Grenscorrecties worden ongedaan gemaakt
A
Elten vaart wel onder het
regime van de gulden
n Tudderen baart de
toekomst zorgen
Overdracht kan nog wel twee jaar duren j
Elten
Tudderen
„De Pruus
heeft nooit
veel voor
ons gedaan"
De grenscorrecties van 1949, welke krachtens
beschikking Aan de grote Westelijke mogend
heden lot stand werden gebracht, hebben nooit
een definitieve status gekregen. Door dit voor
lopige karakter konden de drostschappen Eltcu
en Tudderen niet aan het grondgebied van
Rijk worden toegevoegd, met hel gevolg
dal
betrokken be
rs gekort-
wiekt moesten worden,
behielden de in deze gebie
den wonende Duitsers de
Duitse nationaliteit, terwijl
de. dienstplicht en hel kies
recht werden afgeschaft. In
pert
de
stelde landdrosten verenig
den zich de functies van de
gemeenteraad, die van liet
van de burgemeester. Pas
tot de instelling van plaatse-
gegaan, welke echter geen
enkele bevoegdheid kregen.
Van het begin af aan
heeft de figuur der grens-
koppig monster voorgedaan.
Aan de ene kant droeg zij
niet of nauwelijks het stig-
gevelide schadevergoeding;
aan de andere kant werd zij door Duitsland
stellig zwaarder opgenomen dan me'l een nor
male vereffening van schulden het geval zou
zijn
lesluit 19-19 door de beide Kamers der Stalen
reneraal te krijgen. Een veelheid van argu-
nenton werd bierhij gehoord.
Met zijn verklaring dat Ellen en Tudderen
reer aan Duitsland zullen worden lerug-
egeven, heelt Den Haag getracht de onzeker-
icid weg te nemen, welke in deze gebieden
bestaat. Dat het hierin lot
op zekere hoogte is geslaagd,'
i heide
'ilijk
drostschappen
ontkennen. Maar een van
de andere resultaten is toch
grondslag voor nieuwe on
zekerheden is gelegd, die
pas door de bekendmaking
van ide inbond der voor
kan
De belangrijkste vragen
n Ellen en Tudderen luiden
1. Wanneer zal de
Iracbt defintief worde
2. Komt er een
[angsperiode en
laarin bijzondere fa<
en gelden?
3. ^'ordt er iets
>m de Nederlandsi
geda
«tand
elieht.
Daar kwa
verscheidene
hebben moet
nog hij. dal dc meningen over
[•lies nogal waren verdeeld en dal
ministers met hun portefeuille
zal dc defir
voorzieningen
houden?
tieve overdracht zeker niet
voor 1961 plaats vinden. Het akoord, dat dooi
de Nederlandse en Duitse onderhandelings-
lijke molen door, wat betekent dat het de
volksvertegenwoordiging in heide landen moet
passeren en daarna geratificeerd dient te wor
den. Dit gaat nu eenmaal niet van de dag op de
nacht, zeker in Duitsland niet. waar behalve
Bundestag ook de Landesregierung een duch-
tig «woordje meespreekt.
Een overgangsperiode zal verder niet te
voorkomen zijn, noch voor de Nederlandse
bestuursambtenaren der drostschappen, noch
voor de bewoners, die Nederlands staatsburger
zijn en door dc grensverlegging gedupeerd
dreigen te worden. Er wordt zelfs al van een
tijdvak van tien jaar gesproken, waarin ver
schillende categorieën bewoners de mogelijk
heid zouden bezitten bepaalde produkten vrij
in en uil te voeren, zonder dus door tarief
muren gehinderd te worden.
Duitsland ten slotte zou op zich hebben
genomen die bewoners, die op 't moment van
de overdracht van de Nederlandse A.O.W.
profiteren, geldelijk te compenseren. Met deze
maatregel wil men voorkomen, dat ouden van
dagen een uittocht naar Nederland beginnen
Duitsland kent geen A.O.W.en dat er
ontevredenheid onder de jongeren ontstaat,
omdat ze voor de verzorging van ouders of
andere familieleden plotseling dieper in de
beurs moesten tasten.
Op het punt van de nota, die Nederland
inmiddels ook overeenstemming bereikt. Alle
kosten, welke door overheidsinstanties zijn
gemaakt om de drostschappen Ellen en Tud
deren Aan betere huizen, Avegen, telefoon-
die!
