HILDO KROP
Neusje van de
zalm voor
Lap en Eskimo
ZATERDAG 28 FEBRUARI 19.19
Geen leven aan
de pool zonder
D ENDIEREN zijn voor hele volken in de
poolstreken van onschatbare betekenis.
Tevreden met wat mos en af en toe een
karig plukje gras leveren ze de mens in
dat ruige, primitieve en s<
van onze aardbol alles, w
kleding, schoeisel,
garen, enzovoort. Bovendie
fort" als rij- en trekdie
barre deel
vaaraan hij dringend behoefte heeft:
melk, gereedschappen, touw, naai-
i schenken zij de noorderling „com-
Ja, we kunnen kortweg zeggen dat
de rendieren voor hele groepen Finnen, Lappen, Eskimo's, en
voor verschillende andere stammen, de basis vormen van hun
bestaan. Want zonder deze geweidragers die in de dierentuin
nauwelijks de interesse hebben van het publiek zou het leven
van deze volken niet mogelijk zijn. Er is sprake van een verbon
denheid, een soort symbiose, waarvan uiteraard de mens het
meest profiteert.
De rendieren uit
het verre noorden
hebben niet het
gracieuze, het sier
lijke van de ge
wone hertensoor
ten: hun koppen
zijn ietwat plom-
per. de poten zijn
der, de gang is wat
genstelling tot ons
mooie hert, heeft
niet alleen het
mannetje horens
vrouwtje. Verder
een schoonheids-
fout" zijn de
hoeven breed ont
wikkeld en voor
zien van scherpe
randen, dit om uit
glijden op de
volden en weg
zakken in de vaak
drassige toendra-
komen.
Opvallend is ook
het klik-klak-ge-
luid, dat uit de
voetgewrichten
komt en de aanwezigheid van een
kudde al van verre verraadt. De
dieren zijn natuurlijk in de eerste
plaats planteneters. maar in ge
vangenschap eten ze rustig en met
smaak wat de pot schaft En dat
kunnen vandaag viskoppen zijn.
maar morgen doodleuk papier en
schoenzolen
af goed dichtgebonden. De melk Veel vlees wordt aan de Russen
laten de Lappen wel bevrie
ze doen ze dan, net als wij
suikerklontje, in hun koffie.
De huid vooral is zeer waarde
vol. Men maakt er schoeisel en
kleding van, de Lappensleden
den er mee bekleed en v<
doet ze dienst als tentbedekking.
Van de beenderen worden kunst
zinnige voorwerpen gemaakt, al
lerhande gereedschappen. naal
den, speren, etc. De darmen wor
den benut om er een soort naai
garen van te produceren en ver
der touw en koorden. Zelfs de zes
magen die het rendier heeft heb
ben nog waarde: ze worden ge- j^dei
geleverd die er meel voor terug
geven en soms ook brandewijn,
maar dat moet dan clandestien
gebeuren want de Russische re
gering heeft de verkoóp verboden.
brulkt als tassen 01
dlcrkaas in te doen. En om
zaak compleet te maken: van
mest stookt men een vuurtje.
Onbetrouwbaar
Ook de honden worden met ren-
der dlervlecs gevoed. Een reiziger die
een tijdje te gast was bij de
Tsjoektsjcn had voor zijn trekhon
den vijftig tot zestig rendieren
per maand nodig. Maar het vlees
is dan ook erg goedkoop. Zo was
de gewone prijs voor een heel
rendier bijvoorbeeld een stuk te-
geltlicc en een bundel tabak, wat
de plaatselijke omstandig-
net een halve a twee dol
lar i
de
De Lappen in Noorwegen, Zw
Finland zijn de grootste hart, de
Hun kudden tellen Worden i
Menu
Het vlees wordt gekookt, maar,
wegens gebrek aan brandstof, ook
veel rauw gegeten, speciaal in
oestand. De lever, het of uit
ogen dween 2o werd
uordt dom
rendierfokkers. Hun kudden tellen wor(jen onmiddelijk 1
tezamen zo'n goede 450.000 dieren. lcn rauw verorberd. Het gewoi
worden ook ge- ontbijt van de Tsjoektsjcn be-
Maar ston(j vroeger ujt de inhoud van
een rendiermaag imoes van mos
of groene gruwelt. die gekookt
hun hele leven te midd'cn van de
rendieren hadden doorgebracht
Zij waren het die de Eskimo's
een ..lesje" gaven in opfokkunst
en hun de methoden bijbrachten
om met de dieren om te gaan.
