Maximiliaan groeide met stoet mee
tot een waardig heerser
3-OKTOBER-OPTOCHT: KLEURRIJK EN GEZELLIG
3 okt. 59 en
het weer
goed
Koele dronk viel
in Doelenkazerne
NIEUTPE LEIDSCHE COURANT
MAANDAG 5 OKTOBER 1959
Iaa
T ATEN we het dimaal eens niet
over het weer hebben", dachten
we, toen we ons drie-oktoberverslag
gingen schrijven. Maar het was on
ontkoombaar; zwijgen zou uiterst ge
forceerd zijn, omdat juist het weer
in dit feest een uitzonderlijke fac
tor is geweest. Weliswaar is het Leid-
se feest sinds 1946 niet totaal ver
regend en heeft de optocht sedert
dien helemaal geen spatje gehad,
maar over dit midden-zomerweer
heeft iederéén het even of bij her
haling moeten hebben.
Het resulteerde in een onvergete
lijke ongedwongenheid, die een feest
toch pas echt féést maakt. In het
meer bruine dan groene gazon aan
het rimpelloze water van" de Witte
Singel zaten alleen al tussen de hoek
bij dokter Jasperse en de Groenho-
venstraat honderden mensen koeste
rend en velen van alles en nog wat
etend de optocht af te wachten. Het
leek een strand bij 28 graden! Een
paar agenten zagen wij ietwat ver
bouwereerd kijken, maar zij herstel
den zich onmiddellijk, want op 3
oktober mag alles en horen wets-
overtredinkjcs ook bij het feest.
Leiden was blij met de stralende
en warme uitbundigheid van deze
dag! Wij hebben naast de schaduw
van dronkenschap en nog andere
nare dingen die zo'n dag naar het
schijnt onvermijdelijk aankleven,
spontane vrolijkheid ontmoet. En dat
is een blijvende herinnering aan het
in wezen toch weer zinrijke feest van
1959!
STOFZUIGERS vanaf 115.-
Fa. DUSOSWA
Acatl. ziekenhuis Leiden
Polikliniek interne
geneesk. aanbesteed
Naar wü vernemen heeft de architect
van de nieuwe polikliniek voor interne
geneeskunde op het terrein van het aca
demisch ziekenhuis te Leiden, prof. ir H.
T. Zwiers te Haarlem, namens de rijksge
bouwendienst de bouw van deze kliniek
aan de Wassenaarseweg, opgedragen aan
de laagste inschrüfster van een hiervoor
gehouden onderhandse aanbesteding, de
N.V. Hollandsche Beton My te Amster
dam. voor een bedrag van f 9.781.00ft.
A AN de reeks „luisterrijke historische optochten", die de 3-October-ver-
eeniging den volke in de loop der jaren heeft aangeboden, is dan zater
dag een nieuwe toegevoegd, die met ere in de annalen van de vereniging
kan worden bijgezet. Doet 'verandering van spijs eten, telkens duikt de
historie toch weer op tussen andere onderwerpen, als uitbeelding van
muziek of het maken van reclame. Komt dat, omdat ons hart onver
anderd trekt naar de geromantiseerde geschiedenis, naar het verleden
dat toch altijd weer is omgeven met een stralenkrans van fraaie'ver
dichtsels, naar een zacht-rose licht van Biedermeyer, Rococo, hoepel
rokken en middeleeuwse puntmutsen? Wie zal het zeggen. Wat doet het
er ook toe. Menigeen" zal 3 oktober slechts compleet vinden wanneer de
koetsen en karossen weer hun schommelende gang maken over Hoge
Rijndijk en door de Breestraat, langs de singels en door de Haarlemmer
straat, over de Hqoigracht en door het Gangetje. Zonder het getrappel
van bijna tweehonderd paarden, zonder de kleur en de fleur van kostuums
uit velerlei tijdperk, zonder schmink en baard en pruik is 3 oktober geen
volledige dag-van-ontzet meer, maar een gewone feestdag zoals elke stad
die op haar tijd viert. Nee, zaterdag was het weer als vanouds, met uit
zondering dan van het weer dat warmer en zonniger was dan op welke
voorgaande 3 oktober ook Werkelijk, alle factoren waren aanwezig om
deze dag tot de dag der dagen in Leiden te maken.
