Een totaal nieuw terrein
voor de chirurgie
Van Wijk en Heringa te
Leiden meldt verlies
In 1900 werd liet vee al 0111 4 uur
op de Leidse markt toegelaten
_J\VE LEIDSCHE COURANT
3
ZATERDAG 20 JUNI 1959
"enda voor Leiden
Zaterdag
Hrtarreinen Roomburg en Zoeter-
jesingel. 2 uur: finale schoolsoftball-
kshuis. 8 uur: jeugdavond
jeelaan Zoeterwoude (bij koffietent
loge Rijndijk), 3 uur: eerste-steen-
njg Leide dierenasiel.
>ei Maandag
flhuis, 2 uur: gemeenteraad.
}rJkleine Burcht, 8 uur: jaarvergade-
groep Leiden organisatie van
e, Dinsdag
Jielminabrug, 1.55 uur: vertrek ex-
K. en O naar de Grofsmederij,
louw Prediker, 8 uur: evangeli-
rsiijeenkomst, spreker de heer Rot-
h*h.
:htk. 8 .15 uur: jaarvergadering Leid-
jnstkring „Voor Allen".
Het Groene Kruis, Middel-
8 uur: ledenvergadering,
8.15 uur: Holland-Festi-
tafcalletvoorstelling van Het Neder-
vt Ballet onder leiding van Sonia
II If11-
jtfsherbarium, Nonnensteeg, 7.15
d Woensdag
,jfa, al academisch ziekenhuis,
^tot 1.20 uur: middagpauzebijeen-
ledenver-
der
djr Pieterskerk, 7.30 u
Steenschuur, 8 uur: K
over Nederland nadert zij:
piing.
'kleine Burcht, 2.30
Horecaf.
vetef. jeugdhuis, 8 uur: concert Hei
lOiRavestein, vioolen Jan
Vrijdag
'Hfjenburg 65, 11.30 uur: opening ge-
st^ireerde clubgebouw van V.V.S.L.
111 Zaterdag
1.50 uur: vertrek ex-
elfe „Het Nederlandse portret sinds
*P.
Lakenhal, 2.30 uur: K. en O.-ex-
,Het Nederlandse portret sinds
Films
(2.30, 7 i
(14 j
ar).
9.15
ir): Rockets
ur): Donker
(2.30, 7 en
:efe (18 jaar).
lo (2.30, 7 en 9.15 uur): Ontvoerd
jo de contra-spionage (14 jaar),
jj-jicor (2.30, 7 en 9.15 uur): Hoe vertel
>t mijn dochter? (18 jaar).
>ec (2.30, 7.15 en 9.15 uur): Brigade des
le5 (14 jaar); donderdag: Liebe, Tanz
4000 Schlager.
Tentoonstellingen
efedemiegebouw Rapenburg: tentoon-
'ejng van werken van drie Haagse
tot eind van deze maand,
ss; Lakenhal: Het Nederlandse Portret,
augustus.
dtMusea, instituten, leeszalen e.d.
tafedemisch Historisch Museum Rapen-
sj73; elke dag geopend van half 10 tot
|1, uitgezonderd op dinsdag en vrijdag
ilogisch en mineralogisch museum,
imarkt lb: elke dag geopend van 10
ivesteen, Pieterskerkhof 6, juridisch
im, elke dag te bezichtigen
12.30 en 2 tot 5 uur (liefst in
vakanties), concierge: Kolfmaker-
Prof. Kooreman inaugureerde in LEIDEN
Zij heeft er behoefte aan, want
grote gebieden ontvallen haar
ll/FET EEN ORATIE over „Een nieuw terrein voor de chirurgie" heeft
gistermiddag in het groot-auditorium der Rijksuniversiteit te Leiden
prof. dr. P. J. Kooreman het ambt aanvaard van buitengewoon hoogleraar
in de heelkunde, in het bijzonder ten behoeve van de Stichting „Klinisch
Hoger Onderwijs" te Rotterdam. Afgevaardigden van curatoren, talrijke
hoogleraren, leden van de wetenschappelijke staf, studenten en andere be
langstellenden woonden de plechtigheid bij, die besloten werd met een
druk bezochte receptie in de ontvangstkamer van het academiegebouw.
