H. MARSMAN
„Porta Nigra" van
l&zéiccr'
ethergolven
Ad Maiorem Dei Gloriam,
tips lezingen voor NCRV
VITELLA
H. MARSMAN
„De Grgsaard en de Jongeling"
Uit: „Porta Nigra"
Grootsch en meeslepend wil ik leven
hoort ge datvadermoeder, wereld, knekelhuis
ga dan niet ver van huis.
Ik kan hem niet zien,
ik kan hem niet zien,
maar ik voel hem achter mij staan,
hij is misschien rakelings langs mij gegaan,
hij sluipt op zwarte geruischlooze voeten onzichtbaar
achter het leren aan.
H. MARSMAN
„Doodstrijd"
Uit: „Porta Nigra"
vanavond
Kest. gedirigeerd door Jan Brussen
speelt tussen 7.45 en 3.35 uur in het
KRO-programma werken van de Ne
derlandse componisten De Groot en
Orthel. Daarna begint het amu
sementsprogramma Tierelantijnen,
waarin het spel „Eenmaal-andermaal"
is opgenomen.
9 Om 8.13 uur begint in het VARA-
programma het zaterdagavondamuse
ment. Van kwart voor tien af is er
dan nog allerlei ontspanningsmuziek.
uit het buitenland
oS r«S .0n?ei: de titel Ad Maiorcn, Dei Gloriam" .heeft de heer C. Rijnsdorp
eerst een reeks beroemde dansen en vier lezingen gehouden voor de NCRV. In die vier lezingen heeft de heef
operakoren. Op 324 m! Rijnsdorp verbanden gezocht tussen de beeldende kunst, de muziek en het
Massimo Freccia dirigeert het BBC geestelijk leven. Heel duidelijk heeft hij ons wégwijs gemaakt in de doolhof
Symfonieorkest, dat in het Engelse van de kunsten. Van de vroegste tijden' af heeft hij aangetoond in welke
programma tussen 9_25 en 11.15 uur mate de kunst bij de religie betrokken was< En aan de hand van in de
Pl'okofieff NCRV-gids afgedrukte afbeeldingen en muziekfragmenten heeft hy talrijke
luisteraars de weg gewezen naar het .geheim van de kunst, dat niet in de
,,1'art pour l'art-theorie" Irgt, maar in de levensbelijdenis van de kunstenaar.
TT/IE ZAL OOIT VERGETEN het bericht in juni 1940 van de dood
van Marsman?
We waren reeds verslagen over al wat ons Vaderland wai over
komen: ons leger gecapituleerd, de regering gevlucht zonder enige
mededeling vooraf, reeksen zelfmoorden, de Duitsers in onze straten,
geen regering meermaar wel een soort overheid en iedere dag bracht
ons het wanhopige nieuws van de overwinning onzer vijanden, en
daar, op een zondagmorgen, bracht ons de krant het bericht van de
dood van Marsman! 't Kon er nog wel bij; het volksgeloof bleef hopen
op een wederopstanding der natie, maar icie de feiten van de dag
zich voor ogen stelde, zag in het sterven van Marsman bijna een
symbool van een langzaam ondergaande cultuur, die afgelost scheen
te worden door soldatengeweld, dat georganiseerd zou komen uit
roeien al wat ons lief was, al wat wij in vier eeuwen als natie
hadden opgebouwd.
Later vernamen wij zijn laatste spreken maar dan heel intena n
kwatrijn, dat hij in Frankrijk had meer dan genoeg
geschreven, enkele dagen voor hij ntlTCII
zich uit het verslagen oude conti- KclZEN
nent inscheepte op de „Bernice",
die op 21 juni 1940 getorpèdeerd zou
worden:
„Hooger kunnen de golven
van de wanhoop niet gaan
denkt het hart: ik ben aan
het einde door het donker bedolven."
We waren in die eerste bezettings
maanden door het donker bedolven,
eerst later kwam er weer_ hoop,
kwam er de leiding
en het verzet, maar in dn
bezettingsmaanden leefden
slechts in wanhoop op de grens van
twee werelden, waarvan wij niet
wisten wat de komende wereld zou
bieden: énkel een vleselijk sterven
of een strijdend herstel.
