EEN WOONHUIS EEN PLAS
JOH. BRAHMS en zijn eerste
PIANOCONCERT
terucf uit <j^uid-cJl\ri\zci
In het bos
PIANO en HARMONIUM
ZATERDAG 19 SEPTEMBER 1959
„Prikkelpoppie"
.Skemerkelkie"
PIET RORTHIYS
ZIJN zestigste verjaardag heeft Piet Korthuys, de cosmopoliet
onder de protestantse belletristen, nog in Pretoria gevierd,
waar hij gedurende vijf jaar als attaché voor pers- en culturele
zaken bij de Nederlandse ambassade heeft gewerkt.
Het reizen heeft hem niet ouder gemaakt. Integendeel; verblijf
en reizen buitenslands schijnt je jong te houden. Op de terugweg
van het verre zuiden naar Europa knoopte hij er, met zijn vrouw,
nog een reis door Italië en Griekenland aan vast. En zijn vrouw
is nu weer sinds enkele maanden in Nova-Scotia, Canada, ge
weest, op bezoek bij hun getrouwde dochter en kleinkinderen.
zijn hand althans
op de vingers van één hand te
tellen. Zijn leven
en te wisselend oi
voor de uitoefening van ,,het heer
lijk ambacht" te gunnen. Ik her
inner mij, dat hij in de twintiger
jaren enkele malen een prijs won
in novellenwedstrijden van De
Spiegel.
Die korte verhalen en schetsen
van hem mochten er zijn; zij be-
verdrag behoorde tot die taak.
Vertel mij nou eens eerlijk,
te gevuld vraag ik, wordt er in Zuid-Afri-
hem veel rust ka door de Afrikaners alleen Afri
kaans gesproken?
Zeker niet. De Unie is een
veeltalig land, als wij de naturel
len of native-bevolking insluiten
met hun verschillende talen. En
het blanke Zuid-Afrika is tweeta
lig de meeste Afrikaners en al-
ontwikkelde naturellen,
zoals men de negerbevolking
lectuur van die dagen. Hij gaf di
rect iets eigens, hoewel hij uiter-
aard sterk onder de invloed stond vers"iteiten
en lang bleef staan
stijl en idealen op literair gebied,
van de tachtigers en na-tachtigers.
woord, de harmoni- i,anr,c
i,ii, litoraïro onhnnn.
sche zinsbouw, de literaire schoon
heid betekenden veel voor hem.
Als leerling van wijlen dr. J.
dalda»d nó'e'we!
gels; vooral in handelskringen
op de Engels georiënteerde uni
versiteiten is dit de gangbare
taal. Juist daaruit is het misschien
te verklaren, dat de echte Afrika-
hun eigen taal, het Afri-
willen houden en er
op uit zijn. Engelse insluipsels
vangen door behoorlijke huizen in
aparte gebieden, waar zij zich
naar eigen aard kunnen ontwik
kelen, scholen en hospitalen wor
den gebouwd, hard nodige land
bouwvoorlichting gegeven, en zo
meer. De toestand is niet eenvou
dig: van de 12 miljoen inwoners
zijn er 3 miljoen blanken en de
andere groepen groeien snel in tal
en last. iDenk je eens in, als hier
in Nederland drie van de vier
mensen vrij primitieve negers
zouden zijn, wat een compleet an
dere toestanden zouden hier heer
sen; zouden wij ook geen andere
wetten moeten maken?)
De kerken
Beatrixplantsoen te Hillegersberg (architect E. F. Groosman).
In
En de kerken?
Daar heerst nog wel te sterk
de opvatting dat God het zo be
schikt heeft en ae mens zich daar
naar moet voegen, een te gemak
kelijke opvatting omdat het de
„natuurlijke" mens zo goed uit
komt. Maar er is in de kerkelijke,
wetenschappelijke en politieke we
reld m de Unie toch wel iets aan
de gang: men denkt, discussieert
en studeert over het probleem
Belangrijke figuren als bijv.
prof. Ben Marais prikkelen de
toat trage kerkelijke gemeente om
zich rekenschap ".e geven, welke
de waarlijk evangelische weg is,
PIET KORTHUYS dag doorpraten, zegt hij. Ik vind waarlangs dit vraagstuk naar een
en het valt mij op, dat Piet juiste behandeling om nog niet
Korthuys met de jaren wat min- te spreken van een oplossing
op uit zijn, tngeise insluipsels Kaapstad. Daarvan is sinds enke- der scherp in zijn oordeel is ge- m0et worden gevoerd,
door eigen Afrikaanse uitdrukkin- le jaren dr w_ e q Louw worden ik vind apartheid een Ook met het buiten
ca vóórdien professor in Grahamstad ongelukkig gekozen woord voor
algemeen kunstredacteur. Zijn wat je beter zou kunnen noemen
Zondagsblad schreef hij benoeming was een uitstekende een eigensoortige ontwikkeling en
lo oniop iarpn vakkundige v. levensstijl en gewoonten vaak keuze en zjjn werk komt het peil leven naar eigen aard, m eigen
het gehele blad ten goede. sfeer.