Met het nieuwe terrein, waarvan fl
de titel van de oratie sprake is, be
doelde prof. Kooreman de homoiotrans
plantatje, dat is bet overbrengen van Anders aou het rijn, indien het moge-
wee&el op een ander .ndmdu van de- Jsk ware bij de gatheer een partieel
zelfde soort. Hij wees erop, dat op dit dooh Hi)vend verlles van de immuniteit,
gebied, althans wat de toepassing op ook we] genoemd partiële tolerantie, te
betreft, nog bijna niets is be- verwekfcen voor weefsels, afkomstig
de gever. Spr. werkte deze gedachte
nader uit, waarbij hij uitvoerig stilstond
bij de experimenten met embryonaal
weefsel, onder anderen door prof. Gail-
lard en hem genomen in het experimen
teel histologisoh laboratorium van eerst
genoemde aan de Wassenaarseweg te
Leiden, waarover wij Indertijd uitvoe
rig schreven. Reeds in 1866 werd door
Paul Bert en in 1923 door Raoul May
aangetoond dat de antigeniteit van
weefsels niet gedurende het gehele leven
constant is en dat deze antigeniteit ont
breekt of uitermate zwak is bij embryo-
•eafsel. Zij wordt althans
/I'
16a.
Vntenkabinet, Kloksteeg 23: elke dag
d*end van 2 tot 5
b'jksherbarium, Nonnensteeg 1: elke
t geopend van 8.30 tot 12.30 en van 2
led u< r (behalve zaterdagmiddag).
Iksn useum voor Oudheden, Rapen-
28: elke dag geopend van 10 tot 4
icheologisch instituut, Rapenburg 26,
dag geopend van 9 tot 12 en van 2
g|i uur (behalve zaterdagmiddag).
oliotheek universiteit, Rapenburg 74
eJdag algemene
jiling, geopend
jjaterdag tot 5 t
6. op r
eilag geopend va
uur.
oor afgestudeerden,
aaridag, woensdag en
10 tot 12.30 en van 2
leszaal en bibliotheek Reuvens, Bree-
fat 27: maandag en woensdag var
,630 en van 7 tot 9 uur; dinsdag
Serdag van 1 tot 5.30 uur; vrijdag
ot 5.30 en van 7 tot 9 uur; zaterdag
110 tot 5.30 uur.
igermuseum „Generaal Hoefer", Pest-
llaan 7: elke dag geopend van 10 tot
8jlichtingenkantoor V.V.V., Steenstraat
wlke dag geopend van 9 tot 5
irdag tot 1 uur
leeszaal en biblio-
Jk Reuvens, Plantage 6: maandag,
jdag en donderdag van 4 tot 5.30 u.,
vïisdag en zaterdag van 12 tot 4.3U uur
h'rijdag (speciaal voor de grotere jeugd
in 6.30 tot 8.30 uur 's avonds
dFademiegebouw, Rapenburg 73: «te
I geopend van 8.30 tot 12.30 en van 2
5.30 uur. behalve op zaterdagmiddag
jksmeuseum voor Volkenkunde, Steen-
nlat la: elke dag geopend van 10 tot
eijstituut voor culturele anthropologic
sociologie van met-westerse volken.
Bte Binnenvestgracht 33a: elke dag
-pend van 9 tot 12.30 en va mm Mm
behalve zaterdagmiddag.
Reeds sedert onheuglijke tijden heb
ben medici geprobeerd organen of weef
sels van mens op mens en van dier
op mens over te brengen, doch steeds
misihikten deee vormen van transplan
tatie. Wordt hert getransplanteerde weef
sel ten slotte door weefsel van de gast
heer vervangen, dan spreekt men
homoiostatische transplantatie, maai
overbrengen van levend weefsel va:
ene mens op de andere, met de bedoeling
verloren gegaan weefsel van de ont
vanger blijvend te vervangen door v
■sel van de gever, terwijl dit overge
brachte weefsel levend blijft, de zo
genaamde homoiovitale transplantatie,
blijkt nog steeds tot mislukken gedoemd
te zijn.
