MENS EN WERELD IN HET JAAR 1959
Een half jaar
Op zoek naar een nieuwe
verhouding Oost-West
s ss s
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
DONDERDAG 31 DECEMBER 1959
TTET jaar onzes Heren 1959, over enkele uren weer
historie, is een jaar van heroriëntering geweest, benadering^de'r "problemen",
Meer nog dan in voorafgaande jaren leek het, of alles nog moet worden geconstateerd,
in beweging was gekomen, of veel van het bestaande en ^staatslieden°van eeiwekerOn
vertrouwde in de waagschaal werd gesteld, of zich op derling wantrouwen zijn vervuld,
schier elk terrein een worsteling had ingezet om nieuwe Macmillan was verplicht
vormen, of i
benade- Washington, Parijs en Bonn Bondsrepubliek
arig versing uit te bren- °f
zijn reis naar Moskon, mi5f De
De hereniging van de twee
Duitslarden is ook in het afgelo
pen jaar geen stap naderbij geko
men. Rond Berlijn is de span
ning opgelost, maar een voor het
Westen aanvaardbare oplossing
lijkt verder verwijderd dan ooit.
Bondskanselier Adenauer wees op
dit punt elke heroriëntering, die
ook maar tendeerde in de richting
van een soort van ruilhandel, met
kracht van de hand. En ook dit
jaar heeft ,,der Alte" zich doen
kennén als ëen onverzettelijk
staatsman, wie marchanderen
volmaakt vreemd is.
Prestige bleef
Toen alles wees op een misluk
king van de ministersconferentie
en Dulles werd uitgeschakeld,
trok Adenauer zijn kandidatuur
het presidentschap 1
voor het grijpen. Wfj denken aan de overgang uit de „.„..„.J.—.
sfeer van de koude oorlog in het klimaat der coëxistentie, d' w'stdu''.^ ?ondfa".S.e, enlSh.eia- dic v°lgden rondom rijn
f. Adenauer, bij wie de nieuwe persoon en rondom die *v3>-
aan de reizende diplomatie met ongedachte ontmoetingen poIitieke bewegelijkheid wel de nister Erhard als
op hoog en hoogst niveau, aan de veranderende instelling 1 AHeTV
van het jonge Amerika ten opzichte van het oude Europa,
aan het gewoon gaan vinden van de prestaties in de ruim
tevaart, aan de toenemende belangstelling voor het lot
van de mens in de achtergebleven gebieden.
meeste weerstanden opriep,
vloog in november
om Macmillan zijn zienswijze
uiteen te zetten. En op de ach
tergrond van dit alles stond
staat de figuur
Gaulle, de
maanden kon men zeggen, dat
het prestige van de Bondskanse
lier onder dit alles niet noemens-
waard had geleden. Een vrij on
generaal De bekende figuur dr. Heinrich
het nieuwe L.übl;e *-
heeft als president de
n de onkreukbare en wij-
prof. Heuss ingenomen.
De Gaulle
Ons eigen goede vaderland duwd door het nieuws, dat pre- Frankrijk, met''welk land in het
kon dit jaar in niet mindere sident Eisenhower van de Ver. vjpvtpliikp' nnprlen vfppd* prncti.
mate van heroriëntering, ja van Staten de Russische premier g.er rekening moest worden ge-
koersverandering spreken. Wij Chroesjtsjef had uitgenodigd houden,
zijn in een ander politiek kli- voor een bezoek aan zijn land,
maat gekomen: een nieuw kabi- welk bezoek door Eisenhower Jchn Foster Dulles reeds legendarische Franse presi-
net legde nadruk op de grotere zou worden beantwoord met dent, generaal Charles de Gaulle,
verantwoordelijkheid van het een trip door de Sowjetünie. Dan valt in deze overdenking op is al terloops genoemd. Zeker,
volk zelf en schreef een grotere de Oudejaarsdag de naam van eerst de geschiedenis
decentralisatie in zijn vaan. De Nu moet direct worden gezegd, één van Amerika's grootste
vriiere loonvormina werd oe- dat dit nieuwe wel zeer sterk John Foster Dulles,
vrijere loonvorming wera ge persoonlijke element in de Oost- nimmer aflater
deeltelijk al een feit. En dan West-verhouding niet helemaal als grootste vijand
nmron er de mammoetwet, de i—^-991 .9..
ceerd door deBritse premier
Macmillan. die een reis naar Mos
kou maakte.
reclame
commerciële reclame: voorbeel
den van een heroriëntering, waar
we nog middenin zitten en die
voorlopig nog niet is uitgewerkt!
