JUS BISSIEII
EUROPESE
GESCHRIFTEN ontcijferd
met tekenó uit ket onclerbewuóte
HET KERSTLIED OP DE PLAAT hypnose
óiati Qottoxdam,
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 12 DECEMBER 1959
Onvoldragen
kunstwerken
(Van onze kunstredacteur)
D
E culturen van het Verre
Oosten hebben al meer
de kunst van West-Europa
beïnvloed. Wie de kunstge
schiedenis nagaat zal dat
niet zo erg onbegrij
pelijk vinden. Om
maar een enkel
voorbeeld te noe
men: het eertijds
sterke naturalisme
in de beeldende
kunst van West-
Europa zocht een
uitweg en vond die
in de tere poëzie
van China en Japan
In het Verre Oosten
leefde men niet zo
zeer van de directe
aanschouwing, maar
van de verstilde,
suggererende ver
beelding. De Japan
se prentkunst is
daarvan een spre-
kend voorbeeld. -
Maar ook de haast 'vr
kosmische Chinese
kunst.
De Chinese kunst kent niet de weer zijn hand te laten leiden
naturalistische weergave en even- door de ingevingen van de Na-
min de super-persoonlijke expres- tuur.
sie. De Chinese kunstenaar wil
noch nabootser noch individualist
zijn. doch alleen maar deel van
de kosmos. Zijn schilderen is een
volkomen natuurlijk ademhalen,
is een zich laten leiden door in
gevingen van de natuur. Deze
kunst mist dus elke planmatig
heid. elke beredeneerde ordening,
elke berekening ook. Ze is echt
als een ademtocht en wordt gebo- 1iV"~\
r»n uit etgen (tloiofi,. i'ndcr «J1"'" m°««" worden. Ma.r
weten,ch.ppellitte tli«h-brow; een d'« afk«r w.erd toch
nfeboren filosofie, d.e een geheel Jetoond op de DoJ
me van het Oosten en de w
het zelf-scheppen.
'In dat conflict heeft de schep
pingswil het verloren en is Bis-
sier een volkomen passief werk
tuig geworden van het onderbe-
vuste. En hiermee heeft Bissier
volledig afstand gedaan van zijn
'aak als kunstenaar in de gemeen
schap. Hij heeft zich niet alleen li-
.-hamelijk. maar ook geestelijk te
uggetrokken, geïsoleerd, daarmee
■en zekere verachting voor de bui-
enwereld uitdrukkend. En daar
mee ook beklemtonend als mens
•r te zijn dan een gewoon
natuurprodukt, zonder eigen wil.
zonder ordenend vermogen, zonder
zelfstandig scheppende geest. Het
werk van de schilder Bissier staat
eigenlijk buiten de volledig leven
de mens Bissier en ontkent daar
mee de menselijke waarde. Het
zijn dus ook geen volledige kunst
werken die Bissier in Den Haag
exposeert. Als kunstwerk zijn ze
onvoldragen. Ze hebben slechts
waarde voor Bissier zelf.
=2= Oudste
Tekens op
kleitabletten
het gebied van de natuurwetenschappen zyn we de laatste jaren getuige van
duizelingwekkende ontdekkingen. Zij wjjzen om zo te zeggen naar de toekomst.
Maar onze kennis van het verleden neemt ook geweldig toe. Daar was voor enige
jaren de vondst van de Dode Zee-rollen. Omstreeks dezelfde tijd gelukte de ontcjjfe.
ring van het Lineair B aan de Engelse architect Michael Ventris.