Chemische individualiteit
Door experimenten is komen vast te
staan, dat homoiotransplantatie bij de
hogere dieren en bij de mens mislukt.
Wat is hier de reden van? Op grond
talrijke onderzoekingen is bekend
geworden dat e.r een ohemisch a indivi
dualiteit besbaat, dat wil zeggen dat
weefseleiwitten van verschillende indi
viduen verschillend zijn. Deze onder-
verschillen nemen in grootte toe,
naarmate de individuen in het dieren
rijk verder van elkaar zijn gelegen. Ten
gevolge van deze individualiteit rea
geert het volwassen individu op een
homoiotransplantatie met de vorming
afweerstoffen, die zich tegen het
vreemde transplanbaat richten en dit
slotte vernietigen. Er treedt dus een
immunoreactie op, zoals men die o.a.
bij infectieziekten kent.
Dit betekent, dat de transplantatie van
levende weefsels binnen één individu,
zogenaamde autotransplaniaiie. de
beste mogelijkheden biedt en de trans
plantatie van zulke weefsels van een
ndividu uit een bepaalde diersoort op
:en ander individu van een andere dier-
loort, de heterotransplantatie, de slecht
ste mogelijkheden. Maar het betekent
dat de transplantatie van weefsels
het ene dier op het andere dier van
dezelfde soort, de homoiotransplantatie,
min succes kan hebben. Het ver
klaart ook waarom transplantatie bij
iciïge tweelingen grote kans van sla
gen heeft. Er worden dan door het ene
individu geen afweerstoffen gevormd
tegen het transplantaat, afkomstig van
het andere, omdat beide individuen ge
netisch beschouwd als het ware één
wezen z|jn.
Dit allies betekent niet, dat in de
praktijk geen dankbaar gebruik kan
worden gemaakt van het kortstondige
leven van homo-iotransplantaten. Een
voorbeeld hiervan gaf prof. Kooreman
in het transplanteren van huid, afkom
stig van een ander individu ter bedek
king van uitgebreide brandwonden,
waardoor vocht- en eiwitverlies wordt
voorkomen en infectie wordt tegenge
gaan. Voor deze homoioplastische ti
plantatie kan zelfs heel goed gebruik
worden gemaakt van in voorraad ge
houden huid, afkomstig van overlede-
Embryonaal weefsel
Het behoeft geen betoog dat op alle
mogelijke wijzen is gepoogd de vor
ming van afweerstoffen tegen te gaan,
en men heeft dit probleem van twee
zijden trachten op te lossen. In de eerste
plaats heeft men geprobeerd het trans
plantaat zodanig t© beïnvloeden dat de
gastheer het ndet meer als een antigeen
beschouwt en de immunoreactie bij hem
dus uitblijft. In de tweede plaats heeft
men getracht bij de gastheer de imm
reactie te onderdrukken door een
genaamde immunoparalyse bij hem te
doen ontstaan. Het is duidelijk dat
dergelijke toestand voor de gastheer
uiterst gevaarlijk kan zijn. Het betekent
liet uit 1939 daterende wetsontwerp
.^vaststelling van regelen betreffende
accountantswezen (de zogenaamde
I op de register-accountants) is inge-
VRAAG FOLDER EN KLEURADVIES
POSTBUS 8032 - AMSTERDAM
aantoonbaar kort voor of na de ge-
boort
Van deze eigenschap van embryo
naal weefsel hebben prof. Gaillard
en prof. Kooreman reeds in 1940 ge
poogd gebruik te maken. Zij hebben
zich toen namelijk afgevraagd of
deze embryonale transplantatie, de
zogenaamde brephoplastiek, ook bij
de mens mogelijk is. Huidlapjes van
gezonde menselijk embryonen wer
den bij een viertal patiënten op
slecht genezende huiddefecten ge
transplanteerd, doch blijvend succes
werd hierbij niet verkregen, of
schoon het aanvankelijk wel zo leek.