Moeten wij nog wijzen op de
nieuwe aanpak in vele kerken,
o.m. tot uiting komend in de
kerkbouwacties en zou het
inderdaad zo zijn? in een
bredere plaats van de kerk in
de Nederlandse samenleving? Of
is het nog nodig te wijzen op
de heroriëntering misschien
vooral nog onder de oppervlakte
op het brede terrein van de
cultuur, tenderend in de rich
ting van een grotere toenadering
tussen kunstenaar en publiek?
Dit alles lijkt voldoende om aan
te geven, dat het afgelopen jaar
beslist niet een jaar van consoli
datie is geweest, van alles keurig
op zijn beloop laten. De evolutie,
kenmerk van de geschiedenis,
heeft zich in 1959 versneld, zoda
nig zelfs, dat het soms leek, of er
revolutionaire ontwikkelingen aan
de gang waren.
Labiel
Laten we, op Oudejaarsdag 1959,
nader rekenschap geven van de
stelling, dat de wereld in bewe
ging is gekomen en dat allerwe
gen een heroriëntering aan de
gang is. Nationaal en internatio
naal. Om met dat laatste te be
ginnen: is er één naoorlogs jaar
te noemen, waarin de verhouding
Oost-West zó labiel is geworden,
waarin vaak krampachtig zó
is gezocht naar een nieuwe wijze
van benadering der vraagstukken,
in beide kampen? Het gerinkel
van het wapentuig scheen te wor
den overstemd door het lied op
de vrede, op het vreedzaam naast
elkaar bestaan van twee syste
men van twee ideologieën, waar
bij de martelaars van de commu
nistische dictatuur werden verge
ten.
Natuurlijk: het zoeken van nieu
we vormen en mogelijkheden om
naast en met elkaar in vrede te
leven is dure plicht, maar er is
n„F!Suk SS ïün voorbeeld door Eisenhower
,d" „r'ssrjs a
moet elk spreken over herorlënte- re.d Men vergete ook niet dat
ring als een cynische grap in de reeds daarvóór, n Januan de
nrpn klinken Russische eerste vice-premier Mi-
kojan een uitgebreide tocht door
de Ver. Staten had gemaakt
il ÏHJÏÏ! Ito". Kongo-zaken belastte, heeft op ge-
durfde wijze de uitdaging van het
snel toenemende nationalisme aan
vaard en heeft beide landen reeds
voor volgend jaar, langs democra-
Bc«rc»»a*u, utz-c tische weg, onafhankelijkheid toe
deze tot in het diepst gezegd.
van FrïnïrUkdKzreSeiTz?toev«- hebbm 'ni"e Kogo,eSe
derlznd weer hf de rU van de gro- politieke leiders naar het wapen
te mogendheden heeft geplaatst, ier demagogie en de veraacntrria-
se christen die "zo sterk ziih oer- king gegrepen. Juist veertien
soonlijk stempel wist te zetten op ^em n'esr"" v»nP™£r?nfsI dagen geleden is koning Boude-
hem oordelen. Maar reeds
de conclusie gewettigd, dat deze
aflatende strijd tegen de stijle
vijand van de wereld op
dit ogenblik, het communisme,
door de dood op 24 mei 1959 een
einde kwam. Hij, de diep gelovi
ge christen, die zo sterk zijn per- M
soonlijk stempel wist te zetten op _in+„. ppn „prinHp van reeerines-
de Amerikaansa buitenlandse po- ^Tehf onder da rde%°S- Pfotsehng naar de Konpo
1,M«V ri» taran o„ die. bliek Hij heefti misschien met al vertrokken om zich persoonlijk
urt' te straffe hand en wel zeer per- op de hoogte te stellen van de
soonliik. het gezagsvacuüm, waar- situatie. Waaruit weer eens
aan Frankrijk dreigde te bezwij- temeer is gebleken dat deze
ken, gevuld. Ook economisch staat jonqe vorst zijn functie als
Frankrijk weer stevig op Zijn be- Jm£r ian ee„ formnle opvat.
