ETT
Herinneringen aan herdenkingen
der kerkhervorming in 1817
oase van barmhartigheid
Ml
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 31 OKTOBER 1959
"N
Doodsoorzaak ontevredenheid
:Het heeft uitgebreid in talrijke kranten gestaan: Mario
Lanza de wispelturige filmster met de gouden stem
i die eeais de rol van Caruso speelde, is gestorven.
Op de overlijdensacte heeft de dokter iets geschre
ven dat te maken heeft met indigestie. Lanza was
een ongekend eter. Eens heeft hij dertig stukken
kip met bier opgepeuzeld en op een gegeven ogen
blik woog hij niet minder dan 260 pond.
Maar Lanza is niet gestorven aan te veel eten. Hij
stierf in werkelijkheid aan ontevredenheid. De zin
gende pianosjouwer werd ontdekt voor de film. Met
j één rol verdiende hij bijna een miljoen gulden ter
wijl grammofoonplaten nog eens een kleine vijf mil
joen opbrachten. Hij bezat een huis in Hollywood
met zeven televisietoestellen en zes badkamers. En
toch was Lanza niet tevreden,
j Hij probeerde de leegte van zijn hart te vullen door
zijn maag vol te proppen. Hij bezat alles wat wij
ag zouden willen bezitten: Een u*:~4
grote bankrekening, de toejuici
publiek. Hij beklom de ladder van de roem en vond
slechts leegte op de bovenste sport. Lanza werd
duizelig van de hoogte en zijn val werd groot.
„HET LUTHERT WEER"
„PIET HEINSFEER" OVERHEERSTE
IN DIE DAGEN
In de ban van hef bezit
„Het luthert weer!", schreef enkele jaren geleden een lutherse
ninee, toen 31 oktober in aantocht was. In die tijd staan lutherse
het predikanten overal hoog aangeschreven. Een herdenking van de
kerkhervorming schijnt namelijk pas geslaagd te zijn als er een
lutherse pastor aan te pas komt. Predikanten van deze kerk worden
uitgenodigd om „reformatieartikelen" te schrijven in de kerkelijke
en wereldlijke pers. En natuurlijk zijn het op 31 oktober lutherse
dominees, die voor de radio spreken.
TOCH is al heel lang
de herdenking van
de kerkhervorming in
Nederland geen specifiek
lutherse aangelegenheid
meer. Dat is wel zo ge
weest. In 1617, honderd
jaar nadat Luther zijn
vijfennegentig stellingen
aan de kerkdeur te Wit
tenberg hechtte, zag de
toenmalige gereformeer-
de kerk in Nederland
En "terecht, daartoe worden "wij geroepen ïh Efeze geen aanleiding om dit
5:18 „Wordt vervuld met de Heilige Geest". Maar eeuwgetij te vieren. Men
wij mensen zijn geen fles, die volgegoten moet wor- had op dat moment an-
den Eigenlijk tarnen wij deze tekst ook (en beter) dere dingen aan zi}n
vertalen met „Weest m een voortdurende staat van -r?-
vervuld worden". Het is niet eens voor al. maar h°°ld- He.( de P*™0'
eens om voortdurend weer te ontvangen.
Wij zijn geen fles, maar trechters. God wil ons ver
vullen opdat wij anderen kunnen vervullen. Het be
zit van God kan ons hard, koud en ongelukkig ma
ken. Pas als we gaan beseffen dat we God kennen,
opdat anderen Hem leren kennen, zullen
echte levensgeluk vinden.
maakt. We spreken over de rechten
over de rechten van de arbeiders; we schrijven
geluk in termen van ijskasten, televisietoestellen,
auto's en wasmachines. Toch voelen we ons even
onvoldaan als Mario Lanza na de dertig stukken kip.
Bezit maakt niet gelükkig, roept slechts nieuwe behoef
ten wakker. Geluk wordt alleen geschonken door
het juiste gebruik van ons bezit. Dat geldt ook voor
ons als christenen. Zelfs het „bezit van God"
maakt niet gelukkig. Waarom worden sommige
thodoxe mensen zo „keihard" in hun geloof? Om
dat zij menen God gevonden te hebben. Zij zijn er
geesbeli.ik. Hun geloof is hun bezit, maar hun be
zit verdrukt het waarachtige leven van God.