Het bleek namelijk dat ook hier de
afweerreactie ten aanzien van em
bryonale huid veel geringer is dan
ten aanzien van huid en een wille
keurige volwassene. In het begin
hielden de transplantaten goed; zij
groeiden en gedroegen zich als auto-
transplantaten, maar na ongeveer
4 maanden trad versterf op van de
opgebrachte huid en na 6 tot 7
maanden was er geen spoor van het
getransplanteerde embryonale weef
sel meer over. In elk geval was be
wezen dat ook bij de mens embryo
naal weefsel een geringere antigeni
teit heeft dan weefsel van een vol
wassene.
Inde kliniek kon de bruikbaarheid
an deze methode worden getoetst bij
;n kind met een uitgebreide verbran
ding, bij wie aan-vankelijk autotrans
plantatie niet in aanmerking kwam.
Grote oppervlakten, waar de huid was
figestoten, werden bedekt met embryo
nale huid.Eersrt na twee maanden nam
de vernietiging van de opgebrachte huid
aanvang, doch op dat tijdstip kon
in voldoende mate tot autotrans
plantatie worden overgegaan.
Behoefte
Samenvattend concludeerde prof.
Kooreman dat weinig van de genoemde
experimenten op dit ogenblik reeds kli
nische betekenis hebben en dat er nog
veel experimenteel werk zal moeten
worden gedaan. Indien echter eenmaal
is ontdekt op welke wijze homoioplas
tische transplantaties met succes kun
nen worden verricht, zal wederom een
enorm en totaal nieuw terrein voor de
chirurgie zijn ontplooid. Deze vinding
zal volgens de hoogleraar van even
groot belang moeten worden geacht als
de ontdekking van de a-en antisepsis
en van de narcose. Aan deze uitbreiding
van haar taak zal de chirurgie ook be
hoefte hebben, want grote gebieden, als
de caroinoomchirurgie, zullen haar in
de toekomst ontvallen. De chirurgie zal
zioh dan weinig meer behoeven bezig te
houden met uitsluitend exstirperen,
maar zal zich voornamelijk kunnen toe
leggen op repareren en, waar nodig,
op remplaceren.
Plantsoenendienst werkt over
Tachtigduizend rozen tooien
de Leiclse perken met een
frappante veelkleurigheid
onbetwistbaar feit, dat Lei-
tekort komt. Als
het gemeentebestuur het dan ook over het
-erleggen van de grenzen heeft, doelt het
uiet enkel op de woning- en scholen-
k»uw en de industrialisatie, maar wel
degelijk ook op de groenvoorziening.
Maar het is een even vaststaand feit, dat
Leiden het groen d&t er is, op voorbeel
dige wijze verzorgt. Door de hele etad,
maar vooral in de buiten-wijken (die daar
voor immers veel meer gelegenheid bie
den) is de zorgende en kundige hand
de gemeentelijke plantsoenendienst waar
te nemen. De 54 mensen van de heer Gal-
jaard, ohef van deze dienst, zijn dagelijks
in de plantsoenen en de perken van
etad bezig om het groen in stand te hou
den, de vele kleuren zo schoon mogelijk
te laten uitkomen en alles wat overbodig
is te verwijderen.
Er zijn plaatsen in de buitenwijken,
waar de perken een palet zijn. Als de
bloem haar pronk heeft afgelegd, staan
er onmiddellijk andere klaar om haar
taak over te nemen. En die taak is: de
vreugde die de mens mag vinden in het
zien van de natuurlijke schoonheid, te
bewaren en te bevorderen.
Als de mensen zich daarvan iets meer
bewust waren, zou er in plantsoenen en
perken niet zoveel worden vernield.
Wamt de baldadigheid en de vernielzucht
mogen in Leiden, naar het zich laait a
zien, ndet toenemen, afnemen doen
toch ook niet. Nog steeds moet veel geld
worden uitgetrokken om schade aan he'
openbare groen te herstellen. Een van d<
euvels is bijvoorbeeld het voetballen ir
gazons die daarvoor bepaald niét zijn be
stemd. Voetballende vaders zijn in dv
opzicht voor de jeugd maar een slecht
voorbeeld. Zij weten toch heel goed (be
horen dat althans te weten), dat hier d<
zaak van de gemeenschap schade wordt
aangedaan.