Achteraf bereikte het vaderland
Marsmans geestelijk testament, de
unieke bundel „Tempel en Kruis"
we hebben zijn laatste boodschap
in die maanden gelezen en steeds
wëer herlezen: men kon hePtriet"de
achtergrond ervan eens zijn of on
eens, maar wij hebben dit laatste
grootse geschrift van Marsman be
grepen, in zijn angsten en afschuw
voor wat toen in Europa gaande
was:
Alles immers is beter dan dit.'
zou ons hart niet moeten vergaan
van wroeging en schaamte, dat dit
ongestraft kan bestaan?
want geen onzer heeft iets gedaan
om met zijn bestaan te bezweren,
dat er bloed aan de handen klit
en het tuig uit de onderwereld
de vulkanische tronen bezit.
Aan dat alles denken wij terug,
nu wij ons voor ogen stellen dat
het reeds weer een kwart eeuw ge
leden is dat Marsmans bundel „Por-
Drie bronnen hebben hem levens- en
dichtersinspiratie gegeven: gesprekken,
boeken en reicen.
In de omgang ridderlijk en open. in
het debat fel en verbeten, altijd geest
driftig over anderer prestatie, nooit
kleinzielig of afgunstig, brak hij al
snel met de fout van zoveel jongeren,
om het werk der voorgaande genera
tie te kleineren of zelfs niet te ken.
nen Willem Kloos, Lodewijk van Deys-
anuit Londen sel. Herman Gorter. Herman van den
4.» eerste Bergh. Martinus Nijhoff en zoveel an-
wjj deren, zoog hij in zich op. en bijna,
onbeperkt is het aantal schrijvers irl
binnen- en buitenland dat hij heeft ge
lezen Maar nog is dat niet genoeg,
hij wil niet alleen leven, hij wil ook
nieuwe werelden zien.
Flirtations? Sommigen hebben het zo
genoemd. En men ontkomt toch niet
aan de indruk dat hij op zijn wijze ook
aan dat front geworsteld heeft, en dat
hij ergens iets gevoeld heeft van de
grote leegte in het mensenleven, wan
neer men niet gereed is gekomen met
de religie. Hoe wil men anders een uit
spraak als deze lezen: ,.Ik weet niet,
of dood-gaan beter is dan niet-dood-
gaan. Zie. nu alle „sensaties": steden,
wijn, vrouwen, werk, de schoonheid
nu alles vaal werd nu blijft enkel
wat-ik soms wel VFeesde, de-vreeselij-
ke treurigheid, om alles. Ik vond al
tijd alles zonder zin, maar leefde uit
vitaliteit nu wijkt die roes, en en
kel het donkere blijft. Het is beter, die
per dan wat men vreugde noemt, maar
het is toch zinloos. Nu blijkt dit, mijn
atheïstisch nihilisme, nu de roes voor
bij is, zonder steun. Nu erken ik, dat
alleen religieuse mensen het harden
maar ik kan nu toch niet, als nood
rem, naar ..religie" grijpen dat is te
grof. Zoo blijft wat zachte treurigheid."
Dat er opstand was tegen God, maar
óók de onrust dat God niet kon wor
den weggeleefd", blijkt ook uit deze
uitspraak: „Ik wist dat honderden
vóór mij dien strijd hadden gestreden,
Jakob en Saulus en tallooze anderen,
maar zij hadden niet doorgezet tot het
einde en waren toch nog gezwicht. Ik
wilde niet zwichten, maar ook ik hoor
de dikwijls de stem die mij verwijtend
vroeg: waarom vervolgt gij mij?"
Iets van die inderdaad geweldige,
wijl centrale problematiek, geeft ook
deze bundel „Porta Nigra".