Dit had goede resultaten. Enkele
h« ll.ch- dat* Eskimo's* in^AiaskaTangzaarn "cda begonnen ook
van honger erepeerden. Do Ame- Particulieren met de vorming van
rikanen echter kwamen tijdig te kudden en in 1950 telde men al
hulp en stuurden ongeveer 1300 7500 rendieren,
rendieren naar dit gebied.
De rendiei
bruikt als trekdieren,
bestuurders van de sleden moeten
bekwame lieden zijn en de men-
kunst perfect beheersen, want de werd met "bloed.
J WM ingewanden Tegenwoordig ge
bruiken zij meer tegelthee. waar
van een soort soep wordt ge- se WIJ£C 1C£C1I uc
de rr:."kl'.JEe.n tndcr k.° v'b,™-t"' koelhuizen als paddestoelen
ae uit paddestoelen met halfvloeiba- de grond
vijfenzeventig jaar
jeilijker dan van ren
■tidier blijft riI. altijd
half-nild.
snelvoetige dieren zijn hoogst
betrouwbaar. Ook in Siberië
den de rendieren door de Tsjoek-
tsjen als trekdieren voor de sle
den gespannen. De kudden van de uit paddestoelen met halfvloeiba
welvarenden zijn groot, maar re mest van rcndicren, die bla
zo schrijft professor Fahrenfort deren hebben gegeten; daaraan
in zijn werk ..De Landen en De Worden dan nog kruiden met
Volken" door ziekten en door bloed en halfbedorven lever toe-
aanvallen van wolven gaan er geVoegd
hui. iiK.ik.in. -en voortvarend-
gehakte heid groejde er een ware indus-
trie. De veestapel bereikte een
op Amerikaan- <jier js Voor hele volken en
i 500.000
Beeldhouwen is in de eerste ken.
Zo blijkt dus van welk een pla7i!s ïïet wVrken in steen
hij de eigen
de slacht-
Rendiergebraad werd
schappen ervan erkent en er
economisch belang het ren- hout: het hakken in het harde zich naar richt steen leent
materiaal, het verwijderen van
«t de van binnen uit gedach- het best voor stoere, gro-
vorm aan het oog onttrekt, te vormen, voor werk, dat ook
Het modelleren in klei staat Dp grote afstand gezien nog tot
den. Het is terecht een ma- veeI djchter bij de schilder
stammen uit de poolgebie- te
de beschouwer spreekt.
Geen vijanden
vele dieren verloren. Erger
dan dat er enige rendieren ver
heeft scheurd worden, is het als de
even- kudde naar alle kanten uiteen-
vlucht. Het is in zo'n geval heel
hin- moeilijk de beesten
heeft van room. want zt
een vetgehalte van circa
tien procent.
Voor het melken wordt e
de met een lasso gevangen
een paal of boom vastgebonden.