gaan als een zonnefeest vai
eind scheen te komen. Ma
kingen, voor de landbouiver
veehouders op de zandgronc
zeer veel schade ledei
sproken, al mag worden gewaagd
van een heroriëntering, dan zeker
op dit punt! Nederland is dit iaar
met veel politieke pijn overi
gens afgestapt van de geleide
loonpolitiek er overgegaan op een
vrijer of wat deftiger gezegd een
gedifferentieerd loonbeleid, waar
hij voortdurend het (economische)
ruimtebegrip, nauw samenhangend
met de stijging der produktiviteit,
als uitgangspunt werd genomen
Of dit beleid geslaagd is? Het
is nog te vroeg op die vraag een
duidelijk antwoord te geven.
Maar wel staat vast, dat reeds nu
ondanks de zo vaak gekriti
seerde richtlijnen en de nadere
verduidelijking" meer dan een
half miljoen werknemers aan het
eind van de week of de maand
méér in hun loonzakje vinden,
méér ook dan wanneer voor hen
een algemene loonronde zou
hebben gegolden!
Omschakeling
En met deze beschouwing over
het loonbeleid zitten we midden
in de politieke omschakeling, waar
van het Nederlandse volk getuige
is geweest: voor de eerste maal
na de oorlog is er een kabinet
tot stand gekomen zonder socia
listische ministers. Het jaar be
gon met het interim-kabinet Beel.
De verkiezingen op 12 maart ga
ven een uitslag te zien, die in de
Nederlandse verhoudingen als een
politieke aardverschuiving mocht
worden beschouwd: de V.V.D.
_.j Moeder Aarde op maakte een winst van zes zetels,
andere planeten, miljoenen kilo- de P.v.d.A. verloor er twee, de
meters verwijderd in de ruimte, is A.R.P. en de C.H.U elk één ze-
van droombeeld tot mogelijkheid tel.
geworden. Daarmee-is, jiu niet Bemiddelaar
Het bleek buitengewoon moei-
fdiuc WCZ.CZZO .z.xrz.okzz. j„k een njeuw kabinet te vormen,
ïen, weet opgeiaaia. ..hh._ èn vanwege de verdeling der porte-
Rusland en Asrnerika hebben feuilles èn wat de .mankracht"
grotere, ingewikkelder b tr ft. het aanta] bedankjes was
Mc, 1c Toen eenmaal de bemidde
laar van professie, prof. Beel, te
oriëntering s
West-Europa zelf de den gn apen Springlevend keer-
zj. op aarde terug.
Algerije
Heeft zijn glorieuze Ameri
kaanse reis van dit jaar hem
over de drempel van de ver-
trauiie „x
legenheid heengéholpen?
Republiek
De kwestie Cyprus i
Moeilijkheden heeft De
overigens genoeg veroorzaakt in
de verhouding tot de andere wes
telijke landen. De wijze, waarop
hij zich van de Navo distantieer
de en zich verzette tegen alles
_ratie, heeft Frankrijks bond- bracht:
genoten er wèl van overtuigd, dat jaar een onafhankelijke republiek,
de nieuwe aanpak in Parijs méér met een Grieks-Turkse regering,
dan een intern-Franse aangele- Aartsbisschop Makarios, een jaar
genheid was. Die overtuiging heb- geleden noj* banneling, is nu de
ben trouwens ook de Algerijnse eerste president van het eiland,
rebellen en de Algerijnse bevol- De tegenstellingen tussen hem en
king gekregen. De Gaulles medio kolonel Grivas. de leider van het
september gedane aanbod, waar- verzet, werden opgeheven. Voor
in zeer reëel de mogelijkheid tot Macmillan was er reden tot gro-
zelfbeschikking was vervat, be- te voldoening om deze gunstige
wees niet alleen zijn persoonlijke ontwikkeling zoals hij ook
moed, maar ook het heldere poli- méér dan tevreden kon zijn over
tieke inzicht èn de generositeit de conservatieve stembusoverwin-
van De Gaulle. ning in Engeland. Daar géén ex
periment met een onzekere afloop
Hij kon verder gaan dan maar voortzetting van een beleid
enig politicus onder het oude re- dat ongetwijfeld mede van do
giem, omdat zijn morele gezag hoogconjunctuur en de daarmee
onaantastbaar was, ondanks f r£saan.de
zelfs het drijven van ultra
rechtse radicalen, in Algerije
zowel als Frankrijk zelf. Het
jaar 1960 zal leren, of het Al
gerijnse vraagstuk zonder nog
meer bloedvergieten kan wor
den opgelost.