Vergeef het on;
Luel
eer wij nog even door
geest der historie. Is het
opgevallen, dat een gehele
gelaatsuitdrukking verandert
aankleden van dit gelaat met pruik,
baard, snor en schmink, met daarbij ge
voegd een hoofddeksel uit lang ve
vlogen fijden?
Wie, als wij, wel eens door museun
zalen dwaalt en daar vol aandacht po:
neemt, wordt op 3 oktober in Leiden ge
troffen door een in de meest letterlijk,
zin des woords herleefd verleden. Want
daar gaan ze, de hooghartige gra
neurs, de slaafse lansknechten, d
nkvrc
n, de ge
uit hel
Het is, alsof de bijna duizend medewer
kenden aan de optocht met hun schijn-
kleding ook een andere persoonlijkheid
hebben aangedaan, of zij iets afstralen
van de luister van de al of niet roemrijke
historische figuren, die zij voor enkele
uren mieten uitbeelden.
Het is waar, in de pauze van de optocht
krijgt de bij de schouwers, bij de „men
sen langs het lijntje", gekweekte illusie
een gevoelige klap. Dan'zien Wij opeens,
dat een zeer hoog geplaatste jonkvrouw,
waardig gekeurd om met de achttien
jarige aartshertog Maximiliaan in één rij-
Ho ho, wielen zonder banden rollen niet lang, denkt deze te hulp geschoten Lei-
denaar bij de ongelukkige karos 4, die na de pauze toch weer kon meerijden.
tuig te verkeren, de hele optocht door
een kleine, maar fijne camera bij zich
heeft gedragen niet alleen, maar ook
vlijtig heeft gehanteerd. Op de gevoelige
plaat heeft zij alle wisselende gelaatsuit
drukkingen van de jonge Max, om het
eens gemeenzaam uit te drukken, kunnen
vastleggen, van opgewekte geïnteres
seerdheid tot verstoorde verveeldheid, de
hele schaal van menselijke emoties die zij
tegenover zich heeft kunnen waarnemen.
En wat te zeggen van een zeer indruk
wekkende Turk. gezeten op een vurig
ros, die zich in het gewone leven in heel
wat landelijker streken dan de Leidse
veste pleegt op te houden? Maar laten
wjj stoppen met het doen van grepen uit
de optocht en het blikken achter de
schermen, om in wat overzichtelijker
vorm de stoet te bespreken.
Maxmilliaanklein en
tevergeefs een speurtocht hebben inge- Ach, zo'n baard te bezitten, wat
steld. Zo heel gaarne hadden wij
woordje willen wisselen met de kleine
ruiter te paard, die in het niet was
dwenen temidden van de vele, vele
dere ruiters en inzittenden van karos
Maar ziet, ongetroost over deze
lukking ontmoetten wij toch aartshertog
Maximiliaan op de aanvallige leeftijd
veertien jaar, al was de uitbeeldende
Wim nog een vol jaar jonger. Gezellig
zat hij daar aan een tafeltje met zijn
vader, Frederik III van Habsburg, die
deze maal niet met zijn geliefkoosde
astronomische problemen bezig wai
met Karei de Stoute van Bourgondië,
krijgshaftige figuur die zo spoedig
sneven op het slagveld. In de karos
er van die toekomst nog niets te merken
en daar heerste de juiste onderhande
lingssfeer, zoals die in Trier
En dan de verliefde Maximiliaan met
Maria, hertogin van Bourgondii
jonkvrouwe van Ravestein in één karos.
Romantiek op en top en nog historisch
juist ook, want Maximiliaan
verliefd dat hij vroeger trouwde dan zijn
omgeving had verwacht. Nu wij het
werp zijner verering met eigen ogen heb
ben aanschouwd kunnen wij ons die haast
best voorstellen. G. van de Wijngaard,
volbloed Leidenaar en in werkelijkheid
ook achttien jaar oud, deed voor de eer
ste maal mee en dan in deze benijdens
waardige rol. Wij zullen hem in volgende
jaren nog wel eens in dé stoet tegen
komen, vermoeden we.
Zwart voert de boventoon bij de vijf-
igjarige Maximiliaan, nog vief genoeg
m op een paard te zitten,
mede worden toegeschreven aan het feit
dat de 44-jarige landelijke ruiter W. de
Jong uit Zoeterwoude door en door ge-
•aind iö in de edele rijkunst. „Jeanne
d'Arc" had niet kunnen denken nog
met de grote Habsburger te worden
enigd onder een groen kleed!
