Vele plannen
Dit hele vraagstuk van in
dustriespreiding en werkgelegen
heid vormt in wezen een onder
deel van de ruimtelijke ordening
van het streven naar een even
wichtige ontwikkeling van alle
landsdelen. Grootse plannen wa
ren er heel wat: Noord-Brabant
kwam met het Kreekrakplan,
Zeeland pleitte bij herhaling voor
zijn Sloeplan, Apeldoorn presen
teerde zich officieel als „.tweede
schrijftafel", het Gooi drong aan
op een vestigingsverbod voor
mensen en industrieën, Deventer
publiceerde een ambitieus pro
ject voor een stad van een kwart
miljoen inwoners, Den Haag per
sisteerde bij het plan-Wilsveen
Rotterdam maakte een proeve
van een wetsontwerp tot rege
ling van de bestuursproblemen
in het Waterweggebied openbaar.
Men ziet: ook hier was er géén
gebrek aan beweging en her
oriëntering.
Droge zomer
leefd, zou als een verzuim moe
ten worden aangemerkt. Zelden
is er zó van de zon genoten,
maar niet vaak hebben onze boe
ren, vooral op de zandgronden,
zoveel schade geleden door het
uitblijven van de regen. De door
hun niet-getroffen collega's op
touw gezette hulpactie deed wel
dadig aan. Zij bewees, dat er
nog bereidheid tot het brengen
vari een offer bestaat. Zoals die
ook bleek uit andere acties tot
steun aan de medemens, die
hulp behoeft, dichtbij of in de
verte. Men denke alleen maar aan
de actie van de haar 35-jarig ju
bileum vierende N.C.R.V., de ac
tie „Vier maal Z...N", zonder
prijzen en zonder kanselement.
Onschuldig
Bondskanselier Adenauer van IF.
Duitsland heeft dit jaar de teug
stevig in handen gehouden,
danks alle kritiek en verset.
Midden in de donkere en geheim
zinnige oerwouden van Nederlands
de openlegging van het enorme ge
bied. Het is pionieren, dag in dag
uit. Maar stap voor stap wordt ge
vorderd. Ook ddt is een kant van
van ulo tot aan hoger onderwijs,
in één wet te regelen. Een her
oriëntering in wetsbepalingen
vastgelegd dus. Tot heden zal de
minister zijn plezier over deze
zaak wel op gekund hebben. Eerst
gold het bezwaar van strijdigheid
•net de grondwet, maar die bar
rière schijnt nu wel geslecht te
••ijn.
Vele andere bezwaren op
leze plaats onmogelijk op te
noemen zijn echter gebleven.
En ze kwamen zowel van de zij
de van het bijzonder als van het
openbaar onderwijs. Waarbij als
een van de grootste grieven gold
dat enorm veel zaken bij konink
lijk besluit geregeld zouden
moeten worden. Het laat zich
aanzien dat het straks bij de par
lementaire behandeling
dementen zal regenen! En dat
het ook politiek" een gevaarlijk
wetsontwerp zal blijken te zijn.
Televisie
De televisie is om allerlei re
denen dit jaar in Nederland wèl
in het nieuws geweest. De tele
visiekoorts heeft opnieuw haar dui
zenden verslagen. Het grote strijd
punt was en is: reclame in de
televisie of commerciële televisie,
de laatste te verzorgen door het
niet direct ideëel ingestelde be
drijfsleven. Staatssecretaris Schol-
den gezegd over de ontwïkkelin- het jaar 1961.
gen op kerkelijk terrein, in het bepaling in de kerkorde effect de langdurige scheiding
Oost- en West-Duitsland door
de
eigen land zowel als daarbuiten zal krijgen.
andere benadering i
derwerpen.
Was het meest sprekende
Fusie
Internationaal kerkelijk waren
er dit jaar enkele naar voren-
springende gebeurtenissen. Ge
dacht kan worden aan de fusie
Wereldraad van Kerken
twee landsdelen, naar de geest,
zodanig uit elkaar is gegroeid, dat
geen compromis meer helpt en
dat daarom deze scheiding ook
kerkelijk nu als een feit dient te
worden aanvaard?