- zy l
zullen wórden Acrgoed. met uitzondering van
de gedorven rente en de normaal geachte- af
schrijvingen. Dit- laatste is oa'erigcns geen
concessie, doch een regeling, die in elk opzicht
redelijk is, daar Nederland vruchtgebruik
heeft gehad, o.m. in de vorm van belasting
gelden.
j^ELFKANT is een wel zeer
vreemde naam voor de pro
pere en welvarende streek, die in
het drostschap Tudderen besloten
ligt. Landdrost dr. J. Dassen ge
looft dan ook niet, dat het woord
in de huidigeNederlandse bete
kenis moet worden opgevat. Vlak
over de grens", zegt hij, „ligt het
Duitse plaatsje Saeffelen, waar
van de naam moet zijn afgeleid
van zavel of zandVroeger
heeft dit gebied waarschijnlijk
zavelkant geheten, wat ook wel
Klopt met de structuur van de
bodem, die in een zandbank over
gaatZelfkant moet daarom als
een verbastering worden be
schouwd en niet als een kwalifi
catie
De landdrost, die tevens burgc
van Sittard is, is een geziene figuur in
de twaalf dorpen, en twee gehuchten,
Avelke onder zijn scepter liggen. Door
zijn beslissingen heeft hij veel respect
weten af te dwingen en omdat hij door
iedereen als ,,'n goeie mens" wordt beti
teld, beschouwt men hem ook heel vaak
als een vader. Op zijn spreekuur, dat
eens in de week een volle morgen duurt,
komen meer mensen dan bij de knapste
dokter. Voor de' kleinste zaken komt
men bij hem om advies en nog nooit
heeft hij iemand ongetroost weggestuurd.
Nooit in do kop
„Er is een goed Limburgs spreek
woord", antivoordt dr. Dassen, als we
hem naar de stemming onder de bevol
king van het drostschap vragen, „dat
eigenlijk op elke peiling van de mens
betrekking heeft. Hel zegt namelijk.
dat i
wel a
de kop kan kijken Zo is het ook
hier.. Als ik alleen moest afgaan op
de dingen, die me in deze kamer alzo
zijn verteld, dan zou ik alleen maar
conclusies trekken, die er naast zijn
Een elegante ontwijking van een
vraag, maar wie kan de landdrost onge
lijk geven? Een referendum is en wordt
er nooit in Tudderen gehouden en de
mening /an de ene bewoner van hel
drostschap is net zo goed als die van
de andere.
De problemen van de Zelfkant zijn
voor een groot deel gelijk aan die van
Elten. Onder het regime van de gulden
is 'ngi de oewoners goed gegaan, waar
van de vele nieuwe huizen, de netjes
verzorgde tuinen en het leger van tele
visie-antennes een voortdurende getui
genis afleggen. Er is van goedkoop Duits
geld en de wettelijke Nederlandse bouw-
premies geprofiteerd, van de enorme
bedragen, welke voor oorlogsschade zijn
uitgetrokken de Zelfkant heeft lange
tijd in de frontlinie gelegen en van
de zo veel betere, Nedenandse sociale
voorzieningen Clubgebouw en zijn voor
de ené helft door Nederland gesubsi
dieerd en voor de andere helft door
Duitsland. De A.O.W.-premies, die van
de Duitse i salarissen der leerkrachten
worden afgetrokken, worden door Bonn
gerestitueerd en het grensverkeer zet
ook Avel enige zoden aan de dijk.
„Twee koeien melken"
De Zelfkanters zijn van al deze
bijzondere voorrechten zeer goed op
de hoogte. Ze hebben er zelfs een
liedje op gemaakt, dat a'an een grote
zelfspot getuigt
Oppervlakte: 20 vierkante
kilometer.
BeAvoners: 3375, van wie 70%
de Duitse en 30% de Ne
derlandse nationaliteit be
zitten.
Werkgebied: van de beroeps
bevolking is 56% werk
zaam in Nederland en 44%
in Duitsland.
Woningen: in tien jaar uitbrei
ding van 600 tot bijna 800,
waaronder 113 woningwet
woningen.
Middenstandsbedrijven: een
groei van 135 naar 141.