Vijanden hebben de rendieren of stevig door een man vastgehou-
nagenoeg niet. Alleen een troep den. En omdat het dier heel vlug dagen geen slaap krijgen. Gere- op
uitgehongerde wolven rukt wel is met z'n bek, wordt deze voor- geld worden er rendieren geslacht. t»1
Alles
regering besloot toen
aan te kopen ten behoeve
Eskimo's, maar deze zijn geen
volbloed fokkers; ze gaan liever naar de primitieve natuur-
Zonder de rendieren, zeiden
op te al. is het leven van hele volken Vei
vangen. De hoeders van de kud- niet mogelijk. Tal
den hebben het dan heel zwaar, stammen bijvoorbeeld zijn dan volg. Maar
Het kan gebeuren, dat ze in drie ook te gronde gegaan
kneden van de zachte massa Vandaar waarschijnlijk, dat de
ae duizend-en-ecn dingen waar- |<an |iet best een spontane op- Amsterdamse beeldhouwer Hildo
-ér naar de primitieve natuur- »ellinS «orden vasttelegd, k»n Krop in
nn iarht en visserii Het ont- een impressie vorm krijgen. Kcur m steen neen gcwcrat. r-r
breekt hun aan het nodige geduld mens in die streken ver- wie «lel. in de eerste plaats
met rendieren^om^ gaan langt, en het Staat voor hem tie r an kunstenaars, bp
arlozinK en afslachting van .-"6-.-"™-—- Ia, >Mlcht ,itver zijn krachten i,J„én beeldhouwkunat
Eskimo- hele kudden was dan ook het ge- steeds nummer een op de „iet dc steen meten. Hij be- en archjtectuur tot do meest har-
r6 24001'rendieren wereldraneliist van nuttige gint een strijd met dc harde monische oplossingen heeft geleid,
r 2400 rendieren wereldranglijst. <111 maUrie in de wetenschap, dat Voor Krop is ook het scheppen
doordat heeft
die huisdieren. hij zich het beste kan uitdruk- van een beeldhouwwerk niet zei-
«k« „„..v., - - - den het maken van een stuk
enkele maal hun gelede- M chitc'ctuur geweest. Men kan be
vallen er w w w m„„wk-WWW.ww.¥..*..M.*.*.******-************ ■»-'
slachtoffers.
In het voorjaar ondervinden de
beesten veel last van de larven
van de paardchorzel. een soort
wesp die hen op hun tTek volgt
en zijn eitjes tusserr hun haren
legt. Zodra de eieren uitkomen
boren de larven zich door het dik
ke vel heen en graven gaatjes in
het vlees, waar ze gedurende de
winterperiode blijven ingekwar
tierd In de meimaand hebben ze
het voorkomen van een hazelnoot
en zijn ze bedekt met een grijs,
donzig huidje, waar zoet geel
voclit onder zit. Omstreeks die
tijd beginnen ze dan door het vel
heen te dringen en vallen op de
grond. Deze horzelplaag is oor
zaak dat het vel van de meeste
rendieren met littekens bedekt is.
Raymond de Coccola zegt in zijn
boek over het leven der Eskimo's,
dat die larven door sommigen
van hen als een grote delicatesse
worden beschouwd. Ze steken ze
in de mond en zu.gen ze leeg als
of het druiven zijn
De gevangen cn geschoten
rendieren worden bij de Eski
mo's de ogen uitgestoken, die
dan als een suikerballetje in de
mond worden gestoken. Dat
doen ze, aldus De Coccola, om
dat de dode „tuktuk" (het ren
dier) anders z'n soortgenoten
zou waarschuwen voor de ja
gers,
Het melken
1 noordelijk
,,_o joe van vijf
tot^zesduizend dieren. Evenals bij
ons destijds de Drentse schaap
herders. trokken de eigenaars met
hun kudden van de ene plaats
naar de andere, daarbij geholpen
door een paar honden. Thans heb
ben de rendierhouders vaste woon
plaatsen. Het nomadenleven be
hoort goeddeels tot het verleden.
Maar eigenaars van duizenden
stuks moet men met een lampje
gaan zoeken. Het melken van een
rendier gaat niet in een zuchtje.
Het is juist een heel kwarwei om
iedere dag uit zo'n half wild dier
(en dat blijven ze vaak tot hun
dood toe) een kopje melk te krij
gen. Ja inderdaad, een kopje
want meer geeft het beest niet.
al moeten we er direkt aan toe
voegen dat die melk veel weg
n de
ycl«-
rr? EET u waarom pythons en boa s tot de primi-
W tiefste slangen worden gerekend? Zij verto
nen nog sporen van een bekken en achterpoten! Een
serpent van hoger orde bezit echter niets van dat al.