broer van de dichter Het niveau der primitiev
gen te vervangen. Daar
- derland nog wel een voorbeeld
heropvoeding nooit verloochend. ktlnnen nesmen Toch zijtl
gedurende enige jaren vakkundig*
kritieken, welke meestal nogal
aan de scherpe kant waren. Zijn
eerste roman „Wijkende Wegen"
onder pseudoniem Willem
Evers ontstond uit verzet te-
Engelser dan zijzelf beseffen.
„Prikkelpoppie"
N. P.
buitenland wordt
hierover contact gezocht. Ik denk
wat ons land betreft aan prof. J.
H. Bavinck.
Op universitair niveau zou de
integratie wellicht het eerst en
(met best een aanvang kunnen
enkele voorbeel-
gen wat hij strijdig achtte met de den van hun eigen-taal-vorming? bezette. Onlangs is hij prof. Van schilt zoveel
Wijk Louw, die tot enkele uitstekende toppen in de Overigens zijn verschillende ur
kort de AÏfrikaanse leerstoel sectoren der medici, advocaten, versiteiten open voor naturellen,
de Amsterdamse universiteit onderwijzers en geestelijken) ver- Mijn laatste vraag geldt Piet
Christus. In
stemming met het oude reforma- Woorden,
torische beginsel „Ecclesia refor- derland nog geen bruikbaar equi-
mata semper est reformanda" valent heeft kunnen vinden zo
een hervormde-ge-
reformeerde kerk
hervormd worden
schreef hij dit
boek als protest
tegen de geestesge
steldheid in het
orthodoxe Neder
land van die jaren,
welke leidde tot de
„zaak-Geelkerken".
Hij voltooide het
Een kijkje in het land
der naturellen
zijn Indische
jaren in Weltevreden, Batavia,
waar hij in dienst was bij de Volks
raad van Nederlands-Indië.
Ook daar vond hij als auteur kans"; viaduct „duikweg';
volop gelegenheid tot publikatie: J;_ "~J 1 J ui:"
er al naar is gezocht hebben
zuiver Afrikaanse vormen gekre
gen. Pin-up-girl heet daar „prik
kelpoppie"; adempauze: „blaas- lands
dat der Wester- Korthuys als auteur
den Heever opgevolgd aan de (En- se volken, dat het m.i. vele jaren dachten over de huidige kunst. Na
gelse) Witwatersrand universiteit van opvoeding en ontwikkeling zal enige schermutselingen zegt hij:
te Johannesburg. In Amsterdam vereisen eer men vruchtbaar zou geef je toe, dat voor onze
is in zijn plaats gekomen dr. H. kunnen integreren. Het is niet zo- generatie van jou en mij de
M. van der Merwe zeer een kwestie van kleur, maar tachtiger woordkunst ten slotte
-j, - - Scholtz (leerling van verschil in leven in alle op- geestdodend heeft gewerkt door de
van prof. W. G. zichten. De naturellen hebben een
Hellinga), die 26 andere mentaliteit,
oktober zjjn oratie Denk ook niet, dat de naturel of
zal houden. Bij native, zoals de neger in de Unie
hem valt de na- wordt genoemd, zich thuis voelt in
druk meer op de een blanke omgeving. Er is naar
taal. weerskanten al een natuurlijke af- v»tr a Att'J hp«THnet* .r,
langsteiling^voor heWd^dig^s^lSitheid' ^e^n^fv^SSdhSl ,'n
de Nederlandse in elk opzicht en voor elk terrein Tij IE
wettelijk vast te leggen. mJTe"mfèste" in wit ik bifdich-
- Sinds deBijbel in het AM- Is het voor een Eoropeaan tïïs al? louiens In Mamman
die in Zuid-Afrika met een uitermate vond: de ontroering.
eredienst van de schone
Maar de verbreking van het goe
de en schone zinsverband, het
voor mijn besef zinloos bijeen
plaatsen van woorden door veel
moderne schrijvers, mag dan een
poging zijn om, zoals ook in de
dialogen
boeken,
Nederland public-rela- Nederlands, vooral
het °~Bataviaasch Nieuwsblad tion-officer afgekort pie-a; _j—
'n De Ba- ow! wordt genoemd, heet in
de herop- Unie ronduit „skakelbeampte".