~"i spreken over de vervulling van de Heilige Geest.
de der godsdiensttwisten:
JN 1717 heeft wel de
lutherse kerk in Neder
land aan het tweede
eeuwfeest der kerkher
vorming gedacht, maar
aan de vaderlandse kerk
schijnt het grotendeels
te zijn voorbijgegaan. De
verhouding tussen her
vormden en lutheranen
was doorgaans ook niet
ideaal en dit leidde er
toe, dat in de calvinisti
sche kerk de waardering
voor Luther niet uitbun
dig groot was.
H EEL anders stonden
de zaken er voor in
1817. Toen heeft het met
terdaad „gelutherd" in
Nederland. Dat kon ook.
De dagen der heersende
staatskerk waren voorbij,
zodat de lutheranen zich
geen enkele beperking
meer behoefden op te
leggen. Maar bovendien
was in de hervormde
kerk de reformator van
Wittenberg de held van
de dag. De papieren van
Calvijn stonden helemaal
niet hoog meer
Welnu, er is op 31 oktober 1817
heel wat afgefeest in hervormd
Nederland. In welke geest dit
vaak gebeurde, wordt ons duide
lijk wanneer we lezen wat een
groot koor in de Catharijnekerk
te Brielle die dag zong:
Maar er werd natuurlijk nergens
mooier gezongen dan in de luther
se kerken zelf. In stralend licht
baadde op vrijdagavond 31 okto
ber 1817 de hersteld-lutherse kerk
aan de Kloveniersburgwal te Am
sterdam. Hetzelfde orgel waarop
Jan Zwart een eeuw later zijn be
kende compositie over „Een vas
te Burcht" zou laten horen, ver
welkomde met feestmuziek de toe
stromende schare. Ds. J. C. Jaco-
bi preekte over 2 Cor. 4:6 „God
Ls degene, die in
schenen heeft, om te geven ver
lichting der kennis". Een heerlij
ke tekst op zo'n jubelavond. Maar
„Een aanzienlijk orkest, uit
meer dan honderd beminnaars der
toon- en zangkunst bestaande,
voerde op een voortreffelijke wij
ze de daartoe vervaardigde gezan
gen uit", meldt een verslag.
De voorzang luidde: „Ten rel, o
blijde feestelingen! Het derde
eeuwfeest der kerkhervorming is
Komt, nadert het outer, met
Worms:
Daar ziet ge Luther
Ter raadszaal gaan.
Men wijst vol huiv'ring
't Gevaar hem aan,
„Mocht iedre dakpan
Dat was zijn woord,
„Een duivel worden,
Toch schreed ik voort".
Refrein: In geheel Europa, énz.
Natuurlijk is Luther helemaal
de offergave van liefde en dank- VVJUit nt
baarheid, verrukt door het heerlij- nik wordt de
ke licht, waardoor «Ij u ziet be- schri!ten te herroepen
a- nnnnttttnnnnmi
straald".
Voorts zong het koor de ge
meente toe:
Dat God uw doel behaaglijk waar',
Beste bewijs
Een Engelse reiziger heeft opgemerkt dat de Ame
rikaanse kerken in de afgelopen zomer de zondag-
ochtenddiensten steeds vroeger gingen houden ten
gerieve van de mensen die een dagje er op uit wil
den. Negen uur is al heel gewoon en het ziet er
naar uit dat het volgend jaar acht uur zal worden
met een ontbijt in de kerk inbegrepen.
Trouwens een Amerikaanse predikant schijnt de oplos
sing te hebben gevonden. Hij wil volgend jaar zijn
gemeenteleden speciale zomerpreken op de band
aanbieden. Alles wat de mensen behoeven te doen
is de taperecorder aan te zetten en terwijl ze lig
gen te zonnen op het strand van wie-weet-waar,
of zeilen in een bootje op het meer van ik-heb-het-
gevonden kunnen ze de preek volgen.
We horen van onze vooruitstrevende vleugels in wel
ke kerk dam ook steeds dat we alle moderne me
dia moeten aangrijpen om de boodschap van Chris
tus te verkondigen. De Engelse schrijver voegt er
aan toe: „Ik verbaas me echter nog steeds dat
de christelijke kerk in staat is om dit alles te
overleven. Dat is voor mij het beste bewijs dat
de kerk door God is ingesteld".
stukken betergeworden. Men Vereeuwigt Luthers
streed niet meer tegen de hern- prijst d'Alzegenaar!
hutters, zoals in de 18de eeuw.
