'T NATUURTALENT ALS PROBLEEM
„GOD IS ZO GOED..'
ekentenióóen
Verzamelen zit de mens
in het bloed
ZATERDAG 29 AUGUSTUS 1959
DAGBOEKEN raken Vb de mode. Ze worden al» puberteits
verschijnsel nog geaccepteerd, rijn dan niet zelden object
van psychologisch onderroek. maar de dagboekschrijfsters of
somtijds -schrijvers glimlachen later vergoelijkend om hun kin
derlijke dwaasheid van vroeger. Helaas. Want het dagboek is
een poging om tot zichzelf te komen. De mens van 1959 onder-
Merkwaardigdat millioenen
ineens de oren spitsten, toen uit
de achterzolder van een Am
sterdams pakhuis zich een stem
liet horen, de stem van een kind.,
dat onder de aller moeilijkste
omstandigheden, in voortdurend
levensgevaarhonger, klein-
menselijk gekijf, trachtte de weg
te vinden, zich een partner van
haar eenzaamheid schiep en
daaraan de kracht ontleende,
staande te blijven. Zo bewaarde
dit meisje in een wereld van
slavernij haar vrijheid.
Het dagboek is een middel,
om zichzelf te leren begrijpen,
distantie te vinden, het is de
trouwe kameraad, tegen wie we
niets dan de waarheid zeggen,
tegen wie we kunnen spreken
zonder iets te verzwijgen.
Wanneer we de dagboeken
van een veel omstreden figuur
als Franz Kaf ka met de eerbied,
die ons voor de ziel van onze
medemens past, lezen en over
denken, dan zien we, dat ook hij
de nood van zijn bestaan wil
overwinnen, door daaraan vorm
te geven. Hij spoort zichzelf
aan: „Het dagboek vanaf van
daag vasthouden. Regelmatig
schrijvenDe moed niet op
geven
Al komt er ook geen verlossing,
zo wil ik toch die op ieder ogen
blik waardig zijn," (249
,.Een voordeel van het houden
van een dagboek bestaat daarin,
dat men zich met kalmerende hel
derheid van de veranderingen be
wust wordt, waaraan men onop
houdelijk onderhevig is, die men
ook in 't algemeen natuurlijk ge
looft. vermoedt en toegeeft, die
men echter onbewust steeds dan
ontkent, als het daarop aankomt,
uit zulk een toegeven hoop en
troost te putten. In het dagboek
vindt men bewijzen daarvoor, dat
men zelfs in toestanden, die heden
ondraaglijk schijnen, geleefd,
rondgekeken en waarnemingen op
geschreven heeft, dat dus deze
rechterhand zich bewogen heeft
als vandaag, nu wij wel door de
mogelijkheid van het overzicht
over de toenmalige toestand ver
standiger zijn, daarom echter des
te meer de onverschrokkenheid
van ons toenmalig, in pure onwe
tendheid zich toch handhavend
streven, moeten erkennen." (202)
i zoekt alles, de diepte der zee en de grens van onze atmosfeer,
j hij interesseert zich voor alles, behalve voor zichzelf. Hij ont-
j vlucht zijn eigen Ik. En toch zijn velen, die we als geestelijke
i voorouders beschouwen, de weg van zelfontdekking gegaan.
Augustinus in zijn Confessiones. Pascal in zijn Pensees. Goethe.
I Kierkegaard en zoveel anderen.
door het huwelijk bevriend kan
blijven, kinderen van een ander
te moeten bewonderen en niet
steeds te moeten herhalen: ik heb
er geen." 1601
Hij wil niets liever dan een
huwelijk, maar... Een huwelijk
betekent: nooit meer alleen zijn,
en hij heeft voor zijn werk vol
komen eenzaamheid en absolute
stilte nodig. Hij houdt oprecht
van zijn meisje, maar mèt haar
kan hij niet leven (niets dan
verveling en troosteloosheid.
460). zonder haar evenmin
(362). De verhouding tot haar
zullen we beter kunnen
zien. als de vijfhonderd
lovingsbrieven aan F. B. (ze
wordt alleen aangeduid met
initialen) gepubliceerd zijn. Ook
in deze situatie voelt Kafka
verwantschap met Kierkegaard,
die evenmin de toegang tot de
vrouw heeft kunnen vinden.
BELANGWEKKEND BOEKWERK
'"'Vliet alle oude kunot ió oude kunót
(Va
kunstredacteur) In feite is dat
nist uit Warschau vertelde
me onlangs, dat men in Polen
niet meer zoveel verzamelt. De
het bloed.