Lineair B zegt u niets. Men vond bij de opgravingen Neen, want daarvoor waren er te
Iemand moest al archeoloog ook een groot aantal kleitablet- veel. Talen die het letterschrift
zijn om bij deze woorden al- ten> beschreven met geheimzinni- gebruiken hebben genoeg aan 26
thans iets te denken, maar tekens. Het moest schrift zijn, tekens. Het was ook geen beeld-
het lezen kon tientallen iaren maar denk u de moeilijkheden in: schrift in de geest van onze re-
i s Ho* -po* er on wat de tekens voorstelden wist bussen, waar het oud-Egyptisch
lang niemand. Het zat er zo niemand en welke taaJ er ge_ en het Chinees gebruik van ma-
mee: In 1900 begon Sir Arthur bruikt was evenmin. Geen won- ken, want dan bestaat er voor
Evans met opgravingen op der dat men ze aanvankelijk ieder ding een tekeningetje
i zoveel dan is hun aantal legio. Uit het
opvallender dingen in Kreta. beperkte aantal op de tabletten
En nu zal ik meteen maar ver- kon men al dadelijk vaststellen
raden dat de taal Grieks bleek dat het wel het zgn. lettergrepen-
te zijn en ik moet nu wel even schrift zou zijn. d.w.z. lettergre-
in de geschiedenis duiken. pen als li, la, lo, pi, pa, po etc.,
Eeuwenlang konden wij in de telkens een medeklinker met een
Griekse geschiedenis niet verder klinker, voorgesteld door een
?rugkijken dan tot ongeveer 700 apart teken. Door zorgvuldige
vergelijking van de tekens zag
vage mare. De men ook dat de woorden verbo-
stammen
schilder Juli,,
Het resultaat
E\.
i het resultaat ge
'orden? Julius Bissier
afkerig van dit resultaat te
Hij ziet zijn uiterst kleine kleur-
verbeeldingen op het zachte rijst
papier, zijn miniaturen met onbe-
e is tem stemde tekens, als een soort dag-
irdt ffebo- boekbladen, die alleen door hem-
71 f oplpTpn mnoon on lV.f
toch tot niet te beantwoorden vra
gen. Want deze tekens hoe fijn-
uu,.ua u.aaici iS e* zinnig de kleur soms ook is er
dit resultaat te tonen. hoe .f,raai ri.tme de ruimte
als beeldende kunst
TAE achttiende-eeuwse Franse
u schrijver Diderot zegt er
gens: „Als je over vrouwen
schrijft, zorg er dan voor dat
je je pen doopt in de regen
boog en dat je glinsterend poe
der van vlindervleugels over je
bladzijden blaast." Als je over
vrouwen schrijft. Maar over het
zijn dermate gebonden schrijven over letterkundig
werk van vrouwen spreekt dit
advies niet. Misschien geldt de -JLv bdlf SDrOoklG
raad van Diderot er tóch wel r I
Novellen van Lidy van Eysselsteijn
aan een ons vreemde
gebouwde geesteswereld,
geen algemeen geldendi
ff
half werkelijkheid
Kreta en wat hij vond deed
de wereld versteld staan. In
de ruïnes van uitgebreide pa
leizen, waar woonruimte lag
naast woonruimte, omgeven
door binnenhoven en galerij
en, werden de sierlijkste va
zen en kunstvoorwerpen ge-
vonden, de wanden der zalen vóór Chr. Toch
waren prachtig beschilderd. In gere tijden een
enkele jaren rees het beeld gedichten van Homerus, de Ilias gen werden:
van de rijke Kretensische be- en de Odyssee 800), spraken met uitgangen,
schaving op. waar echter om- van grote koningen uit de voor- Een kleine steun had Ventris,
strecks 1400 vóór Chr. een ge- tijd, de tragedies die tegen- die eigenlijk een leek was, aan
welddadig einde aan gemaakt woordig nog geregeld worden op- het feit dat men een Grieks dia-
was. gevoerd werkten ook met de- lect, het Cypriotisch, dat enige
zelfde overleveringen en ten slot- overeenkomstige tekens bezat,
te wist men van een inval van reeds had leren lezen, maar daar-
nieuwe Griekse stammen, die de- van had men altijd geweten dat
ze rijken had weggevaagd. In het Grieks was. Verder moesten
1876 was Schliemann onder het deze geschriften wel lijsten zijn
spottend oog van de geleerde we- van inventarissen en vaak waren
reld op deze legendarische plaat- de geïnventariseerde voorwerpen,
sen begonnen te graven en waar- paarden, wielen, meubilair etc.,
lijk.. hij ontdekte burchten, er naast getekend,
muren en koepelgraven, waar de Na systematische rangschikking
dode koningen lagen met gouden van de gegevens een geniaal