Aan zijn rooms-katholieke kunstbroe
der Anton van Duinkerken richtte hij
daarin dit gedicht:
Gij
mij:
Was het zijn vele riek rijn dat
hem nieuwe impulsen voorschreef,
dat hem dreef naar nieuwe landstre
ken, waar hij het leven als het wa
re opnieuw kon aanvangen? In de
zomer 1921 maakte hij zijn eerste van de hen omringende Europei
buitenlandse reis. 'naar Duitsland. cultuuri di€ voor het eerst met mei
Het reizen is echter een n> mf die, bepaald werd door „een gestage voo
gehoor vindt, niet - -
unJ^...., ,uo ging vond in alle richtingen van ons
Hun kruistocht, die waarlijk niet uit hoH
de weelde
hem rest geen andre weg
zelfmoord of geloof;
een verdoft berusten) -
ir gij vergeet,
men in open zee
de veil'ge kusten
ook in „Potta^Nigra", het symbool
van een jongerengeneratie, een sym
bool dat zijn bewondering en navol-
recht als
recht
'en onversaagd tot i
op een
jchip kan staan
an den dood
toe strijden.
aan reizen geen einde meer, en op ontstond, had tot doel het veroveren
reis ls hij ten slotte omgekomen, op van ecn nieuWe levenszekerheid. En
zee. waarvan hij tragisch genoeg zoajs Lodewijk van Deyssel eens het tert
eens schreef: „De zee is de eenlge Naturalisme had uitgeroepen in de Ne- laatste hunkering
vrouw^ verried. Kom derlandse letterkunde, werd Marsman heid en een zich
En 4
blüdr romantiek volk. De Vitalistische legende had Later zou Anton van Duinkerken
iref. ™1?*.n.t.1.. in deze bundel echter afgedaan. en „Lyrisch Labyrinth
ixi deze bundel echter afgedaan, en -
met voorbeeldloze eerlijkheid beluis- hierop met het volgende
deze gedichten een woorden:
ng naar levenszeker-
;h overgeleverd ge
voelen aan de dood die niets en
WM&K sPaart:
worden door een theoretische „maat-
i zwart
JEUGD
Het eerste wat opyalt
Marsman beziet, is dat ook hij een af
vallige is van de gereformeerde reli-
gie. en men overweegt wel eens wal
deze ridder zonder vrees ot blaam Ooslen. Vond
het buitenland, het waren vooral de
steden die zijn aandacht gevangen
hielden als uiting van vermoeide en
grootse culturen, die hem wellicht de
weg konden wijzen in de levensdoolhof,
waarin hij de weg zocht.
En Marsman zag met eigen oog.
Bazel, door de meeste touristen ach
teloos voorbijgespoord, werd door hem
een sterke schoone stad" genoemd.
In september 1922 schreef hij aan één
zijner vrienden: „Vanmorgen stroom
de de zon over Bazel, nu stroomt de
regen over Luzern. Ik ben verrukt over
Bazel, een der schoonste steden, zoo
hecht en sterk. Een ruimte-beheersing,
als Goslar, maar grootscher, een durf
openheid als noordelijker steden.
schappijbeschouwing", hij wenste 3 A„ro„
strikt persoonlijk te strijden met de hoe lang het nogduren zal
vraag, wat deze wereld waard is. w
veiligheid nog is, waar een doel
voor te strijden. Zijn Vitalisme
dat ik als i
heen en weer wordt geslingerd,
en van vreezen verval
aards en toch hemels £o£ steeds dieper vreesachtigheid
waanzinnig verlangen h k de tijd
"kerheid. ook voor J
dat alles vermocht h°e kort is de tijd
Marsman niet hoger te reiken dan dat ik als een bevende
waarvoor ben ik bang?
de Nederlandse orthodoxi
kunnen betekenen, wanneer hij met
het élan hem eigen had willen strijden
voor de confessioneel-gereformeerde le
vensovertuiging.
werelds pantheïsme. voorjaarswingerd
Met dit program, meer een eerlijke tegen den machtigen muur van het
emotie dan een wereldbeschouwing,
poogde hij jongeren om zich heen te
verenigen, maar waar hij niet in staat
was vaste uitgangspunten te formule-
Een 'gedrag, een houding';, Nietzsche Srvfn'Sïrginfhlj1S
hij woonde! En ik ken toch steliing jn 19§3 schreef hij: „Ik heb,
.r. Pnfctiam »n Am«t»rrtam maar volkomen vergeefs gehoopt, dat
de brand, die in mij en enkele ande
ren brandde, over zou slaan op een
jeugd en een vuur zou worden, dat
ons leven, ons werk doorgloeien zou
bij vele schakeering eende-
Stralsund. en Potsdam en Amsterdam.