Men kreeg grote waardering voor Het is 'leuk om te lezen wat de
de remonstranten. Men had ach- sopraan zong:
ting voor een vreemd kerkgenoot-
schapje als „Christo Sacrum" te Elk vlechte een blaadje aan
Delft, dat rooms en protestant d'edlen krans
verenigen wilde. Men begon ook Van Luthers roem en lof;
kC- °££tt®ezinClen vrien^^ker te De heldenmoed diens grooten
bejegenen.
Maar vooral de lutheranen kwa
men in de pas. Want zij waren
immers de rechtstreekse volgelin
gen van Luther, die gebroken had
met pauselijk gezag en formulier-
dwang. In Luther
oordeel-
1817
belijdenis te doen. Maar dat doet
hij niet, en Laurillard rijmt ver
der:
Daar ziet ge Luther
In 't midden staan;
Hij blikt manmoedig
Die grooten aan.
„Hier stak ik", spreekt hij,
Zoo fier als vrij,
..Ik kan niet anders;
God helpe mij!"
Refrein: In geheel Europa, enz.
Maar wij gaan nog even terug
naar 1817. Te Rotterdam heeft
men behalve in de lutherse kerk
xich ook in de Grote kerk „plegtsta-
tig" het hervormingsfeest gevierd.
Niemand minder dan Jan Scharp
betrad de kansel in de welgevulde
gelegd kathedraal. Er
Aan 't groot hervormingswerk;
Hier, waar men aan zijn leer
'an Jan Scharp maakt
een lange reeks her-
lutherpreken, die in
de vorige eeuw ge-
Geeft ons nog juichensstof.
Neunendettelsau, het schilderachtige plaatsje i
Noord-Beieren, dat het centrum der diaconesset
arbeid werd, dank sy Wilhelm Löhe en de met
sen, die hem opvolgden.
In 1817 sprak de algemene syno- Roem'
de van de hervormde kerk uit, dat
de gemeenten er goed aan deden,
waimeer zij in dit jaar opzettelijk
zouden stilstaan „bij hetgeen de
grote Luther, in de kracht des He-
zich kon herinneren
ooit in de Grote kerk te hebben
gezien. Jan Scharp, toen al lan-
zich hecht, ger dan veertig jaar predikant,
t zijn poging sterk. had juist een ongeval aan zijn
voet en was daardoor gedwongen
zittende te preken. Luidsprekers
bestonden nog niet en een oud man
heeft geen heldere stem meer,
zodat de meeste feestgenoten van
r lange preek niets hebben
dechristenen. Zelfs had hij het
oecumenisch ideaal om met hen
en met alle andere kerken ver
enigd te worden. Hij riep de ge
meente toe:
Weg dan, weg dan allen wrevel,
Daar wij reisgenoten zijn:
Dwalen andren in den nevel.
Juichen wij in zonneschijn,
Laat de klanken zich vermengen
Om d Algoedheid dank te
brengen!
De preek
deel uit vai
vormings- t
de loop va
drukt zijn.
Voor geregelde Sl-oktoberpre-
kers zal het niet gemakkelijk zijn
om ieder jaar opnieuw een vers
onderwerp te vinden. Vandaar dat
men tot allerlei combinaties is ge
komen. Het Calvijnjaar 1959 zorgt
er ditmaal voor, dat Luther niet
al te eenzaam komt te staan. Ook
de film van Johannes Huss zal
daartoe een steentje bijdragen.
Combinatie
In 1839 was prof. dr. N. C. Kist
te Leiden zo handig om de her
denking der kerkhervorming te
combineren met de gedachtenis
van de eerste evangelieprediking
in Nederland, door Willibrord.
Daarvoor was hij dan ook hoogle
raar in de kerkgeschiedenis. Zijn
preek verscheen onder de titel:
„Leerrede ter viering van het elf
de eeuwfeest der invoering van
het christendom in Nederland, en
van de 322ste jaardag der kerk
hervorming".