handen uit de mouwen hebben ge
stoken: de welvaart neemt met het
jaar toe.
vlag" op" de, maan gedeponeerd
Terugtrekken Met een r auwkeurigheid, waar
over ook de Amerikaanse experts
Dat Amerika thans het moment versteld stonden, kwam de Rus-
gekomen acht zich geleidelijk te
gaan terugtrekken, is begrijpelijk.
En niet minder, dat het van Euro
pa meer financiële belang
stelling verwacht voor de enorme
taak in de minderontwikkelde lan
den. De Amerikaanse beslissing
hield mede nauw verband met
de betalingsbalansmoeilijkheden,
waarmee men daar momenteel te
worstelen heeft. En
de' Russen triomfantelijk
foto's van de achterkant van de
maan, gemaakt door de Loenik
III. voor publikatie vrijgeven.
Het moest opnieuw worden vast
gesteld: de vrije wereld ligt ach
terop. Hoe groot de revolutionai-
ontwikkeling in een halve
der verwijderd verband ook met wej js geweest werd
de gevolgen van de staking in de opnieuw duidelijk door de span-
staalindustrie. die wanneer aan nende Blériot-race, ter herdenking
het eind van de „afkoelingsperio- van het feit, dat Blériot als eer
de" op 26 januari a s. geen ak- éte jn het jaa.r 190g met zi]n
koord is bereikt de Amerikaan- gammel vliegtuigje het Kanaal
se economie voor grote problemen overvloog
zal plaatsen.
Grotere lasten
Ruimte en vaart
Europa zal met dat al dus op JWlaai
-ntcre lasten moeten rekenen, vaart. Nederland heeft met
andere ruimtevaart intensief ken-
Hoogcon junctuur
Verwijdering
Er is in 1959 enorm veel gespe
culeerd op een verwijdering tus
sen de Sowjetünie en communis-
tisch China. Voorshands leek ech- het straks economisch de baas
dit deel van Europa
goed gegaan, na een periode van
economische inzinking. Zó goed,
dat er in de Ver. Staten, het land
van de welhaast spreekwoordelij
ke rijkdom, een zekere vrees is
gaan heersen, dat West-Europa
Koning Boudewijn vertrok voor een
uitgebreide oriëntatiereis naar Bel
gisch Kongo, waar het moeilijk
blijkt de democratische weg naar
onafhankelijkheid te bewandelen.
Zal een persoonlijk optreden van
de jonge vorst tol een gelukkige
toekomst voor Kongo leiden?
ter de wens de vader
dachte, al was de voorzichtige
conclusie, dat de verhouding tus
sen de twee landen minder innig
was geworden, zeker verantwoord.
Uit de Moskouse reacties op de
incidenten aan de Chinees-Indi-
gaat worden.
Toen op 16 oktober 1959, gene
raal George Marshall overleed,
heeft de vrije wereld stilgestaan
bij wat Amerika, op zijn groots
Spraakverwarring
dat zijn
Dat, ondanks de vredeshunkering begin juli
in de vrije wereld, de politieke jaar
leidslieden niet bereid
collega Koslof eind juni den te bezweren vóór alles' één te India's premier Nehroe begonnen
sche grens mocht worden afge- initiatief, in die eerste naoorlog-
leid, dat het Kremlin door deze
machtsexpansie werd overrom
peld en er niet gelukkig mee was.
Het zag er bovendien naar uit,
dat vooral door de kritiek in
eigen land daartoe gedwongen
grotere lasten moeten rekenen,
ook voor zijn militaire defensie in
Navo-verband. De crisis in deze
verdragsorganisatie, welke zelfs
leidde tot een dreigement met af
treden door generaal Norstad. was
gevolg van het feit, dat niet allen
ervan overtuigd waren, dat de
vrijheid grote offers kost en dat
elke versnippering van krachten
funest is. Europa mag economisch
in staat worden geacht aan zijn
nieuwe verplichtingen te voldoen,
wanneer het zijn kracht in een
dracht zoekt en niet twee „con
currerende blokken" (,,de zes van
Brussel" en de „zeven van Stock
holm") een economische strijd
met elkaar gaan aanbinden.