In het museum ried ik iets van het
Vond er Konrad Witz en Bal-
dung en Grünewald (Holbein). Was op-
die gereformeerd was.
zong eenter mee als lid van het ver
maarde koor in het kleine witte kerk
je aan het Zusterplein der Broeder
gemeente te Zeist, de plaats waar Hen
drik Marsman op 30 september 1899 ge
boren werd. 't Is dus niet uitsluitend - -
de sterk dogmatische inslag der gere- ?our. van Arthur
formeerden die hem in zijn jeugd het hij door de stenen
belijdend Christendom ontvluchten
deed, ook het ondogmatische, warme
piëtisme van de Hernhutters bleef hem
vreemd, en slechts in de symbolen
taal van zijn verzen zou het Christen
dom hem blijven begeleiden, afgezien
van enkele religieuze crises die hij
doormaakte.
Maar niet alleen zijns vaders religie
zei hij vaarwel, ook het dorp van zijn
jeugd wees hij. af; de Zeister bossen
waren hem te weinig dynamisch, naar
hij zeide, en met zijn schelle, hoge
stem kon hij tot in zijn verzen toe af-
verdroten over George,
Bócklin vereert en de rest, het la
tere Zwitsersche werk is erbarmelijk.
Nu de looden mantel dezer knellende
maanden afviel ben ik grooter van
vlucht dan Icarus en je weet wat
zijn lot was' individuen.
Eindeloos heeft hij gereisd. door schap heb ik
Duitsland en Zwitserland. Frankrijk, voeld".
Italië en Spanje. Als de Tamalone-fi- jjet
ook ik ben bang voor het uur
teleur- dat de dood mijn lichaam
ontbinden zal
en mijn ziel wordt gezet in het vuur,
ik ben bang dat ik staan zal
tegen den muur
en dat de kogel niet missen zal
ik ben bang, dat ik noch in den duur
noch daarna in de schouwen van
het Dal
vijanden ook van mijn Senera- d w g mar jie£ j,ar£ des levens
worden tot sterke, belangrijke vinden »al
re vlam. Deze droom heeft kort
duurd; ik heb links en rechts vrien
den en vijanden ook van mijn genera-
En ik denk ook aan dat andere
die tijd dat hij zijn gedicht ..Keg?n" waarin evenzo.de
somber geworden bundel „Porta Ni- angst
ijverig leerling van alles wat Sra" samenstelde, waarin hij_tw_ee "eugde
Maar ik opnieuw: geen
zelfmoord is
als de overgaaf aan het
respijt der golven;
en waart gij sterk: wat
baat uw kracht, bedolven
onder een overmacht, die gij
zo vruchtloos tart?
Al wat gij leven heet is 't
ondergaan
van duizendvormig kerende
vervoering,
doch dieper dan die leefdrift
is de ontroering
van wie zich buigt voor wat
wij niet verstaan.
God is Diogenes, die mensen
wacht
achter het schijnsel van
ontstoken lampen:
streef door uw zee en haar
gevaarlijk dampen
niet aan het licht voorbij,
dat Jezus bracht.
Zeker, er staan in de bundel „Por
ta Nigra" ook nog iéts positievere
gedichten ten aanzien van het Chris
tendom, maar Anton van Duinker-
ken had goed begrepen dat Marsman
de centrale boodschap
I In hoeverre is nu die levensbèlijde- enigszins thuis is op kunstgebied zal
nis van betekenis voor onze aéin- weten, dat er over de abstracte kunst
schouwing? Hierop heeft de heer i nog heel wat gezegd zal worden.