Warm, zeer warm heeft de aartshertog
het tien jaar later gehad, de laatste
■Ier van de middeleeuwen en de ee
infanterist van een nieuwe tijd. Als
vereenzaamde oude man zat hij daa
rijn wagen, gekleed in met bont afg
fluweel, een rijkelijk met bont vers
hoofddeksel op de grijze lókken en
de stralende herfstzon.
Met stijve knieën liep de achttienjarige
P. H. de Vries uit Utrecht twee-
na het begin van de optocht op
itieplein van de Doelenkazerne
rond, transpirerend en weL Hoewel
jaar uit Leiden weg deed hij al vc
amnt I zevenc*e maal aan de optocht m
I UIPL I vancïaar dit geroepen zijn tot hoge wa
De hele optocht stond of viel met I digheid, tot heerser over een machtig
Maximiliaan uit het huis Habsburg,
figuur over wie de Leidenaars geruime
tevoren vele bijzonderheden heb
ben kunnen vernemen in een lezing, die
door het onvolprezen bestuur van de 3
Octobervereeniging was georganiseerd.
Want, hebben de heren tot elkaar gezegd,
:n historische optocht is goed, maar leer-
am moet het blijven. Daarvoor zijn d<
heren ten slotte van Nederlandse bloede.
Welnu, het huis Habsburg is in volle
luister aan de Leidenaars en alle anderen,
de oude veste waren toege
stroomd, verschenen. Van de jonge Maxi
miliaan, nauwelijks acht jaar oud, tot eer
zestig, die al zo grijs begon te
worden dat men hem gemakkelijk nog
en jaar extra zou hebben gegeven.
Is het u ook opgevallen, dat in deze
reeks Maximiliaans twee jongelieden op
vallend veel gelijkenis vertoonden? Da'
de achtjarige Max wel eens een broertje
kunnen zijn van de veertienjarige toe
komstige keizer?
Wie dat heeft opgemerkt moge om
zijn opmerkingsgave worden geprezen
want het waren werkelijk broers, zoner
van de penningmeester van de 3 Octo
bervereeniging, de heer J. H. C. Lamen.
Ook dit kan symbolisch heten. Een pen
ningmeester behoort de hem toever
trouwde penningen zuinig te beheren.
Uit de mond van de geschiedkundige,
die zoveel goede eigenschappen van
het Huls Habsburg heeft weten mee te
delen, vernamen wij dat één van die
eigenschappen zuinigheid was. Wat lag
er dan meer voor de hand om de his
torie geen geweld aan te doi
zonen van de penningmeester te laten
opdraven?
En bovendien, ze hadden hun gezicht zo
lee. Neem nu eens de achtjarige Hans,
trots in zijn kleine karos die de vorm
van een bootje. Zat hij daar niet als
plaatje op zijn dikke kussen, de
n netjes over elkaar, een lachend;
snuit onder een met witte veren versierde
baret, met boven zijn hoofd het met ge
plooide gordijnen afgezette dak van de
koets, waarop fier witte pluimen wap
perden?
Achter hem kwam de drie jaar oudere
aartshertog, naar wie wij tijdens de pauze
wereldrijk
Figuren in de stoet
Tot in de zeer verre omtrek moeten
langzamerhand de paarden worden bij
eengeharkt om de Leidse 3 oktoberop-
tocht zijn welbekende levendige aanzien
te geven. De landelijke ruiters uit de om
ringende gemeenten als Noordwijk,
Noordwijkerhout, Katwijk, Zoeterwoude,
Koudekerk, Wassenaar moesten worden
aangevuld met de rijkunst machtig zijnde
lieden uit Zevenhuizen, Waddinxveen
zelfs uit Berkel en De Meern onder
Utrecht.
Wat een organisatie, zo'n optocht. Wij
nemen er diep ons hoofddeksel voor af,
dat trouwens volkomen in het niet ver
zinkt in vergelijking met de prachtige,
soms zelfs flonkerende hoofdbedekkingen
van figuren uit de stoet.