Hij begint er al mee als klein
kind door hele schriften suikerzak-
jes of sigarenbandjes bij te hou-
particulieren leggen geen grote den. En later gaat hij wellicht
bibliotheken meer aan, ze col- over tot opgezette insekten, post-
lectioneren geen schilderijen of zegels, enz., enz. Wat men al niet
andere kunstschatten meer, al- kan verzamelen. Ook kunst kan
thans niet in grote mate. Er is
natuurlijk nog wel het verlan-
a it at, K-uusiuiouuKie». icKeniiigen. dr
eigen \erzameiing En geiukkig verkeren wij als Ne-
r- mr ,Kde omstandig-
verzamelen: ceramiek, schil
derijen. beeldhouwwerkjes, volks-
kunstprodukten. tekeningen, etc.
van wat dan ook,
de angst van het verliezen in
een volgende oorlog of een her
nieuwde minder-vreedzame be-
zich niet onmiddellijk z
Schuiling, pas verschenen bij
J. H. Kok N V., Kampen, brengt ÓnWuir maar dat komt dan
e weer eens de kwestie van het dat de dichter een gecompliceerd'
„natuurtalent" onder de aan- persoonlijkheid is. levende
al dat fraais weglaat: het is
waard is. Natuurlijk ook geen compliment tegenover de
n de grote" poëzie werk dat lezer als men aan zijn intelligen-
twijfelen. Maar dat
edereen tie schijnt t
daargelaten.
Die eerste regel: ..Heer, trek hoeft het heus niet zo n dure
U toe" is kinder- gelegenheid te zijn, als men i
derlanders w BI
heid, dat we niet zo direct die
dreiging van die Pool voelen.
Het verzamelen van kunstvoor
werpen wordt soms niet altijd ge
daan uit artistieke overwegingen,
maar ook wel uit geldbelegging.
Het merkwaardige is echter de
geschiedenis heeft dat bewezen
dat zij die dit.als geldbelegging
begonnen, later uit pure liefde tot
de kunst verder zijn gegaan. Ze
hadden ..de smaak van de kunst"
te pakken en zo kwamen ze tot
collecties, die wijd en zijd bekend
Men moet zich het verzamelen
van kunst overigens niet zo erg
eenvoudig voorstellen. In feite be-
i natuurtalent? uiterst ingewikkelde tijd. vol drei- lijk, vrouwelijk, dichterlijk
eigenlijk al het melen van kunst is vaak
gehele gedicht. Een gecultiveerd vaarlijke bezigheid, waarl
dichter zou alleen die ene regel v"«el eerder dan bij het
Zo lijdt hij onder zijn alleen-zijn.
Er is tweeërlei eenzaamiieioeen
existentiële, die onlosmakelijk met
het mens zijn verbonden is en in
laatste instantie voor elk diep-voe-
lend mens geldt, en een zeer spe
cifieke. zoals Kafka die onderging.
..Ik ben van alle dingen door een
holle ruimte gescheiden" (194),
klaagt hij.
Hoe kan déze eenzaamheid door-
Ke"„^6nJ, Schoren" H* t0ren'
nor soort eenheid geworden. De weg
klom en daalde afwisselend en
overal het rijk geschakeerde
nationaal gezelschap "it ver- ^ij werk dat die situatie weerspie-
scheidene delen van de Engels gelt.
sprekende wereld, reed de ge- Natuurlijk kan hij gewichtig
riefelijke bus van de Ierse doen, opzettelijk duister schrijven
spoorwegen door een bijzondi
mooie streek. Het rustige gezel
schap was, na langs de prachtige
kust bezuiden Dublin te hebben
gereden en het vanouds be
roemde Glenclalough te hebben
of andere
nier wordt dat duidelijk (soms pas
op den duur), hoewel de collega-
dichter-en ook de ervaren criticus
niet zo heel gemakkelijk te bedrie
gen zijn.
Het is een verschil van cultu-
ontdekt en hoeveel
particuliere verzamelaars zijn
daarvan de dupe geworden. Maar
Men zou die dan in zijn nalaten- *:ordt genomen. Hoeveel verval-
schap hebben gevonden en achter- s!"feP, Z1?P ,er de loop der
in zijn verzamelde werken, teza
men met vele andere aanzetten en
fragmenten afdrukken als bewijs -
van een dichterschap dat zelfs in 4a lsn,n,dv.ee"m|'a u
een enkel regeltje kan doorstralen. liefhebberij En bovendien: ga
De literair niet gecultiveerde *er£!£Ïf£ tï
dichter (es) echter meent dat het "af van een bepaalde 1kunste
een gedichtje worden moet en bor- fifif f nn w^ m pn ?in
duurt met een op zichzelf infe- j L moocL'i'T»
rijmvermogen daarop voort. L™™"u2? m".
eigen gezin
heid. ergens bij
ouderlijk huis kw
aanmerking, een
stichten was hem onmogelijk,
deeltelijk door de alles overscha-
duwende figuur van de vader.