pas het woord kaans liggen
zou het zelfs
Ja, dat is een tekenende uit
drukking voor wat hier cocktail
heet: skemerkelkie. een kelkje in
Nederlandse de schemer gedronken. Ook
kaans vertaald, de psalmen
taal berijmd zijn en het Neder- beklemmend probleem?
lands in kerk, school en huis door Dat is zeer betrekkelijk. Wie
de de eigen taal is vervangen, is het er midden in deze situatie leeft
de jonge- voelt het niet
richting in 1948 ook nog hoofdre- Je noemde
dacteur werd en De Zaaier „skemerkelkie'
over literaire en andei
werpen, in het orgaan
zaghebbers bij hed Binnenlands be- heet: skemerkelki
stuur en ook nog in Nederlandse de schemer gedrt
tijdschriften. Voor de microfoon scooter heeft de Afrikaner
van de Bataviase radiovereniging
verzorgde hij als eerste in In-
het boekenhalfuurtje
Ik kom In de huidige literatuur
te weinig de volledige mens te-
i, minder toegankelijk gewor- klemming. De overvloedige zon gen' EerI,jk gezegd, het doet mij
den. Dat is te betreuren, want de geeft zowel blanken als zwarten vaak niets, ondanks mijn eerlijke
sterkste wortels van het Afri- en voorts: Maleiers, Indiërs en pogingen om er een indruk, „de
Nederland: men kleurbngen (de gemengden) een ,cbot„ do„ ktlJ om nlel
-„„„..vereenvoudigden gemakkelijkheid en blijheid van r*
gezuiverd" Nederlands kunnen dagelijks leven. En oordelen kun te 8Preken van net te verstaan.
Trouwens, het Neder- je pas als je er eén paar jaar Voor mijn besef is er een tekort
DE TIJD, dat villa's met
grote tuinen werden ge
bouwd, is tegenwoordig wel
voorbij. Wie over ruime mid
delen beschikt om zich een
eigen huis naar keuze te la
ten bouwen, kan daarin nog
wel slagen, wanneer hij een
flink terrein in het midden
of oosten van het land weet
te verwerven.
Niet iedereen echter kan daar
wonen. Menigeen is voor zijn
woonplaats gebonden aan het Wes
ten, of heel concreet aan een van
de grote steden. En daar is het
heel moeilijk, een bouwterrein te
vinden, dat voldoende ruimte biedt
en de nodige „privacy" waarborgt.
De gemeentebesturen, ook in
onze grote steden, trachten wel in
de nieuwe woonwijken aantrekke
lijke terreinen voor grotere huizen
op te nemen, maar toch vindt de
man, die om een bepaalde reden
een representatief woonhuis wenst,
veelal niet wat hij zoekt.
Zo heeft ook het gemeentebe
stuur van Rotterdam onder meer
getracht, aan de oostelijke, plas
te Hillegersberg aantrekkelijke
bouwterreinen aan te leggen voor
vrijstaande huizen. Deze terreinen
liggen aan de noordrand van de
plas, waar de dijk van ongeveer
2.50 meter boven de plas in een
flauwe glooiing riaar het water
afloopt. Deze glooiing is aange
legd als plantsoen behoudens een
strook, die als bouwterrein voor
12 vrije huizen is bestemd.
Deze woningen liggen met hun
ingangszijde aan een woonstraat,
die aan de overzijde tamelijk
dicht is bebouwd. Breed is deze
straat ook niet, zodat het naar die
zijde een weinig aantrekkelijk ge
heel is.
Er is nog persoonlijk initiatief
Naar de andere zijde gaan de
huizen echter open naar de plas,
die op het zuiden ligt. Behalve
de zon heeft men hier een zeer
mooi uitzicht op de plas met op
de achtergrond het silhouet van
Rotterdam met alles, wat daar
woont en werkt.
Op een heuvel
DE meeste architecten ook ar
chitect E. F. Groosman, die
het woonhuis, dat wij hier afbeel
den heeft ontworpen hebben de
ze indruk nog versterkt door de
woonkamer op de verdieping te
leggen, waardoor het uitzicht aan
merkelijk is verruimd. Men woont
nu als het ware op een heuvel aan
een ruime plas met zijn molens
en bootjes met witte zeilen.
Dit huis bevat boven een zeer
ruime woonkamer, een werkka
mer, een eetkeuken en een ter
ras op het dak van de garage.