Tendenzen
beeld daarvan niet het opheffen Internati0nale Zendingsraad. Daar
de befaamde vervangingsfor
mule door de generale synode
van de Geref. kerken? Voor ve
len kwam dit besluit onverwacht,
maar wie had acht gegeven op
de onmiskenbare verandering van
de geestesgesteldheid in deze ker
ken Almelo. Ba ara die ge
voelde, dat de tijd rijp was ge
worden voor deze beslissing.
verder het rapport
Wereldraad over de geboortebe
perking: dat de inhoud ervan nog
al wat stof heeft doen opwaaien,
was niet zo vreemd, wanneer men
weet, dat in het rapport gebro
ken werd met de tot heden in
•verreweg de meeste orthodox-
christelijke kringen gangbare op
vattingen op dit punt.
Bouwen
Nog even in het eigen land
blijvend moet als niet minder be
langrijke ontwikkeling worden
aangemerkt de zorg voor de toe
ten, die ook in andere opzichten komst van Gods kerk, tot
uiting komend in de verschillen- kondiging van een wereldconcilie
de kerkbouwacties. Zij waren no
dig om nu èn straks in staat te
zijn de mensen op te vangen en
vast te houden.
Rome
De heroriëntering tussen Rome
;n de Reformatie heeft zich in
iet jaar 1959 voortgezet. Nieuwe
Impulsen kreeg zij door de
dit
Wanneer men alleen
soort acties zou kijken zou men
geneigd zijn te zeggen, dat ons
volk geestelijk nog prima gezond
is. Maar wanneer men dan let
op een verschijnsel als de voet-
baltoto-rage, dan gaat men toch
twijfelen.
Zij wordt door sommigen voor
gesteld als een onschuldige zaak
(„wie wil niet eens een gokje wa
gen?"), maar anderen zien er
een groot gevaar in voor de gees
telijke volksgezondheid. Juist om
die reden heeft de Ned. Chr.
Sport Unie zich genoodzaakt ge
zien zich niet aan te sluiten bij
dé dit jaar opgerichte Ned. Sport
Federatie. Wanneer volgend jaar
de voorstellen tot wijziging van
de loterijwet in wezen een ka
nalisatie van de gokwoede, een
afsnijding van al te grote exces
sen op dit gebied in de volks
vertegenwoordiging aan de orde
komt, zal het stof opnieuw hoog
De mammoet
Een zaak, die in niet geringere
mate tongen en pennen in be
roering heeft gebracht, was die
van de nu al beruchte mammoet
wet, tot regeling van het voort
gezét onderwijs. Minister Cals
heeft in dit ontwerp een poging
ondernomen het ganse onderwijs,
door zijn nogal overrompelend op
treden van zich deed spreken,
heeft al heel wat duidelijke waar
schuwingen ontvangen, wanneer
hij in de Nederlandse radio- en
t.v.-wereld de historisch .gegroei
de verhoudingen wil doorbreken.
Aangezien echter de commerciële
t.v. „politiek niet haalbaar is",
zal er naar alle waarschijnlijk
heid wel iet? anders uit de bus
komen.
Nieuw-Guinea
Nederlands Nieuw-Guinea was
in het bijna verstreken jaar be
slist geen vergeten hoofdstuk. En
het moet worden gezegd: lang
niet altijd vanwege verheugende
gebeurtenissen. Natuurlijk was het
verheugend te vernemen, dat aan
het democratiseringsproces alle
aandacht werd besteed (en dat
niet geheel zonder succes), al zou
men willen dat het nog wat snel
ler ging. In ieder geval kwam de
eerste streekraad tot stand. Wan
neer daaraan dan nog wordt toe
gevoegd, dat de samenwerking
met Australië voor een gezamen
lijke ontwikkeling van Austra
lisch en Nederlands Nieuw-Gui-
nea geleidelijk aan meer inhoud
heeft gekregen, dan hebben we
het verheugende wel zo ongeveer
gehad.
Kwalijke zaken
De censuurkwestie ter plaat
se door een commissie uit Ne
derland diepgaand onderzocht
bracht alleszins kwalijke zaken
aan het licht. En de voortduren
de spanningen rondom dit deel
van ons koninkrijk als gevolg van
de stelselmatige ophitsingscam
pagne van Djakarta, gevoegd bij
het met een ethisch sausje over
goten defaitisme van bepaalde
Nederlandse kringen, die Nieuw-
Guinea maar zo vlug mogelijk
willen afstoten, waren beslist
geen zaken, die tot vreugde stem
den. En helaas: ook de expeditie
naar het Sterrengebergte vermocht
niet ons volk te fascineren. Daar
voor was die expeditie te puur
wetenschappelijk en.... te zuinig
opgezet!