Bij zijn volk behoort hij
groen.
rieur 1 ïjmvei mugen aaarup vuun. g„
De enige, desnoods nog aanvaard-
f^Het is noch te prijzen, noch te lakenj
eigen verzameling moet
zoveel mogelijk eigen smaak
volgen. En daarbij kan men na
tuurlijk worden voorgelicht. Ob-
,,Een
FRANZ KAFKA
~.j ~.j.. p .„c. Toen begon de welbespraakte nl. echtheid, spontaniteit, preten- bare regel zou Rijn:
Het belachelijk kleine beetje Jo- conducteur (de Ieren hebben de tieloosheid. Hierin zit het verschil kan zo ontreddt^xl w<
dendom. dat in zijn ouderlijk huis gave van het woord) opeens dus niet. Waarin dan wel? vanwege het woord „ontredderd",
dm,r,glng' wr ne öetr-eklcelijJc zachtjes te -Jngm. ,EN KAN misschie„ zeBgen. da, Maar een'mens' zweemt ïïwS
Joden vormden in Praae een zich '"i 'V" ',ed'e M werk zoals ook van Berend,en „aar hét bana,"
- - aa{t andere, gedempt en gevoelig, Meijer-Schuiling in de belofte, of Het literair niet gecultiveerd
juist net niet sentimenteel, liever in de aanzet blijft steken, zijn heeft hier gemis aan kritische nooU* of° hij
am zal krijgi
Literaire roeping
KAFKA begint met zijn dagboek
ln 1910, dus op zijn 27ste jaar;
al is hij juridisch ambtenaar aan
een verzekeringsbedrijf in Praag,
hij voelt dat zijn roeping op lite
rair gebied ligt.
,.De ontzaglijke wereld, die ik
in mijn hoofd heb. Maar hoe mij
zelf bevrijden en deze bevrijden,
zonder verscheurd te worden. En
duizendmaal liever verscheurd
worden, dan haar in mij achter te
houden of te begraven. Daarvoor
ben ik immers hier. dat is mij
geheel duidelijk." (306)
Schrijven is zijn enig levensdoel.
..Toen het in mijn organisme (hij
was t.b.c.-patiënt) duidelijk was
geworden, dat het schrijven de
vruchtbaarste kant van mijn we
zen- was. drong zich alles daar
heen. en liet alle vermogens ver
schrompelen. die zich op de vreug
den van de sekse, het eten of
drinken, het filosofisch nadenken,
vooral de muziek, richtten. Dat
was noodzakelijk, omdat mijn
krachten en hun totaliteit zó .ge
ring waren, dat ze slechts gecon
centreerd het doel van het schrij
ven ten naastebij konden dienen."
(229).
Wat hij schrijft, bevredigt hem
niet. daarom heeft hij het grootste
deel daarvan zelf vernietigd of la
ten vernietigen. Waarom? Omdat
hij het absolute wil. Hij wil zuive
re indrukken, hoogste reinheid,
verafschuwt al het vertroebelde.
Maar hoe zijn die mogelijk bij ie
mand. die naast elk ding tegelijk
de tegenstelling ziet. wiens hele
wezen door dialectische spannin
gen wordt beheerst?
Zo konden de zuiverheid en rein
heid, die een man als Goethe in
zijn beste ogenblikken bezat, nooit
zijn deel worden. „Mijn werk kan
mij een zekere bevrediging schen
ken maar geluk alleen, als ik de
wereld in het reine, ware. onver
anderlijke kan opheffen." (534)
Hij voelt dat hij talent heeft,
„maar te weinig tijd en rust, om
de mogelijkheden daarvan in hun
totaliteit te verwerkelijken." (142'
..Er zijn mogelijkheden voor mij.
zeker, maar onder welke ster lig
gen 2
(351)
Onwillekeurig denken we aan
zijn acht jaar oudere stadgenoot
Rilke. die het. dank zij rijke be
schermers. gelukt is. de omstan
digheden te scheDpen, die hij voor
een onbelemmerde ontplooiing van
zijn talent meende nodig te heb
ben. Franz Kafka heeft dit voor
recht nooit gekend- hn -s in 1924.
dus op 41-jarige leeftijd. aan
longtuberculose gestorven, na een
verschrikkelijk surrogaatleven, zo
als hij het noemt. (119)
Anders dan anderen
JLS we zijn dagboeken lezen,
valt het ons moeilijk te be
grijpen, dat dit uitingen zijn van
een jonge man. die zwemt, roeii.
een motorfiets heeft, paard leert
rijden, graag de wedrennen
bezoekt, enz. We moeten echter
één ding niet vergeten: het ligt
in de aard van het dagboek
daaraan juist de moeilijkheden
toe te vertrouwen.