maskers op hun gezichten en om- werk probeerde Ventris een
ingd door kunstvoorwerpen, die woord dat kans op ontraadseling
Kreta
II
andere geestesgesteldheid "heeft ^"n}etnt,a 11 te Kassei en worden Veel romantici vonden het niet
dan de onze fl.tot 3 januari niet minder dan dlg steeds maar weer hun eigen
En nu is het begrijpelijk, dat de uin8ea*P° s e erd 111 bet zjei bloot te leggen in hun werk
meer nuchtere Westerling graag HaaSse Gemeentemuseum. zo interesseert ons ook niet het on-
iets van de mystieke wereld en de Wie zo langs die rijen miniatu- derbevvuste leven van Julius Bis-
mystieke wijsheid van het Oosten ren wandelt, wie probeert door te sier. Hij mag schilderen en teke-
in zich wil opnemen. Vooral de im- dringen in die haast mystieke te- nen wat en zoveel hij wil, maar
pressionisten vonden hier aanslui- kens die raak ontleend zijn aan hij zal die kleine kleurgevoelige
ting voor hun vaak verdroomde Oost-Aziatische motieven zal signaturen van eigen geesteslc-
verbeeldingen. Is een muziek van als eerste indruk die miniaturen leven voor zichzelf moeten houden
een Debussy eigenlijk wel denk- -»'s kleine tere gedichten zien, ge- als persoonlijke dagboekbladen
baar zonder de kunst van het maakt door een onpersoonlijke Het wezen van de Chinese kunst
Verre Oosten? En heeft Vincent hand en geheel geboren vanuit het .kan hij nooit benadei
van Gogh ook geen inspiratie bij onderbewuste. Die eers* -
de Japanners gevonden? Meer dan juist, is precies
een uiterlijke beïnvloeding kon het werkjes ook gezi
niet zijn, want het wezen van de
Oosterse geest kon men niet be
vatten. Netzomln als de Europese
kunstenaar het wezen van de ne
gerkunst in zich kan opnemen.
Conflict
V nu is er Julius Bissier ge
komen. de 66-jarige kunste
naar die te Freiburg in Breisgau
geboren werd en nu een afgezon
derd leven leidt in Hagnau am
Bodensee. Na eerst „normaal" ge
schilderd te hebben is hij na 1929
thans het individuele
/an de romantici maar
interesseert
raad van Diderot er tóch wel
voor, want ik geloof dat het
scheiden van persoon en werk
bij vrouwelijke auteurs moeilij
ker gaat dan bij mannelijke.
Zeker in een geval als bij Lidy
van Eysselsteijn, van wie het
verhalend proza in wezen wei
nig verschilt van haar over
wegend lyrische poëzie.
De bekoring en het oorspronke- op jj
lijke van dit werk bestaat dus
hierin, dat de gebeurtenissen zich I öffaarf^IrAne
afspelen in het verlengde van de ueucrrcRens
bij het kind behorende sprookjes- xtaAR nu terug naar onz<
sfeer. Het kind leefde volkómen [VI
heeft. Men is hier wel zeer ver
verwijderd van het extreme he
dendaagse realisme, van een Her
mans bijvoorbeeld. In dit proz.
die sfeer; de volwa
kwetsbaar en gekwetst, zoekt be
schutting in een merkwaardig
soort tussengebied, half werkelijk
heid. half sprookjesachtige ver-
UH sc]lrjjf_
tabletten. Waren de tekens
E\
wil hebben. telijk eigendom volledig in zich
Maar bij langere beschouwing kunnen opnemen. Overgebleven is
bij de overdenking van de dus een ander conflict, nl. dat
irde dezer kunst komt men tussen het niet begrepen mysticis-
Geschiedenis der Mensheid
Ze heeft in „Paal 20" een
twaalftal korte prozastukken bij
eengebracht, die met elkaar meer
een cyclus van prozagedichten
vormen, dan dat het een bundel
novellen of korte verhalen zou
kunnen heten. Het boekje kan ook leefde cultuur, welk
ten autobiografie in twaalf tafe- h"*' U j"
reien worden genoemd, maar met
die beperking, dat het belangrijk-
schokkendste is verzwegen
angeduid
Lidy van Eysselsteijn beelding. Wii
zijn we in een andere, ook wel ster in die sfeer
oudere wereld, een wereld waarin kan, zal haar ver:
getracht wordt waarden uit een in- je is een uitgave
tussen voorbijgegane periode lief- N.V. te Kampen.
devol te beschutten en te behoe-
We hebben hier te maken met
door en door vrouwelijk werk
doorademd van een christelijk be
werk tol het
beste behoort dat in protestants-
christelijke kring sinds de oorlog
aan proza geschreven is.