Rijnsdorp zeer duidelijk geantwoord. Deze vier lezingen zijn in ieder geval
Tegenover het nihilisme van deze zodanig instructief geweest, dat velen
tijd heeft hij het geloof gesteld en vooral de predikantenenigszins
heeft hij als voorbeeld genomen de wegwijs zijn gemaakt op kunstge-
Bijbel in het tijdbeeld van de kunst. bied. En meer positief kunnen spre-
Uit de chaos van de kunststromingen ken als het over vragen gaat, die
en kunst-ismen heeft hij een bepaal- verband houden met de artistieke
de richting gedistilleerd en heeft hij expressie van het innerlijk leven,
getracht uit het moeras van de he
dendaagse kunst te komen.
De NCRV heeft met deze serie een
heel belangrijk werk verricht. Ze
heeft aangetoond dat kunst en religie
geen tegenstellingen behoeven te
zijn, maar in eikaars verlengde lig -
gen. En ze heeft tevens een kunst
historisch overzicht van grote waar
de gegeven, dank zij de veelzijdigheid
van de spreker, de heer Rijnsdorp.
Zo'n uitzending is instructief, specu
leert dus niet zoals zoveel radio
uitzendingen op de publieke smaak.
De heer Rijnsdorp is er trouwens de
Op vrijdag 15 mei-
geen televisie
Op Ytfjda? 15 mei zal er 's avonds
geen televisie-uitzending zijn. Deze
wordt nl. verschoven naar de maan
dag daaropvolgend, de Tweede Pink
sterdag.
Dit ls rlodig, omdat de beschikbare
zendtijd geen extra uitzending toelaat
en men op Tweede Pinksterdag geen
televlsieloze avond wil geven.
digheden onze lezers weten het
uit zijn artikelen over poëzie in het
Zondagsblad zijn waarheid zeggen.
Die waarheid is steeds gebaseerd op
een geloofsovertuiging en juist daar
door is deze lezingen-serie zo'n be
langrijk cultuurevenement geweest.
In de laatste uitzending heeft de
heer Rijnsdorp gesproken over de
culturele uitingen van 1900 tot 1940
en ook in deze periode is ons heel
duidelijk geworden dat de -kunst
maar niet een versiering van het
leven is, maar een bestanddeel ervan.
Men kan het dan betreuren dat de
heer Rijnsdorp te weinig gezegd
heeft over de abstracte kunst, wie
de morgen: 9.00 Morgengebed. KRO:
Nws: 9.45 Qram; 9.55 Hoogmis: 11.30
merork en' soliste; 12.15 Apojogie; 1
Boekbespr: .144
recital; 14.55 De
15.05 Metropole
13.30 Instr trio; 13.45
V d jeugd; 14.30 Piano-
vliegende Hollander, caus:
iaHst:
Nederlands, caus; 16.15 Gram;
spers. CONVENT VAN KERKEN:
opsgezinde kerdk NCRV: 18.30 Vo-
ibelkwartet: 19.00 Nws uit de ker-
95 Samenzang: 19.30 Het Evangelie
ïannes, caus. KRO: 19.45 Nws;
adje van de kous. gesprek: 20.15
20.45 Proméndade-ork en soliste;
23.15—24.00 Utrechts Stedel.
Perrv Como zal de 9
miljoen maar pikken Vrl?MBè,
Perry Como (U kent hem van de tele- Jjj-j
recordings die de AVRO eenmaal per P-(
maand uitzendt of van grammofoon- 13
platen) heeft er nog eens over nage- bes,
dacht, maar nu toch maar besloten de kije-Nederland;
ïg van een groot Amerikaans 12 00 Gespzgkki
:e aanvaarden, viri^i-
nbieding houdt in het leiden jour,^ j\
wekelijkse reclame-televisie- reacties,
show van een uur, die twee jaar zal 20.00 Nw:
lopen en vele miljoenen dollars kosten. 20.10 Am
Voor Perry zit er in die twee jaar
negen miljoen dollar honorarium aan. ledrive 1
Op het ogenblik verdient de voor
malige zingende kapper, zoon van Ita
liaanse emigranten, twee miljoen dol
lar per jaar. Onvoorstelbare
Gees
SOS-ber; 13.07 De toestand
caus: 13.17 Meded of gram;
d strijdkrachten; 14.00 Boek-
ram: 1450 Voetbalrep Tur-
16.45 Sportrevue. VPRO
n met luisteraars;- 17.15
22.15 Act; 22.30 Grarr
gedrive 1959: 23.00 N'