Beneden bevinden zich de slaap
vertrekken en de dienstruimten.
De zijgevels zijn van baksteen
gemaakt en wit gekeimd. De wes
telijke is. zoals de architect zegt,
gewoon in de lucht doorgetrokken
om het terras tegen de westen
wind te beschermen.
Overigens is zowel binnen als
buiten op ruime schaal natuur
steen toegepast, op verschillende
wijzen gekloofd en behakt, waar
door een rijke afwisseling van
kleur en vormgeving ia verkre
gen.
Het la slecht# weinigen gege
ven om zicL op deze wijze een
eigen huis te laten bouwen. In on
ze samenleving is de overgrote
meerderheid van hen, die In lage
re maar ook ln hogere functies
werkzaam zijn, aangewezen op
een huurwoning, die een ander
Mijn huis staat achter de kim
de volksuniversiteiten te Ba- smaak
lands is nog altijd een van de drie gewoond hebt. Dat betekent niet.
officiële talen in de Unie. Maar dat je dan een oplossing ziet.
ja, het is de natuurlijke ontwik- Op de voorgrond dit: Zuid-Afri-
keling van een volk en een taal. ka is nooit een kolonie geweest.
Voor een Afrikaner klinkt het De Afrikaners voelen zich daar
schrijvers te komen: is er, wat de hoog-Hollands erg deftig, zoiets door Gods beschikking in de histo-
tavia en Buitenzorg gaf hij
cursus over moderne stromingen
in de wereldliteratuur. Als neer-
i die „oude" Indische ja-
betreft, i
sen Zuid-Afrika
Ik meen va
Afrika biedt
i schoonheid, aan harmonie.
Als ik weer de rust tot schrij
ven vind, hoop ik mij geheel van
het exuberante van ,'80 en het
enigszins plechtige van de stijl uit
daar het Evangelie en de blanke domineesland ook daarmee ben
land? toren echter lezen en bestuderen beschaving bepaald niet hele-
i niet. Ook Zuid- nog veel Nederlandse bronnen. Ve- maal hetzelfde! te handhaven,
ontzaglijke hoe- len studeren of promoveren aan Zij zijn daar in eigen land een
verschenen de feuiïletonisti- veelheid ontspanningslectuur, Nederlandse universiteiten. En het eigen volk, zonder
sche roman „Mensen in malaise"
en veel later, de roman „In de
ban van de tropen".
Vaak veranderde Korthuys
werkkring zo diende hij n
oorlog, waarin o.a. gevangenschap
i het ..Oranjehotel" valt, bij de u,®ter
meest oppervlakkige tijdschriften bezoek aan Nederland ook
en romannetjes. Zelfs serieuze tijd- Afrikaners neemt snel toe.
schriften als „Die Huisgenoot"
an en „Die Brandwag" moeten re- AAN het eind van ons gesprek
de kening houden met het verlangen -Tl ontkomen wij niet aan het
het grote publiek. Voor wie knellende vraagstuk van de apart-
land" behalve dat de Engels
sprekenden Engeland nog wel als
zodanig zien op zichzelf óók
ik erfzondelijk belast te heb
ben vrijgemaakt. Ik geloof, dat
een auteur het meeste zegt door
waar mogelijk te zwijgen, doot
een under-statement. Versobering
zonder verarming. Want ik
auteurs als heid.
Koninklijke marine als hoofd van Etienne le Roux. die zijn tijd ver-
de Marine Voorlichtingsdienst deelt tussen het werk op de uit-
fMarvo) in het Oosten maar de gestrekte „plaas" Koffiefontein,
- Hierover kunnen wij wel
grief, welke de Afrikaners tegen kan het" niet anders zien dan dat
^Sïëwïldfg^e, gedaan f<d°«
met blank belastinggeld. De de gehele mens.
slumps der naturellen worden ver- P- J- RISSEEUW
Mijn huls staat achter de kim,
vrijmoedige memoires van Jo-
han Fabricius, door hemzelf ge
ïllustreerd. Derde druk, uitgave
H. P. Leopold N.V., 's-Graven-
hage.
Jöhan Fabricius behoort tot die
weinige Nederlandse schrijvers
die zich niet alleen in hun vader
land, maar ook buiten de lands
grenzen een aanzienlijke lezers
kring hebben weten te verwerven.