Bij de Calvijnherdenkingen in dit
Jaar is er menigmaal op gewe-
7.o werd in onze dagen In de he
kend geworden film de verschijning
van Maarten Luther voor de Rijks
dag te Worms in beeld gebracht.
zen, dat allerlei groeperingen de
ze reformator in hun schuitje pro
beren tc halen. Ook bij Luther
gaat dat op. Vroeger had je een
ethische-, een confessionele-, een
vrijzinnige Luther. De laatstcn za
gen hem vooral als bevrijder uit
knellende banden van confcsslo-
nalisme, als een man wien*
vroomheid niet aan vaste regels
gebonden was. Zo zong do luther
se gemeente te Doetinchem om
streeks 1895 de reformator toe:
Tegenwoordig zal er dan wel
een middenorthodoxe Luther be
staan. En misschien een gerefor
meerde-, of zelfs een roomse Lu
ther. Dat laatste is hij ook Inder
daad geweestl
Het geestdriftig karakter van de
19de-eeuwse Lutherherdcnklngen
en bervormlngsprckcn kennen wij
niet meer. De gezwollen taal der
heldenverering is op de achter
grond geraakt. Gelukkig maar, al
is niet alle romantiek rondom het
feit van 31 oktober verdwenen.
Daar staat tegenover dat de ge
schiedvorsing aangaande Luther
en de reformatie de laatste ja
ren grote vorderingen heeft ge
maakt. Als de predikanten nu
maar do moeite nemen om zich
daarin te verdiepen, dan zullen de
preken rond 31 oktober er wèl bij
Hier zij die poging dank
gezegd;
Verhef zijn doelwit boven
zwerk, dragen.
(135 pagina's) en bevat ook
een voorrede. Scharp was kenne
lijk zeer vereerd, dat men hem
deze hervormingsbeurt had opgc-
Piet Heinsfeer
„Het verheugde mijn hart en
streelde mijn godsdienstig ge-
T t ii voel", getuigde hij in de voorre-
„a.?i.™«n <u,n,t
des heiligdoms, dezen feestdag be-
"yREDIG ligt daar ergens
in Middel-Franken, in
Noord Beieren, tussen de
drukte van de grote steden
Stuttgart en Neurenberg,
een heel klein dorpje. Op
uw atlas kunt u het niet vin
den. Ook uw autokaart ver
meldt het niet. En toch
over de gehele wereld is
dit plaatsje bekend. Het is
Ncuendettelsau, het dorpje
van de grote diaconessenin-
richtingen.
Twee torenspitsen verhef
fen zich ten hemel. Scherp
tekenen zij zich af tegen de
blauwe lucht. Zij beheersen
het dorp, dat practisch ge
heel door de vele tehuizen,
gebouwen, scholen en inrich
tingen van de „Diakonissen-
anstalt" Neuendettelsau in
beslag genomen wordt.
Stil is het op het kerkhof. Ve
len liggen daar begraven die hun
leven gewijd hebben aan de op
voeding van kinderen,
stillen van pijnen
gende jaren bleef Luther,
van deze vereniging in het centrum van alles: de kerk. het woord van dr. E. Laurillard,
hun eigen miüeu, Iedere dag worden hier de met- de „Held, die van Gods genade
leest, dan begrijp
denking van de kerl
1817 helemaal in de Piet Hein-
sfeer kwam.
v„1 w„ aer „ervermrn,, weu,rr
eè!dï hlerf LaïL Pnlï; F***»» gevolgen mij op M
op denzelven
gemeente sprak. „Niet zoo zeer,
althans niet alleen, omdat het een
feest was der hervorming, welker
in-
trachten d, nood te ten en vespers gehouden en gc- 3ê„"SdSrs..e ontving, W S^f^^'door
ipnieen Ze zouden dus blijven zongen. Zo kon Neuendettelsau in ve tot zijn pantser, de Waarheid „Gvictoi
VTASlS *T__ Vsolonnrnlro moto VlilHrjl (TPT1 tot.
bij de massajeugd
De eenzamen
,JSinte Miebei!" Ze schoot in de lach, toen ik het daarover
had. Ongetwijfeld zag ze haar beeltenis als die van kers
verse heilige ergens in een kapelletje aangebracht. Compleet
met stralenkransje. Maar het zou vast geen reformatorisch
kerkgebouw zijn waar dat beeld z'n plaats kreeg! Ik voelde
me echt wat opgelucht: lachende stafleden zijn beter dan
droefgeestige. Maar gauw te gauw werd ze weer ernstig.
hi] er
derlijk
Maar de ontwikkeling Lep anders.