De stukjes vormen zozeer een
geheel, dat het moeilijk valt een
wordt gestreefd het geheel kort fragment te vinden, dat zich
doen vertegenwoordigen door leent tot citeren. Dat pleit voor
of alleen
wereldge-
Geschiedenls der Mensheid, in het verband v
cultuurhistorische samenvat- schiedenis bezien
De stof is ingedeeld naar gods-
llng van de godsdiensten en dienst cultuur (wetenschap, wijs
wetenschappen, politieke en begeerte, literatuur) kunst, so-
In 1014 iï »iin totale oeuvre ver- sociale geschiedenis. Deel ciale. economische, en politie-
loren gegaan bij een brand in de vier. Uitgave De Bezige Bi}. ««chiedeni. en een verwijzing
universiteit van Frelbure Door j bij de artikelen verhoogt bo-
ïjn Vriendschap met d.'.inoloog Amsterdam. vendien de overzichtelijkheid.
Ernst Grosse was Bissier reeds Het vierde deel van de Ge- ,zou de, brudtbaarbeid van
in 1919 in de Oost-Aziatische we- ."".„1. 7. M.n.hl h.h.n d,t„ dafd n°g toenemerV door een
reld doorgedrongen, maar hij was -schiedenis der Mensheid behan- volledige personenregister,
toen nog te zeer gebonden aan dr delt bet tijdperk van de Franse De Geschiedenis der Mensheid
verschijningsvormen der dingen, revolutie tot de Eerste Wereld IS een cultuurhistorische encyclo-
Hij zelf schreef: oorlog (De eeuw der machine) en pedie, die zich evenwel als een
„Na Jarenlange inspanning te- de periode van de twee wereld- boeiend geheel laat lezen. Le-
genover de natuur was het enige oorlogen (De eeuw der massa'. /end ?n de meer dan 1700 blad
resultaat, dat ik in het conflict jn dit boekwerk, waaraan 150 zijden doorbladerend, komt men
geraakte tussen het gezag der geleerden uit 15 landen negen tot de conclusie, dat dit deel qua
lang werkten, is bewust ge- karakter en allure de neiging
de traditionele ge-
e beschouwing, die heeft boven ei«cn l»Jd Ult te rei"
de indeling Oudheid- ken.
Middeleeuwen-Nieuwe Tijd. De
bewustwording van de jonge vol- -
Julius Bissier ging zich net keren wordt belangrijk geacht
als de Chinese kunstenaars - veel cn de gang van de mensheid in
meer deel van de natuur voelen wereldverband beschouwd. Euro
en kwam dus langzamerhand niet pa. daar komt, deze geschiedbe-
meer tot de objectieve beschou- schouwing op neer, is niet meer
wing of de visuele beleving, maar alleen het middelpunt van de we-
tot een volkomen opgaan in een reld. Wat evenwel niet weg-
natuurproces. Hij voelde zich ge- neemt, dat de Europese geschie-
dingen en de diepste, onont- jaar lang werkten,
koombare wetmatigheid van het broken met de traditionele ge-
schildenj. De wereld der voor- schiedkundige beschouwing,
beelden stortte in en de afgrond "'!§aat
opende zich voor mijn blikken."
het deel. een kunst dus"
pars pro' toto.
Deze opzei is oorspronkelijk,
maar moeilijk, niet zozeer voor
de lezer als wel voor de schrijf
ster, die zich een grote zelfbeheer
sing heeft opgelegd. Daarom ligt
hier bij het woord prozagedicht
de nadruk niet op gedicht, maar
op proza. Het grote leed wordt
niet rechtstreeks uitgezegd: de
schrijfster heeft misschien gevoeld
dat een restloze zelfbekentenis de
afstand tussen leven en kunst te
zeer zou verkleinen. Want wie uit
de eigen levenservaringen kunst
wil puren moet in zekere zin van
die. ervaringen losgekomen zijn.