Zijn succes als auteur van een
respectabele reeks romans heèft
hij misschien wel in de eerste
plaats te danken aan zijn vermo
gen de smaak van de gemiddelde
binnen- en buitenlandse lezer te
peilen. Deze lezer heeft minder
belangstelling voor zwaarwichtige
problemen en breedvoerig gepsy
chologiseer dan wel voor kleurige.
bleef hij trouw.
Een reis naar Canada, waar
heen een van zijn tweelingdoch
ters was verhuisd, inspireerde hem
tot de roman „Ga uit uw land",
welke wij destijds uitvoerig
kolommen hebben besproken.
Wat was
werk in Pretori-
nu hij weer in ons land is terug
gekeerd.
- Mijn voornaamste taak
enkele tientallen mijlen
berley en zijn literaire werk, zo
als ook Jochem van Bruggen op
een boerderij, maar veel kleiner,
leefde en werkte, een ideaal le
ven voor een auteur.
In de buurt van Stellenbosch in
je eigenlijke de Kaapprovincie bezocht ik verle-
vragen wij hem, den jaar de schrijver W, 4 Ac
Klerk.
plaas". Ook zijn werk
moeite waard. En verder
dr. Holleman noemen, de z
vil ik
VIA NAALD
ÉN PLAAt
romantische gebeurtenissen en si
tuaties, zoals Fabricius ze ons in
zijn boeken voorzet. niet de
auteur, maar de lezer maakt in
laatste Instantie uit om wie en om
wat het in een boek gaat", zo
schrijft hij in „Mijn huis staat
achter de kim", zijn autobiogra
fie, die ter gelegenheid van
'schrijvers zestigste verjaardag
zojuist in een goedkope uitgave is
verschenen. Van een zin als de
geciteerde zullen de officiële litte
ratuurpausen, die in Fabricius'
werk nooit meer dan kioskenlec-
tuur hebben willen zien, stellig
gruwen. De zestigjarige zelf zal
daar niet onder gebukt gaan. Hij
schrijft welbewust niet voor de
kenners, maar voor het grote pu
bliek en dat heeft hem al ruim
schoots de waardering geschon
ken die de Ter Braaks, de Du
Perrons en de Greshoffs hem heb
ben onthouden. Waardering voor
de mens Fabricius krijgt meri
vooral wanneer men zij.i thans
herdrukte „vrijmoedige
heeft gebouwd, voor de persoon
lijkheid van de bewoner is in on
ze stadswoningen weinig plaats.
Daarom vinden wij het geluk
kig, dat een enkele maal het ver
nuft en de kunstzin van de ar
chitect zich mogen richten op een
woonhuis voor een gezin Van nor
male grootte en dat daarin met
bijzondere materialen en construc
ties mag worden geëxperimen-
Het zou bepaald een verarming
zijn,' wanneer de dure construc
ties en bijzondere materialen ge
reserveerd zouden moeten worden
voor onpersoonlijke bankgebouwen
en kantoren van verzekerings
maatschappijen.
Neen, het is gelukkig, wanneer
in een samenleving nog zoveel per
soonlijk initiatief leeft, dat het
komt tot het bouwen van woonhui
zen als dat, wat wij hier afbeel-
Prof. Dr. Ir. H. G. V. BEUSEKOM
Beknopte Hesse-
biografie11
Gotthilf Hafner heeft een blo
grafie van Hermann Hesse ge
schreven, waarin streng zakelij
ke, chronologisch geordende ge
gevens afgewisseld worden door
een congeniale beschrijving van
Hesse's leven en werken; zijn
boek vormt, ook door de grotere
eenvoud, een welkome aanvulling
van de hooggestemde monografie
van Hugo Ball. Origineel is het
hoofdstuk: Zeitgenossen oder die
Unsterblichkeit, waarin hij negen
Indertijd zeer gewaardeerde leef
tijdsgenoten van Hesse behan
delt).
Maar hun succes tussen 1900
en 1920 berustte grotendeels daar
op, dat zij gedachten en gevoe
lens van hun tijd levendig en
duidelijk uitdrukten. Hesse's werk
daarentegen is niet „zeitgebun-
den" we bespeuren daarin de
adem van het eeuwig-menselijke.
Narziss en Goldmund zijn middel
eeuwse monniken, Siddharta is
een tijdgenoot van Buddha, maar
ze leven tussen en in ons, even
goed als de Steppenwolf of Josef
Knecht.