Een wand, die hem van het
gewone leven scheidt, is onge
twijfeld zijn zwakke gezondheid
maar de voornaamste factor is
toch van psychische aard. Franz
is anders dan de anderen. Het
leven van zijn getrouwde zuster
Ottla, waarmee 2tj zelf ooi-
Hij koestert een met jaloezie-ge
paard gaande verachting voor
mensen, die niet buiten hun kring
kunnen komen (443). Wij zouden
zeggen: voor de filister, de aard
appeletende Hollander. Als hij
hun platvloerse genoegens ziet,
barst hij eenmaal uit: „Dans
maar, zwijnen, wat heb ik er mee
te doen?" (379) Het leven is heer
lijk, maar niet voor hem (557), hij
kan er niet mee klaar komen (545)
Even noem ik nog in dit ver
band de levenskunstenaar Goethe,
die pas als oud man het geheim
zinnige woord waagt:
Nfen. Het gezin wordt geheel
beheerst door de brute kracht
van zijn v^der (zijn moeder
nam geen zelfstandige plaats
in).
Deze, een selfmade man, die
arm begonnen was, maar door
grote energie later een winst
gevende zaak in de binnenstad
van Praag bezat, beschouwde
het hele literaire gepruts van
zijn zoon, diens omgang met ac
teurs en andere nietsnutten, als
volkomen minderwaardig. Toen
Franz hem zijn eerste werk
had opgedragen en het hem
aanbood, riep hij hem toe:
„Leg 't maar op het nacht-
Er komt bij, dat de vader ook
physiek een fors man was met
een uitdagende eetlust, zijn enige
zoon. Franz tenger. verlegen.,
steeds zichzelf oosérverend en
daardoor zeiden onbevangen in de
omgang. Als schooljongen en gym
nasiast was hij reeds overtuigd,
dat hij hooit de eindstreep zou
halen (iri. werkelijkheid was hij
een zeer rustige, begaafde, con
sciëntieuze leerling, die vlot de
school doorliep), als student zou
hij zeker zakken, maar was toch
op zijn 23ste jaar doctor juris.
Zeker is het, dat een belang
rijke hindernis bij mijn voor
uitkomen mijn lichamelijke
toestand vormt. Met zulk een
lichaam kan men niets bereiken.
Ik zal aan het voortdurend
tekortschieten er van moeter,
wennen." (171)
En dan de vader! Die spreekt
steeds over het lijden van zijn
jeugd", met onophoudelijke steken-
onder-water over de gelukkige toe
stand van zijn kinderen.
„Niemand ontkent het. dat hij
jarenlang tengevolge van onvol
doende winterkleren, wonden aan
zijn benen heeft gehad, dat hij
vaak honger leed. dat hij al op
zijn tiende jaar een karretje ook
in de winter en 's morgens vroeg
door de dorpen moest duwen
maar hij wil niet begrijpen, dat ik
niet gelukkiger zou zijn dan hij
omdat ik .dit alles niet geleder
heb. Hij pocht steeds over dif
wonden aan zijn benen, meent
dat ik zijn lijden van toen nie'
kan Waarderen, en dat ik, omda'
•ik géén open benen had. hem m
grenzeloos dankbaar moet zijn
Hoe graag zou ik naar hem luis
teren, als hij zonder onderbrekinj
over zijn jeugd en zijn ouders ver-
lelde. Maar het is pijnlijk, steedf
zijn kijvende toon te moeten ho
ren: Wie weet dat tegenwoordig'
Wat weten de kinderen! Dat heeft
niemand geleden! Begrijpt dat eer
kind nu?" (216)
En zo komt hij tot de bittere
uiting: „De ouders, die dank
baarheid van hun kinderen ver
wachten (er zijn er zelfs, die
dankbaarheid eisen) zijn als
woekeraars, zij riskeren graag
hij terug had kunnen vallen. Hij D.at. f1"® 20 f,e" P°os door-
is Prager, maar geen Duitser of ■■Irish hearts en zo, en dat ge-
Oostenrijker, spreekt even goed zamenlijk luisteren naar die
Tsjechisch als Duits. ene, wél geoefende maar niet
Zou een godsdienstige geborgen- geschoolde stem had de eiqen-
heid voor 'hem niet mogelijk zijn, aardige uitwerking dat het Ierse
het
oorbeeld kan
zoals zijn stadgenoot Franz Wei
fel, met wie hij in zijn jeugd vee.
omging, die later gevonden heeft?