Voornaamste overheidsinves
teringen: 1,7 miljoen gulden
in de woningbouw, 700 000
gulden in straten en wegen
en ruim 400.000 gulden in
het herstel van de kerken
te Laag- en Hoog-Elten.
Grensverkeer: 5 miljoen reizi
gers, 1,3 miljoen personen
auto's en 48.000 vracht
auto's in 1958.
ledei
val i
onzekerhedet
't ogenblik fier tegemoet
■„Rosen, Tulpen, Nelken", luiden de
Avoorden van het refrein, „der Selfkant
Avill zAvci Kühe melken
Toch zijn er verschillen met Elten,
ingrijpende verschillen zelfs! In de eer
ste plaats heeft Tudderen en omgeving
altijd tot de „vergeten" gebieden van
Duitsland behoord. In de tweede plaats
Oppervlakte: 42 vierkante
kilometer.
Bewoners: 6100, van wie 84%
de Duitse en 16% de Ne
derlandse nationaliteit be
zitten. Tudderen is het
grootste plaatsje (1099), ge
volgd door Susterseel (973).
Hoengen telt 865* Wehr
589, Schalbruch 540, Millen
417, Hillenberg 376, Havert
355, Isenbruch 285, Heilder
207, Stein 170, Grosswehr-
hagen 115, Mindergangelt
87 en Kleinwehrhagen 78
inwoners.
Werkgebied: van de beroeps
bevolking is 80% werkzaam
in Nederland en 20% in
Duitsland.
Woningen: in tien jaar tijd
werden 402 nieuwe huizen
gebouwd, waarvan er geen
een in de term woningwet
woning valt.
Middenstandsbedrijven: een
groei van 154 naar 277.
Voornaamste overheidsinves
teringen: bijna vier .miljoen
gulden voor het herstel van
oorlogsschade en 1,3 mil
joen gulden voor het on
derhoud en het stofvrij
maken der wegen.
dat
TT
'HE NOG MOCHT denken, dat het drostschap Elten in de loop
der jaren ver-nederlandst. is, moet maar eens naast ons aan een
tafeltje in Hotel zuvi Schwan gaan zitten. Hij zal er Kaffee rriit
Kuchen und Schlagsahne" horen bestellen, terwijl de „Danke's" en
„Bitte's" hem om de oren zullen vliegen. Als hij om zich heen kijkt,
zal hij het stoere meubilair van een echte „Gasthof' zien staan en
in de glimmend gepoetste vloer zal hij zich kunnen spiegelen. Laat.
hij dan ook eens een krant van de leestafel pakken. „Rheinische
Post" zal de kop van de voorpagina lezen, of „Neue Ruhr Zeitung".
Zijn deze bewijzen nog niet over
tuigend genoeg, welaan, laat hij dan
een ommet.'e door de bijna nog lande
lijke straten maken. De slager heeft er
nog een „Metzgerei", de apotheker een
„Apotheke" en de brandverzekerings-
agent een „Feuer-Versicherungsanstall".
De tandarts zal hij als „Zahnarzt" te
genkomen. de schildersbaas als „Maler-
meister" en de loodgieter als „Klernp-
ner". De -kruidenier hanqtelt ,in „Le-
bensmitteln" en „Kolonialwaren" en
heeft in z'n met gerenommeerde, Neder
landse artikelen gevulde etalages het
bordje „Frische Butter" hangen. In het
voorportaal van de Sankt Martinus
Kirehe tenslotte zoekt men tevergeefs
een enkel Nederlands
woord en alle aankondigingen, welke
zijn aangeplakt, zijn bovendien nog in
ale Duitse schrift ge-
Zo is Elten: in al zijn geledingen
puur Duits, ondanks het Nederlandse, beslist
bestuur, dat ruim tien jaar geleden de na;
werd ingesteld, ondanks zijn afhanke- „Elten
lijkheid van de gulden. Voorzichtig een klc
zijn dp Nederlandse ambtenaren tewerk
gegaan, soms aa'el eens té voorzichtig!