Het is voor Hesse een lange
weg geweest, van zijn Piëtis
tische opvoeding in een orthodox-
christelijk zendingsmilieu tot de
Oosterse mystiek, die de geeste
lijke achtergrond van zijn latere
werken vormt. Eveneens een lan
ge weg van „Mutter Seele" (De-
mian, Goldmund) tot „Vater
Geist", die in het Glasperlenspiel
geheel de overwinning heeft be
haald. Over beide psychische pro
cessen zegt Hafner niet veel,
misschien omdat de ziel van de
ander, ook van de dichter, voor
ons ten slotte altijd een geheim
blijft. Wie een goede biografie
over Hesse zoekt, vindt in Hafner
een uitmuntende gids. J.H.S.
i) Gottl. IJ. Hofner: Hermann Hesse,
176 biz. Uitg. Hans Carl Nürnberg.
de 70 er één com-
hoeve- ponist is ge-
'ie de tra
zijn leven
kende, dan was
en Zuid-Afrika, de verwerke
lijking van het culturele verdrag
hetwelk tussen de beide landen
werd gesloten, een jaar of acht
geleden. En dat omvat veel: de
wetenschap, de kunst: literatuur,
beeldende kunst, muziek, toneel
en tevens de publiciteit
moderne kanalen, de pers
radio televisie is er (nog)
niet in de Unie En niet Ie
vergeten de voorlichting. Uiter
aard ging dat met veel lezingen,
tournees, bezoeken en ontvang
sten gepaard. En „skemerkel-
kies". Het is merkwaardig en
ook begrijpelijk, welk een goede
sfeer er ontstaat door gezamen
lijk eten en dripken!
Ook het verlenen van tussen-
twee vogeltjes zitten
op de leuning van de bank
twee andere vliegen
en wij wandelen weg
mijn hoofd buigt zich
over het hare heen
om haar hals draagt zij
een zwartfluwelen bandje
het water
wijst "zij aan met haar vinger
haar hoofd tegen het mijne
ik waak en ik droom
meld alleen
complete r
"de'iongeren nog Brahms. Ook miskenning heeft hij in ruime mate ondervonden. Leipzig werd het
Jan Rabie uit Kaapstad. Zijn levens- en liefdestragiek heeft vanzelfsprekend een weerslag derlaag, met de componist zeil ais
De dichteres Elisabeth Eybers gevonden in zijn werken. Maar toch heeft Brahms altijd de pijn £an ^achim schreef hij:
is hier goed bekend door de uit- van het leven weten te sublimeren tot schoonheid. Zijn melodiek, |ins ^iijit neei oea, ik
gave van haar verzamelde gedich- harmoniek en ritmiek hebben haast altijd iets sombers speeiae aanzienujK peter aan
ten bij Van Oorschot Dat haar tragisch ook al zijn ze vaak zeer innig. Zelden is Brahms
werk zoveel belangstelling in Ne-
<=Yï\uziek voor3
derland genoot getuigt zowel
de het peil van deze poëzie als vc
de de aandacht welke men bereid
hier te ge-
uitgelaten en vrolijk.
Miskenning
PIET BOEKESTIJN.
zelfonder-
dé Afrikaanse schatting waren zijn deel.
Men kan Brahms ook zien als
een soort gespleten figuur, die
met Goethe zou kunnen zeg
gen: „Zwei Seelen wohnen,
ach in meiner Brust" (Faust):
aan de ene kant de drang
naar vrijheid, aan de andere
saan" kant een streven naar gebon-
geaa; denheid. Smartelijk heeft
Brahms het gemis van vrouw
kinderen ontbeerd. Hij, de
betreurde de
leegte van zijn woning, de
nutteloosheid van zijn bestaan. .,'Jm
e.n Wanhopig klemde hij zich M.J.
's vast aan Clara Schumann, de
at" echtgenote van de componist J
pe Schumann, En toen hij een
beslissing moest nemen ten
re" aanzien van zijn verhouding
ar" tot de jonge zangeres Agatha
de von Siebold schreef hij haar:
„Ik houd van je! Ik moet je
Kwartaal- en
dagbladen
TN het „Tydskrif vir Lette
A kwartaalblad van die A
se Skrijwerskring, is ee
rieerd gezelschap verenigd, dat
veel activiteit ontwikkelt
in ik gul gastvrijheid genoot. De Jéndéraiend,
onlangs overleden prof. C. M.
den Heever, dichter en rom
schrijver, was in deze kring
prominente figuur. Redacteur
thans prof. Abel Coetzee
terkundige adviseurs zijn o.a.
oude prof. D. F Malherbe; dr.
C Schoonees, de voortvarende
dacteur van „die Afrikaanse wc
deboek"; W. A. de Klerk en
Vlaming André Demets.