Het proza schept distantie, zodat
men zijn belevenissen,
momenten daaruit, op
lengte van zich kan afhouden. En
de sprookjesachtige verbeelding,
waartoe ook de volwassen gewor
den vrouw nu en dan de toevlucht
neemt, geeft een beschuttende en
toch doorzichtige vermomming
van het zo kwetsbare gevoel.
rjEZE twaalf episoden zijn zorg-
U vuldig gestyleerde werkstuk
jes, waarin de schrijfster getracht
heeft het beste te geven wat ze
hun compositie
weer op, dat dit proza geschreven
is op de wijze van poëzie.
Het best geslaagd lijken mij te
zijn „Bij Maanlicht" en ..De
Want." Dit laatste stukje beginl
aldus:
„In het halfdonker stond de
vrouw voor het raam op de eer
ste verdieping en keek lusteloos
neer in de straat. Het had dagen
lang gevroren, maar nu was. nog
plotseling, de dooi ingevallen.
De straat was een modderige
kluitende massa, hier en daar
onderbroken door opvriezende
plaatsenglad als spiegels,
In dit begin wordt de stemming
gesuggereerd, die nodig is om het
wonderlijk voorval van de op
straat verloren want, die zich ge
draagt als een zelfstandig gewor
den, levend deel van de vrouw
(ook hier een pars pro toto), te
gen alle nuchtere verstandelijk-
u-ij te kunnen meebeleven.
heid i
leek te bieden en het lukte! Lang^
zamerhand ontstond er voor zijn
ogen een taal, het bleek een
ouderwets en moeilijk Grieks
te zijn, waarvan er overigens nog
sporen in de gedichten van Ho
merus te vinden waren.
Het merkwaardige was dat de
wetenschap het er al over eens
geworden was dat het geen Grieks
geweest kon zijn, omdat de oud
ste Kretensische beschaving naar
het Oosten en naar Egypte wijst.
Ventris had dan ook al enkele
Oosterse talen geprobeerd en was
hoogst verbaasd dat er Grieks op
zijn papieren verscheen. En te
gelijkertijd kwamen er bij opgra
vingen uit andere oude centra,
die uit Homerus en door de op
gravingen van Schliemann bekend
waren, nog meer tabletten uit de
grond in hetzelfde Grieks en in
hetzelfde schrift, zodat onze ken
nis van het Grieks een 600 jaar
in de geschiedenis opschuift, im
mers tot 1400 vóór Chr.
Rijk en gevarieerd zijn de nieu
we documenten niet, zoals b.v. in
Mesopotamië. Als er andere ge
schriften waren dan deze lijsten
in klei, dan zullen ze geschreven
zijn op papier, dat de Egyptena-
ren al hadden, of op huiden, en
dit materiaal vergaat !n de Griek
se bodem. Maar wel krijgt de
vóór-Homerische cultuur, die we
door de opgravingen reeds enigs- I
zins kenden, nieuwe trekken. Zij
werd vernietigd door de inval van
nieuwe stammen en gevolgd door
duistere tijden, waarna een nieuw
begin gemaakt moest worden.
Maar sporen bleven er. Wij zien
nu duidelijker en vooral ook dat
de grootse Kretensische cultuur in
bepaald stadium een deel ge-1
de Griekse cultuur,
van onze eigen be
de bakermat
schaving.
DR. J. WYTZES.
Lidy
Geloof en sekte
Geloof en sekte, door Kurt
Hutten. Vertaling ds. J. J.
Poort. Uitgave T. Wever,
Franeker.
VIA NAALD
€N PLAAT
heel opgenomen in de Natuur, die denis het grootste deel
door hem met een hoofdletter imposante boek beslaat,
wordt geschreven en waarmee hij
een vorm van pantheïsme uit
drukt.
Hij ging „bijna In droomtoe
stand gemaakte psychogram-
men" schilderen en tekenen, wel
ke zich langzamerhand verdicht
ten tot individuele tekens. „De
tekens", zo schreef Bissier,
den op de
dit
jaar weer klinkt het ..Stille Nacht" over de gehele wereld:
eenvoudig, schoon, ongelijk, ruw, esthetisch, gehuicheld, over
tuigend of zoet-gekleurd. Hel klinkt in kerk en kroeg, in huis en
"Ü'r'g °P straat, door de radio en op de gi ammofoonplaat. Ook de juke-
i het café houdt rekening met het Kerstfeest en de barkeeper
er zo half december wat sentimentele kerstplaten tussen.