Op het ogenblik domineren in de Leid
se perken de rozen in hun frappante veel
kleurigheid. De heer Galjaard deelde on<
mee, dat er -niet minder dan tachtigdui
zend in Leiden staan. En dat is nog niet
eens een record, wamt dit jaar ze
plantsoenendienst maar liefst 100.000
perkplanten. Verder moeten een 9000 klei
ne bomen worden verzorgd. Het groen
in Leiden beslaat een totale oppervlakte
van 54 ha.
Dit plaatje en% verhaaltje hebben de in
tentie. een huidewoord tot deze gemeen
telijke duenst te richten. Zowel om hel
feit dat de mannen van de heer Galjaard
uren moeten overwerken om het Leidse
groen-peil te continueren en als het kan
-nog op te voeren, als om de wijze waarop
zij dat doen. Door hun werk
gezondheid van de Leidenaars ti
gediend en i6 Leiden 's z<
lerde stad!
(Dit fotootje maakte iemand
Plantsoen, bij de volière, met 't
op de Zoeterwoudse Singel).
HET opbouwen van steigerwerk
aan de noordzijde van de Hoog
landse kerk (zijde Hooglandse Kerk-
gracht) betekent, dat de grote
restauratie van deze kerk ondanks
niet onbelangrijk vertraagde
tempo toch doorgaat. Nu staan de
oostgevel en de westgevel van het
bovengedeelte van het noorder
transept in de steigers voor de
restauratie van de ramen en het
muurwerk.
Maar de steiger komt nog maar
tot aan de grote decoratieve gevel
de Hooglandse Kerkgracht.
Deze gevel zelf (op deze foto
de Leidenaar P. de Boer
afgebeeld) komt nog niet aan
beurt. Kerkvoogdij en res
taurateurs spijt dit uiteraard. En de
architect, de heer P. van der Sterre,
kon ons gistermiddag ook niet mee
delen, wanneer dat dan wèl het ge
val is. Er is op het ogenblik geen
l voor. Als het rijk weer wat
subsidie geeft, wordt er onmiddel
lijk mee begonnen.
De zuidelijke gevel, aan de Nieuw-
straat, is gelukkig klaar. Vooral als
de zon erop staat, vertoont hij zwie
rig al zijn monumentale pracht. De
noord-gevel, die even mooi is, steekt]
er nu wel heel schril bij af. In deze
in financieel opzicht nogal moeilijke
omstandigheden is het echter van
belang, dat het werk, zij het lang-
n, voortgang heeft en niet is
stopgezet.
Thans gaat het beter
DE PESSIMISTISCHE verwachtingen, medio 1958 ter jaarvergadering
van de N.V. Van Wijk Heringa te Leiden uitgesproken, zijn blij
kens het jaarverslag van 1958 bewaarheid. In dit voor de wolindustrie
zeer ongunstige jaar werd door deze N.V. een verlies van 926.329
geleden. Als belangrijkste oorzaak wordt genoemd het verlies op wol-
voorraden als gevolg van de daling der wolprijzen, die het gehele jaar
1958 voortduurde en eerst tegen de jaarwisseling tot stilstand kwam.
De prijs voor fijne wollen was in december 1958 zo ver gedaald, dat men
tot 1948 moet teruggaan om een dergelijk laag prijsniveau te vinden. Bij
navraag naar de hoogte van het door de prijsdaling veroorzaakte wol
verlies werd een bedrag van ruim f 900.000 genoemd.
Ook de onderbezetting in het eerste
halfjaar van 1958, toen een ernstige re
cessie de wolindustrie trof, had een na
delige invloed op de bedrijfsresultaten,
die door de aanmerkelijke betere gang
van zaken in het tweede halfjaar niet
meer geheel kon worden gecompenseerd.
Ondanks de moeilijkheden werd
de vernieuwing van het bedrijf
voortgezet. Er werd ruim f 400.000
in machines geïnvesteerd en
samenvoeging der bedrijven werd
nader tot voltooiing gebracht.
Volgens de resultatenrekening bedroeg
de afschrijving 677.520, terwijl de rei
last 390.276 uitmaakte, hetgeen wijst
een forse seizoenfinanciering met vrei
de middelen.