Op de Duitse school, waar het onder- Ave a
richt in dc Nederlandse taal niet meer gen, a
betekent dan dat in aardrijkskunde, tegen
heeft een Duitse onderwijzer het jaren- bruiki
lang gepresteerd Nederland als „Feind-
machl" af te schilderen, zonder dat
men het nodig oordeelde,
Neutraal
Als men dc Eltenaar vraagt com
mentaar op zijn bestemming te ge
ven, dan houdt hij zich zo veel
mogelijk op. de vlakte. Zijn reactie
tegenover de vreemdeling is eigen
lijk volkomen neutraal. „Ach", zegt
bij1, half in het Duits en zoekend
naar Nederlandse woorden, „tien
jaar geleden hebben ze er ons ook
niet naar gevraagd Het zal
aa'cI Aveer komen hoe het komt
Wat Avij er van denken, is toch
niet belangrijk
Hel hart is niet hetzelfde als de tong
in Elten en de tong niet hetzelfde als
het hart. Men houdt zijn diepste ge-
voeïens meesterlijk verborgen, zeker 'te
genover de journalist, tot wiens taak
het behoort ruchtbaarheid te geven. En
wil, dan doel men dat
op voorwaarde dus, dat
wordt bekend gemaakt.
pro-Nederlands
,,Een verkeerde conclusi
landdrost, „want de Zelfkantei
zioh eerst Limburger en dan pas
Duitser Met de Nederlandse Lim
burger hebben ze altijd in de beste
a'erstandhouding geleefd.. Ze hebben
er familiebanden mee, ze komen er
over de a'loer en ze zijn vaak hun
collega s op het werk Ze hebben
dan oolc nooit véél bezwaar gemaakt
tegen hun opneming in het zelfde
economische bestel als dat van liun
Agitatie voor terugkeer naar Duits
land is in het drostschap Tudderen
nauwelijks gevoerd. De paar ambte- bloot, ieden
naren voornamelijk leerkrachten
die dit wel eens hebben' geprobeerd,
kwamen er spoedig achter, dat ze op
een muur van onwil stuitten. Zonder
le loochenen, dat een Duitser nooit
een Nederlander
Er zijn daarom zorgen in het drost
schap zorgen, die niet alleen de
enigszins overtrokken welvaart raken,
maar ook het naakte bestaan. Hoe zijn
we er onder het regime van de mark
aan toe? luidt de alles overheersende
vraag. Drie-kwart van onze bevolking
is op Nederlands Limburg aangewezen
en zal dit ook in de toekomst zijn. Aan
de Duitse kant is in de verste verte
geen industrie-gebied te bekennen, dat
ons zou kunnen opnemen, terwijl we
gen en kanalen enkele tientallen kilo
meters van ons vandaan ophouden te
bestaan. Hoe moet dat nu met een
Nederlands loonzakje en een Duits
kostenpeil? Wie vangt ons op, als de
conjunctuur omslaat en wij als eersten
worden ontslagen?
Er zijn geen echte
„Heims-ins-Reich"-
8r'J- bewegingen in het.
drostschap, maar
wel fluistercampag-
ben nagelaten de
mers een slot
op de mond te
geven „Vorsicht!
Feind hort mit!",
geldt als parool,
middenstanders en
Neem de Duitse Eltenaren. die een
huis hebben laten zetten. Van Duitse
zijde hebben ze geld kunnen lenen
tegen de belachelijk lage rente van
anderhalf procent en van Nederlandse
zijde hebben ze een rijkspremie uitge
keerd gekregen. Degenen, die in Duits
land werken, zijn al even goed af, want
van een Duits loon kan men op 'n Neder
lands kostenpeil bijzonder royaal leven.
Ook de ouden van
dagen hebben alle
reden om dankbaar
Den Haag hun
A.O.W. overge
maakt krijgen en
uit Bonn dikwijls
hun i kleine) „Al-
En dan het'grens
verkeer, dat Elten
tot de drukste
overgangspost van
Nederland heeft ge
maakt. De midden
stand kan er nooit
genoeg van krijgen,
niet alleen door de
befaamde „Butler- und Kaffeefahrten",
r ook de aankoop van alle mogelijke
n de re
ulikelen, inclusief vlees
leden pro-Nederlands hebben
nd. Men beweert ook, dat fanat
elementen een boycot tegen
scheidene winkeliei
zodra de plaats Aveer „Heimat" is.