Pythons en boa's worden vaak over één kam ge
schoren. hetgeen fout is, want de verschillen z*jn te
groot. De eerste soort legt eieren, de andere groep
daarentegen is levendbarend.
de bewijzen niet. De langste
krokodil? Dat is (haast van
zelfsprekend) een Amerikaan.
Hij kan zeven meter worden.
Met 1.15 m. is de Kongodwerg
de kleinste.
Orokel
Schrijvend
ken we
terug
U denkt waarschijnlijk dat slan
genbezweerders met volslagen
tamme kruipers werken. Niets
is minder waar. De heren ge
ven de voorkeur aan Naja-
naja, ofwel de giftige brilslang,
die. zodra de bezweerder zijn
fluit bespeelt, statig in de maat
meewiegelt. Tenminste, dat
denken de toeschouwers.
Imitator
een slang is geen hardloper,
zijn snelheidsgrens blijft be
neden de zes km. per uur. De
ratelslang brengt geen sinis
tere keelklanken voort, doch
ratelt met enige los zittend
ringen van zijn staart. Wij
zeggen vaak: het venijn zit
in de staart: bij slangen
komt het gif echter uit
de tanden. Maar dit laatste
wist u misschien reeds.
Wonderlijk
De waarheid is. dat een brilslang
geen fluit hoort; het beest doe'
slechts de bewegingen na die Wonderlijke verhalen zijn ook
Ellc-Kari. het Lappenmeisje, n
1 ertrouu-d mn dc aanuezigheid
tan haar vaders rendierkudd'.
hij zijn broodheer ziet
ken. Dat weet de slangenbe
zweerder ook wel, want tijdens
de voorstelling zit hij geen
moment stil En het publiek
de magische krachten maar
zoeken in het fluitspel.
Dver het kruipend gedierte be
staan de vreemdste vermoe
dens. Om er enige tol hun juis
te proporties terug te brengen;
omloop over schildpadden
krokodillen, die levende fos
sielen, wier voorgeslacht een
maal de aarde beheerste. Om
het maar ineens te zeggen:
het grootste tot dusver gevoii-
den schild heeft een lengte
van 123 cm. Berichten over
duizendjarige reptielen kunt v
met een korreltje zout nemen.
Veel verder dan 180 jaar gaan
r reptielen den
zonder heimwee
e Indische jaren
waarin wij na enige schroom
de gekko of tokkè en de
tjitjak als huisdieren leerden
waarderen. Voor de Indone
siër is de tokkè meer dan een
huisdier: hij is een orakel.
Wanneer hij zijn „motortje" aan
slaat en als om warm te
lopen wat koe helt, zal me
nigeen vliegensvlug een wens
doen. Het ja-of-nee-spelletje
dat wij op de knopen van onze
jas spelen, speelt men in de
tropen met de tokkè. Het dier Het grapje
roept namelijk z'n eigen naam
een aantal keren. En dan maar
tellen of het bij zijn laatste
roep ja of nee zal zijn. Hel
brengt, zo gelooft men alge
meen. vast en zeker geluk
de tokkè het tot ze
slagen haalt.
ven maakten. Het best is hun
dat gelukt met bavianen. Deze
apensoort raakte bedreven in
het water dragen, onkruid wie
den en het vegen van vloeren
Wanneer wij zeggen dat iets ons
drukt als stenen op de maag
is het altijd symbolisch be
doeld. De zeeleeuw daarente
gen voelt zich pas plezierig
als hij enige stenen in de maag
heeft. Die harde brokken wer
ken dan als molenstenen omdat
een zeeleeuw, schrokker als
hij is. zich tot kauwen van
voedsel nauwelijks tijd gunt.
Helaas drijft menige snorre-
baard de luiheid te ver door
zodat hij door een teveel aan
stenen niet langer blijft drij
ven en de verdrinkingsdood
sterft.