Aan de top staat het kwartaal- terugzien! Maar boeien dragen
schrift „Standpunte", hetwelk de ican ik niet! Schrijf me of ik
vergelijking met Europese literai- moet terugkomen om je te
re bladen kan doorstaan. Eén der
redacteuren is Jan Greshoff. met
i zijn huis „De Grashof" band met Agatha von Siebold
knellende band kunnen
worden en dat nogal, terwijl juisl
zij Brahms tot de mooiste liede-
heeft geïnspireerd. Die brief
van Brahms maakte een einde aan geschreven
de grote liefde van Brahms. Aga-
Kaapstad, wanneer ik daai
toefde een afstand Amsterdam-
Napels van Pretoria steeds een
zeer aangenaam discours had.
En hoe staat het met de dag
bladen?
De Engelstaligen geven na
tuurlijk alleen aandacht aan de
werken welke in het Engels ver
schijnen. De Afrikaanse couranten
in kaapstad en Johannesburg heb- materiaal uit het leven
ben een groot aandeel in de strijd componist,
voor het Afrikaans, maar missen
toch nog te zeer de grote culturele i\/TAAR was het alleen d*
rubrieken en literaire kritieken. -*-1 aan boeien die Brahr
één grote en gelukkige uit- dergelijke uiting deed komen? omdat
ia een hevige neder-
Brahms. In 1858
Siebold "scl rijft" hem °af (Brahms was toen 25 en Agatha
en vernietigt de gehele correspon- 23) heeft Brahms zijn lste Piano-
dentie met Brahms. Helaas, want concert in d kl. t. ijverig ingestu-
m, ™icce.n n,» heel wat kostbaar deerd onder de ogen van Agatha.
de Op 27 januari 1859 zou het werk
het orkest ..«.o ^y
ziek stekend. Zonder enige beroering
echter werd het eerste en tweede
deel aangehoord. Aan het slot pro-
i beerden drie paar handen lang
zaam op elkander te vallen, waar
op echter van alle kanten een dui
delijk sissen zulke demonstraties
verbood.. Ik geloof dat dit het
beste is wat iemand kan overko
men: dat dwingt de gedachten
zich te concentreren en verhoogt
de moed. Ik probeer nog maar
wat en tast in het onzekere. Maar
er was toch te veel gesis". Het
de grootste nederlaag voor
En was het wellicht ook deze
nederlaag die hem opnieuw ang
stig maakte voor enig verband,
met wie dan ook, zelfs met Aga
tha von Siebold, die volgens Joa
chim „een stem als een Amativi-
ool had". Brahms moest met zijn
nederlaag afstand doen van een
droom.
Mar het Eerste Pianoconcert is
gebleven, het heeft getriomfeerd
over tragiek en miskenning. Meer
symfonie met piano dan een Pia
noconcert wellicht (dat was in 1859
ook het bezwaar) maar een genia
le dialoog tussen piano en orkest,
een hartstochtelijk stuk muziek
vol innerlijke spanningen, iets van
een Werther-romantiek, doch zo
rijk, dat men de tijd graag te
rug zet. Wanhoop en vertroosting
spreken uit het lste en 2de deel
en de Finale is daarmee niet ge
heel in overeenstemming. Maar
wie kon zulke geniale zangthema's
schrijven als Brahms?
rjUCRETET THOMSON heeft er
U een heel goede opname van
te Long te Parijs. Hij wordt op
de plaat begeleid door het orkest
van de Südwestfunk uit Baden-Ba
den o.l.v. Ernest Bour. (30 cm
langspeelplaat 320 C 118). Daniël
Wayenberg, thans ongetwijfeld e
ónzer beste pianisten, begrijpt
heel goed het wezen van dit werk,
dat oorspronkelijk door Brahms
geschreven werd als een sonate
voor twee piano's. Maar volgens w, OMI,
Brahms' zeggen had hij niet ge- nipmV(, mil7jpk „its-cr^vpn H t Hing is van de organist
noeg aan twee piano's en zo ont- nIe"w« muziek uitgegeven, d.w.z. Asta-theater in Den Haag, Jan
staat het Pianoconcert, gemaakt reeds 'an(ï bestaande muziek, van Weelden. Hij heeft de muziek
in een tijd van grote geestelijke maar in nieuwe bewerkingen. De inderdaad wel gerespecteerd,
spanningen bij Brahms, niet het bedoeling van deze uitgaven Is danhij deed in de piano-
minst veroorzaakt door de dood J~„» u °1 harmoniumbewerkmg van Men-
van Robert Schumann. kennelijk „de gewone man ook delssohns lied „Auf Flügeln des
Het is geen uiterlijk briljant eens ie*s u,t de „grote" litera- Gesanges", ditmaal zonder woor-
k geworden, er is geen holle tuur te laten spelen. Zij die thuis ardig eigenlijk, een
een piano of een harmonium
hebben mogen ook wel i
genieten
virtuositeit in en men voelt
volkomen gelijkwaardigheid van
piano- en orkestpartij, waarbij
beide partijen zich geheel vrij.