23.2024.00 JazzmuZ.
21.25 Lichte muz:
22.55 Radio brld-
23.15 Sport ui tel;
IKOR: 17.00-18.0i
Kerkdienst. AVRO: 20.00 Willem Kl<
Nederlandse begrippen. Hij krijgt ^?-20 L" compagnons de la
«»r AVRO. PKrRO,:VARA enaUVPRO
Gez Pre
0.45
2.0022.30
de show die anderhalf 1
duurt en waarvan wij du6 via de AVRO
n toe het niet-reclamegedeelte te
-reclame....? u ziet Programma voor maandag
1 regenjas
Perry soms opkomeh i
of een ander opvallend kledingstuk
en dat behoort dan niet tot zijn ge
wone kledij. Maar enfin, dit reclame
element spreekt ons dan niet aan
Intussen betekent negen miljoen dol-
r in twee jaar het hoogste honqra-
um. dat ooit aan een televisiester is
uitbetaald. Hoe is het mogelijk, zult u
zeggen! vz.
En dat betekent meteen, dat Perry
Como in Amerika aan de televisietop
staat en dat zijn show de meest po-
pulaire ter wereld is. k«
Maar of uie populariteit werkelijk d
zulke ongelooflijke honoraria waard is?
Voor Amerikaanse concerns blijkbaar Kr
wel-
Bllvf
402
Theologi
>rk en so
orkest; 12.25 V(
;olist; 11.30 Gra
trgang; 11.00 Ka-
Orch; 16.00 Bijbeio\
mermuz; 17.00 V d kleut.
ieugd: 17.30 Gram; 17.41
15 Regeringsuitz: Rijksdel
19.10 Nederl volksüedere
reeds in juni 1924 erkende niemand
minder dan P. N. van Eyck in De
Gids hem als een waarachti| dich-
die erkenning heeft hij tot op
dorre tucht
uw vale
straten
in wrok, in lang-verzuurden wrok
ontvlucht
Toch had dit afscheid van Zeist die
pere achtergrond: wat voor Zeist gold,
gold straks voor Nederland! Niet dat
hij van zijn land niet hield, hij heeft
er schitterende gedichten aan gewijd,
maar hij leefde in onmin met bijna
al wat hij beminde, omdat hij in on
rust was met zichzelf.
honger dié geboren
onrust en verlangen, uit afschuw
het bestaande en hoop naar een be
tere toekomst der cultuur. Op 1 mei
1934 schreef hij aan Binnendijk vanuit
Florence: ..Ja, Florence is inderdaad
mooi. Mooier, als je wilt, dan Rome.
hoewel dat meer allure, kracht en
karakter heeft en bizonder mooi is
van kleur <het geel van de Tiber is,
in vele schakeering, ook de kleur van
de huizen). De schoonheid van Floren
ce is lichter, toegankelijker; ik voor
mij geef de voorkeur aan Rome. Ook
omdat het meer tlad is. al is het
maar een kleine wereldstad in dat
opzicht, en m nog enkele opzichten, is
Parijs méér Ik zou op den duur werden
als ik in de musea uitgekeken
toch liever in Parijs willen w
Wij kijken ons arm, en koopen
nog armer aan reproducties, om
versterking van ons geheugen m
nemen naar huis".
kwatrijnen opnam die aan dit ge
uit innerlijke voel van diepe teleurstelling en
neerslachtigheid uiting gaven:
ik moet verdrogen als gij mij
niet drinkt;
verzwelg mij, smeek tk maar
t\j drinken niet,
wees mijn klankbodem, maar zij
klinken niet.
eernaam schijnt
zijn in
het leven dooft i
eens mijn
vrienden w
asch tusschen mijn
ik spuw ze vit.
men te moeten
deze doode landen,
1 kaars na late
nachtkaars uit.