Neem nu eens, om een voorbeeld te
noemen, de ban van Bosnië, Niklas von
Uljak, op zijn paard. Bezie dat hoofddek
sel eens goed. Boven het norse, gebruinde
gezicht met als opvallend kenmerk
welverzorgde snor en een krullerige
baard, schitteren zacht rode en groene
stenen in een met een hoge pluim ver
sierde zwartbonten muts, die is opgetuigd
met lovertjes en takje als afwisseling met
de van franje voorziene schouderdoek
van de tuniek van deze hoogwaardig
heidsbekleder uit de verre Balkan.
Daarmee wel vergelijkbaar was een
Turk, eveneens een ruiter, maar met een
aanmerkelijk minder afschrikwekkend
uiterlijk dan zijn voorganger uit Bosnië.
Vijfhonderd invaliden en zieken
hebben, dank zij de organisatie
talenten van de medewerkers van
de afdeling Leiden van de Kon.
Ned. Invaliden Bond op het trot
toir van de Breestraat kunnen ge
nieten van het voorbijtrekken van
de 3 oktoberoptocht. Hier zien wij
rie, nl. de heer Corbey, mevr.
Tolhuis en Nellie van As.
not. Zie die vriendelijke ogen in het ge
groefde gelaat, de wel neerhangende
maar zeker niet treurige snor, de fraaie
met goud bestikte kraag, het op een helm
gelijkende hoofddeksel, zwaar met edel
stenen versierd en dan de zwierige man
tel met zijn uitgewerkte bovenstuk,
juweel van kleermakerskunst.
Aardige tafereeltjes? Ze waren
zoveel dat het noemen alleen al bijkans
een pagina zou vullen. Vele vrouwenhar
ten zullen wel vertederd zijn geweest bij
het zien van de uitbeelding van de doop
van Karei V. kleinzoon van Maximiliaan
en voorbestemd de geschiedenis
gaan als één van de grootste heérsers
aller tijden.
Hoe klein zyn ook de groten dezer
aarde geweest. Zie Karei daar liggen
op het door Margaretha van York,
weduwe van Karei de Stoute, gedragen
doopkussen. De bisschop van Doornik
heft zijn hand op een zegenend gebaar,
waarbij Margaretha van Oostenryk,
zwaar in de rouw, toeziet, met als vier
de figuur op dezelfde praalwagen Jan
van Luxemburg. Die doop geschiedde
niet in een kapel van de aloude Pieters
kerk in Leiden, zoals sommige Leide
naars stijf en strak volhouden, ook
tegenover vreemdelingen, maar in de
Vlaamse stad Gent. Hadden
stuursleden van de 3 Octobervereeni
ging geen gelijk met hun element
leerzaamheid in de optocht?
Bijzonder geslaagd achten wij ook de
in groep VII ondergebrachte uitbeelding
van de landen, waarover Maximiliaan I
het bewind heeft gevoerd. Vooral
mensen die oog hebben voor de cultuur
geschiedenis voor zover die uitkomt in
de mode viel hier veel meer te genieten
spanne tijds die heengaat met
het voorbij trekken van de stoet kon
worden gesavoureerd.
Pauze bij de militairen
Door het uitvallen van Oud-Hortuszicht
•as de route dit jaar enigszins gewijzigd.
In plaats van de oude tuin met zijn speel-
:rktuigen en zijn historische achter
grond nu een nuchter exercitieplein tus-
militairegebouwen, de Doelenkazerne.
Bij de poort drie schildwachten, het ge-
de schouder en verder de no
dige militaire politie en ook nog Leidse
politie, allen in de weer om de hele stoet I
keurig op te stellen en wel zodanig, dat
het vertrek soepel zou verlopen.
Om half drie kwam de eerste wagen
al binnen, zij het buiten mededinging.
Karos 4 had namelijk op de Hogewoerd
al last gekregen van een band, die steeds
el afwilde en met succes.
Personeel van aannemer Zit moest er aan
pas komen om het onwillige ijzer er
er om te slaan en de stromeloos rond
dolende inzittenden van de karos weer
an een waardige zitplaats te helpen.
De ~mansChappeiikahtine, dé Kantine
oor onder-officieren, een aparte ruimte
oor de kinderen in de stoet en dan de
'ficierskantine waar de hutspot gereed
ond voor het bestuur van de 3 Octo-
srvereeniging en de gelijkgestemde
'gaDiisaties uit andere steden, het was
it in de puntjes georganiseerd.