God"
de engelen. De uitvoe-
,i de tenor Gert Lutze
(Evangelist), de sopraan Chloë
Dr. O Noordbos en E. J. Wil-,
lems hebben dit deel in het Ne
derlands bewerkt. Waar nodig,
is het boek met de geschiedenis
van Nederland uitgebreid. Erg
gelukkig is men hiermee niet al
tijd geweest. Zo wordt bijvoor-
de' Ooster- piót^l'Jnn'raï' in^Npdejlaïd "m Thuu worden de keretiiederen bij orgel of piano gezongen of ^teWaiiSXhSMluSwi
i Iaat zich i
Tig brengen door de romantiek i
jreldoorlo-
"refi'lt reformeerde Kerken In Hersteld Zl™"'s „KerstSuite" Ja. het kerstlied heeft heel wat mogelijk
verbeterd". Het "werd ten slotte Verband genoemd, maar de ge- heden erl ondergaat heel wat bewerkingen.
een haast bovenpersoonlijke kunst beurtenissen rondom het laatste
net .ils de kunst van het Verre conflict in de Gereformeerde
Oosten De kunst en de filosofie Kerken worden vergeten. Overi-
van China had hij ingedronken en gens. deze beschrijving
hij trok zich in afzondering
het Bodenmeer terug
schilders met penseel en inkt de liïd
steeds weer herhaald, duidelijker fen wel het ontsta;
gemankt en als grafisch "j
protestantis
Owen, het Münchener Bachkoor
en het Kamerorkest, van de Bei
erse Staatsopera o.l.v. Karl Rich
ter (45-toerenplaatje AWD 8522'.
Dit kleine plaatje is een waarde-
hen, die niet het
■illen
telkens beknopt gehouden, ook al is
i echt niet zeggen,
het dat de grammofoonindustrie geen
erg rekening houdt met de verschil-
Nederlands Theaterjaarboek
ACHTSTE JAARGANG
HET IS ALWEER de acht- bije seizoen; deze ..troonrede
w*. Hi» van hei de hegroüng" vermeldt altijd z
ste jaargang, die \an hel kcn d c van froot gewicht
Nederlands Theaterjaarboek Het bleek dat het publiek in '57
van mevrouw Luisa Treves '58, de beste actrice_ vond Myra de
verscheen. Met het groeien van
deze voortreffelijke theaterkro
niek wordt haar onmisbaarheid
bewezen. Hoe vaak moet men
Ward als Shen-Te; de beste
teur Han Bentz van den Berg mvnuw
„0"d;,r, "SS: p".«)
lende wensen. Iedereen krijgt hel
Kerstlied naar eigen smaak; eer
lijk of opgesmukt, objectief of
met een kleurrijke saus overgo
ten. Alle bekende Kerstliederen
zijn op de plaat verschenen, met
en zonder ornamentiek. Zelfs in
de amusementssector vindt men
het ingeblikte Kerstlied of de ro
mantische Kerstsfeer, zoals b.v
„White Christmas" met Bing
Crosby Wie daarnaast dan de
Philipsplaat met Kerstliederen van
het Chr. Haags Kinderkoor o.l.v
Marius Borstlap hoort, zal toch
wel het verschil opmerken en bij
Borstlap de juiste instelling
ïolking i
Kerstlied
HH! aiüü» .njisin.r,,. dat het
niet wat opzoeken in de vorige publiek een fijne neus heeft. De
Jaargangen en altijd ben je dan overzichtslijsten zijn ditmaal aan-
weer dankbaar voor dit loml- «'«"W ;nr' **n over het aantal
voorstellingen der diverse stuk-
nenze idee om alle stukken van kcn 0ok leer2aam Daarna be-
onze voornaamste gezelschap- gint weer de collectie van buiten-
pen met alle zakelijke gege- gewone toneel-, opera- en ballet-
h..fl lotos.