Kafka heeft er met zijn hele ziel
verlangd. men luistere
7,-in tAnirri landschap ons als het
JondenU"' tegelijk buiten en var,
1bijgebracht werd.
7O VOELT FRANZ zich volko-
t-i men eenzaam. Hij zou graag een
eigen leven willen hebben, maar
hij ziet geen kans, dit op te bou
wen. Driemaal mislukt een verlo
ving (de eerste en derde maal slechts naar de hartekreet
met hetzelfde meisje) stel je 'f.e innerlijk verscheurde
voor, als hij trouwde, een gezin (508):
stichtte, zou hij gelijkwaardig kun
nen worden aan zijn vader.' En
dat is immers bij voorbaat onmo- zondig tot m alle uithoeken
gelijk. mijn bestaan. Ik had een niet te teruggaat is ii
Dat vermag een natuurtalent,
maar daarbij bedenke men dal
een Ier zacht spreekt en als hij
zingt niet schreeuwt, zelfs nauwe-
„Erbarm u over mij, ik ben Wks als hij dronken is. Die terug-
U toe
Hetleven maakt zo
eindloos moe
Een mens kan zo ont
redderd wezen,
maar Gij kunt wonderlijk
genezen.
kunstenaar maakte een oudere da-
althans me me onlan8s de volgende op-
pcJHprri merking: „Ik zou graag wat werk
van deze jongen willen kopen,
want ik vind het bijzonder mooi.
Het zou m'n verzameling echt wel
verrijken. Maar ja, de schilder
•g jong en je weet
nooit, oi nn ooit wel eens een
tot gevolg. Men weet hoezeer „aam zal k'ri)gen. Zo „iet, dan
Geerten Gossaert met die zelflcii- daait, mjjn collectie natuurlijk fi-
tische zin begiftigd was, zodat hij nancieei in waarde". Verbazing
liever een bundel publiceerde met mijnerzijds. Als je iets werkelijk
zorgvuldig uitgekozen verzen, dan eCht mooi vindt (het werk was
door het vele de spoeling dun te ook bijzonder van kivaliteit) koop
maken. ]iet dan en trek je niets aan van
-y^-AT MIJ nu het aanvaardbare een -naam of va- een -lat-ere- fl'
i hpf^fnrtpfnp nanciële opgang. Een schilderij i
het bundeltje Been meubelstuk of een onroeren
houding, die matiging, die op
innerlijke beschaving
geval nood-
Wat dan? Vrijgezel blijven?. Dat verachten aanleg, kleine goede zakelijk!
Vóór ij1" vermogens, ik verknoeide ze, Met dichterlijke natuurtalenten
hoe zijn dwaas schepsel dat ik was, ben bedoel ik die schrijvers
sters van versjes en langere ge
dichten, die weinig of geen deel
hebben aan de letterkundige cul-
vlak bij het eind, juist
i tijd, nu alles uiterlijk zich
"Vvond tfn ,oede voor mij kon. keren.
slaapt, stelt hij zich
eenzame ouderdom zou zijn: „als
oud man onder moeilijk bewaren
van zijn waardigheid om gastvrij
heid vragen, als men een avond
met mensen wil doorbrengen, nie- Schuif mij niet bij de
mand met rustig vertrouwen kun- lorenen".
nen verwachten, nooit met zijn J. H. SCHOUTEN kunsteld, zonder pretentie.
vrouw de trap op kunnen gaan. de hart tot hart enzovoort.
vreemdheid van zijn familieleden j, Franz Kafka: Tagebücher 731 blz. Maar op deze wijze schept mei
te bespeuren, met wie men ^Jleen S Fischer Verlag. Frankfurt a/M. een valse' tegenstelling. Dezi
die zelfkritiek riiet geheel
verstoken is. In de loop der jaren ,,AA8 jAi de mensen willen
Dat Gij toch steeds weer beUrkm* duidSl/^iewordln a"Ud waar v00r geld en
troosten moetzS Er !s iühlns oïer Ic eeiS ?e jonge kunstenaars krijgen geen
lk weet toch immers véél hme fen Lkere tlrughoudinl ït^jT^'ook miKt°ékke8Jiik
te goed ook uitkomt in de durt met heel ,SzSS'ei
Uw zorg voor gisteren en korte versjes voor den dag te ko- ne kunst. De mensen durven niet,
morgen men. Inderdaad luistert die zelf- want je klint nooit weten.