Zeker: niemand wil het, maar
de kiem voor die strijd blijft
aanwezig, zolang niet een vorm
is gevondenwaarbij de econo
mische integratie van al die lan
den zelf zowel als hun gezamen
lijke houding ten opzichte van
de „buitenwereld" niet langer
een ideaal, maar een zeer con
crete doelstelling is.
Hij heeft lang geaarzeld alvorem
aanvaarden. Toen hij het eenmaa
deed wist hij, dat de kritiek en dt
moeilijkheden enorm groot zouder
zijn. Maar hij liet
volgen. Er
gens nog veel meer ge-
de reisd. Nixon, Amerika's vice-pre
mier. maakte eind juli een zeer
uitvoerige trip door de Sowjet
ünie. Hij bezocht daarna Polen,
waarbij de meer dan enthour
Geroepene
ontvangst
Warschau tot één pene. En onwillekeurig stelt i
irenische politiek
ten opzichte van Peking te her
zien Dat was een verheugende
heroriëntering, waartoe de gruwe
lijke massamoorden door de Chi
nese communisten in het onher
bergzame Tibet nog niet in staat
bleken!
Hij was een uitstekend Commissaris
der Koningin van Noord-Brabant.
Eenmaal mislukte een eigen poging
een kabinet te formeren. Voor de
tweede maal lukte het. dank zij de
bemiddeling van een ander. Hij is
prof. dr. E. de Quay.
Wantrouwen
Dat niet overal in het vrije
Westen de nieuwe benadering van
de vraagstukken, welke Oost en
West verdeeld houden, geestdrift
ontmoette, maar Integendeel
scherpe kritiek uitlokte, bewees,
dat er nog altijd een diep wan
trouwen in de Russische bedoelin
gen bestond. En dit had weer tot
gevolg, dat het soms leek, of de
westerse wereld in twee scherp
verdeelde kampen was uiteenge
vallen. Meermalen moest presi
dent Eisenhower verklaren, dat
hij niet zou onderhandelen met
Chroesjtsjef, maar slechts met
hem praten, en dat er niets zou
gebeuren zonder voorafgaand
overleg en met instemming van
de bondgenoten.
zich vooral op deze dag de vraag Het was toen zelfs z0_ dat Neh_
wat deze man zou hebben ge- roe persoonlijk het liefst de gren-
dacht van de heroriëntering, die zen van zjjn ]and voor de Dalai
nu op gang is gekomen. Misschien Lama zou hebben gesloten. Dat
mag men zeggen, dat, indien Dul- de communistische dreiging in het
les was blijven leven, de -wereld Verre Oosten latent bleef beeft
er politiek gesproken anders zou 0ok Laos ondervonden, al moest
hebben uitgeziendan een V.N.-commissle conclude-
Herter, zijn opvolger, is een ren, dat er van Infiltratie vanuit
geheel andere figuur. Naar het China geen bewijzen waren ge
lijkt méér een man van het com- vonden...
promis, een minder sterke per- Gedurfd
soonlijkheid. Het verscheiden var,
Dulles heeft ook meegebracht, dat Afrika is dit jaar, meer nog
president Eisenhower persoonlijk dan in voorafgaande jaren, in be-
zich intensiever met de buitenland- weging gekomen. Voor de buiten-
Door elf landen
Om, voordat de Russische pre
mier in Amerika op bezoek zou
komen, de eenheid van het Wes
ten volledig veilig te stellen, reis-
vrijheid in de waagschaal te stel- Ëisenhower ïind augustus be-
let, op grond van een verander- gm september naar Bonn. Londen
stelde toegeeflijker houding in het en Parijs. En nog de.
Sowjetkamp, was een feit, dat met óeeff hij
dankbaarheid mocht worden ge-
Amerika
bemoeien.