VITALISME
In januari 1933 had hij in ,,Fo-
•um", het Maandschrift voor Lette-
Kunst, geschreven: „Het erg-
•egvaagt:
De regen valt in den nacht
in het dal, tusschen donkere bergen;
uw haar en uw handen zijn zacht,
maar waar, waar moet ik mij bergen
in dien laatsten verwilderden nacht
als de hitte de overmacht
zal verkrijgen op al het zijnde
en de dood in de vlammen ons wacht.
nu kan ik nog wel bij u schuilen
maar hoe zal het zijn in dien nacht
a ls de winden als wolven huilen
en de eeuwige vierschaar ons wacht.
o God.' sta ons bij in het einde
w>> zeiven zijn zonder kracht.
Iets van deze werkelijke doodsangst
moet Luther hebben gekend, toen hij
worstelde met hel en genade, waar
voor Rome hem in zijn leven geen op
lossing bood. Maar ver blijven wij bij
Marsman verwijderd van de triomf
kreet van de apostel Paulus In 1 Co-
rinthe 15:54: „En zodra dit verganke
lijke onvergankelijkheid aangedaan
heeft, en dit sterfelijke onsterfelijkheid
dat de summa van Marsmaiis vei-
houding tot het Evangelie van zonde hJrn*rr>r\o
en genade wellicht het best wordt
Weergegeven in het gedicht „Ver
zet", dat luidt:
Toen zei de man: ik ben moe;
vijand, laat van mij af;
ik verweer mij niet meer;
ik lig nog maar wat en wacht af
of ik gehaald word vannacht.
en de priester: ik breng u
den heer
maar hij met. een laatsten slag
sloeg het kruisbeeld weg van
zijn mond
en krijschte: ga weg
neem mijn laatste bezit mij
niet af:
mij n zonden gaan mee in
mijn graf.
D00DSVITALISME
Ook een kleine bundel als „Porta
Nigra", met slechts een dertigtal ge
dichten, maar waaronder zijn zeer
en over Bredero, zijn
beroemde „Lex Barbarorum", zijn
laaiende Phoenix" en zoveel meer
tedere en heftige schoonheid, blijft
een evenement in onze literatuur,
ook wanneer alle strijd en twijfel
nog eens wordt samengevat in zijn
laatste vers, „Afscheid":
Ik ga op weg
en laat mijn huis
verdonkren
in het avondrood
ik kan niet blijven
lieveling,
de dood ontbood mij
tot zijn kring;
Als H B S.-er zou hij mateloos genie- Die onrust
tend zwerven langs de Nieuwe Gracht, dat Marsman
wellicht de schoonste plek die de stad eerste generaties
Utrecht bezit, waar het smalle water
de stilte der gebouwen weerspiegelt
en de oude huizen de gracht verinner
lijken. Maar straks zal hij Utrechi
verlaten, om gelukkig T J
gaan studeren.
Bezien wij vandaag nog eens de
ze bundel, dan blijkt dat deze verzen
nog steeds een klaar beeld geven
j Am 4,.n.r. ste is de litteratuurgeschiedenis: te aangedaan heeft, zal het woord werke- een groot, modern dichterschap,
de reden, wat de diepere verjeden lijkheid worden, dat geschreven is: De dat reeds daarom vandaag volop ac-
1 Marsmans onrust? zien noe ?en v?" VCI'CUC" a\~a HippI hlüft
gelegen in het feit
vergeef mij
dat ik achterlaat
wat ik zoozeer
heb liefgehad:
stad
beter kan uithouden dan
Utrecht, totdat hij weer
rugkeert,
mjongeren be-
het smalle water hoorden, die zich bewust werden van
-n kortsluiting met de cultuurwaar-
:n van hur. tijd.
Zij hadden een wereldverandering
Leiden te zich zien voltrekken, waarop hun
lar hij het ouders ze niet hadden voorbereid; zij
hel stijve leden onder de gruwelijke mensen
slachting gedurende de Eerste Wereld
oorlog; hun zekerheden waren aange
rand, en zij vonden geen nieuwe, dan
het ligt op een kerkhof en ver
spreidt lijkenlucht
Het was de kreet van een vieren-
dertigjarige, die vast wilde houden
aan het leven, maar zich prooi wist
van de dood.