En zoudt Gij o^en^'S-:
moet naar mijn mening ook in de ons goede vaderland. De Vereni-
Nu moeten we het even erover afzonderlijke gedichtjes al dadelijk ging van handeiaren in oude kunst
eens worden, dat bij uitgeverij bll het opschrijven meer worden en antiek in Nederland telt heel
Kok. die zo feilloos corrigeert, na- toegepast. wat leden en over het aigemeen
wil opnemen, graag gelaten is de dichteres erop te Mag ik enkele goede regels uit kan men zeggen. dat die leden
eenvoudig, spontaan, onge- wijzen dat zij haar gedichtjes verschillende gedichten noemen? een vrij goed bestaan hebben.
Kwetsbaar als mets ter wereld Dank zij de verzamelzucht van
dank ook soms zij het
feit, dat particuliere
het lied van de neger
VIA NAALD
ÉN PtAAt
£E.V donkere vrouwenstem :,ngt beieren. Indringend en in eenvoudige ven ha,1 het gebed blj zal bcschaamd worden, jaloers
extase wordt er gezongen; met moot. maar aangrijpend God d-Uuw,:'"V, g he!?öcri ook. Jaloers mede om de zeggings-
is zo goed voor mij" zingt dte vrouw, tot tweemaal toe. En dan d, -nn w 01^10^ kracht van deze liederen in het rit-
plotseling gaat ze praten, terwijl de ritmische begeleiding zacht nomen ond^r df^tite* I ask the me va" deze tijd" "God weet de
nt de bemeten Lord',Ik '"'«".dlltk Saekïon" ET™at'is Tef en"?^"nl
cm langspeelplaats B woord de vd(, CI) |,e „ns
vfó hI Z'. vandaag de dag bestormen.
Heer. trek me even naar U toe". L
als •\*ïet is niet ver", „In deze gewei- iaars zjch nog wel eens knollen
dige wereld „De morgen heeft voor citroenen laten verkopen,
een zwaar begin Met alle respect overigens voor
In zulke regels wordt in het dje jeden van de bovengenoemde
voorbijgaan telkens even gereikt vereniging, want zij kunnen er
naar het niveau, waarop alles be- njet aitijd iets aan doen. Soms,
hoorde te staan, wilde het werk orndat ze bij alle ervaring, toch
meer dan aanzet zijn. Soms wordt ook Weleens werk kopen, dat ach-
dit niveau gedurende enige regels teraf niet zoveel waard is, of wel-
bereikt. zoalsjn het vierregelig ücht een vervalsing is. Dat men
met een verzameling kunst heel
Gods zegeningen. Laat ons nu een ogenblik die zegeningen
denken. Wij verdienen Gods liefde niet. maar toch houdt Hij
oiis, omdat God zo goed is".
Het is een heel eenvoudige thuis". Een even daarna zingt zt
preek, half gezongen, half gespro- van de vreugde van Bethlehem
ken Maar zo overtuigen^, zo 'di- waar de ster stil stond Kloketfec- teïk'ei
reet. zo eerlijk, dat men gegre-, geven even de sfeer aan En
pen wordt dat men de kracht valt dan e.ndtgt ze met het avoudge
deze enkele woorden veel stérker bed, een bede om vergiffenis voor
ondergaat dan welke predikatie het zondige van die dag If I
Lè>i>v -H-fc "•"i"»'--— -T-ny soul today
07354 L'
daagse geestelijke lied v:
ger wil verstaan, wie iets van nel
geloofsleven van de neger wil be
grijpen en wie iets van de geloofs-
blijheid van dit ras wil meebele-
1. zal deze plaat moeten horen. U O'
:ens weer. telkens beter. En 1 w
neger berust in de wetenschap dat
God de reden weet. Zou zulk ge
loof niet jaloers maken?
wat kan bereiken blijkt wel uit
de collectie van wijlen Van Beu-
ningen. welke collectie thans
eigendom is geworden van het
Rotterdamse Boymansmuseum.
Om de verzamelaars nu enigs
zins wegwijs te makeii en ze meer
inzicht te geven in de te
zingt van haar God» zingt va
haar liefoe tot God. En ze.wiLal-
len meenemen, dwars door de
aardse duisternis naar het hemel
se licht, naar God. want; „He's a
lamp unto.my feet". En ze zingt
dat alles niet in moderne harmo
nieën, maar in het ritme van haar
eigen volk, van haar eigen ras.