Dè politieke reis
Dè politieke reis van het jaar
nog maar weinige jaren gel
voor onmogelijk gehouden
die van Chroesjtsjef naar de Ver
Staten. In levenden lijve hebben
honderdduizenden Amerikanen
hem kunnen aanschouwen, deze
dynamische dictator van het
Kremlin, wiens diepste- bedoelin
gen ook nu niemand vermocht te
peilen, maar van wiens formida
bele activiteit, vitaliteit en reac
tievermogen ieder versteld stond
geheel onverwacht braken
er op verschillende plaatsen in
Belgisch Kongo ernstige ongere
geldheden uit. In het Belgische be-
heerschapsgebied Roeanda Oe-
ndi kwam het i
roenai kws
ü1 WSS listen. »1
enigheid tussen enkele stammen
de oorzaak. De Belgische rege
ring, die de bekwame christen
staatsman De Schrijver met de
Chinese geweld over Tibet gerold.
En duizenden Tibetanen verkozen
de dood in de strijd boven het zich
overgeven aan de geweldenaar. De
Dalai Lama moest vluchten. In
India vond hij, met zijn moeder.
IW| Camp David
wereldreis door elf Maar zeer weinig onderdeien
uoiiAuaauicju ixiuujsi «vuxucu Bc- landen gemaakt, een reis, die tot V£m zjjn monstertocht hebben zich
constateerd Maar tóch leefde bij doel had het Amerikanse vredes- bjnnenskamers afgespeeld. Da'
velen de vrees, dat, hoe langer verlangen en -streven te bevesu- was in feite siecbts het langduri
het communistische vredesoffen- gen en tegelijkertijd duidelijk te ge onderh0ud in Camp David
sief voortduurt, des te groter het maken, dht Amerika op de top- Eisenhowers moeilijk te bereiker
gevaar van ondoordachte westelij- conferentie van volgend jaar ae buitenverblijf. Wat daar bespro
ke concessies wordt Hoe het zij: vaan van de vrijheid in elk op- ken is?
de met zoveel spanning tegemoet- zicht hoog zal houden. Wat tijdens Al kort na het onderhoud i.«
geziene ministersconferentie in deze reis. die besloten werd met nipump nitdrnkkinci ont-
Genéve. die OP 11 roei begon, is een westelijke topconferentie in L r™nl
mislukking uitgelopen: de Parijs, vooral is opgevallen was staan, „de geest van Camp Da
spraakverwarring was volkomen. de geestdriftige ontvangst door de vid", aangevend
Overschaduwd
Toch heeft deze mislukte mi
nistersconferentie de spanningen
niet vergroot of de mensen het
gevoel gegeven, dat de wereld
de rand van de oorlog was ge
naderd Dat kwam, doordat het
bevolking, juist in die landen, wel
ke op de grens van de vrije
reld en van de directe comm
tische invloedssfeer liggen.
Toch geen fictie
haast geneigd zijn de bewijst
laatste gedeelte van die confe- eenheid van het Westen als een Eisenhower
rentie geheel werd overscha- fictie te beschouwen. Ook al gelo- tuigdl
instellinc
verzoeningsgezindheid, eer
irenische mentaliteit, een elkaar
vooral ontzien. Dat deze gees
tesgesteldheid, zo zij de vrije
naties in haar ban zou weten te
krijgen, uiterst gevaarlijk is
zolang het Kremlin niet metter
daad zijn goede bedoelinger
niemand meer dan
is daarvan over-
De ruimte in
De' Russen kwamen weer vele stappen verder op het gebied
van de ruimtevaart, toen zij in januari met succes een raket
lanceerden, die een baan beschreef rondom de zon. De
Amerikanen probeerden vergeefs deze, vooral van propagan
distische waarde zijnde prestatie te evenaren, of zo mogelijk
te overtreffen. Zij slaagden daar niet in.
Fidel Castro
Onrust in Congo
Macmillans bontmuts
Adenauer bleef
Nieuw kabinet
In mei kwam een einde aan het kabinet-Drees en professor
De Quay werd aanvoerder van het regeringsteam, waaruit de
P.v.d.A.-leden verdwenen. Het kabinet-De Quay kreeg de vaak
zeer felle oppositie van de P.v.d.A. te verduren.
Twee aapjes
In juni haalde Amerika iets van de achterstand op het gebied
van de ruimtevaart in door twee aapjes „Able" en „Baker"
per raket een snelle en lange luchtreis te laten maken.
Foster Pulles overleden
Na een langdurig lijden kwam in juni een einde aan het
werkzame leven van de Amerikaanse minister van buitenlandse
zaken John Foster Dulles.