De banken en stoelen stonden juist ver
genoeg uit elkaar om ruimte te laten aan
de muziekinstrumenten van de korps
leden. Voor bonnen waren flesjes limo
nade, bier wat dies meer zij in ruime
mate te krijgen en voor wie nog niet ge
noeg had van de buitenlucht waren aan
de. zijde van de Witte Singel ook nog
tafels en banken gereed gezet voor ver
pozing.
Met de kazernekapitein J. Delwell heb
ben wij vóór de optocht arriveerde de ge
nomen maatregelen geïnspecteerd en ir
orde bevonden. Op het laatste ogenblik
werd zelfs een drenkplaats voor de paar
den georganiseerd op de plek, waar nor
maal de militaire auto's een wasbeurt
krijgen.
Sergeant-majoor J. Broerse draafde als
een gedienstige geest rond om alle moge
lijk nog vergeten puntjes op de i te zetten
en toen de dreunende trommen in de
verte de komst van de optocht aankon
digden viel er aan de regeling althans in
onze ogen niets meer te verbeteren.
Op de muur van één van de gebouwen,
boven een uitnodigend openstaande deur,
was een enorme rode kruisvlag bevestigd.
De dames van de E.H.B.O. uit Leiden en
Oegstgeest. die hier de wacht hadden of
die meeliepen met de stoet, hebben het
drukker gekregen dan andere jaren.
Behoren blaren tot de gewone
euvelen van sommige deelnemers aan
welke optocht dan ook, èn het lange
traject èn de zomerse warmte hadden
ditmaal gezorgd voor een cumulatie
van klachten die overigens met jodium
en pleisters wel te bezweren bleken te
zijn.
4711 Sirfix fixeert um tiaar!
Sirfix - met het actieve "Captol T" tegen roos - verzorgt uw haar!
Sirfix regelmatig goed i
beschermt tegen roos en is
de haarbodem ingemasseerd ait
sen radicale verzorging voor uw haar.
Het wordt zacht en glanzend, is gemakkelijk te friseren e
krijgt vorm en vastheid.
Sirfix is werkelijk een haarverzorgings-middel!
Vuurwerk verdient
zijn kwalificatie
XT EN feestprogi
J-/ algemeen ga
kelykè
neen gauw te buiten aan
xclamaties. Daar moet m
t spoedig voor opzy gaan. Maar
lurwerkfabi
ff haar beloften, die telkenjare
igetast In de uiterst pikante en
ie beschryving van de 3-oktober-
it. Elk jaai
Op alle bruiloi
Ravestein niet i
,ni miliaan
n plaatje schieten van de achttienjarige aartshertog Maxi-
bloeiende gade Maria hertogin van Bourgondië?
„Grc
elk jas
schilt
:nd fee
icht.
De mannen van de muziek hebben het
zwaar gehad. De vrouwen willen., wij
daarbij nog eens extra in het zonnetje
"zetten~De majorettes en de instrumenten
bespelende "dames" hebben zich- zo kranig
gehouden, dat alleen in noodgevallen
mannen de moed hadden uit te vallen.
Dat het toch is gebeurd betekent geen
brevet van onbekwaamheid voor de uit
vallers, want taptoe en optocht betekenen
een aanslag op het uithoudingsvermogen
van de muzikale en in een korps ver
enigde mensen, die moeilijk door een
buitenstaander naar grootte kan worden
geschat.
Een eresaluut aan Werkmans Wils
kracht, Concordia, jeugdorkest en drum
band De Burcht, Kunst en Genoegen,
de r.k. Leidse Harmonie Kapel, Trouw
en Durf, De Post en aan Nieuw Leven
is dit jaar nog meer dan anders op zyn
plaats. Wat de muzikanten hebben ge
presteerd bij deze temperatuur en zo
lang achtereen mag best met vette let
ters in de krant worden gememoreerd.
De foto's van 3 oktober zijn
alle van
Foto N. van der Horst
Een gerijpt man, vijftig jaar, op het
toppunt van zijn diplomatiek en mi
litair genie, Maximiliaan I uit het
Huis Habsburg.
i jaar is Maximiliaan nu, en hij moet genoegen
in zijn vader, Frederik III, en Karei de Stoute var
stout kijkt maar spoedig zal sneven.