Want in 1854 namen acht me-"
jes als leerling-diacones intrek
enkele kamers van de dorpsht
berg „Gasthaus zur Sonne". Hier
gelische christenen en met de
broederlijke eensgezindheid van
alle protestanten een gelukkig en
aandoenlijk verschijnsel oplever-
Nog dacht belangrijke mate bijdragen tot de tot^zijn kling:^ Geeft eer
brengen.
«nrforg Hoog staat in net Koor nei zen held van 't woord". rie hetwelk de twee" vorlee"
kruis. Want de basis van al het Aldus dichtte Laurillard ln 1883. g; JJgf®
werk is immers De Gekruisigde, bij de vierhonderdste verjaring 2 mnar v
de domsher- Daarom draagt de diacones als van Luthers geboortedag. Hoor
Sonn?' Hier enig sieraad een embleem. Het hoe romantisch het beeld is dat
li'e kiem van het huidige kruis dat er op voorkomt, drukt de dichtende dominee van de kerk-
Neuendettelsau. Het kleine stek- de volkomen dienstbereidheid uit hervormer tekent:
ÏÏS» SSLSt*» Se»' 4' Dnnrei't oe Luther
die thans heel Neuendettelsau haar werk moeite en veel opot-
■upci-at fermg kost, de brandende lamp
herinnert haar eraan dat ook
upieiaing haar licht moet lichten onder de
mensen en zij haar arbeid van
De meisjes kregen les in de spe- dienende liefde mag verrichten
cifiek vrouwelijke vakken; een zolang haar levenslamp brandt;
arts gaf les in verpleging etc.; immers Christus Zelf is Het Licht
cathechese en zielszorg werd hun en verlicht; daarenboven is de duif
bijgebracht, evenals de „A.V.O.- ais zinnebeeld van de Heilige Refrein: In geheel Europa
vakken, zoals wij tegenwoordig Geest. Want slechts door Gods
zouden zeggen. Geest ls al het werk onder en
In 1854 kon reeds een eigen te- voor mensen mogelijk en wordt
huis, het moedertehuis, in ge- het gezegend.
Neuendettelsau, een klein dorp
maar een oase van barmhartig
heid in een keiharde wereld.
Uit de
VOLKSWIJK
het-
weinig
WILHELM LÖHE
,.i zieke
i het brengen
van troost en vreugde
die vele jaren ziek
het zijn dood toe -
bruik worden genomen. Hier
kwam het zwaartepunt van alle
arbeid te liggen. Het moederte
huis werd niet alleen de plaats
van opleiding, maar werd de le
venslange woning van de zusters.
Spoedig bleek ook deze ruimte te
klein.
Niet alleen diaconessen werden
ons vaderland
zou gehouden hebben,
door eiken waren chris
ten toegejuicht, door de engelen
met blijdschap gezien, en door
God en onzen Heere Jezus Chris
tus met hemelsche goedkeuring is
bekroond".
In tegenstelling met velen van
zijn ambtgenoten, gebruikte hij
de herdenking niet om eens flink
te ketteren op Rome, al vielen er
wel een paar harde woorden.
Sommigen zagen destijds de kerk
van Rome als de grootste anti
christelijke bedreiging, die men
zich denken kon. Anderen, voor
al in de vrijzinnige hoek, be
schouwden het katholicisme als
het summum van domheid.
Vervolgens laat Laurillard Lu- Scharp voer tussen beide klip-
ther de pauselijke bul verbranden, pen door. Wel vond hij dat de
Ter Slotkerk gaan;
Daar slaat de monnik
Zijn strijdschrift aan.
Dat schrift verkondigt:
De kerk bedriegt
En d'Opperpriester
Te Rome, liegt!
Durfd' dat slechts één:
Dat durfde Luther
En anders geen.