Bizar
belangrijk deel het gevolg is
van onze onwetendheid. Na
zoveel eeuwen van studie, na
een zelfs niet bij benadering
te schatten aantal boeken over
dieren, staat de wetenschap
nog voor ontelbare raadsels.
Hoe moet het dan met ons
De hond
Bavianen
De oude Egyptenaren hadden er
een handje van, andere rassen
voor zich te laten werken
overigens zonder sociale ze
kerheden. Ze gingen zelfs zo- In feite hebben alle diere1
ver dat ze ook dieren tot sla-
de pas vader
geworden jongeling die niet
weet of hem een zoon dan wel
een dochter is geboren, doet
het als „variété" nog steeds.
Bij gevlekte hyena's is het geen
„mop", maar een wetenschap
pelijk raadselook als de
ze „destructie-arbeiders-van-de
woestijn" volwassen zijn, is het
verschil tussen een mannetje
en het wijfje niet te zien. Geen
1vonder dat er over hyena's
bizarre verhalen de ronde
doen.
Een eenvoudig voorbeeld: in die- Frida H0II1
rentuinen hebben olifanten na prenten, di.
de apen het meeste bekijks
Maar kunt u een Afrikaanse w w.
olifant van een Aziaat onder
scheiden? En wat weten wij
van het alleroudste huisdier
van de mens, de hond? Zolang
het lieve dier maar „lekker Een kater blijft
zoet" op de canapé blijft lig
gen. cich precies houdt aan
menselijke fatsoensnormen en
naast het vrouwtje netjes
wandelt in een belachelijk
manteltje met pofmouwtjes, is-
ie een „honneponnetje"Maar
o wee als hij één keer probeert Toegegeven, dit is
zich als een echte hond te ge- gend slot ,,oor
dragen. Gaat hij naar het asyl
Laat het lieve vrouwtje, hem
met alle liefde doodschieten
paald niet zeggen, dal zijn werk
een ondergeschikt part van een
bouwwerk is geworden; daarvoor
is het steeds te zelfstandig ge
weest. Maar het werd er wel de
voleinding, de bekroning van
ook vaak: een bijzonder accent op
een punt, dat om dat accent
vroeg.
Er is enige reden om dat hier
nog eens vast te stellen, omdat
Krop donderdag vijfenzeventig
jaar is geworden. Dat is een mo
ment, dat allicht tot een terugblik
verleidt: wat is er in dit lange,
Krop zou aanvankelijk helemaal
geen kunstenaar worden. Hij werd
in Steenwijk uit een bakkersgezin
geboren, werkte na zijn veertien
de jaar bij zijn vader in de zaak
cn zwierf verder enige jaren als
kok. als havenarbeider en als sjou
werman door Frankrijk, Italië en
België. Pas in 1907 werd hij zich
zijn artistieke roeping bewust. Hij
studeerde een seizoen schilder
kunst aan de Heatherly Art School
tc Londen en daarna aan de Aca
demie Julien te Parijs en schakel
de pas in 1908 over op de beeld
houwkunst. Hij werkte onder Bart
ten Hove aan de Amsterdamse
Academie en verwierf in 1911 dc
zilveren medaille van de Prix dc
Rome voor beeldhouwkunst. Nadat
hij in 1912 nog de kunstnijver
heidsschool in Berlijn had bezocht
nam zijn eigenlijke kunstenaars
loopbaan een aanvang.
Plastiek
Hij moet zich terstond bewust
zijn geweest van zijn uitgesproken
aanleg voor de bouwplastiek, ge
zien het feit. dat hij bijna vier jaar
onder architect J. M. van der Meij
aan het Scheepvaarthuis in Am
sterdam werkte. In 1916 werd hij
stadsbccldhouwer bij de gemeente
Amsterdam. Toen is de lange
reeks werken begonnen die, ge
plaatst op bruggen cn aan open
bare gebouwen, hun onmiskenba
re stempel op de officiële bouw
kunst hebben gezet.