Ze bidt tot God in het negerritme,
yersterk.t door piano, slagwerk
en hammondorgel.
Het zijn geen spirituals die Ma-
halia Jackson zingt. De spiritual
immers is het liet? van de neger
in slavernij, die een verre wereld
bezingt, een wereld die goed er
mooi is, een wereld waarin God
regeert. Het is als het ware de
drooni" van de gebonden neger. Er,
tegenwoordig heeft de spiritual
eigenlijk zo'n beetje de band met
het echte neger-zijn verloren, om
dat ze in allerlei fraaie en mindei
fraaie concertuitvoeringen word!
gebracht
\f AHALIA JACKSON zingt
eospels. «Re liederen Hie
genlijk tamelijk recent zijn, de
liederen van de bevrijde neger
die het geloof als een echte wer
kelijke levensvreugde ondergaat
niet als een schone toekomst.
In de gospel uit de neger zi.ir
vreugde om het geloof, hij
plaatst zichzelf midden in de
handeling. Van geloofspassivi
teit is het geloofsactiviteit ge
worden. En in die activitei'
raakt de neger als in extase,
kan hij niet genoeg Gods liefde
bezingen, kan hij niet genoeg
God bidden, op zijn eigen wijze
met zijn eigen woorden, in zijn
eigen muziek. Waarachtig, be
schamend.
Mahalia Jackson zingt verde-
.Néem mijn hand. God. Ik bei
ermoeid en zwak. Leid me doo:
de storm, door de nacht. Neem
mijn hand, God, en breng me
het korte simpele gebed
Het
de
.-Vu title onderdrukking kan de ne
ger in zijn gospel-songs cry zijn
geloofsblijheid uitzingen. Moeder
en kind luisterend naar Malialia
Jackson.
gedichtje „O God vergeef",
bij ik me veroorloof de puntjes en
streepjes weg te laten.
De fractie van een hartslag
De afstand van een adem
tocht, 0 Heer,
zo dicht zijt Gij bij mij.
O God, vergeef melen materie, heeft de directeur
dat ik zo vaak zo ver van van de afdeling Beeldhouwkunst
U verwijderd leef. en Kunstnijverheid van het Rijks-
museum te Amsterdam. Th. Lun-
Hct meest geslaagde vers is sing Scheurleer een liivic boek-
OE GEHEEL anders zijn dan Het Koningschap is aan het S„™?k sameuSsiefd onTjVutel
de negru-sp,rituals, de Lam dat op pagina 1 afzon- ..Spreke„d verleden" en met de
liederen van vroeger, de droom- derl.jk wordt afgedrukt. Alleen ondertitel „Wegwijzer voor de ver-
liederen van de neger in slavernij, wordt naar mijn gevoel nier wat 2ameiaar van 0ude kunst en an-
Hij zong ze onder alle omstandig- al te gemakkelijk over de landen- tiek>- Dat boekwerk is net op tiid
volkerenpacten ge- geko^e„, juis, de He Oude
on nu waarin ook Kunst- en Antiekbeurs in Delft ge
houden wordt (tot 16 september).
In dit boekwerk van 255 pagina's
(de prijs is niet gering: ƒ42.50)
zijn niet minder dan 12 experts
- aan het woord. Th Lunsing
dichters en kleine dichters, Scheurleer zelf schrijft over
er zijn ook natuurtalen- ..Over verzamelaars
heden en hij wist dat ze een in- bonden
houd hadden die hem naar een vei- triumfeerd, een fout.
lige toekomst kon brengen. „Nie- menige peroratie aan het eind i
mand kent de zorgen die ik de preek vervalt. Het ..vanaf" in
heb gezien, niemand, alleen Jezus de raatcte regel is lelijk.
(Nobody knows the trouble I've
seen, nobody knows, but Jesus). /^ONCLUSIE: er zijn grote
-v-« - - - -
i,uns°Suzfebl?en Uitge°efend °P dC h\t VMmM.n töThogere B. de Veies Idireefeur
stm svnthesp van hpstaande vor- Haagse Mauntshuis) over ..Schil-
In wezen is de spiritual echter een s-vntnese van oestaanae vor derkunst.. dr D P R A Bouvy
zuiver geïmproviseerd lied, ge- men. Zij zeggen „wat vaak ge- over „Nederlandse beeldhouw-
boren in verdrukking. In het boek dacht werd, maar nog nooit zo kunst", dr. H. E. van Gelder over
.Slave Songs of the United States" goed werd uitgedrukt" (Pope). ..Glas". Th M. Duyvené de Wit-
Ware and Garrison De kleine dichters weerspiege- Klinkhamer over „Zilver", P. T.