„Neen", zei ze, „U moet er geen
grapje over maken. Het is niet
omdat ik me beter voel dan ande
re mensen en dat ik daardoor
verbitterd raak. Het is alleen
maar die verschrikkelijke holle
eenzaamheid, waarin niemand
naar je omkijktHaast niemand", verbeterde ze zichzelf. Het
was een verblijdend teken, zo'n beetje zelfcritiek: ze zag de dingen
dus niet allemaal even grauw meer.
Ik kreeg zin een beetje te gaan preken tegen haar. Gek,
als je niet pieken kunt op de daarvoor aangewezen tijden cn
plaatsen, voel je aanvechting om het tc pas cn tc onpas
te gaan doen. Ik wilde zeggen dat eenzaamheid behoort tot
ons werk. Dot het er het kenmerk cn het zegel van is.
Eensdeels omdat je tussen twee werelden in staat: de men
sen onder wie je werkt beschouwen je als vreemden, als re
presentanten van die geheimzinnige kerk waar ze niets voor
voelen. En die kerkmensen beschouwen je op hun beurt als
vertegenwoordigers van de zelfkant der samenleving cn ze wor
den een beetje schichtig voor je. Vanwege je eventueel gebe
del. Maar ook door de hele manier waarop je je gedraagt,
want je werk gaat je niet in je kouwe kleren zitten; het stem
pelt jc. Je krijgt er een eigen manier van denken cn spreken
door. Nou ja, en anderdeels behoort de eenzaamheid tot het
christen-zijn.
In Neuendettelsau gingen zijn geisehoold, maar ook meisjes die
oj. rmHfn van hen voor hun eigen omstandigheden
hen ogenopen vogeëmigreerd eeu bepaalde vorming nodig had-
Pas die naar Amerika^ geemigreero dcn vakken vcliea Jedo_
is en jaar na jaar volledig
pleegd moest worden, want zij
kon alleen nog maar haar hoofd
enigszins bewegen.
Daar zien we t
grafsteen. Wij lezen: „Ik geloof
de gemeenschap der heiligen,
geving der zonden
Hier ligt Wilhelm Löhe begra-
Amerika geëmigreerd
- r j i n ppn waren. Hij verstond iets van de
if 28 ^ren "ziek "geweest Teïentwr" "meruit zijn de huidige diacona-
die - allerlei ontvangstcomités te. sociale-, kweek-, mlddelbare-
in de Nieuwe Wereld vinden. Hij eymnas.ale opleidingen enz.
zorgde voor boeken, bijbels, ontstaan,
eenvoudige schoolboeken, lectuur
"daa8/" varhït'vtd'e" ...richtingen en tehuizen gegroeid,
d ziin aan- niet alleen te Neuendettelsau.
dacht o;kg°e°rlc£"p d™»dUne" maar ook in en bulten Beleren
onder wie hij zendelingen uit- 1 Ncue^ g'
zond. Vele Indianen werden ge-
dcfcxtvu*
IIV MEMOIIIAM
Dr. J. J. Buskes jr.
eeuwig
Wilhelm Löhe
ilangs overleden
Uit de verzorging van zieken in gereformeerde zendingsman dr. W. J. Harren-
Hip «yppstcliike verzorging ga- het moederhuis zijn de moderne cteiri*
die geesteüjKe verzorgingjsa inrichtineen en tehuizen gegroeid. stem"
iii gereformeerde
hi?7endèlingen 'üït- In bijv. Polsingen, Neurenberg. Belangrijke- -
zond. Vele Indianen werden ge- Windsbach, Oettingen en vele
doopt Löhe gaf een f^ote stoot dere^
tot velerlei zendingswerk in de Lu-
kring steeds
dat hy ook i
therse kerk van zijn dagen.
Zonder hem zou Neuendettelsau
een gehucht gebleven zijn. Maar
hij was het, die Neuendettelsau
tot een begrip heeft gemaakt. Hij
en de door hem gebouwde diaco- t.i
nesseninrichtingen zijn een sym-
bool geworden
onder de verantwoordelijkheid
Neuendettelsau staan en nauw
met het moedertehuis zijn ver
bonden.
Bejaarden en gebrekkigen. de-
Löhe liep al me. gedachten rond Piel™drmeiS"ea„kZinep,IIItleii0°eSne
zuiver, bijbels verstaan lijd|,r8 a>n mult'lplc psdIrose, ziJ
opnnin opn auen ondervinden in deze tehui-
ren, dc Gei
gewaardeerd werd. Er
n Harrenslein niet in
Kerken af tc schryven,.