De klok terug
voor corruptie,
moede en demagogie. Voor de zo
veelste maal is president Soekar-
no overgegaan tot een heroriënte
ring. Nu kwam zij neer op een
terugdraaien van de klok: on
danks het tot driemaal toe af
stemmen van het voorstel door
de grondwetgevende vergadering
werd de geleide democratie' inge
voerd, inhoudende de terugkeer tot
de grondwet van 1945, waarbij de
president praktisch dictatoriale
macht werd gegeven.
Politieke activiteiten werden
verboden, de pers werd weer ge
breideld. Economisch werkte In
donesië zich steeds dieper in de
put: de laatste monetaire hervor
ming had een negatief effect. La
ten wij deze summiere opsom
ming van de groeiende ellende in
dit nu welhaast door alle Neder
landers verlaten eilandenrijk be
sluiten met de mededeling, dat
Djakarta zich zélfs de scherpe
kritiek van Peking op de hals
durfde halen vanwege de uitsto
ting der Chinese handelaren.
Deze Oudejaarsavondbeschou
wing zou een ernstig manco ver
tonen. als ook niet iets zou wor-
door paus Joannes XXIII. Het
duurde enige tijd, voordat de
misverstanden rondom dit conci
lie waren verdwenen. Toen was
duidelijk geworden, dat het om
intern-Roomse aangelegenheid
De Hervormde actie, met de
moderne publiciteitsmiddelen op ging en dat mjtsdlen vai
uitstekende wijze voorbereid en oecumenische vergadering
gevoerd, heeft, afgezien van het gesproken zou kunnen worden.
We komen op het uitgestrekte
culturele terrein en de vraag, of
ook daar het jaar 1959 in meer
dere of mindere mate een hero
riëntering te zien heeft gegeven,
is interessant en belangrijk. Met
de nodige restricties omringd
omdat hier hoogstens tendenzen
kunnen worden aangegeven
mag die vraag bevestigend wor
den beantwoord. Misschien kan
het zó worden gesteld, dat het
naakte nihilisme in allerlei kunst
uitingen over zijn hoogtepunt heen
is en dat er meer en ernstiger
wordt gezocht naar zin, wezen en
functie van de kunst. Neem de
poëzie: wat hier aan pijur expe
rimentele produkten verschijnt is
minder en minder belangrijk. Dat
heeft tot gevolg, dat de moge
lijkheden tot het echte verstaan
door het publiek groter zijn ge
worden.
Neem ook de romankunst: het
niet lijkt, of het klinische, het puur-
ontledende, aan het tanen is: er
Twee groten der aarde ontmoetten
elkaar: president Eisenhotver van
de Ver. Staten en premier Chroesj
tsjef van de Sowjetunie. En in New
York bekeken zij samen een model
van de Russische satelliet, die de
Russische vlag meevoerde naar het
maanoppervlak.
de oosters
kerken is i
gewone men-
uit.sluitend over
is. Men kan ook
wordt niet meer
uitsluitend geridiculiseerd, maar
er is een drang naar een bele
ving van de mede-menselijkheid,
die bewogenheid meebrengt.
Herkenbaar
Ook op muziekgebied zette een
heroriëntering zich sterker door:
zij kwam tot uiting in het terug
grijpen op oude, beproefde begin
selen. Niet om te kopiëren, maar
om muziek in eigentijdse vormen
te brengen. Een sprekend voor
beeld vormt de kerkmuziek, waar
in wordt teruggegrepen op het
wezen van de protestantse litur
gie. Het terrein van de beeldende
kunst is geen uitzondering: er is
hier in het algemeen sprake van
een grotere herkenbaarheid, er
worden als het ware strakkere
lijnen getrokken, de kunstenaar is
op zoek naar een nieuwe waarde
bepaling. Dat betekent, dat een
hoop ballast overboord wordt ge
gooid, dat er gestreefd wordt de
essentie van de dingen herkenbaar
weer te geven.
Het essentiële
Daar gaat het ten slotte om, om
de essentie, om het wezenlijke
der dingen. Meer dan enige dag
van het jaar bepaalt de Oude
jaarsdag de mens daarbij. En als
hij de over elkaar heen kantelen-
orthodoxe de gebeurtenissen van een heel
er beweging gekomen.