iardig voorbeeld. Op ien duidelijker dan de grote A. Swillens over „Prentkunst".
neger hoe zij hun eigen tijd en deszelfs eigen- jj11"- p- ,H- ,de Jonge over „De
iwam.n a„t- aardi heden Noordnederlandse ceramiek", dr.
r. A. N. Zadoks-Josephus Jitta over
.Mijn meester liet me roepen. De natuurtalenten vormen in ^Antieke munten", dr H. Enno
ne voor straf op rantsoen zet- zover een probleem, dat zij te van Gelder over „Munten en pen-
n honderd zweepslagen toedie- goed zijn om ze te verachten en ningen", A. J. G. Verster over
Mijn vrienden zagen dat en niet goed genoeg om ze te prij- „Tin, koper en brons". J. Fontein
zen. Wat hun ontbreekt is juist over „Chinese ceramiek" en prof.
die zuiverheid en eenvoud, dat dr- H „de'a, Fontaine Verwey
Allen.
an de spirituals kwamen, ant-
oordde hij (het was in 1862)
roepen.
hadden medelijden met me. Toen
ze 's avonds naar de „praise mee
ting" gingen, zongen
ze over au pniipivnurtip-p óón stuk ziin- over .-Handschriften, boeken M
feit: sommigen zijn goede zangers st"k Z1J" banden" De schrijvers worden in-
n lied moeten de- dat de welwillende \erdedi- geiejd door jhr. dr d. C. Röell,
e werken zo'n gers als hun kenmerk aanvoe- directeur van het Rijksmuseum.
werken het ren. Het goede is als een ader Het boek is prachtig en ruim ge
it zolang tot aanwezig, het weet zich niet te illustreerd en royaal uitgegeven
geworden, be- bevrijden, de dichter slaagt er door Scheltema en Holkcma te
niet 'in. zoals de volksmond Amsterdam.
zegt, zichzelf te overtreffen. De verschillende artikelen kan
i maken
weten hoe
anpakken... er
ebeurtenis erin.
rin, begrijpt u.
et een goed lied
•?d. mijnheer".
Dé spirituals zijn in allerlei be
merkingen tot ons gekomen, waar-
iij men soms niet veel meer van
iet oorspronkelijke lied terugvindt
'oor de overdadige en effectrijke - -
B de peste Een vermoeiende bezigheid,
beschouwen als cultuurbe-
Een publicist ontvangt bijna we- schouwingen, maar dan zo ge-
kelijks zulk soort werk. zowel pro- schreven dat ook de gewone leek
?a als poëzie, ter beoordeling, of ze kan lezen en begrijpen. Elk
r"""" komen praten der schrijvers heeft het eigen on-
derwerp volledig uitgeput en geeft
onerikaanse koren, The Norman de Prediker zeggen. Tenslotte een inzicht in de eigen materie!
•uboff Choir, heeft ook een heel vormen deze lieden en hun pro- die alle verzamelaars of pseudo-
spertoire van negro-spirituals beerselen een probleem. Wie het verzamelaars van oneindig veel
)p een klein plaatje (45-toeren- gekrookte riet niet wil verbreken nut kan zijn. Maar ook zij die
'laat 429 463 BE) heeft PHILIPS en de walmende vlaswiek niet wil niet verzamelen hebben een kost-
■ier van die spirituals van dit uitblussen, zit ermee. Want waar bare vraagbaak in dit boek dat
:oor opgenomen, nl. „Nobody ook maar minimaal wat schittert zo verhelderend werkt, dat inzicht
nows the trouble I've seen", is het van God. De christelijke geeft in de verschillende technie-
Deep river", „Swing Low. Sweet kritiek heeft er zich dus mee te ken. dat geen kunstuiting onbe-
"hariot" en „I must walk that bemoeien. Vandaar dit artikel iproken laat en dat waard is een
inesome valley". Het is een Konden deze mensen maar het >replaats te krijgen in de biblio-
rachtige samenzang geworden zuiver- en echt menselijke lospel- 'heek van alle kunstlievenden.
iet alleen, maar ook een zang die len uit de brij van verzonken cul- Dit boek is dan op zichzelf een
lk te gewild effect in de spiritual tuurgoed, waarin het zit vastge- aanwinst voor de eigen boekenver-
ïeeft beweerd. CORN. BASOSKI koekt! C. RIJNSDORP zameling.