Diokonia
de.
H de diaconia, toen zijn
dienende lief- dacht viel op enkele geesteszie
ken in het gebied, dat hij als
pastor had te bewerken. Ook zag
hij jonge vrouwen ™-J
Vlak tegenover de kerk, in
de voortuin van het „moederte-
huis" staat zijn eenvoudig borst- die zich
beeld. Je zou er zo aan voorbij lot
lopen. Ergens
weduwen,
dan anderen het
deze zieken aantrokken.
Het gevolg was dat hij een ver-
hem.0 Met strak "achterover- eniging voor vrouwelijke diacom
de oprichtte. Hij
liefderijke verzorging
de honderden diaconessen. On
voorstelbaar is het leed dat daar
geleden wordt. Maar hier wordt
ook getroost, geholpen, verzachl
DE ItIION VAN' DE PI1EEK
Prof. dr. A. A. van Ruler ii
dij" over de preek:
mjjn inzicht zyn
preek omhoog welt. In
evangelie, Gods geschrev
plaats dc omgang met dc
leed. En in de derde pla.
wilde leiding
Hij axi de "verte scholing geven aan hen die ii Qiac(
visioen ziet. Alsof gemeente ergens de helpende hand NJet
-geen wilden bieden. Hij ontmoette vrou
en rouw en pijn meer is, vrouwen in wier leven een grote het
juist daarom zich nauw leegte bestond, die zonder beroep den
verbonden wett met een wereld ongetrouwd hun dagen sleten, wij
gekamd haar, vallende
achterkraag, kijkt hij
alsof hij een visioen
hij in een wereld ziet
leed
wordt een zonnetje gebracht ii
j veler leven.
Op 31 december
ric bronnen, waaruit de
eerste plaats het heilig
Woord. In de tweede
matige 6tudie
rschillend wa
i al dit watr
1958 waren
Neuendettelsau ongeveer 12
diaconessen en 73 proefzusters
o gemakkelijk wordt een
diacones. Zeven jaren duurt
jor ze ingezegend kan wor-
'elt geheel -
imcnvoeging v
nodig licbbe
die nood, leed
Johan konrad
werd in 1808 geboren. In 1837
kwam hij als predikant
Neuendettelsau
dood kent. kunnen het ons in deze tijd haast
Wilhelm Löhe niet meer voorstellen dat, slechts
een eeuw geleden, de - BÉS
geen plaats innam in
daar tot schappelijk leven.
Embleem
Daarom staat in Neuendettelsau
DE S.S.K. BOUWT
Ds. J. D. Boerkoel in de Kamper „Bazuin":
De senaat beraadslaagt, en intussen gaat Rome te
gronde. Aldus een klacht van liet oude Romeinse
rjjk. Het is geen klacht cn geen verwyt rIs we op die
altyd nog bekende uitspraak deze variant geven: dc
synode beraadslaagt en ondertussen bouwt de S.S.K.
kerken en daardoor de kerk.
Dezelfde predikant in het zelfde blad
TIIAM7ITJE
We verliezen niet uit bet oog dat we in
vaartsperiode leven. Daarom inocten we
rirhtig zyn met kreten als: zulk een
vindt lianr weerga niet in de geschiede
kerken. De prys van een tramritje tegenwoordig
vindt ook zyn weerga niet in het verleden.
VROUW IN HET AMBT
Prof. R. van Dijk heeft volgens de Groninger
Kerkbode op de 69ste Centrale Diaconale con
ferentie gesproken over de vrouw in de kerk:
Prof. R. van Dyk ziet dan ook by de uitsluiting
van dc vrouw voor het ambt geen schriftuurlijke
in die tyd ook buiten dc kerk gevonden werd: offi
cieel trad dc man op de voorgrond. Dat was in het
verleden niet zo erg. Toen was dc samenleving nog
een andere, toen bod het gezüi nog meer functies,
toen was ook het functieverlies van de kerk nog
niet een feit geworden. En daarom was toen dc
vrouw niet zonder invloed. We kunnen zelfs zeggen
dat do hand van dc vrouw toen in dc hele samen,
leving nog werd gevoeld.