Verstaanbaar
Vandaar waarschijnlijk ook een
sterk sociaal gerichte trek. Zijn
werk richt zich tol de gemeen
schap en is bedoeld, deze aan te
spreken. Vandaar, dat hij zich
nooit aan vormexperimenten heeft
gewaagd. Zijn kunst is verstaan
baar gebleven. Maar zij is ook een
cn c.i «.ic .e c harmonisch element van de archi-
'V tcctuur: zijn beelden bloeien als
het ware op uit de pijlers en de
gevelgedeelten, waarvoor zij ge
dacht zijn.
:un fout moor een fout van frop hoeft tn deze bnuwpli.tiok
een mens wel ccns le wein'S aandacht ge
had voor de mens als „gecompli-
roojdier en ceerde individueel probleem"
een goedige olifant kan op een ging wel eens te veel uit van een
kwade dag z'n beste oppasser bepaald maatschappelijk type.
met één klap in het ziekenhuis Maar hij heeft men zou haast
doen belanden. Waarom? Om-
Signalement
ANDERS DAN
ANDERS!
Kort voor deze boekenweek
dier tot onderwerp hebben.
Ter bespreking kozen wij
anders dan anders de vorm
van het signalement In het
kort dus als datgene wat tot
een snelle „opsporing" kan
leiden. Bijgevoegd is een ver-
haal over de dieren i n het
boek. Zomaar te hooi en te
gras een klein aantal bijzon
derheden uit de veelheid aan
ontdekkingen, die de lezer
zelf kan doen in de hieron-
der volgende boeken:
Reptielen, tweede deel i
zes handen omvattende cm
pedie „De nereld der du
Uitstekend gedocumenteerd
van Karl F. Schmidt cn R
F. Inger, «crlaald door d
Hubert cn J A. Meger Fo
fi«cli cm kunststuk: 270 pr
gr afbeeldingen, «aarvan 1
vierkleurendruk. Een rykr
gate tan M Gaade, Den Hi
Arl
halvi
Die
fclopedir Een
'ercen, geschre-
Artis-redscteur II. van
fol'igraaV J. Bokml. Br-
nderlioudende bcscbry-
icvat hei boek kaartjes
verspreidingsgebied der
lat dr. A. F. J. Portirljc
De goede wyi
Nederland
behoeft g.
deskundige schenkt.
.n« meer. Tiwn
horen 97 door
zeggen: gelukkig in zijn leven
nog heel wat vrije plastiek ge
maakt: hij schiep buitengewoon
mooie portretten, geestige dierfi-
guurtjes
Ongezond
dat wc nog zo weinig over hem
weten. En een fout begaan
zonder het te beseffen.
1 onbevredi-
beest-achtig
verhaal. Wij zullen ons echter
reeds gelukkig prijzen, indien
we bij u belangstelling hebben
gewekt voor het dier. Een Je kinderen, lijn bronsplastiek
tweede geluk is dan, dat kort het monument op di
iets
fascinerendst hetgeen voor een
„Vermenselijking" van dieren is
dwaas en vaak voor beide par
tijen ongezond en zelfs ge
vaarlijk. Uw kat ziet het niet
als moord wanneer hij uw ka
nariepietje heeft opgepeuzeld.
Dat hij het doen kon was niet
voor deze boekenweek drie
prachtige werken zijn versche
nen. De drang naar kennis is
ligermate te bevredigen
Dc naam Krop is vele jaren lang
een begrip geweest op liet gebied
van de hedendaagse Nederlandse
plastiek. Stellig terecht; wie niet
hem kent dan het groep-
Afslultdljk
1 zijn beelden aan de grote brug
'er de Boerenweterlng te Amster-
im, heeft reeds een Indruk van
RH Hip.,,™,.. onb*lwl,tb.r« «roolhrld. Dm-
Enigermate omdat dr. Portlelh' "ÏLf,"™
de spijker op zijn kop slaat als Mllslse. CI1 aa
hij zegt„Over dieren raak ik Krop hceft óns volk'zee'r voel'
niet uitgepraat". geven.
ge-