T EIDEN mag zestig jaar geleden dan
een rustig provinciestadje zijn ge
weest, waarin de trekken van het
grote-stadsleven zich nog niet begon
nen af te tekenen, op een veemarkt-
dag liet het dagelijkse leven zich toch
anders aanzien.
Deze prentbriefkaart, ons toegezonden
door de heer S. Gorrcc. Hooftstraat
157 Alphen aan den Rijn, geeft een
beeld van de Oude Singel ov die dag.
Men ziet er een paar boten, die het
vee uit verdere streken dan het Rijn
land naar de Sleutelstad brachten en
na de markt het vee weer vervoerden.
seise lammeren.
Wie er toen een nachtje
heeft gehad om dit bedrijf gade tc
slaan, weet van de enorme drukte, die
dit met zich bracht. Het vee werd om
streeks 1900 nog om 4 uur oip de markt
toegelaten. In 1905 was dit vóór 6 uur
verboden. Dit om de omwonenden
minder te hinderen. Het voortdurende
geluid van koeien, schapen en lamme
ren gunde de bewoners geen rustige
vooravond was de Oude
met talrijke veeboten,
leren bepaald niet van
zins waren de nacht rustig door te
brengen. Meermalen is in die tijd het
misnoegen van de bewoners in inge
zonden stukken tot uitdrukking gc-
Het hoge huis links op de prent staat
op de hoek van de Oude Singel en de
Nieuwe Beestenmarkt. Het huis
uiterst rechts Is nummer 28, b(j de
Lakenhal.
Het verlies ad. 926.329 werd ten laste
van de algemene reserve geboekt, die nu
pro reste 238.736 bedraagt, wat voor een
bedrijf met prijsrisico's als Van Wijk
Heringa zeker niet ruim is, al moet men
er rekening mee houden, dat de voorra
den nu wel zeer laag te boek staan, ge
zien de belangrijke prijsstijging van wol
sedert januari 1959.
Gunstig
Over de gang van zaken in het lopen
de boekjaar wordt medegedeeld, dat deze
zowel voor de garenfabriek als voor de
dekenfabriek gunstig is. De produktieca-
paciteit van beide bedrijven is tot nu toe
goed bezet geweest. Zowel in garens als
dekens bestaat een grote orderportefeuil
le, zodat men ook voor de rest van het
jaar een volledige bezetting mag ver
wachten.
Ten aanzien van de resultaten
over 1959 is de directie, hoewel
kennelijk hoopvol, zeer voorzichtig,
hetgeen blijkt uit de volgende zin
snede uit het verslag: „Hoewel het
uiteraard onmogelijk is reeds thans
voorspellingen te doen in een be
drijf waar de prijsrisico's zo'n grote
rol spelen en waar de afzet zich
vooral concentreert op het tweede
halfjaar, menen wij toch de ver
wachting uit te mogen spreken, dat
de resultaten, behoudens onvoor
ziene tegenslagen, dit jaar positief
zullen zijn".
Statentocht voert ook
door Leiden
Traditiegetrouw zal ter herdenking van
de eerste vrije vergadering van de Sta
ten van Holland, op 19 juli 1572 in de
statenzaal van Dordrecht gehouden, za
terdag 18 juli weer een Statentocht 'voor
automobilisten worden verreden.
De deelnemers kunnen starten uit en
rijden langs de steden Dordrecht, Gorin-
chem, Gouda, Oudewater, Leiden, Haar
lem, Alkmaar, Medemblik, Enkhuizen,
Hoorn, Edam en Monnikendam. Op zijn
minst moeten zes plaatsen werden aan
gedaan.
Tussen tien en elf uur wordt in Alk
maar een défilé gehouden voor de com
missaris der Koningin in Noordholland
en de burgemeesters van de twaalf Sta-
tensteden. Voor deelnemers uit Zuid-
Holland is de finish in Dordrecht.
Verdere inlichtingen over de tocht kan
en tot 1 juli krijgen op het VVV-kan-
Zie voor stadsnieuws
ook pagina 4