W«
Toch
winning, tueel blijft, omdat ook thans nog 7
winning? Dood! veel jongeren deze problematiek in
iw prikkel?" zich omdragen, of er doorheen zijn
gegaan.
DE RELIGIE Dat zu° Vitalisme geen écht Vi-
talisme was, heeft Marsman zelf ge-
1 erkend; men kan het hoog-
mijn eigen hart.
ik hoor een lied
een groote stem
zijt gij dan niet
HILVERSUM II, 298 m. AVRO:
Gram, 9.40 Morgenwijding; 10.06
11.00 Kamerork en soüst; 11.40
12.00 Orgel en zang; 12.30 t^nd
13.20 Metropole ork. 13.55 Ko«
4.30 Philh ork; 15.15 Ka
mermuz; 16.00 Gram; 16.45 Var
mens. caus: 17.00 V d padvii
V d Jeugd; 17.50 Mil comm;
18.15 P.S.P., pol caus; 18.25
18.50 Openbaai kunstbezit, caus;
rinet en piapo; 19.25 Muz ca
d jeugd: 20.00 Nws; 20.05 D«
AVRO: 17.0017.30
21; Adagio mol-
II. Felix Mendelssohn
c.ert voor viool en orke
64. Allegro mnlto anoas
Allegretto n__
ce. Wolfgang Schneidérh;
phonle Orkest van
o.I.v. Ferenc Frlcsav
III. Richatd f'
>ppo. Allegro molto i
;ica op. 53, Allegro - Schi
Finale (Sehr lebhaft, Fuge
Staatskapeile Dresden o.I.v
Sinfonta dom
t mxj?
n Utrecht te-
rechtenstudie
maken en zich voor enkele ja-
als advocaat te vestigen.
de oude vanzelfsprekendheden,
PORTA NIGRA
Zo bezien valt te verstaan
En nog weer later zal hij Nederland zij echter niet meer geloofden. Zij Marsmans gedichten vóóral ontladin-
*-,J hadden het vertrouwen in het leven
verlaten, teleurgesteld, ontda,
moeid, leeg, om in vreemde landen
nieuwe impulsen op te d,oen, slechte
enkele malen weerkerend om er vrien
den Ie spreken, volgens zijn uit
spraak: „Tweemaal per jaar mensen
die onder de grootste
een hevige do^sangst De anjsl hoogspanning tot stand gekomen
dc dood gevoelden zij niet alleen ren> °°k al kon hij nalaten zijn bet, dat Marsman èn
zagen de verzen met eindeloze correcties te Rome èn een tijdlan0
achtervolgen. En daarmee werd hij, tische theologie gegrepen
weten i
niet dat Marsman stens Doodsvitalisme noemen,
de religie achteloos is voorbij gegaan, men dit woord juist interpreteert.
Het tegendeel is waar! Het beschamen- Maar in ieder geval heeft Marsman
de is eer dat zulke afvalligen zich vaak gepoogd zonder valse casuïstiek en
nog ernstiger rekenschap geven van zonder erove sonhismen yiin te
dat het Christendom, dan vele christenen :?r,,¥5„g S!, S S 'c
Ür van hun worstelingen! strijden. Dat hij de Christelijke uit-
!t zou een aparte studie vereisen gnngspunten, ook na zoveel strijd,
Marsmans relatie tot de Christelijke re- nie* 14011 aanvaarden, behoort tot de
ligie te bepalen, maar een feit blijft mysteriën waarvoor een ieder, ook
liet, dat Marsman èn een tijdlang dooi ieder christen, in laatste instantie
Rome èn een tijdlang door de dialee- eerbiedig heeft te zwijgen.
geweest. En wat zijn dichterschap aangaat,
eenzaam achterblijft
in het verwaaiend
avondrood
o dood, o stem
de nacht is groot
en sterk de stem
die tusschen slaap
en morgenrood
roept uit het
nieuw Jeruzalem.
(U
instant pudding
38 ct per pakje