Het zal. dunkt ons. wel meevallen
straks. Het noodlot der Eltenaren is.
dat ze luid murmurerend onder het
Nederlandse gezag zijn gekomen en
binnen afzienbare tijd weer even luid
murmurerend naar het A'aderland zullen
terugkeren. Dit kan niet op rekening
van een veranderde mentaliteit Avorden
geschoven Duits blijft nu eenmaal
Duits! noch op die van het Neder
landse regime omdat er zo veel begrip
is geloond en er zo correct en zo sym
pathiek is opgetreden. Het is hel regime
van de gulden, die dit op z'n geweten
heeft het feit, dat het Elten goed
gaat, of, beter: buitengeAvoon goed
Straks is dat allemaal voorbij. Straks
zal opa niet meer elke dag een borreltje
aan z'n stamtafel kunnen drinken, straks
zullen de neringdoenden hun klanten
over de grens zien trekken, straks zul
len er tientallen mensen zijn, die van
een Nederlands loon op een Duits kos
tenpeil moeten leven. Straks zal ook
de Nederlandse kinderbijslag-regeling
De meeste middenstanders in het
drostschap hebben in hun gevel-
opschriften geen verandering
aangebracht.
keer naar DuitslandEen man.
die er in geslaagd is het Saargebied
uit handen van de Fransen los te
peuteren en die de terugkeer A'an
de Duitse krijgsgevangenen uil
Rusland op z'n naam heeft staan,
moet de onderhandelingen met Ne
derland maar een peuleschilletje
Wat gaan de bewoners van het drost
schap doen? Zullen ze hun lot rustig
aanvaarden, of -zal een deel van hen,
voordat de teruggave een feit gewor
den is, zich in Nederland vestigen? Ze
weten het nog niet, of, liever: ze wen
sen' zich hier tegenover een vreemde
ling niet over uit te laten. Waar ze wel
danig over uitwijden, is de A.O.W.-
premie. welke ze in de loop der jaren
hebben gestort. Krijgen ze deze gelden
terug, zo vragen ze zich af of zullen ze
nóg meer het slachtoffer van de nieuwe
bedeling worden?
Degenen, die in elk geval Elten zul-
.len verlaten, zijn de ambtenaren van
het Rijk en de Nederlanders, die aan
het drostschap verbonden zijn. Ook de
Duits", verklaart
heb het toch niet
zo op de Pruus.
In heel m'n leven
hebben m'n land
genoten nooit iets
aan de openlegging
van Tudderen ge
daan Er kon
zelfs geen cent
voor de aanleg van
enkele broodnodige
door de crisis na de Eerste Wereld
oorlog, toen niet, omdat Hitier zoveel
geld nodig had en toen de Tweede
Wereldoorlog uitbrak, was het natuur
lijk helemaal verkeken.. En wat zie
je nou?.... Nu we eindelijk een beptjp
a'oorspoed hebben en hier en daar van
mee profiteren, Avorden we overspoeld
door hoge en nog hogere ambtenaren
gelo\'en of
Grenzen weg
We kennen dan ook geen gebied in
Europa, waar de „geest van vereni
ging" meer rondAvaart dan in de Zelf
kant. De grenzen moeten weg, zeggen
de bewoners, niet van eigenbelang ont
moet zich vrij kunnen
bewegen en tarieven zijn uit den boze.
Ondertussen wordt er gebouwd en
verbouwd als nooit tevoren. Het kan
nog! Net! De kwijnende faciliteiten zijn
En als Tudde
ren over een paar
zal zijn, dan zal
het plaatsje heel
len, die kelders
vol houdbare, Ne
derlandse levens
middelen hebben
ingeslagen. Men
terwijl veie boe
ren al hebben
gezegd, dat ze
hun koeien zul-
leve:
uit Boni
derde
vallen,
dat
de
leve
Tegeiu
<ind
Profijt
De ooizaak hiervan is de unieke
situatie, waarin het drostschap zich
bevindt, de omstandigheid, dat hel van
alle kanten tegelijk kan profiteren, De
burgerrechten van de bewoners mogen
dan enigszins gekortwiekt zijn, velen
onder hen zijn bevoorrechte burgers,
die het. behalve misschien in het be
lastingvrije Monaco, nergens in Europa
beter kunnen treffen.