lied dat Mendelssohn n
den heeft gecomponeerd, ver
schijnt nu om zonder woorden
de werken, die in thuis op het harmonium te spe
len. En u kunt ook thuis voortaan
°°.k, themiitisch, ontwikkelen. Da- de muzikale elite al lang populair hiï' non,.VaVr
niël Wayenberg heeft het met het ■- j- net populaire Menuet van Bocche-
mEKtp al' mt«" die werke» d»" spelen, eveneens door Jan
meeste begrip gespeeld, gespan-
nen maar niet te fel geladen, ver- ook wcI eens zeIf 8aan spelen,
innerlijkt maar niet sentimenteel. Die overweging moet de uitgeve-
grootse vertolking ge- rjj hebben voorgezeten, anders is
er geen verklaring te vinden
voor deze uitgaven.
worden. De orkestpartij is door
Ernest Bour, de in 1913 geboren
Franse dirigent, wat voorzichtiger
behandeld, hetgeen iets van de
spanning in de orkestpartij verlo
ren laat gaan. Maar niettemin zin c
blijft het een waardevolle opname habe
van een groots werk. „Orpheus'
CORN. BASOSKI. se vertaling nog wel) te laten be>
Want wat heeft het in feite i
spelen, eveneens door Jan
Weelaen bewerkt. Misschien
is het goed op te merken, dat er
heel wat originele muziek is
voor het spelen thuis op de pia
no. Daarvoor zijn die bewerkin
gen, die nu eenmaal altijd iets
de muziek verloren doen gaan,
oor werkelijk niet nodig. Ook niet de
aic ip), ;„v, Piano- of harmoniumbewerking,
,ro^r«n» fit"rff die de Geref- organist uit Rot-
verloren uit de opei a terdam, Herman de Wolff, maak-
Gluck (in Duit- te van de bekende Toccata en
Fuga in d-kl.t. van Bach. Men
kan dit werk nu zonder pedaal
thuis spelen, maar of het u zal
bevallen in deze versie? We twij
felen, ondanks het respect dat De
Wolff voor Bach toonde. Tevens
Reinhold Schneider heeft als prachtige slot Belvédère, dat hij Kraaël'sulte"™™ orgol^'charra
h14™ ,ltp"w ""d" - - Wenen liet bouwen en zijn nhim) of piano, een heel c°™°
Prins Eugenius van Savoye
woorde feiten te beschrijven op Eugenius
een wijze, die aan artistiek hoge evenals koning Frederik II van
eisen voldoet. Zo geeft hij in Pruisen, die als jong kroonprins ouuuic en
typografisch buitengewoon de grijze veldheer heeft leren Dat Herm. de Wol-f
dige suite, wat conventioneel.
Un voor gevorderden schreef hij
0 stukken voor harmonium
Voor studie en voordracht".
Leipzig worden uitgevoerd uitgebracht, gespeeld door de in
Eerst nog moest hij het spelen in Parijs wonende 30-jarige Neder-
erg op de dirigent Jo- deerde bij Ary Verhaar
J zondering, nl. „Die Burger", in Waarschijnlijk niet. De brief is »ef Joachim was gesteld. Maar m iljn studie voltooide bij Msrgueri-
mooi verzorgde boekje een kennen.
schildering van de laatste jaren Ook in dit boekje blijkt Schnei-
van Eugenius van Savoye, de ders grote voorliefde voor 'e
Oostenrijkse generaal uit het be- Habsburgse dynastie, beter ge- «t0nen
gin van de 18de eeuw, die in het zegd voor dynastieën in het al- s.teuen we ,amld
bekende volkslied Prinz Eugen. gemeen. Zo kon hij voor Eugenius
der edle Ritter voortleeft als de die zijn levensdoel zag
veroveraar van Belgrado en de dienst van zijn keizer, ii
bevrijder van Oostenrijk uit de sympathie een erend literair ge-
macht d«r Turkt®. Ondanks het denkteken oprichten. J.H.S.
sproakelijke muziek
op prijs
dan bewerkingen. Ten slotte
'dg schreef George ter Horst „Eerst#
volle oefeningen en liedjes" voor da
kleine peuters die pas met plano-
spelen beginnen.