Er was een duidelijk streven n
meer contacten, o.a. met de We
reldraad, en voorts heeft een jc
gerenorganisatie uit de Grieks
thodoxe kerk plannen om voor
de geschiedenis Dan is er de vraag, of
de grote wereld en in
zijn eigen leven, zich nog eenmaal
de geest roept, dan blijven
naar enkele simpele dingen
het eerst
succes (men is al een eind
de negen miljoen)duizenden
het eerst of opnieuw bepaald bij synode ^worden gehouden
wat de kerk is. Dat was geeste
lijke winst, minstens zo belang
rijk ais de opbrengst in geld!
zending te gaan bedrijven. Vol- door al dat gebeuren heen de
gend jaar zal een pan-orthodoxe innerlijke rust is gevonden
her-
De zending
Geslaagd 0p zendingsgebied was
oriëntering niet minder in
De Geref. kerken, met haar gang: waar de jonge kerkei
veel kleiner opgezette en „in- eigen benen konden staan
tern" gehouden actie, zagen de
door de Stichting Steun Kerkbouw Ilcl aiUL weiueil ë(iWUipeil, Qaar
ondernomen poging voor veel werd de blik naar andere landen °"®?tenn§
meer dan honderd procent ge- en andere werelddelen gericht,
slaagd. Luthersen. Doopsgezin- En zo oriënteerden de Hervorm
den en Remonstranten organiseer- den
of behouden, sterker is ge
worden of misschien verlo
ren is gegaan. Dan is er ook
de vraag, of de zeer per
soonlijke en dagelijkse her-
olie oriëntering zich uitsluitend
of grotendeels in net hori
zontale vlak heeft afge-
Volgend ji
gelischen
meerden
niet één massale actie kon zijn,
was de enige schaduw op al deze
activiteiten...
geslaagde acties. en Liberia, de Baptisten
gaan de Vrije Evan- het eerst op Kongo, de Gere
de Chr. Geref or- formeerden (o.a.) op Brazilië en
de slag. Dat het Argentinië (waaromtrent de ge
nerale synode nog een definitie
ve beslissing moet nemen), de
Chr. Gereformeerden op Israël,
richit op de verticale lijn,
aan het einde waarvan God
land zich op Nigeria zelf staat. Alleen hij, die de
genade van het voortdurend
ontdekken van deze lijn om
hoog bezit en niemand
behoeft zich daarvan uit te
sluiten die heeft toe
komstverwachtingen, ook op
Waarheidsvraag
De discussie over de waarheids-
vraag en in verband daarmee
over de grenzen der kerk
functie van de belijdenis heeft,
met name in de Herv. kerk, eer
terwijl de Vrije Evangelischen het horizontale vlak van
verantwoordelijkheid aanvaardden elke dag, in het jaar onzes
de
Dibelius
Wie ook van zich deed spre-
ernstige toespitsing gekregen door kenj kerkelm pölitiek was
de zaak-prof. dr. Smits, die door bisscllop DibeliuSi die ce„
de commissie voor het opzicht van brie/ aan de bisschop van Han-
de provinciale kerkvergadering Ir T
van Zuid-Holland van zijn prcdl- °»er"an° Lt'"- TTak
kantsrechten vervallen is ver- 01,er Romeinen dertien, het
klaard wegens zijn onchristelijk hoofdstuk over de overheid, dat
belijden. Hij heeft zich op de ge- in de loop der eeuwen bijna
nerale synode beroepen. Vanuit al- voortdurend onderwerp van theo-
le modaliteiten in de. kerk zijn logische en politieke discussies
ernstige bezwaren ingebracht te- geweest. Kort geformuleerd
gen de gevolgde procedure, die kwam het standpunt van DibeUuk
ii"-mi- "i orde
hierop neer, dat met een ver
wijzing naar het overheidsbegrip
Dat is te betreuren, omdat de Romeinenbrief de
laardoor zo licht de zaak waar- Oostduitse christenen het daar
rm het gaat, n.L de vraag, of er bestaande regiem geen gehoor-
ibjectief sprake is van afwijking zaamheid verschuldigd waren.
Ier christelijke belijdenis, op de
a. i Later heeft de bisschop ziin
achtergrond dregt te geroken itandpun, verduiaelijkt, maar
Hoe moeilijk het ook zal zVn eer, lle, larugganome„ Moet als ach.
uitspraak te doen, de kerkelijke tergrond van deze gebeurtenis
eerlijkheid gebiedt daartoe te worden gezien het groeiende be
komen, ook al met het oog op set, dat de Evangelische Kirche
Hij had iets van de profeet, van d.
boeteprediker. En hij ging het volk
dat hij diende, de wereld, waaraai
hij zijn zo snel wegebbende krach
ten gaf, voor in de kruistocht tegei
John