De kerk in Hoog-Elten staat nog
in de steigers. Het bedehuis wordt
met Nederlands geld gereslan-
priar jaar wel naar Bonn worden
■oordelige Duitse K.!
et-gezwaaid, die pas bij het
ste uitkering op-
nadelen staan enkele
gewicht echter Aveinig
betekenen. De belastingheffing bijv. zal
onder Duits bestuur relatief lager zijn
en de winstmarges groter. Ook zal Elten,
in 't bijzonder het hoge. bosrijke ge
deelte ,in toeristisch opzicht zijn aan
trekkelijkheid blijven behouden, terwijl
de beter in hun teergeld zittende Duit
sers er de boventoon zullen voeren.
Een andere donkere wolk, die zich
in materieel opzicht boven het drost
schap samenpakt, is de voltooiing van
de zgn. Hollandlinie. Over deze nieuwe
..Autobahndie het Rijnland in 1961
met Nederland moet verbinden en die
enkele kilometers ten zuiden van de
Eltense „sluis" is geprojecteerd, zal het
meeste grensverkeer zich gaan spoeden.
Dit houdt een zekere terugslag voor het
hele gebied in, omdat er door de ver
teringen van passerende automobilis
ten heel wat aan de strijkstok blijft
hangen.
Saargebied
De Eltenaren zien dit alles aan
komen, zoals ze ook hebben voor
dien, dat ze hun langste tijd onder
Nederlands bestuur hebben gehad.
„Sniulcrbotschafler Lahr is hier ge-
ben lerugke*
De eigenaar van een tankstation be
hoort hierbij, de veehandelaar uit Arn
hem, de hoofdonderwijzer van de school
en de winkelier, die in Elten een filiaal
heeft gesticht.
Misschien verdwijnt die man ook Avel,
die Duitsland ontvlucht is, juist voor
dat hij een straf Avegens smokkelen uit
moest zitten. En misschien is de gulden
net iets tc hard voor die weduwe met
acht kinderen, die het grotendeels van
haar kinderbijslag hebben moet en juist
zo blij Avas met het nog dit jaar in
gaande weduwenpensioen.
Hoe het ook zij, in geen geval moei
men verwachten, dat de Nederlanders.
Ellen woonden,
U kunt
alleen in deze
er meer van die gasten geweest dan
in de tweeënzestig jaar die ik op de
wereld ben
Hel is duidelijk: de Zelfkant kan
niet alleen van vaderlandsliefde leven.
Dank zij de bijzondere situatie, welke
de bewoners opgedrongen werd. is Tud
deren geen uithoek meer en elke Zelf-
kanler heeft gezAvoren er voor te
zullen waken, dat zijn verworvenheden
niet meer kunnen worden aangetast.
In het naburige
Sittard tenslotte,
is het besluit om de Zelfkant weer
ouder Duits bestuur te plaatsen, ook
niet al te gunstig ont\'angen. De in
woners van dit stadje, dat op de smal
ste strook van Nederland rust, hadden
van Tudderen en omgeving juist hun
recreatie-gebied gemaakt. Over een
jaar of twee is dit helemaal vooi-bij
en opnieuw zullen de Limburgers daar
voor een weekend-probleem komen te
staan, daar ze zelf geen bossen of
ander natuurschoon bezitten.
Het nieuws, dat de grenscorrectie-
gebieden aan Duitsland zullen
worden teruggegeven, heeft de
bouw-activiteit in Tudderen sterk
doen toenemen. Naast een pas
voltooid winkelpand verrijzen
hier twee royale huizen.
nbloc
uller
irhuiz
Ze
:eten burgers,
igen. en bindingen met Duitsla
t meer ongedaan gemaakt kunnen
rden. Het zelfde geldt voor de „ïm-
:t": die Nederlanders dus, die in Elten
t daar geboortige meisjes zijn go-
huis
ukkri
hebben gevonden.
Dit alles neemt niet weg, dal
Elten over het besluit tot loslating
van hel regime van de gulden
treurt, hoeAvel het toch ook weer
niet de indruk wil Avekken, dat hel
helemaal voor geld te koop is. Van
daar. dat er geen luid gejuich is
opgeklonken, toen het nieuws over
het terug' naar het „alle Yaterland"
bekend Averd, VandRar ook, dat men
de huidige toestand best nog een
zou willen hestcudigei
Nederlai
zal
altijd