De omslagfoto is ditmaal
i, - Hiermee heb ik dus gelijk ai
la verteller in Onder het Melk- tlj eek„en M,„ boeit dan ook
.oud welk stuk <el( het beate J,» mij 1(? vtrwachte„ da, lk
mantiek zal aanprijzen. Het Kerst
feest is helemaal geen romantisch
kan slechts vaststelier
te vermelden. Men heeft
het allemaal op een rijtje
staan.
De redactie werd ook
gevormd door mevrou
Treves, de initiatiefneemster,
Pucks opvoering
gen Nippon" gewijd: men ziet er
zeer suggestief Lody Neer-
j^Ujga voort als Japanse soldaat door dc
gebeuren en het Kerstfeit nog
der Men zal bij het Kerstlied dc
sfeer niet moeten laten bepalen
door sneeuwvlokken of brandende
kaarsjes, maar door het Kerstfcit
zelf. Dat is direct merkbaar bij
de vertolking en in de liedbewer
king.
Het schoonste voorbeeld voor de
juiste muzikale beleving
De uitvoering
TTEEL bijzonder is een Kerst-
-*■-* plaat die Fontana uitbracht
onder de titel „Noëls de France"
met als uitvoerenden het Ensem
ble vocal Jean-Paul Kreder, de te
nor André Maurant, de sopraan
Mauricette Millot, het vocale
meisjesensemble „Les Fontana"
en de organist Gilbert le Roy (25
cm. langspeelplaat 660017 TR).
Hier hoort men oude Franse
Kerstliederen als „Les Anges dans
nos campagnes". „La Vierge a la
crèche". „Laissez patre vos bê-
tcs" en „II est né le divin En
fant" op een echt Franse wijze
vertolken. Zeker, ook de Franse
uitvoerenden hebber een bepaalde
sfeer geschapen, zijn niet geheel
vrij gebleven van een bepaalde ro
mantiek, maar hier is toch de
grens niet overschreden en zijn
deze twee voortreffelijke ensem
bles zich niet te buiten gegaan
aan sentimentaliteiten. Integen
deel, hier is een ontwapenende
frisheid gehouden, vooral in de
bekoorlijke zang van Les Fonta
na. Voor de uitvoering van deie
haast schilderachtige Franse
Kerstliederen had men geen bete
re vocale ensembles kunnen vin
den. Alleen het orgel is een en
kele maal wat zoet.
sers nogal sentimenteel ten aan
zien van Weihnachten en dat komt
soms ook in hun zang tot uiting.
Hans Stadlmair heeft dit weten té
voorkomen en laat hier op voor
treffelijke wijze de Kerstliederen
uitvoeren Zoals b.v. het Kinder
koor „Ihr Kinderlein, kommet",
„Am WeihnachtSbaum die Lichter
brennen", en ,,0 Tannenbaum"
zingt is van een frisheid, die ter
stond inneemt. De prachtige stem-
men van R„,] Scbwa.ger cn Frits ffibbin
Wunderlich geven een speciaal re
liëf aan deze plaat in vertolkin
gen van liederen als „Die heiligen
drei Könige" „O Jesulein zart"
en „Schlaf wohl, du Himmelskna-
be, du". Üok het Münchêner Kerk
koor zingt goed en met karakter
'o.a. „Süsser die Glocken nie
Een boek over dit onderwerp
zoals ze niet aan de lopende
band van de pers komen. Be
langstellend langdurig persoonlijk
kontakt met de wereld van de
sekten deed de schrijver zoeker,
naar één gemeenschappelijk
grondthema. Hij meent dit hierin
te vinden dat het' sektewezen te-
Op vaardige wijze zijn enkele genover het sola fide van de re-
™uinCvL''e^Engdse^aru'vIr formal,e ™nseliike Initiatie-
werkt tot een boeiend geschrift, ven toch minstens een soort recht
laat le- van een of ander meespreken
maken wenst te verlenen. Met deze en-
Hypnose, het verhaal
een dokter, door Alan
chell. Uitgave W. van
ve, Den Haag.