Nu er een enorme verandering heeft plaatsgevon
den in de samenleving, nu heeft de vrouw op alle
mogclykc terreinen haar plaats gekregen in de nieu
we situatie, by het ondcrwys, in dc verpleging, op
kantoor, in dc overheidssector. Maar in dc kerk
niet. Dit is volgens prof. Van Dyk funest. Van gc-
meentckringen heeft hy daarom hoge verwachtin
gen, omdat daar dc vrouw weer aan bod komt, om
dat daar dc vrouwelijke zorg weer mee kan spelen.
Dat, en ook een ambtelijke positie van de vrouw in
de kerk, kan aan de kerk nog redding brengen.
Maar als de kerk als mnnnenkerk blijft voortbe
staan, dan is ze verloren, dan zal het functieverlies
zich doorzetten. De kerk heeft een moeder nodig. Dc
kerk kan niet zonder de zorgende vrouw.
werkers en werksters, al die eenzame pioniers overal i
-i* land. Ik zag de gezichten van hen die ik kende cn ik hoor- 5
1; de hun stemmen. Het ging me niet meer om Miebei alleen; J
het ging om die hele grote groep. Een groep van bonderden,
misschien duizenden in ons land. O, als ze een gezin achter i
zich hebben, zullen ze het wel rooien. Maar de anderen! Ze'
Y' hebben wat jaren gestudeerd, en waarschijnlijk hebben ze uit 1
'f; die tijd een schuld overgehouden. Ze zijn maanden lang, mis-
i een wel- schien wei een jaar ]ang. ergens volontair geweest zonder dat i
wat voor- ze er een cent voor kregen: toen is hun studieschuld nog wat
opbrengst groter geworden. En daarna zijn ze ergens in het werk bc-
nis onzer j. land. Met een groot enthousiasme en met allerlei vage plan-
mwoordig -3 nen. En ze hebben het leed van anderen, het vreemde leed,
-3 naar zich toegetrokken. Om die anderen tc helpen, te troosten, i
-5 bij te staan. 1
r "E'EN BUITENSTAANDER heeft er geen Idee van waarin dat
-3 *-■ vreemde leed kan bestaan. Hier belandt zo'n nieuwelingetjc
y In de onsmakelijke details van een pervers en geschonden
huwelijksleven. Daar krijgt een ander te maken met de gru-
welijkste vormen van misdaad. Weer anderen komen in aan-
-3 raking met leugen, bedrog, onverstand, geestelijke en llehamc-
i1 lijke afwijkingen. Ze stuiten op het monsterlijke en op het on-
denkbare. Ik weet wel dat niets menselijks onszelf vreemd is
en dat we bij nader inzien zelfs iets van de monsterlijkheden
en ondenkbaarheden gaan begrijpen. Maar dat maakt het juist
y nog erger. We komen te staan voor de afgronden van dé
y menselijke geest, en het duizelt ons. En dan groeien we scheef.
We komen er geestelijk niet meer uit....
y
-3
y TT MOET daar eens aan denken. Kijk, terwijl u bchagclijk de
'C krant leest en naar de radio luistert of naar dc "televisie
-3 kijkt, en een kopje thee drinkt en eens even gezellig met el-
kaar babbelt. zitten er door het hele land eenzame jonge
y mensen op huurkamertjes met alle stukken en brokken van
2 hun afgelopen week. Ze kunnen dc verhalen niet kwijt; ze
hebben zelfs hun ambtsgeheim. Ze kunnen de dingen niet van
•5 zich afgooien. Huurkamertjes zijn bovendien zelden genocge-
y lijk: ze hebben iets neutraals en vijandigs en misschien zijn
ze nog koud ook. Ja. ik begrijp Miebcls klacht, en het ls te
_3 goedkoop om er tegen te preken. Ik weet: zc komen allemaal
-3 voor een crisis te staan. Dan geeft de ene helft het op, on dc
y andere helft komt er bezonkenor, evenwichtiger, gcloviger uit
X tc voorschijn. De eerste groep bestaat niet uit lafaards, de
tweede niet uit helden. Het is meer een kwestie van selectie
-3 die de levende Heer toepast. Daarom heb ik Miebcl ook
y alleen maar met een vraag geantwoord. „Staan we heus zo
5 alleen?" heb ik gezegd.
'■3 WIJKPREDIKANT i