Mit-
zen. Men heeft hier
met een pleidooi voor de toepas-
sing van hypnose door artsen ke'e vvoorden )S de mening van
ter vervanging van narcose en de auteur natuurlijk slechts zeer
in gevallen van lichamelijke sto- summier weergegeven Men leze
ringen, waarvan vaststaat dat
psychische achtergrond daarom zelf hoe hlI "J" visie
eerst opbouwt en daarna verder
Erkend wordt echter, dat hyp- uitwerkt. Wie enige belangstelling
U nnJê "aan heeft voor d'* terrein zal d't boek
Ongetwijfeld eeboeid lezen en zijn inzicht zien
gevaarlijk kan zijn,
neer onbevoegden
experimenteren.
kunnen gewetenloze lieden
bruik van maken voor onbehoor
lijke doeleinden. In deze erken
ning ligt meteen het gevaar
verhelderd.
fröhliche"). Het is een uitstekende
plaat geworden van het Duitse
Kerstlied, waarbij het bazuinen-
corps en de klokken van de Dom
ook gepast medewerken. Jammer
dat de tekst van de achterzijde
van de hoes niet helemaal klopt
CORN. BASOSK1
beweringen van de schrijve
de praktijk te toetsen. He,t
daarom slechts geschik't
voor mensen met een behoorlijk
ontwikkeld verantwoordelijkheids
gevoel. Beter was het wellicht
geweest de beschrijving van „hoe-
je-het-moet-doen" in
kring te laten.
spleten van een bamboewand kij-
A. K-r-n. h n-ini.m w Hnf ken- Het Theaterjaarboek is best verhaal
da heren. H Deinum. W. Hof- ##n natr de schouwburg grond e
U"N ALS derde in deze rubriek
-*-J noem ik de plaat ..Stille Nacht
heilige Nacht" van de Europese
Fono Club te Amsterdam, waarop
Duitse Kerstliederen worden uil
door gevoerd door Rosl Schwaiger (so-
Telcfunken met Karl Richter als praan). Fritz Wunderlich (tenor),
Kerstgebeuren vind ik nog steeds muzikaal leider. Uit deze opname Koor van de Heilig-Geist-Kirche te
het Weihnachtsoratorium van heeft nu Decca ln de serie „Das München, het Posaunenchor vom
Bach. Hierin krijgt het geboorte- alte Werk" twee korte fragmen- „Alten Peter" te München, het
rubriek over de integrale
J W. Hofstra
veel diepere achter- ten genomen, n.l. de Herdersmu- Kinderkoor van de Beierse radio
i hierin heeft Bach bewe- ziek (Pastorale), waarmee het or- en de organist Peter Poschner
i Kerstsfeer te kunnen ge- keet de tweede cantate uit dit ors- slles o.l.v. Hans Stadlmair (25
Ik heb uw oude beeld steeds gaaf*in mij bewaard:
De Maas stroomt krachtig langs de woel'ge kaden;
Een strak gespannen net van masten, draden
Schouw ik, terwijl een schip mij meevoert op zijn vaart.
Ik adem diep de bries, die langs mijn slapen streelt;
'k Hoor dokken dav'ren van de mokerslagen;
Ik zie uw lijnen zoetjes aan vervagen.
Uw stalen stem sterft weg, door nevelen verheeld.
'k Beeld me mijn vaderstad stoer rijzend uit de stroom;
'k Zie zwarte kranen fier ten hemel rijzen!
Van ouds omspoelde stad, uw glanzend grijze
Havens werden mij lief, getekend in een droom.
J. C. HARTMAN
Spiegelbeeld
Spiegelbeeld, door Conny
Sluysinans. Uitgave H. P. Leo
polds N.V., Den Haag.
De gehele, niet erg omvangrij-
medischo ke roman speelt zich af binnen
een tijdsverloop van drie dagen,
drie dagen die bepalend zijn in
het leven van het opgroeiende
meisje Carmen Tenresse.
De beschrijving van deze drie
dagen, hoezeer literair wellicht
van waarde, is beslist ongeschikt
voor de niet zeer ontwikkelde le
zer. Hierbij komt nog, dat dc
vraag open blijft, wat het doel is
van de schrijfster. Waarom laat
zij „een toevallig kind, dat bui
ten het schema om had verzocht
om een plaats op aarde" op juist
deze manier de oplossing van de
zin van haar leven zoeken? Wat
wil zij haar lezers meegeven?
Als men deze vragen nuchter
beschouwt en de bedoeling van de
schrijfster poogt te doorgronden
kan men zelfs terecht komen bij
•en volslagen negatief cynisme.
